‘Ang mga Bibig sang Kamatuoran Magapadayon Tubtob sa Walay Katubtuban’

KAANGAY sang isa ka diutay nga kalayo nga makasunog kag makahalit sa bug-os nga kagulangan, makahalit ini sa bug-os nga kabuhi sang isa ka indibiduwal. Mahimo ini mangin dalitan, apang mahimo man ini mangin “isa ka kahoy sang kabuhi.” (Hulubaton 15:⁠4) Yara sa gahom sini ang kamatayon kag kabuhi. (Hulubaton 18:21) Amo sini ka gamhanan ining diutay nga bahin, ang aton dila, nga mahimo makadagta sang bug-os nga lawas. (Santiago 3:​5-9) Maalamon kita kon bantayan naton ang dila.

Sa ikaduha nga bahin sang kapitulo 12 sang tulun-an sang Hulubaton sa Biblia, si Hari Solomon sang dumaan nga Israel naghatag sing mapuslanon nga laygay agod buligan kita nga bantayan ang aton ginahambal. Paagi sa malip-ot apang mapuslanon gid nga mga hulubaton, ginapakita sang maalamon nga hari ang epekto sang ginabungat nga mga pulong kag ang mga kinaiya sang isa nga nagahambal sini. Kinahanglan gid sang bisan sin-o nga nagahandum sa ‘pagbantay sa ganhaan sang iya mga bibig’ ang inspirado nga laygay ni Solomon.​​—⁠Salmo 141:3.

‘Ang Paglapas nga Nagasiod’

“Paagi sa paglapas sang mga bibig ang malaut nga tawo nasiod, apang makaguwa sa kagamo ang matarong,” siling ni Solomon. (Hulubaton 12:13) Ang pagbutig isa ka paglapas sang mga bibig nga mangin makamamatay nga siod para sa isa nga nagahimo sini. (Bugna 21:⁠8) Ang pagkadibunayag daw isa ka mahapos nga paagi agod makalikaw sa silot ukon sa isa ka malaw-ay nga sitwasyon. Apang indi bala nga ang isa ka butig masami nga nagadul-ong sa iban pa nga mga kabutigan? Subong nga ang isa ka tawo nga nagaumpisa sa pagsugal sa diutay lamang nga kantidad nagakaganyat nga magpusta sing mas daku pa sa iya pagtinguha nga mabawi ang iya napierde, sa indi madugay masapwan sang isa ka butigon nga nasiod na sia sa isa ka pabalikbalik nga siklo.

Nagasiod pa gid ang paglapas sang mga bibig bangod ang isa nga nagabutig sa iban mahimo man magabutig sa iya kaugalingon sa ulihi. Halimbawa, mahapos kumbinsihon sang isa ka butigon ang iya kaugalingon nga sia madamo sing nahibaluan kag maalam, apang ang matuod diutay lang ang iya nahibaluan. Gani nagasugod sia sa pagkabuhi sa kabutigan. Matuod gid, “nagapanghikot sia sing tuman ka maulug-ulugon sa iya kaugalingon sa iya mga mata sa pagtukib sang iya sala agod dumtan ini.” (Salmo 36:2) Isa gid ka siod ang pagbutig! Ang matarong, sa pihak nga bahin, indi magbutang sang iya kaugalingon sa sining mabudlay nga sitwasyon. Bisan nagaantos, indi sia magbinutig.

‘Ang Bunga nga Makaalayaw’

“Indi kamo magtalang: ang Dios dili tiliawtiawan,” paandam ni apostol Pablo. “Kay bisan ano ang ginasab-ug sang tawo, ini man ang iya anihon.” (Galacia 6:⁠7) Naaplikar gid ini nga prinsipio sa aton panghambal kag subong man sa aton mga hulag. Nagasiling si Solomon: “Gikan sa bunga sang baba sang isa ka tawo naayawan sia sa maayo, kag ang mismo nga hinimuan sang mga kamot sang isa ka tawo magabalik sa iya.”​​—⁠Hulubaton 12:14.

Ang baba nga “nagabungat sang kaalam” nagapatubas sing makaalayaw nga bunga. (Salmo 37:30) Kinahanglan sang kaalam ang ihibalo, kag wala sing tawo nga nagatago sang tanan nga ihibalo. Ang tanan nga tawo kinahanglan mamati sa maayo nga laygay kag sundon ini. “Ang dalanon sang buangbuang matarong sa iya mga mata,” siling sang hari sang Israel, “apang ang nagapamati sa laygay maalam.”​​—⁠Hulubaton 12:15.

Nagahatag si Jehova sing maayo nga mga laygay paagi sa iya Pulong kag paagi sa iya organisasyon, nga ginagamit ang mga publikasyon nga gin-aman sang “matutom kag mainandamon nga ulipon.” (Mateo 24:45; 2 Timoteo 3:16) Kabuangan gid ang pagsikway sa maayo nga laygay kag mamilit sa paghimo sang aton naluyagan! ‘Dapat magmadagmit kita sa pagpamati’ kon si Jehova, “ang Isa nga nagatudlo sang ihibalo sa mga tawo,” nagalaygay sa aton paagi sa iya palaagyan sing komunikasyon.​​—⁠Santiago 1:​19; Salmo 94:10.

