Ang Biblia kag ang Moralidad sang Tin-edyer
“Ang mga tin-edyer mahimo nga nagpanubli sing pinakamalain sa tanan nga posible nga kalibutan nahanungod sa pagkanadayag nila sa mga mensahe tuhoy sa sekso: Ang mga sine, musika, radyo kag TV nagasugid sa ila nga ang sekso romantiko, makakulunyag, makalilipay . . . Apang, sa amo man nga tion, ang mga pamatan-on nakatigayon sing mensahe nga ang maayong mga babayi dapat magsiling sing indi.”—The Alan Guttmacher Institute.
ANG mga pamatan-on karon nagdaku sa panag-on sang pagkawalay pat-od sa moral. Apang, ang Biblia nagahatag sing maathag, pat-od nga panuytoy sa seksuwal nga moralidad. Samtang ang mga programa sa edukasyon sa sekso nagahugod sa paglikaw sa pagmabdos, ginapakita sang Biblia nga ang sekso sa wala pa ang kasal amo ang butang nga dapat likawan. “Makapat-od kamo nga wala sing isa nga nagapaduyog sa panghilawas [nga nagalakip sang sekso sa wala pa ang kasal] ukon pagkadiputli ukon pagkasalamwanan . . . ang makapanubli sing bisan ano sa ginharian sang Dios,” siling sang Biblia. (Efeso 5:5, The Jerusalem Bible) Sing maathag, ang paghulid para lamang sa pag-asawahay.
Busa, ang sabat sa problema sang pagmabdos sang tin-edyer amo ang, indi pagtudlo sa mga pamatan-on sing kontrasepsion, kundi paghatag sa ila sing moral kag espirituwal nga panuytoy. Ginaathag sang Biblia kon kay sin-o responsabilidad ang paghatag sini nga panuytoy: “Mga amay, dili pagpaakiga ang inyo mga anak, kundi sagura sila sa disiplina kag panghunahuna ni Jehova.”—Efeso 6:4.
Apang, sa isa ka surbey, ang mga pamatan-on ginpangabay sa “paggrado sa ila mga ginikanan halin sa dimakaalayaw tubtob sa tuman ka makaalayaw subong mga ginhalinan sang impormasyon sang sekso. Ang paggrado sang mga pamatan-on sa ila mga iloy yara ang kalabanan sa kubos ka makaalayaw nga grado. Ang mga grado sang mga amay amo ang tuman ka dimakaalayaw.” Nian, realistiko bala nga paabuton ang mga ginikanan sa paghatag sa ila kabataan sing panuytoy sa seksuwal nga mga butang?
Paghatag sa mga Pamatan-on sing Moral nga Panuytoy
Sa Hulubaton 4:1-4 ginlaygayan ni Hari Solomon ang mga pamatan-on: “Pamatii, mga anak ko, ang disiplina sang isa ka amay . . . Kay ako anak sang akon amay, linghud kag bugtong sa itololok sang akon iloy. Kag nagtudlo sia sa akon kag nagsiling sa akon: ‘Pahupti sa imo tagipusuon ang akon mga pulong.’” Maathag nga nahimo ni Solomon nga hambalan upod sa iya amay ang personal nga mga butang; si Solomon mismo nagpadayon sa paghinun-anon sa seksuwal nga imoralidad sa tuman ka prangka nga paagi.—Hulubaton 5:1-19.
Sa tunga sang mga Saksi ni Jehova, madamong pamilya ang nagahupot sing kaanggid ka bukas nga pagpakigsugilanon sa ila kabataan—kag upod ang daku nga kadalag-an! Wala lamang nila ginasilingan ang ila kabataan sing “Indi!” nahanungod sa seksuwal nga relasyon. Ang Biblia nagabulig sa ila sa paghatag sa ila kabataan sing maligdong nga mga rason sa paglikaw sa pagkasalamwanan. Binagbinaga, liwat, ang pinamulong ni Solomon. Sa Hulubaton 5:3, 4, ginapalig-on niya ang pamatan-on nga mga lalaki sa paglikaw sa paghulid sa isa ka bigaon. “Ang mga bibig sang dumuluong nga babayi [bigaon] nagapatulo sing dugus, kag ang iya baba madanlug pa sa lana.” Huo, ang imoralidad mahimo nga makasululay. Apang, paandam ni Solomon: “Sa katapusan mapait sia subong sang ajenjo; matalom subong sang espada nga duha sing sulab.”
Kaangay ni Solomon, ang mga ginikanan sarang makapangatarungan upod sa ila kabataan sa resulta sang seksuwal nga relasyon. Natublag nga konsiensia, wala ginapaabot nga mga pagmabdos, mga balatian nga ginapaliton paagi sa sekso kaangay sang AIDS—amo ini ang mapait nga mga resulta sang pila ka tion sang makasululay nga kalipay. Si Solomon dugang nga naglaygay sa mga pamatan-on nga indi mo “pag-ihatag sa iban ang [ila] dungog.” (Hulubaton 5:9) Indi bala pagpakita sing kakulang sa pagtahod sa kaugalingon para sa pamatan-on nga ihatag ang iya kaugalingon sa isa nga indi interesado sa kasal? Indi bala makahuluya ang mangin paagi lamang sa pagpaayaw sa makagud nga handum sang kaugalingon ukon sang iban? Mabuligan sang mga ginikanan ang ila kabataan sa pag-apresyar sining mga katunayan.
