Mga Talalupangdon sa Biblia—Hulubaton 1:1–31:31

Kahadluki si Jehova kag Ikaw Magmalipayon

“Ang kahadlok kay Jehova amo ang pamuno sang kaalam.” (9:10) Ginpakita ini sa Mga Hulubaton! Ini nga tolon-an sang Biblia, nga nakompleto sang mga 716 B.C.E., nagabulig sa aton nga ipakita ang kaalam, nga nagaaplikar sang ihibalo sing husto. Pamatii ining maalam nga mga hulubaton kag ikaw magmalipayon.

Pamatii ang Kaalam

Basaha ang Hulubaton 1:1–2:22. “Ang kahadlok kay Jehova” amo ang kahulugan mismo sang ihibalo. Kon ginabaton naton ang disiplina, indi kita magabuylog sa mga makasasala sa paghimo sing sala. Sa mga nagakahadlok kay Jehova, ginahatag niya ang kaalam nga nagaamlig sa ila batok sa mga nagahimo sing sala.

◆ 1:7—Ano ang “kahadlok kay Jehova”?

Amo ini ang matinahuron kag bug-os nga pagtahod, kag ang maayo nga pagkahadlok nga dipahamut-an sia bangod ginaapresyar naton ang iya mahigugmaon nga kaluoy kag kaayo. Ang “kahadlok kay Jehova” nagakahulugan sang pagkilala nga sia amo ang Supremo nga Hukom kag ang Labing Gamhanan, nga may kinamatarong kag gahom sa paghatag sing silot ukon kamatayon sa mga nagalapas sa iya. Nagakahulugan man ini sang pag-alagad sa Dios sing matutom, nagasalig sa iya sing bug-os, kag nagadumot kon ano ang malain sa iya itotolok.—Salmo 2:11; 115:11; Hulubaton 8:13.

◆ 2:7—Ano ang integridad?

Ang Hebreong tinaga nga may kaangtanan sa integridad may gamut nga kahulugan sa kon ano ang “bug-os” ukon “kompleto.” Masami ini nagapatuhoy sa moral nga kaligdong kag katadlong. “Ang mga nagalakat sa integridad” dimationg sa debosyon kay Jehova. Para sa “mga matadlong” isa sila ka nagaamlig nga “taming” bangod nagapakita sila sing matuod nga kaalam kag nagapahisuno sa iya matarong nga mga talaksan.

Leksion Para sa Aton: Kon nahadlok kita kay Jehova, batunon naton ang disiplina nga ginahatag niya paagi sa iya Pulong kag organisasyon. Kon indi malakip kita sa “mga buangbuang,” didiosnon nga mga makasasala. Gani batunon naton ang iya mahigugmaon nga disiplina.—Hulubaton 1:7; Hebreo 12:6.

Hamili nga Kaalam

Basaha ang Hulubaton 3:1–4:27. Agod makahangop sing maayo, “salig kay Jehova sa bug-os mo nga tagipusuon.” Ang kalipay ginaagom sang mga nagapakabahandi sang kaalam. Ang ila banas kaangay sang kapawa nga nagasilak sing labi kag labi, apang dapat nila tipigan ang tagipusuon.

◆ 4:18—Paano ang ‘banas sang matarong’ nagasilak sing labi kag labi?

Ang kapawa sang adlaw nagasilak sing labi kag labi kutob sa pamanagbanag tubtob sa “himpit nga adlaw.” Sing kaanggid, ang espirituwal nga kapawa nagasilak sing labi kag labi para sa katawhan ni Jehova samtang nagaligad ang tion. Samtang labi kita nga nagalapit sa mga hitabo, ang aton paghangop sa katumanan sang mga katuyuan ni Jehova nagaathag pa. Ang balaan nga mga tagna nagaathag sa aton subong nga ang balaan nga espiritu sang Dios nagahatag sing kapawa sa sini, kag samtang ginatuman ini sa mga hitabo sa kalibutan ukon sa mga eksperiensia sang katawhan ni Jehova. Sa amo ang ila ‘banas nagasilak sing labi kag labi.’

Leksion Para sa Aton: Ang pagpakita sing matuod nga kaalam kag ang pagpahisuno sa balaan nga mga sugo magatipig sa aton batok sa paghingamo sang binuang nga dalanon nga magadul-ong sa temprano nga kamatayon. Halimbawa, ang wala nagasapak sa sugo ni Jehova batok sa seksuwal nga imoralidad mahimo nga malatnan sang balatian nga ginaliton paagi sa paghulid nga magaresulta sa maaga nga kamatayon. Gani magpanghikot kita nahisuno sa mga kinahanglanon sang Dios, kay sa amo ang kaalam mangin “kahoy sang kabuhi” sa bahin naton.—Hulubaton 3:18.