Ano ang reaksion sang maalam kag sang buangbuang sa mga insulto ukon di-makatarunganon nga mga kritisismo? Si Solomon nagasabat: “Buangbuang ang tawo nga nagapakita sang iya kaakig sa amo man nga adlaw, apang ang mahalungon nagatago sang kahuluy-an.”​​—⁠Hulubaton 12:16.

Kon ginatamay sia, nagapangakig gilayon ang buangbuang nga tawo​​—⁠“sa amo man nga adlaw.” Apang ang isa ka mainandamon nga indibiduwal nagapangamuyo sang espiritu sang Dios agod makapugong sa kaugalingon. Nagahinguyang anay sia sing tion agod pamalandungan ang mga laygay sa Pulong sang Dios kag mainapresyahon nga ginabinagbinag ang mga tinaga ni Jesus: “Ang bisan sin-o man nga magtampa sa imo sa tuo nga guya, itaya man ang pihak sa iya.” (Mateo 5:39) Bangod handum niya nga ‘indi magbalos sing malaut sa malaut kay bisan sin-o,’ ginapunggan sang mahalungon nga tawo ang iya mga bibig gikan sa pagbuhi sing masakit nga mga tinaga. (Roma 12:17) Kon kita man nagatago sa bisan ano nga kahuy-anan nga masumalang naton, ginalikawan naton ang dugang nga pagbinangig.

‘Ang Dila nga Nagabulong’

Ang paglapas sang mga bibig makahalit sing daku sa hudisyal nga hukmanan. Nagasiling ang hari sang Israel: “Sia nga nagasabwag sang katutom magasugid sang matarong, apang ang isa ka butig nga saksi, paglimbong.” (Hulubaton 12:17) Ang matuod nga saksi nagasabwag sing katutom bangod ang iya pamatuod masaligan gid. Nagaamot sa pagpatuman sang hustisya ang iya mga tinaga. Sa pihak nga bahin, ang butig nga saksi puno sing pagpangdaya kag nagaamot sa sala kag sa indi makatarunganon nga desisyon sang hukmanan.

“May isa nga nagahambal sing di-mapatugsilingon kaangay sang mga pagbuno sang espada,” padayon ni Solomon, “apang ang dila sang mga maalam nagabulong.” (Hulubaton 12:18) Ang mga tinaga makapilas kaangay sang espada, nga nagaguba sang mga pag-abyanay kag nagatuga sing gamo. Ukon ini makapasadya kag makapahalipay, nga nagatipig sang mga pag-abyanay. Kag indi bala nga ang pagbuyayaw, pagpaninggit, pirme nga pagpanghikay, kag pagpang-insulto mga pagbuno nga nagatuga sing madalom nga mga pilas sa balatyagon? Maayo gid nga tadlungon naton ang ano man nga kasaypanan sa sini nga bahin paagi sa nagabulong nga mga tinaga sang sinsero nga pagpangayo sing pasensia!

Sa sining mabudlay nga tion nga kita nagakabuhi, indi katingalahan nga madamo ang “buong sing tagipusuon” kag “nadugmok sa espiritu.” (Salmo 34:18) Kon kita ‘nagahambal sing malugpayon sa mga kalag nga ginapung-awan’ kag ‘nagasakdag sa mga maluya,’ wala bala naton ginagamit ang makabulong nga gahom sang ginhambal nga mga tinaga? (1 Tesalonica 5:14) Huo, ang mahinuklugon nga mga tinaga makapalig-on sa mga pamatan-on nga nagapakigsumpong sa makahalalit nga impluwensia sang mga katubotubo. Ang madinumdumon nga dila nagapasalig sa mga tigulang nga palangga sila kag kinahanglan. Ang maluluy-on nga mga tinaga makapasadya gid sa adlaw sang mga nagamasakit. Bisan ang saway mahapos batunon kon ginahatag “sa espiritu sang pagkalulo.” (Galacia 6:⁠1) Kag nagabulong gid ang dila sang isa nga nagagamit sini sa pagpaambit sang maayong balita sang Ginharian sang Dios sa mga nagapamati!

‘Ang Dila nga Nagapadayon’

Ginagamit ang tinaga nga “bibig” kaanggid sa kahulugan sang “dila,” si Solomon nagasiling: “Ang bibig sang kamatuoran amo ang malig-on nga tukuron tubtob sa walay katubtuban, apang isa lang ka tion ang kadugayon sang dila sang kabutigan.” (Hulubaton 12:19) Isa lang ka bibig ang ginapatuhuyan sa Hebreo sang ekspresyon nga “bibig sang kamatuoran” kag may mas madalom pa nga kahulugan sangsa paghambal lamang sang kamatuoran. “Ginapanugyan sini ang mga kinaiya subong sang pagkapag-on, pagkapermanente kag pagkamasaligan,” siling sang isa ka reperensia. “Ang panghambal nga may subong sini nga kinaiya magapadayon . . . tubtob sa walay katubtuban bangod mapamatud-an ini nga masaligan, indi pareho sang dila nga butigon . . . nga makapatalang sa malip-ot nga tion apang indi magpangibabaw kon sayasaton.”

