Ang Matinlo nga Moral Amo ang Katahom sang Pagkapamatan-on

“Magkalipay, pamatan-on nga lalaki, sa imo pagkapamatan-on, . . . kag maglakat sa mga dalanon sang imo tagipusuon kag sa mga butang nga makita sang imo mga mata. Apang dumduma nga tungod sini tanan nga butang ang Dios magahukom sa inyo.”​—⁠MANUGWALI 11:⁠9.

 1, 2. (a) Ano ang luyag ni Jehova para sa pamatan-on? (b) Ngaa kabuangan nga himuon ang naluyagan sang imo tagipusuon kag mga mata?

“ANG pagkapamatan-on, kapagsik, kag pagkahumok sang lawas kasubong sa mga adlaw sang tigpamulak. Sa baylo nga magreklamo . . . sa kalip-ot sini, magkalipay sa sini.” Amo ang ginsulat sang ika-19 siglo nga Aleman nga mamalaybay. Ina nga mga pulong sang laygay sa inyo nga mga pamatan-on nagapalanog sang ginsulat sang mga linibo ka tuig nga nagligad sa tulun-an nga Manugwali sang Biblia: “Magkalipay, pamatan-on nga lalaki, sa imo pagkapamatan-on, kag maglipay sa imo ang imo tagipusuon sa mga adlaw sang imo pagkapamatan-on, kag maglakat sa mga dalanon sang imo tagipusuon kag sa mga butang nga makita sang imo mga mata.” (Manugwali 11:​9a) Gani wala gid man ginapakalain ni Jehova nga Dios ang mga butang nga naluyagan sang mga pamatan-on. Luyag niya nga magkalipay kamo sa inyo bug-os nga kusog kag kapagsik sang inyo pagkapamatan-on.​—⁠Hulubaton 20:⁠29.

² Apang, nagakahulugan bala ini nga sarang mo mahimo ang bisan ano nga naluyagan sang imo tagipusuon kag mga mata? Indi! (Numeros 15:​39; 1 Juan 2:16) Ang kasulatan nagapadayon sa pagsiling: “Apang dumduma nga tungod sini tanan nga butang [mga butang nga ginapili mo sa pagtuman sa imo handum] ang Dios magahukom sa inyo.” (Manugwali 11:​9b) Huo, indi mo malikawan ang mga resulta sang imo buhaton; ang mga pamatan-on, kaangay sang mga hamtong na, pagahukman ni Jehova.​—⁠Roma 14:⁠12.

 3, 4. (a) Ngaa dapat tipigan ang isa ka mataas nga talaksan sang pagkatinlo sa moral? (b) Ano ang pag-ipit sa imo nga dulaon ang imo matinlo nga tindog sa Dios, kag anong mga pamangkot ang ginapautwas?

³ Ang pagbaton sing kalahamut-an nga paghukom ni Jehova magadul-ong indi lamang sa kabuhi nga walay katapusan kundi sa isa ka suod nga kaangtanan sa Dios karon. Apang, dapat mo huptan ang isa ka mataas nga talaksan sang katinlo sa moral. Amo sini ang ginasiling sang Salmo 24, bersikulo 3 tubtob 5: “Sin-o bala ang magataklad sa bukid ni Jehova, kag sin-o bala ang makasulod sa iya balaan nga duog? Ang may mga kamot nga matinlo kag tagipusuon nga putli, nga wala magdala sang Akon kalag sa kabuangan, kag wala magsumpa sing malimbungon. Sia magabaton sing pagpakamaayo gikan kay Jehova kag pagkamatarong gikan sa Dios sang iya kaluwasan.” Huo, matahom ikaw sa mga mata ni Jehova kon ginahuptan mo ang katinlo sa moral.

⁴ Apang, wala sing untat ang pag-ipit nga madula mo ang imo matinlo nga tindog sa Dios. Samtang nagahingapos ining katapusan nga mga adlaw, may epidemya sang imoral nga panimuot kag dimatinlo nga mga impluwensia. (2 Timoteo 3:​1-5) Karon lamang nangin daku gid ang hangkat sa mga pamatan-on nga huptan nila ang katinlo sa moral. Ginaatubang mo bala ang hangkat sing madinalag-on? Padayunon mo bala ang paghimo sini?