Mga Paagi Agod Ipakita ang Kaalam

Basaha ang Hulubaton 5:1–9:18. Amo ini ang pagpakita sing kaalam agod likawan ang imoralidad kag “magkalipay sa asawa sang imo pagkapamatan-on.” Pito ka butang nga kalangil-aran kay Jehova ang ginsambit, kag ginhatag ang mga paandam batok sa mga pagsulay sang isa ka bigaon. Ang kaalam nga ginalaragway amo ang “agalon nga manugpangabudlay” sang Dios. Kag “ang kahadlok kay Jehova amo ang pamuno sang kaalam.”

◆ 6:1-5—Ini bala nga laygay supak sa espiritu sang kaalwan?

Ini nga hulubaton wala nagapalig-on sang kaalwan, kundi nagalaygay ini batok sa pagkaulamid sa transaksion sa negosyo sang iban, labi na sa mga dumuluong. Dapat buligan sang mga Israelinhon ang ila utod nga ‘nag-imol.’ (Levitico 25:35-38) Apang ang iban naulamid sa dipraktikal nga pasimpalad sa negosyo kag nakatigayon sing pinansial nga pagsakdag paagi sa pagkumbinsi sa iban nga ‘magpasiguro’ para sa ila, nagasaad nga bayaran ang nagapautang sa ila kon kinahanglanon. Kon ang isa naulamid sa sinang mabug-at nga sitwasyon, ayhan paagi sa pagpabugal, ang maalam nga laygay amo ang magpahilayo sa sini sa gilayon.—Hulubaton 11:15.

◆ 8:22-31—Isa lamang bala ini ka paglaragway sang kaalam?

Indi, kay ang kaalam pirme yara subong kinaiya sang dayon nga Amay. (Job 12:13) Apang, ginasiling diri nga ang kaalam “ginpatubas” kag “yara sa luyo [ni Jehova] subong pangulo nga manugpangabudlay” sang gintuga ang duta. Ang pagkilala sa kaalam nga ginlaragway subong Anak sang Dios nagakaigo sa kamatuoran “nga sa iya natago ang tanan nga bahandi sang kaalam kag ihibalo.”—Colosas 1:15, 16; 2:3.

Leksion Para sa Aton: Paagi sa pagsambit sa iya “halad sang mga halad” kag “panaad,” ang imoral nga babayi sang Hulubaton kapitulo 7 mahimo magahatag sing ideya nga may espirituwalidad sia. Ang halad sang mga halad ginahuman sang karne, harina, langis, kag alak. (Levitico 19:5, 6; 22:21; Numeros 15:8-10) Gani ginapakita niya nga madamo sing makaon kag mainum sa iya balay, kag ang “isa ka pamatan-on nga lalaki nga nawad-an sing paghangop” makalipaylipay didto. Tipiko ini sa kon paano ang may malain sing motibo nga tawo nagahimo sing imoralidad. Daw ano ka importante nga pamatian ini nga paandam kag likawan ina nga kasal-anan batok sa Dios!—Genesis 39:7-12.

Nagapahunahuna nga mga Paanggid

Basaha ang Hulubaton 10:1–15:33. Ang hulubaton ni Solomon nagaumpisa paagi sa paanggid nga mga hambal. “Ang kahadlok kay Jehova” ginapadaku.—Hulubaton 10:27; 14:26, 27; 15:16, 33.

◆ 10:25—Ngaa ginasambit ang “buhawi”?

Kulang sing sadsaran sang matarong nga mga prinsipio, ang malauton kaangay sang dimalig-on nga mga tinukod nga nagakarumpag bangod sa buhawi. Apang ang matarong malig-on bangod ang ila panghunahuna napasad sing maayo sa diosnon nga mga prinsipio. Kaangay sang tinukod nga maayo sing sadsaran, wala sila nagakarumpag sa pag-ipit.—Mateo 7:24-27.

◆ 11:22—Paano ang isa ka babayi mangin kaangay sang singsing sa hingudhingod sang baboy?

Ang bulawan nga singsing nga ginasulod paagi sa higad sang ilong ukon sa kal-ang nga nagapain sang buho sang ilong nagapanugda nga ang nagagamit edukado nga tawo. Apang ginakabig sang mga Israelinhon ang baboy nga dimatinlo kag kalangil-aran. Gani ang matahom apang walay paghangop nga babayi kaangay sang dinagakabagay nga singsing sa hingudhingod sang baboy.