Si Solomon naghatag sing dugang nga laygay nahanungod sa pagpakig-angot sa imoral nga tawo: “Ipalayo sa iya ang imo dalan, kag dili magpalapit sa ganhaan sang iya balay.” (Hulubaton 5:8) Sing kaanggid, ang mga ginikanan sarang makahatag sa mga pamatan-on sing praktikal nga balor sang paglikaw sa makatalagam nga mga kahimtangan. Sarang nila sila mapalig-on nga indi makig-date sa wala sing prinsipio nga mga indibiduwal. Kag kon maglab-ot sila sa punto nga mangin kalipikado sa pagpangaluyag, sarang sila mapalig-on sa paghimo sing praktikal nga mga tikang agod likawan ang makasasala nga buhat. Halimbawa, ang duha nga naganobyahanay mahimo nga magahimus nga pirme may isa nga magaupod sa mga date. Kinaraan? Ayhan. Apang mas maayo ang maghalong sang sa “magakalisud ka sa imo kaulihian kon ang imo unod kag ang imo lawas mahagas. Kag magsiling: ‘Daw ano ang pagdumot ko sang disiplina . . . Kag wala ako magpamati sang tingog sang akon mga manunudlo.’”—Hulubaton 5:11-13.
Pagbulig sa mga Pamatan-on sa Pagkahadlok kay Jehova
Suno sa pila ka pagbantabanta, may kapin sa 12 milyones ka aktibo sa sekso nga pamatan-on sa Estados Unidos lamang. Bisan ang epidemia sa AIDS wala makaupang sa sining imoral nga huyog. Apang, ang mga Saksi ni Jehova nagatinguha sa pagpatudok sa ila kabataan sang pila ka butang nga mas maayo sang sa pagkahadlok sa AIDS ukon sa pagmabdos: ang nagakaigo nga pagkahadlok kay Jehova nga Dios. Ginapahanumdom ni Solomon ang mga pamatan-on sa Hulubaton 5:21: “Kay ang mga dalan sang tawo yara sa atubangan sang mga mata ni Jehova, kag ginatapan niya ang tanan niya nga banas.” Gani si John, isa ka Saksi ni Jehova kag amay sang apat ka kabataan, nagahatag sini nga laygay: ‘Daku ang mabulig sang kabataan nga may mahigugmaon nga kahadlok kay Jehova. Indi magkahadlok sa pagpahibalo sa imo anak nga si Jehova magakasubo sa aton makagud nga mga buhat.’—Ipaanggid ang Hulubaton 27:11.
Sa pagkamatuod, agod ang kahadlok sa Dios mangin epektibo nga makaupang sa imoralidad, ang Dios dapat nga matuod gid sa lamharon. (Ipaanggid ang Hebreo 11:27.) Sarang mabuligan sang mga ginikanan ang ila kabataan sa pagpalambo sing matuod nga kaangtanan upod sa Dios paagi sa tayuyon nga pagtuon sa Biblia, matag-adlaw nga pangamuyo, kag matuodtuod nga eksperiensia. Kon maapresyar sang pamatan-on nga ang Dios nagaulikid sa iya, mapahulag sia sa paglikaw sa pagginawi nga indi magapahamuot sa Iya.—1 Pedro 5:7.
Sing makawiwili, ang kaangtanan sang pamatan-on sa Dios makabulig man sa pagpuno sa pila ka kinahanglanon nga masunson nagaligad nga wala nagakatuman sa madamo pa nga pamatan-on. Ang mga eksperto nagasiling, halimbawa, nga ang pagkasalamwanan amo ang kinaandan nga paagi sang pamatan-on sa pagbato sa balatyagon sang pagkawala sing mahimo ukon kakulang sing pagtahod sa kaugalingon. Apang, ina nga balatyagon indi dapat magpiot sa isa nga may pagpakig-abyan kay Jehova! Ina nga pamatan-on makasiling: “Ang Dios amo ang akon kabulig; si Jehova upod sa mga nagatib-ong sang akon kalag.”—Salmo 54:4.
Isa ka Timbang nga Pagtamod sa Sekso kag Pag-asawahay
Sa pagkamatuod, indi luyag sang mga ginikanan nga ang ila kabataan magpalambo sing kaugot ukon negatibo nga pagtamod sa seksuwal nga relasyon. Samtang ginapakamalaut sang Biblia ang pakighilawas, ginapakita man sini nga ang seksuwal nga relasyon sarang mangin matahom—sa sulod sang pag-asawahay. Nagagamit sing mabinalaybayon nga hambal, si Solomon nagadugang: “Pagpakamaayuhon ang imo tuburan, kag magkalipay sa asawa sang imo pagkapamatan-on . . . Ang iya mga dughan magbusog sa imo sa tanan nga tion. Magpabihag ka sa gihapon sang iya gugma.”—Hulubaton 5:18, 19.