Ang Hangkat nga Ginaatubang Mo

 5. Anong mahigko nga mga impluwensia ang nagapabudlay sang paghupot sing matinlo nga tindog sa atubangan sang Dios?

⁵ Ang kalingawan nga media nagasalakay sa mga pamatan-on sing mga butang nga nagapahigad sang kon ano ang desente kag nagahimaya sa kon ano ang imoral. Halimbawa, sang ginpaguwa ang isa sa mga serye sang masingki nga horror nga pelikula, ang isa ka kritiko sa pelikula nagsulat: “Ang sekso, pagpatay, kag kabastusan amo ang pabalikbalik nga ginpakita sining pelikula. Kon ang kadamuon sang nagtan-aw isa ka bag-o nga rekord, isa ini ka palatandaan sang isa pa ka daku nga pag-usmod sa . . . sahi sang pelikula.” Dugang sa sining mga pelikula amo ang mga ambahanon nga ang mga liriko puno sing sekso kag mga programa sa telebisyon nga nagahimaya sa ginadumilian nga sekso. Mapadayag mo bala ang imo kaugalingon sa sina nga pagpakita sing “lakas nga pagpatuyang” kag mahuptan gihapon ang imo matinlo nga tindog sa atubangan sang Dios? (1 Pedro 4:4) Subong ginasiling sang hulubaton: “Makabutang bala ang lalaki sing kalayo sa iya sabak kag indi masunog ang iya mga panapton?”​—⁠Hulubaton 6:⁠27.

 6. Anong mga pag-ipit ang ginaatubang sang mga pamatan-on gikan sa ila mga katubutubo?

⁶ Ang pag-ipit sa imo nga madula ang imo matinlo nga tindog sa Dios nagagikan man sa isa pa ka bahin​—⁠ang imo mga katubutubo. Ang 17-anyos nga kalibutanon nga lin-ay nangaduhoy: “Gintilawan ko ang sekso sa nahauna nga tion bangod sa sayop nga mga rason: bangod namilit ang akon nobyo kag bangod pagdumdom ko ginahimo ini sang tanan.” Wala sing bisan sin-o nga luyag kadlawan. Natural lamang nga handum sang isa nga maluyagan sia sang iban. Apang kon sundon mo ang moralidad sang Biblia, mahimo nga yubiton ka sang iban nga mga pamatan-on. Ang handum nga mangin kaangay nila, nga batunon ka sang imo mga katubutubo, mahimo nga magaipit sa imo sa paghimo sing butang nga nahibaluan mo malain.​—⁠Hulubaton 13:⁠20.

 7. Ngaa ang pagpakig-away sa mahigko nga mga impluwensia labi na nga mabudlay para sa mga pamatan-on, apang ano ang ginpamatud-an sang linibolibo ka pamatan-on sa organisasyon ni Jehova?

⁷ Ang pagpakig-away batok sa sining mga impluwensia labi na nga mabudlay sa tion sang “kapagsik sang pagkabatan-on,” nga sa amo nga tion ang sugyot sang sekso mabaskog. (1 Corinto 7:36) Indi katingalahan nga ang isa ka organisasyon sa pagpanalawsaw naghinakop: “Tumalagsahon gid ang isa ka pamatan-on nga wala makatilaw sing sekso antes sang kasal sa edad nga 19.” Apang, linibolibo sa inyo nga mga pamatan-on sa organisasyon ni Jehova ang nagpamatuod sang inyo kaugalingon nga tumalagsahon. Ginaatubang ninyo ang hangkat kag ginahuptan ang katinlo sa moral.

 8. Ngaa gintugutan sang iban nga Cristianong mga pamatan-on ang imoral nga panimuot sang kalibutan nga maglaton sa ila, kag ano ang resulta?

⁸ Apang, masubo hambalon nga gintugutan sang pila ka Cristianong pamatan-on nga maglaton sa ila ang imoral nga mga panimuot sang kalibutan. Samtang mahimo nagapangangkon sila nga ginahigugma nila ang maayo, wala nila ginadumtan ang malain; sa dimagkubos, wala nila ginadumtan ini sing tuman. (Salmo 97:10) Sa pila ka kaso, daw ginahigugma pa gani nila ini. Subong ginasiling sang Salmo 52:​3: “Ginahigugma mo ang malaut labi sa maayo, kag ang pagbutig sang sa pagpamulong sing katarungan.” Ang iban nagadangat pa sa punto nga ginasikway nila sing bug-os ang pagtuytoy sang organisasyon ni Jehova sa mga butang subong sang pag-date, kalingawan, kag moralidad. Subong resulta, masami sila nagadala sing kahuy-anan sa ila kaugalingon kag sa ila mga ginikanan. Ginadula man nila ang ila katahom sa mga mata sang Dios.​—⁠2 Pedro 2:​21, 22.