◆ 14:14—Paano mabusog ang isa nga wala sing pagtuo?

“Ang wala sing pagtuo sa tagipusuon” mabusog paagi sa iya materyalistiko nga estilo sang kabuhi. (Salmo 144:11-15a) Ang paghimo sing matarong sa itololok sang Dios indi importante sa iya, kag wala niya ginahunahuna nga manabat sia kay Jehova. (1 Pedro 4:3-5) Apang “ang tawo nga maayo” nagasikway sang ginahimo sang isa nga wala sing pagtuo kag nabusog “sa resulta sang iya pagpakig-angot.” Ginauna niya ang espirituwal nga mga interes, ginasunod ang mga talaksan sang Dios, may daku nga kalipay sa pag-alagad sa Iya, kag ginabusog sang balaan nga mga pagpakamaayo.—Salmo 144:15b.

◆ 15:23—Paano kita ‘malipay sa sabat sang aton baba’?

Matabo ini kon ang aton laygay ginapamatian kag nagabunga sing maayo. Apang agod buligan ang isa, dapat kita mamati sing maayo, magatimbang sang mga bagay nga nagaamot sa iya problema, kag magapasad sang aton laygay sa Biblia. Ina nga “pulong sa nagakaigo nga dag-on, O daw ano kaayo!”

Leksion Para sa Aton: “Ang buangbuang” maakigon nga nagasaligbat dayon sa insulto ukon “pakahuya,” “sa amo man nga adlaw.” Apang ang “mahalungon”—mainandamon nga indibiduwal—nagapangabay sang espiritu sang Dios paagi sa pangamuyo agod may pagpugong sa kaugalingon kag matuman ang Iya Pulong. (Hulubaton 12:16) Paagi sa paghimo sini, malikawan naton ang dugang nga hambal nga magaresulta sa emosyonal ukon pisikal nga halit sa aton kaugalingon ukon sa iban.

Mga Hulubaton nga May Kaanggid

Basaha ang Hulubaton 16:1–24:34. Ining maalamon nga hulubaton ni Solomon nagatuytoy ang kalabanan paagi sa paanggid nga panghunahuna. Ginapadaku sa liwat ang “kahadlok kay Jehova.”—Hulubaton 16:6; 19:23; 22:4; 23:17; 24:21.

◆ 17:19—Ano ang sayop sa mataas nga gawang?

Ang wala nagahimo sang ganhaan sang ila balay kag luwang nga manubo may katalagman nga ang mga tawo nga nagasakay sa kabayo magsulod kag magkuha sang ila pagkabutang. Ini nga hulubaton nagapatuhoy man sa baba subong gawang nga ginpakataas paagi sa matinaastaason nga hambal kag pagpabugal. Ina nga hambal nagabunga sing pinuyas kag sa ulihi nagadul-ong sa kapahamakan.

◆ 19:17—Ngaa ang pagbulig sa kubos kaangay sang pagpahulam kay Jehova?

Ang mga kubos iya ni Jehova, kag ang ginahimo naton sa ila maisip subong ginhimo sa iya. (Hulubaton 14:31) Kon ang gugma kag kaalwan nagatiklod sa aton nga pakitaan sing maayo ang mga kubos ukon regaluhan ang mga imol, nga wala nagapaabot sing balus gikan sa ila, ginakabig ni Jehova ina nga paghatag subong mga pahulam sa iya nga bayaran niya sing kahamuot kag pagpakamaayo.—Lucas 14:12-14.

◆ 20:1—Paano ang alak “manug-uligyat”?

Ang alak magahimo sa isa nga nagapatuyang sa sini nga maghulag sing mayinagutaon kag matinaastaason. Bangod ang lakas nga pag-inum nagapatubas sing malain nga epekto, dapat ini likawan sang mga Cristiano.—1 Timoteo 3:2, 3, 8; 1 Corinto 6:9, 10; Hulubaton 23:20, 21.

◆ 23:27—Paano ang isa ka bigaon “madalom nga boho” kag “masipot nga boho”?

Kaangay sang mga sapat nga nahulog sa ‘madalom nga boho’ nga ginkutkot sang mga mangangayam, ang parokyano sang bigaon nasiod man sa imoralidad. “Ang dumuluong nga babayi” nagapatuhoy sa isa ka bigaon, walay duhaduha bangod ang kalabanan nga bigaon sa Israel mga dumuluong. Ang pagkuha sing tubig sa “masipot nga boho” mabudlay bangod ang banga madali mabuka sa kilid. Sing kaanggid, ang mga may kaangtanan sa mga bigaon magaeksperiensia sing emosyonal kag pisikal nga kalamidad.—Hulubaton 7:21-27.