Nagabinagbinag sining mataas nga pagtamod sa relasyon sang pag-asawahay, wala sing rason para sa mga ginikanan ang magbatyag nga nasaw-ahan sa paghinun-anon sang personal nga mga butang. Siling ni John (nga ginsambit kaina): “Pirme kami nagapakighambal sing bunayag upod sa ila, gani ang topiko nahanungod sa sekso indi sekreto. Ginapadaku namon nga isa ini ka dulot halin sa Manunuga, kay Jehova, nga ginaagom sang bana kag asawa sa nagakaigo nga tion.” Siling sang isa pa ka amay tuhoy sa iya duha ka tin-edyer nga bata nga lalaki: “Kutob sa ila pagkabata, ginhambalan namon sing prangka ang sekso upod sa ila. Gintinguhaan namon nga itudlo sa ila ang isa ka matinahuron kag mataas nga pagtamod sa gugma kag sekso. Ginahuptan namon ang dalayon nga paghambalanay.” Busa, ang ila kabataan nagpabilin nga putli.
Paghimo sa mga Pamatan-on nga “Maalam Para sa Kaluwasan”
“Ang malaut nga mga tawo kag mga malimbong magalain kag magalain pa,” pakot ni apostol Pablo. (2 Timoteo 3:13) Busa ang mga talaksan sa moral padayon nga magausmod. Ang pagkasalamwanan kag pagmabdos sang tin-edyer padayon nga magapiot sa sosiedad.
Ang diosnon nga mga ginikanan magaliso sa Biblia agod himuon ang ila kabataan nga “maalam para sa kaluwasan.” (2 Timoteo 3:15) Kon natukiban mo nga ikaw mismo nagakinahanglan sing panudlo sang Biblia, indi magpangalag-ag sa pagpakig-angot sa mga Saksi ni Jehova paagi sa pagsulat sa mga manugbalhag sini nga magasin. Malipay sila sa paghimus agod makabaton ikaw sina nga panudlo nga wala sing bayad. Ang mga Saksi ni Jehova makahatag man sa imo sing mga publikasyon kaangay sang libro nga Your Youth—Getting the Best out of It. Nagaunod ini sing Makasulatanhon nga impormasyon nga nagbulig sa linibolibo ka pamatan-on sa paglikaw sa imoral nga mga siod sang kalibutan.
Apang, kamusta ang kababayin-an nga nakaeksperiensia na sing kasubo sang pagmabdos nga wala sing amay? Ina nga kahimtangan indi nga wala sing paglaum. Ang Dios ‘nagapatawad sing bugana’ sa isa nga nagahinulsol gid sa iya dalanon sang pagginawi. (Isaias 55:7) Bisan pa nga ang mangin nagaisahanon nga ginikanan indi mahapos, ang isa magamadinalag-on sa sini paagi sa pag-aplikar sa mga prinsipio sang Biblia. Ang wala sing bana nga lamharon nga babayi nga may tatlo ka anak sa wala pa mangin Cristiano naghimo sina. Ginapanikasugan niya nga iaplikar ang Pulong sang Dios sa iya pamilya. Paagi sa pagpakig-upod sing suod sa kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova, natigayon niya ang daku nga paumpaw kag pagsakdag. Nagsiling sia: “Makalilipay gid ang mag-alagad sa Dios nga mapinatawaron, kag ang may mga utod nga lalaki kag babayi nga mahantupon. Sa una nga tion sa akon kabuhi, nagbatyag ako nga matinlo kag maayo, sa espirituwal kag pisikal.”
Sa pagkamatuod, labing maayo nga likawan ang mga problema sang sekso sa wala pa ang kasal una sa tanan. Sing malipayon, linibo ka pamatan-on karon ang nagahimo sina bangod ginasunod nila ang wala sing panahon nga laygay sang Biblia.
[Footnote]
Ginbalhag sang Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Kapsion sa pahina 6]
Ang mga Saksi ni Jehova nagatinguha sa pagpatudok sa ila kabataan sang butang nga mas maayo pa sang sa pagkahadlok sa AIDS ukon sa pagmabdos: ang nagakaigo nga pagkahadlok kay Jehova nga Dios
[Kapsion sa pahina 6]
Suno sa pila ka pagbantabanta, may kapin sa 12 milyones ka aktibo sa sekso nga pamatan-on sa Estados Unidos lamang
[Mga Laragway sa pahina 5]
Sarang mahuptan sang mga ginikanan ang dalayon nga paghambalanay upod sa ila kabataan kon tuhoy sa seksuwal nga mga butang
[Mga Laragway sa pahina 7]
Ang Cristianong mga pamatan-on nagalikaw sa pagginawi nga magahalit sang ila kaangtanan sa Dios