Bulig sa Pag-atubang sa Hangkat

 9. Ano ang kinahanglanon agod maatubang ang hangkat nga magpabilin nga matinlo sa moral?

⁹ Paano mo maatubang ang hangkat sa pagpabilin nga matinlo sa moral? Amo man sina ang ginpamangkot sang salmista: “Paano matinluan sang pamatan-on ang iya banas?” Nian nagsabat sia: “Paagi sa pagbantay suno sa imo pulong.” (Salmo 119:9) Huo, kinahanglan mo ang Pulong sang Dios. Kag ginpat-od sang aton mahigugmaon nga langitnon nga Amay nga ang iya organisasyon nagaaman sina nga tuytoy agod buligan ka sa pagpamatok sa dimatinlo nga mga pag-ipit sining kalibutan.

10, 11. (a) Anong mga publikasyon ang ginhanda agod buligan ang mga pamatan-on sa pagpabilin nga matinlo sa moral? (b) Paano nabuligan ang iban nga mga pamatan-on sang mga serye nga “Pamangkot sang mga Pamatan-on . . . ”? (c) Paano ikaw sing personal nakabenepisyo gikan sa mga serye nga “Pamangkot sang mga Pamatan-on . . . ”?

¹⁰ Sa sulod sang mga tinuig madamo nga publikasyon ang ginbalhag labi na para sa mga pamatan-on, subong sang libro nga Your Youth​—⁠Getting the Best out of It. Sugod sang 1982, ang mga serye nga “Pamangkot sang mga Pamatan-on . . . ” sa Magmata! nga magasin naghatag sing madamo nga mabuligon nga laygay sa mga butang subong sang pornograpiya, romansa nga mga nobela, kag nagakaigo nga paggawi sa tion sang pagnobyahanay. Nakabulig gid bala ina nga impormasyon sa mga pamatan-on? Binagbinaga ang isa ka halimbawa. Ginpaathag sang pila ka artikulo sa mga serye ang masturbasyon, nga nagapakita nga ining batasan nagapukaw sang “seksuwal nga gana” kag madali nga nagatiklod sa isa sa seksuwal nga imoralidad.⁠a (Colosas 3:5) Gintanyag ang praktikal nga mga panugda kon paano awayon ang batasan kag kon paano atubangon ang paglukmat sini. Bilang sabat sa mga artikulo, ang pila ka pamatan-on nagsulat: “May problema ako sa masturbasyon sugod sang 12 anyos pa ako. Disiotso anyos na karon karon, kag amat-amat ko ini nga ginalandas, salamat sa inyo mga artikulo.” “Sang ginsunod ko ang laygay nga ginhatag sa mga artikulo, nasapwan ko ang akon kaugalingon sa mas maayo nga kahimta­ngan sa hunahuna. Mas matinlo ang pamatyag ko karon.”

¹¹ Kinahanglan ang tion sa pagbasa kag pagtuon sina nga impormasyon, apang makabulig ini sa imo sa pagpabilin nga matinlo sa moral. Ginahimuslan mo bala sing bug-os inang ginabalhag nga materyal? Bilang sabat sa artikulo sang “Pamangkot sang mga Pamatan-on . . . ” nga “Sex Before Marriage​—⁠Why Not?”⁠b ang isa ka lin-ay, isa ka estudyante sang Biblia sadtong tion, nagsulat: “Nahangpan ko ang ginabatyag nga kalain, kahilas, kag kaimon nga nagautwas sa tapos sang seksuwal nga relasyon nga indi kasal, kag ginahinulsulan ko gid ini. Kada adlaw ginapasalamatan ko si Jehova sa iya pagbaton kag pagpatawad. Ang inyo artikulo, ginalauman ko nga makabulig sa iban antes nila himuon ini subong sang ginhimo ko. Masakit gid ini. Nahangpan ko na karon kon ngaa si Jehova nga Dios nagasugo nga ‘maglikaw [kita] sa pagkamakihilawason.’ ”​—⁠1 Tesalonica 4:⁠3.