Leksion Para sa Aton: “Ang saksi nga dimatuod” nagapakita sing dipagtahod sa Dios kag sarang patyon sa idalom sang Kasugoan. Busa mahimo sia “mawala” sa kamut sang mga lalaki ukon ni Jehova. (Hulubaton 21:28; Deuteronomio 5:20; 19:16-21; ipaanggid ang Binuhatan 5:1-11.) Apang ‘ang tawo nga nagapamati’ sing maayo nagahambal lamang kon sigurado sia sa iya nabatian. Ang iya pamatuod “magapadayon,” nga indi pagkabigon sa ulihi nga dimatuod. Dugang pa, wala sia ginapatay subong saksi nga dimatuod. Ang nagasaksi sa hudisyal nga mga kasaba sa tunga sang mga Saksi ni Jehova dapat mamati sing maayo agod makahatag sing sibu nga impormasyon, kay ang indi sibu ukon dimatuod nga panaksi makahalit sa espirituwal.

Mabuligon nga mga Paanggid

Basaha ang Hulubaton 25:1–29:27. Ang mga hulubaton ni Solomon nga ginkopya sang tinawo ni Hari Ezequias nagatudlo paagi sa mga paanggid. Ang pagsalig kay Jehova, ginapalig-on.

◆ 26:6—Ngaa ang paanggid ginhimo paagi sa ‘pag-utod sang iya kaugalingon nga tiil’?

Ang tawo nga nagautod sang iya kaugalingon nga tiil nagapiang sang iya kaugalingon, subong nga ang indibiduwal nga nagasuhol sa “isa nga buangbuang” nagahimo sing makapiang nga kagamo sa iya kaugalingon nga interes. Ang proyekto nga ginsalig sa tawo nga buangbuang mapierde. Daw ano ka maalamon, nian, nga ‘tilawan ang mga lalaki kon nagakaigo’ sa wala pa sila irekomendar sa responsabilidad sang kongregasyon!—1 Timoteo 3:10.

◆ 27:17—Paano ‘ginapatalum’ ang nawong?

Subong nga ang salsalon sarang magamit sa pagpatalum sang labaha nga human sa amo man nga metal, ang isa mahimo magmadinalag-on sa pagpatalum sa intelektuwal kag espirituwal nga kahimtangan sang iban. Kon ang mga kapaslawan kag pagpakig-angot sa dimahinuklugon nga mga indibiduwal nagapung-aw sa aton, ang mahinuklugon nga pagtatap kag Makasulatanhon nga pagpalig-on sang masigka tumuluo nagapahalipay. Ang aton masubo nga nawong nagamalipayon, kag ginapapagsik kita nga may presko nga paglaum para sa bag-o nga aksion.—Hulubaton 13:12.

◆ 28:5—Ano ang ginalakip sang “tanan nga butang”?

Ang nagabuhat sing malaut bulag sa espirituwal. (Hulubaton 4:14-17; 2 Corinto 4:4) Wala sila “makahangop sang katarungan” ukon sang matarong suno sa mga talaksan sang Dios. Busa indi nila mahukman ang mga bagay sing husto kag mahimo ang nagakaigo nga mga desisyon. Apang ang “nagapangita kay Jehova” paagi sa pangamuyo kag pagtuon sang iya Pulong “makahangop sang tanan nga butang” nga kinahanglanon agod alagaron sia sing kalahamut-an.—Efeso 5:15-17.

◆ 29:8—Paano ang matinaastaason nga babaan “nagasunog sang banwa”?

Ang mga matinaastaason nga wala nagatahod sang awtoridad nagahambal sing padasudaso. Busa ginagatungan nila ang kalayo sang binangig kag ginapaypayan ang dabdab amo kon ngaa ang pumuluyo sang bilog nga banwa nasunog. Apang ang mga maalam nga tawo “nagapalugpay sang kasingkal,” nagahambal sing malulo kag maligdong, nagapatay sang kalayo sang kasingkal kag nagapadaku sang paghidait.—Hulubaton 15:1.

