Ang Mata—“Ang Ginakahisaan sang mga Sientipiko sang Kompyuter”

Ang retina isa ka diutay nga membrane sa likod sang mata. Subong kanipis sa papel, nagaunod ini sing kapin sa isa ka gatos ka milyon ka neuron nga naareglar sa nanuhaytuhay nga mga anib. “Ang retina,” siling sang libro na The Living Body, “isa sang labing talalupangdon nga mga bahin sang tisyo sa lawas sang tawo.” “Ginakahisaan [ini] sang mga sientipiko sang kompyuter, nga nagahimo sing halos 10 bilyones ka kalkulasyon kada segundo,” siling ni Sandra Sinclair sa iya libro nga How Animals See.

Subong nga ginapokus sang kamera ang laragway sa potograpiko nga pilm, ginapokus sang aton mata sa retina ang laragway nga aton makita. Apang, suno sa paathag ni Dr. Miller, ang pilm sang kamera “indi mapaanggid sa lantip nga pagkasensitibo sang retina.” Paagi sa amo gihapon nga “pilm” makakita kita sa idalom sang kasanag sang bulan ukon sa idalom sang kasanag sang adlaw sing 30,000 ka beses nga kabaskugon. Dugang pa, makita sang retina ang diutay nga mga detalye sang isa ka butang nga ang bahin sini yara sa kapawa kag ang nabilin nga bahin sini yara sa handong. “Ang kamera,” paathag ni Propesor Guyton sa iya Textbook of Medical Physiology, “indi makahimo sini bangod eksakto gid nga kabaskugon sang kapawa ang kinahanglan para sa nagakaigo nga exposure sang pilm.” Busa, nagakinahanglan ang mga litratista sing flash.

Sa bahin, ang kabangdanan sang “lantip nga pagkasensitibo sang retina” amo ang 125 milyones ka rods. Sensitibo ini sa diutay nga kapawa, gani makakita ini bisan kon gab-i. May yara man mga 5.5 milyones ka cones nga makasarang sa mas masanag nga kapawa kag paagi sa sini makita ang detalyado nga mga kolor sang mga butang. Ang iban nga mga cones kapin ka sensitibo sa pula nga kapawa, ang iban sa berde kag ang iban pa sa asul. Paagi sa ila tingob nga pagpanghikot, makita mo ang tanan nga kolor sa sining magasin. Kon ang tanan nga tatlo ka sahi sang cones mapukaw sing palareho, ang kolor nga imo makita puti lamang.

Ang kalabanan nga sapat limitado sa ila ikasarang nga makita ang kolor, kag madamo ang wala sing kolor nga makita. “Ang de-kolor nga panan-aw nagadugang sing daku sa mga kalipay sang kabuhi,” siling sang manugbusbos nga si Rendle Short, nga nagadugang: “Sa tanan nga mga organo sang lawas nga indi kinahanglanon gid agod mabuhi, ang mata mahimo kabigon nga amo ang labing dalayawon.”

“Ang Milagruso nga Pagbuligay”

Ang mga butang nga makita sang mata baliskad sa retina subong sang sa pilm sang kamera. “Ngaa indi baliskad ang kalibutan kon tulokon naton?” pamangkot ni Dr. Short. “Bangod,” paathag niya, “nahanas ang utok sa pagbaliskad sang mga impresyon.”

May gindesinyo nga pinasahi nga mga antipara agod baliskaron ang mga butang nga makita sang mata. Sa mga eksperimento sang siensya, baliskad ang tanan nga nakita sang mga tawo nga nagsuksok sina nga mga antipara. Nian, pagligad sang pila ka adlaw, natabo ang isa ka butang nga makatilingala. Nangin normal ang ila panan-aw! “Ang milagruso nga pagbuligay sang imo mata kag sang imo utok ginapakita sa madamo nga paagi,” komento sang The Body Book.

Samtang ang imo mata nagatabok sa sini nga linya, mapatuhay sang cones ang itom nga tinta gikan sa puti nga papel. Apang, ang imo retina indi makakilala sa mga karakter sang alpabeto nga ginhimo sang tawo. Nagatuon kita sa paghatag sing kahulugan sa mga karakter sa lain nga bahin sang utok. Kinahanglan nga isaylo ang impormasyon.

Ang retina nagapadala sing mensahe paagi sa isa ka milyon ka nerbios padulong sa isa ka bahin sang imo utok nga yara sa likod sang imo ulo. “Ang pagsaylo sang mga butang nga nakita gikan sa retina padulong sa cortex sang ulo,” paathag sang libro nga The Brain, “organisado gid kag mahim-ong. . . . Kon magsilak ang diutay nga kapawa sa tagsa ka nanuhaytuhay nga bahin sang retina, ang katumbas nga bahin [sa utok] nga may kahilabtanan sa panan-aw magasabat.”

[Mga piktyur sa pahina 7]

Indi kaangay sang kamera, bangod ang retina may daku nga kadamuon sang pagkasensitibo sa kapawa, ang mata wala nagasandig sa flash

[Piktyur sa pahina 8]

Ang imo retina may minilyonmilyon ka neuron, nga ginatawag cones, nga sensitibo sa berde, pula, ukon asul