12. ano ang magapahulag sa aton sa paghandum nga pahamut-an si Jehova?

¹² Ginadala kita sini sa isa ka butang nga makabulig sa imo sa pag-atubang sa hangkat sing madinalag-on: Dapat mo mahangpan nga si Jehova amo ang Bug-os Uniberso nga Soberano kag dapat tumanon. (Bugna 4:11) Apang, sa amo man nga tion, sia isa ka mahigugmaon nga Amay, kag interesado sia sa aton kaayuhan. (Hulubaton 2:​20-22; Isaias 48:17) Ang iya kasuguan gintuyo sa pag-amlig sa aton, indi sa paglatid sa aton. Sa amo ang pagtuman sa sini amo ang dalanon sang kaalam. (Deuteronomio 4:​5, 6) Ang maathag nga paghangop kon ngaa ginapatuman gid ni Jehova ang katinlo sa moral makabulig sa imo sa pagtan-aw sa matuod nga katahom sa sini kag magapahulag sa imo sa paghandum nga pahamut-an sia.​—⁠Salmo 112:⁠1.

13. Paano mo ipaathag nga ang sugo ni Jehova nga nagadumili sang pagpakighilawas para sa aton kaayuhan?

¹³ Binagbinaga ang kamatuoran nga ginatugot sang Dios ang sekso sa mag-asawa lamang kag ginadumilian niya ang pagpakighilawas. (Hebreo 13:4) May maayo bala nga ginadingot sa imo ang pagtuman sining sugo? Magahimo bala ang mahigugmaon nga langitnon nga Amay sing sugo nga magadula sang imo kalipay sa kabuhi? Sa pagkamatuod indi! Tan-awa ang nagakatabo sa kabuhi sang imo mga katubutubo nga nagasikway sa kasuguan sa moral sang Dios. Ang wala ginakinahanglan nga mga pagmabdos masami nga nagadul-ong sa ila sa aborsion ukon, ayhan, sa temprano nga pagminyo. Sa madamo nga kaso nagakahulugan ini sing pagpadaku sing bata nga wala sing bana. Dugang pa, ang mga pamatan-on nga nagapakighilawas ‘nagapakasala batok sa ila kaugalingon nga lawas’ kag ginapadayag nila ang ila kaugalingon sa mga balatian nga ginapaliton paagi sa sekso. (1 Corinto 6:18) Kag kon ang isa ka pamatan-on nga nakadedikar kay Jehova makahimo sing pagpakighilawas, ang epekto sini sa emosyon makahalapay. Ang pagpugong sa sukmat sang nakasala nga konsiensia ginabangdan sang pagkalapyo kag indi makatulog nga kagab-ihon. (Salmo 32:​3, 4; 51:3) Indi bala maathag, kon amo, nga ang sugo ni Jehova nga nagadumili sang pagpakighilawas gintuyo sa pag-amlig sa imo? May matuod nga benepisyo sa paghupot sang matinlo nga moral!

14. Tuhoy sa ginasiling nga ang pagminyo samtang tin-edyer pa isa ka proteksion, ipaathag kon paano naton dapat tamdon ang mga pulong ni Pablo sa 1 Corinto 7:9 kag 7:⁠36.

¹⁴ Matuod, indi mahapos ang magpasakop sa estrikto nga kasuguan sang Dios tuhoy sa moralidad. Bangod sini, ang iban nga pamatan-on naghinakop nga ang labing maayong proteksion amo ang magminyo samtang tin-edyer pa sila. ‘Total,’ rason nila, ‘wala bala ang 1 Corinto 7:9 nagasiling: “Kon indi sila makapugong, magpangasawa sila, kay maayo pa nga magpangasawa sang sa masunog sa kailigbon sang unod”?’ Apang, ina nga pagtamod malip-ot sing panan-aw. Ang mga pulong ni Pablo wala ginapatuhoy sa mga tin-edyer kundi sa mga “nakalampas na sa kapagsik sang pagkabatan-on.” (1 Corinto 7:36) Sa masami ang yara pa sa kapagsik sang pagkabatan-on indi pa hamtong sa emosyon kag espirituwal sa pag-atubang sa mga pag-ipit kag mga salabton sang pagkaminyo. Ang Journal of Marriage and the Family nagreport: “Mas diutay ang kalipay sang mga tawo nga nagaminyo sing bata pa bangod kulang sila sing paghanda para sa ila papel sa pag-asawahay. Ang indi maayo nga pagtungod sa ila papel nagabuhin sang kalipay, nga nagadul-ong sa paghuyang sang pag-asawahay.” Gani ang sabat, indi amo ang pagminyo samtang bata pa, kundi amo ang pagtipig sa pagkaputli tubtob napalambo na ninyo ang tanan nga kinaiya nga kinahanglanon sa paghimo sa pag-asawahay nga madinalag-on.