Leksion Para sa Aton: Kon kita bugalon, ang pagkamatinaastaason magaresulta sa pagpaubos sa aton. (Hulubaton 29:23) Ang bugalon nga tawo mahimo nga magmatinaastaason, kag magadul-ong ini sa kahuya, kasandad, kag pagpaubos. (Hulubaton 11:2; 16:18; 18:12) Tatapon sang Dios nga ang bugalon nga indibiduwal paubson, pakanubuon sa pila ka paagi, ayhan tubtob sa punto sang kalaglagan. Ina nga tawo nagahingamo sing himaya, apang nasapwan sang mga tawo ang iya mga paagi nga makangilil-ad. Apang, ang tawo “nga mapainubuson sa espirituwal magaagom [sa ulihi] sing himaya.”

‘Mabug-at nga mga Mensahe’

Basaha ang Hulubaton 30:1–31:31. Ang “mabug-at nga mensahe” ni Agur nagakilala nga “ang tagsa ka pulong sang Dios natilawan.” Ginsambit man ang mga butang nga tuman ka makatilingala hangpon, kag iban pa. (30:1-33) “Ang mabug-at nga mensahe” nga ginbaton ni Lemuel sa iya iloy nagapaandam nga ang pag-inum sing makahulubog nagapatiku sang paghukom, nagapalig-on sa isa nga maghukom sing matarong, kag nagalaragway sa isa ka maayo nga asawa.—31:1-31.

◆ 30:15, 16—Ano ang punto sining mga halimbawa?

Nagailustrar ini sang pagkawalay kaayawan sang kakagud. Ang mga linta nagapakabusog sa dugo, subong nga ang mga makagud pirme nagapangayo sing dugang nga kuarta ukon gahom. Sing kaanggid, ang Sheol wala nagakabusog kundi nagapabilin nga bukas sa pagbaton sa dugang nga biktima sang kamatayon. Ang baw-as nga taguangkan ‘nagasinggit’ sang kabataan. (Genesis 30:1) Ang kigang nga duta nagainum sang tubig nga ulan kag sa ulihi magakigang liwat. Kag ang kalayo nga naglamon sang mga butang nga ginhaboy diri nagatuga sang dabdab nga nagalamon sang iban pa nga butang nga masunog kon malab-ot. Amo man sa mga makagud. Apang ang ginatuytuyan sang diosnon nga kaalam wala ginabug-atan sing dayon sina nga kakagud.

◆ 31:6, 7—Ngaa ginahatag ang alak sa “may kapaitan sa kalag”?

Ang makahulubog nga ilimnon kag alak pangpakalma. Gani ginahatag ini sa “handa sa pagkawala,” ukon mapatay, ukon sa ‘may kapaitan sa kalag’ agod malipatan nila ang ila kasakit kag kabudlayan. Ang dumaan nga batasan sang paghatag sa mga kriminal sing ginbutangan sing droga nga alak agod pakanayon ang kasakit sang kamatayon nagapaathag kon ngaa ang Romanong mga soldado nagtanyag sini kay Jesucristo sang tion nga ginlansang sia. Wala niya pagbatuna ina nga alak bangod luyag niya nga nagabugtaw ang iya kaisipan sa sinang mabudlay nga tion kag sa amo mahuptan ang integridad sa Dios.—Marcos 15:22-24.

◆ 31:15—Sin-o ining “mga dalaga”?

Sila amo ang mga suluguon sa balay. Wala sila sing rason sa pagyamo bangod sang kakulang sing pagkaon ukon trabaho. Ang mapisan nga asawa nagahatag sing pagkaon sa iya pamilya kag nagadipara nga ining mga dalaga may makaon kag may mahimo nga buluhaton.

Leksion Para sa Aton: Bangod dihimpit, kon kaisa ‘ginabayaw naton ang aton kaugalingon,’ nagapanikasog nga pakataason ang kaugalingon. Kon ginahimo naton ini ukon nagahambal sing masingkal, dapat naton “itakup ang kamut sa baba,” nagauntat sa paghambal sing dugang nga basi magapaakig pa gid sa iban. Subong nga ang paglugay sang gatas makahimo sing mantikilya kag ang paglubag sang ilong nagapaguwa sing dugo, ang away natabo kon ang tawo magpadala sa kasingkal. (Hulubaton 30:32, 33) Sa sina nga hitabo, daw ano kaalam ang maghipos kag mapunggan ang dugang pa nga gamo!

Madamo gid nga benepisyo ang makuha naton gikan sa tolon-an sang Mga Hulubaton! Pakabahandion naton ining maalam nga mga hulubaton nga nagapauswag sang matinahuron nga kahadlok kay Jehova. Ang pag-aplikar sa sini pat-od nga magapahalipay sa aton.