Tipigi ang Imo Kaugalingon nga Matinlo!

15. Anong mabaskog nga mga tikang ang kinahanglan kon luyag mo magpabilin nga matinlo sa moral?

¹⁵ Si apostol Pablo nagsulat: “Busa patya ninyo ang mga bahin sang inyo lawas nga dutan-on kon tuhoy sa pagkamakihilawason, kahigkuan, kailigbon sang unod.” (Colosas 3:5) Huo, kinahanglanon ang mabaskog nga mga tikang; dapat kamo mangin determinado sa pagpabilin nga matinlo sa moral. Nagkomento sa berbo nga ginbadbad “patya,” ang The Expositor’s Bible Commentary nagasiling: “Ginapanugda sini nga indi lamang naton punggan ukon kontrolon ang malaut nga mga buhat kag mga panimuot. Dapat naton ini dulaon, laglagon sing bug-os ang daan nga paagi sang pagkabuhi. Ang ‘patya sing bug-os’ mahimo nga magapabutyag sang puwersa sini. . . . Ang kahulugan sang berbo kag ang puwersa sang tense nagapahangop sing mabaskog kag mabudlay nga paghimo sing personal nga determinasyon.”​—⁠Ipaanggid ang Mateo 5:​27-30.

16. Agod magpabilin nga matinlo sa moral, ngaa dapat ka magpangabudlay sing lakas sa pagpabilin nga matinlo sa hunahuna, kag paano ka magmadinalag-on sa paghimo sini?

¹⁶ Apang, paano mo ‘mapatay sing bug-os’ ukon ‘malaglag’ ang mahigko sa moral nga mga buhat kag mga panimuot? Ginpatuhuyan ni Jesus ang kabangdanan sang problema sang magsiling sia: “Kay gikan sa sulod, gikan sa tagipusuon sang tawo, nagaguwa ang makahalalit nga mga pangatarungan: pakighilawas, . . . panglahi, kaibog.” (Marcos 7:​21, 22) Ang malaragwayon nga tagipusuon nagalakip sa ikasarang sa paghunahuna, amo kon ngaa ginaangot ini sa “pangatarungan.” Gani, agod magpabilin nga matinlo sa moral, dapat ka magtinguha sa pagpabilin nga matinlo sa hunahuna. Paano? Sanglit ang hunahuna ginapakaon paagi sa mga igbalatyag, dapat mo bantayan ang ginatan-aw sang imo mga mata, nga ginalikawan ang mga libro, mga programa sa TV, ukon mga pelikula nga nagapakita ukon nagatugot sang seksuwal nga imoralidad. Subong man, dapat mo man halungan ang ginapamatian sang imo mga dulunggan, nga ginalikawan ang mga ambahanon nga nagaunod sing prangka nga mga liriko tuhoy sa sekso. Kinahanglan ang ­kaisog sa pagpili sina nga tindog, labi na sa atubangan sang imo mga katubutubo, apang magabulig ini sa imo sa pagpabilin nga matinlo sa moral kag matipigan mo ang pagtahod sa kaugalingon.

17. Ngaa ang kahigkuan sa moral dili dapat sambiton sa tunga ninyo?

¹⁷ Si apostol Pablo naglaygay man: “Ang pagkamakihilawason kag ang tanan nga kahigkuan ukon paghamkon dili gid pagsambiton sa tunga ninyo, subong nga nagakaigo sa mga balaan.” (Efeso 5:​3; tan-awa man ang bersikulo 12.) Gani ang kahigkuan sa moral dili dapat sambiton, kon sayoron, hunahunaon ukon gamiton subong tema sa paglahog. Ngaa indi? Subong ginsiling sang eskolar sa Biblia nga si William Barclay: “Ang paghambalanay nahanungod sa isa ka butang, ang paglahugay nahanungod sa isa ka butang, ang paghimo sini nga isa ka topiko pirme sang paghambalanay isa pa ka pagpakilala sini sa hunahuna, kag pagpalapit sa aktuwal nga paghimo sini.” (Santiago 1:​14, 15) Kinahanglan ang matuod nga determinasyon sa ‘pagbusal sa imo baba subong bantay sini,’ labi na kon ang iban nga mga pamatan-on nagasugid sing malaw-ay nga mga lahog ukon nagagamit sing bastos nga mga hambal sa paglaragway sang seksuwal nga mga butang. (Salmo 39:1) Apang paagi sa pagpabilin nga matadlong kag matinlo, pahalipayon mo ang tagipusuon ni Jehova.​—⁠Salmo 11:​7; Hulubaton 27:⁠11.

18. (a) Agod magdaug sa papakig-away batok sa kahigkuan sa moral, ngaa indi pa tuman nga sikwayon ang mahigko nga mga panghunahuna kag hambal? (b) Paano ikaw ma­kabenepisyo gikan sa laygay ni Pablo sa mga taga-Filipos?

¹⁸ Agod magdaug sa pagpakig-away batok sa kahigkuan sa moral, indi pa tuman nga sikwayon lamang ang mahigko nga mga panghunahuna kag hambal. Ang isa ka Intsik nga hulubaton nagasiling: “Ang bakante nga hunahuna bukas sa tanan nga panugda.” (Ipaanggid ang Mateo 12:​43-45.) Ginkilala ni Pablo ang kinahanglanon nga pun-on ang hunahuna sing maayo kag matinlo nga mga panghunahuna. Busa, ginlaygayan niya ang mga taga-Filipos: “Ang bisan anong matuod, ang bisan anong halangdon, ang bisan anong matarong, ang bisan anong putli, ang bisan anong hiligugmaon, ang bisan anong dungganon, kon may diosnon nga gahom, kon may takus dayawon, painuinuha ining mga butang [‘himua ini nga topiko sang mahalungon nga pagbinagbinag’⁠c].​—⁠Filipos 4:⁠8.

¹⁹ Nagakahulugan ini sing maukod nga pagtuon sa Pulong sang Dios. (Josue 1:​8; Salmo 1:2) Magapalig-on ini sang imo hunahuna kag tagipusuon kag magabulig sa imo sa pagpalambo sing suod nga personal nga kaangtanan kay Jehova. Sa amo mangin yara ka sa mas maayo nga posisyon sa pagpamatok sa mga pagsulay nga maghimo sing mahigko sa moral nga butang. Indi mo pag-irisgo nga dalhan sing kahuy-anan ang ngalan ni Jehova kag ang imo pamilya kag ang kongregasyon. Sa baylo, gamiton mo ang kusog kag kapagsik sang imo pagkapamatan-on sa isa ka paagi nga indi mo paghinul­sulan sa ulihi. Huo, sundon mo ang dalanon sang katinlo sa moral, sa pagkamatuod ang katahom sang pagkapamatan-on nga masap­wan nga nagaalagad kay Jehova!​—⁠Hulubaton 3:​1-4.

[Mga footnote]

Mga Pamatan-on​—⁠Ano ang Inyo Sabat?

◻ Ngaa dapat ninyo tipigan ang mataas nga talaksan sang pagkatinlo sa moral?

◻ Anong mga pag-ipit ang nagahimo sang pagtipig sing matinlo nga tindog sa Dios nga makahalangkat?

◻ Ano ang makabulig sa inyo sa pag-atubang sa hangkat nga magpabilin nga matinlo sa moral?

◻ Anong mabaskog nga mga tikang ang kinahanglanon agod makapabilin ka nga matinlo?

19. Ngaa dapat tun-an sing maukod ang Pulong sang Dios, kag sa anong paagi magabulig ini sa imo sa pagpabilin nga matinlo sa moral?

[Piktyur sa pahina 13]

Ang kalabanan sang yara pa sa kapagsik sang pagkabatan-on tuman pa ka lamharon sa pag-atipan sang mga salabton sang pagkaginikanan