“May pagpangdaya sa tagipusuon sang mga nagapahito sang katuntuhan,” siling sang maalamon nga hari, “apang may kasadya sa mga nagalaygay sang paghidait.” Sia nagadugang: “Wala sing bisan ano nga makahalalit ang mahanabo sa matarong, apang pun-on gid sang kalamidad ang mga malauton.”​​—⁠Hulubaton 12:​20, 21.

Ang mga nagabuko sang katuntuhan makatuga lamang sing kasakit kag pag-antos. Sa pihak nga bahin, anihon sang mga manuglaygay sang paghidait ang kalipay gikan sa paghimo sa kon ano ang husto. May kalipay man sila sa makita nga maayo nga mga resulta. Labaw sa tanan, naagom nila ang kahamuot sang Dios, bangod “ang mga bibig nga butigon kangil-aran kay Jehova, apang ang mga nagagawi sa katutom kalahamut-an sa iya.”​​—⁠Hulubaton 12:22.

‘Ang Panghambal nga Nagatago sing Ihibalo’

Nagasugid sang isa pa gid ka kinatuhayan sa tunga sang isa nga nagahalong sa mga tinaga kag sa isa nga wala, ang hari sang Israel nagasiling: “Ang maalam nga tawo nagatago sing ihibalo, apang ang tagipusuon sang buangbuang nagasugid sing kabuangan.”​​—⁠Hulubaton 12:23.

Ang mahalungon, ukon mainandamon, nga tawo nakahibalo kon san-o sia maghambal kag kon san-o indi. Nagatago sia sa ihibalo paagi sa pagpugong sang iya kaugalingon gikan sa pagpakitakita sang iya nahibaluan. Wala ini nagakahulugan nga wala sia nagapakita sing iya ihibalo sa tanan nga tion. Sa baylo, mahinalungon sia sa iya pagpakita sini. Sa kabaliskaran, ang buangbuang maabtik sa paghambal kag sa pagpahibalo sang iya kabuangan. Gani, kabay pa nga ang aton mga tinaga mangin malaka kag punggan naton ang aton dila sa paghinambog.

Padayon nga nagapatuhay, ginpakita ni Solomon ang isa ka talalupangdon nga punto nahanungod sa kapisan kag katamaron. Sia nagasiling: “Ang kamot sang mga mapisan amo ang magagahom, apang ang matamad nga kamot ipasakop sa pilit nga pagpangabudlay.” (Hulubaton 12:24) Ang lakas nga pagpangabudlay nagaresulta sa pag-uswag kag pinansial nga ikasarang, apang ang katamad sa pilit nga pagpangabudlay kag pagkaulipon. “Sa ulihi,” siling sang isa ka iskolar, “mangin ulipon sang isa nga mapisan ang matamad nga tawo.”

‘Ang Pulong nga Nagapasadya’

May maalamon nga pag-obserbar tuhoy sa tawhanon nga kinaiya, ginabinagbinag liwat ni Hari Solomon ang tuhoy sa mga hambal. “Ang kabalaka sa tagipusuon sang isa ka tawo magapakuko sini,” sia nagasiling, “apang ang maayong pulong nagapasadya sini.”​​—⁠Hulubaton 12:25.

Madamo ang mga kabalaka kag mga palaligban nga makapasubo sa tagipusuon. Kinahanglan ang makapalig-on nga mga tinaga gikan sa isa nga mahinangpanon agod maghaganhagan ang kabug-at kag mapahalipay ang tagipusuon. Apang paano mahibaluan sang iban kon daw ano kabug-at ang kabalaka sa aton tagipusuon kon indi naton ipabutyag ang aton ginabatyag kag hambalan ang tuhoy sini? Huo, kon ginasit-an ukon ginapung-awan, kinahanglan itu-ad naton ini sa isa ka mahinuklugon nga tawo nga sarang makabulig. Dugang pa, nagamag-an ang pila ka kalisod nga nabatyagan kon ginapabutyag ini. Gani, maayo nga magtu-ad sa tiayon, sa ginikanan, ukon sa isa ka mahinuklugon kag may kalipikasyon sa espirituwal nga abyan.

Ano pa nga maayong mga tinaga ang makapalig-on sangsa yadtong masapwan sa Biblia? Gani kinahanglan nga magpalapit kita sa Dios paagi sa mainapresyahon nga pagpamalandong sa iya inspirado nga Pulong. Ini nga pagpamalandong nagapasadya sang isa ka nasubuan nga tagipusuon kag nagapakilan sang masinulub-on nga mga mata. Nagapamatuod sa sini ang salmista, nga nagahambal: “Ang kasuguan ni Jehova himpit, nagapahauli sang kalag. Ang pahanumdom ni Jehova masaligan, nga nagapaalam sa isa nga indi eksperiensiado. Ang mga sugo gikan kay Jehova matadlong, nga nagapasadya sa tagipusuon; ang kasuguan ni Jehova matinlo, nga nagapasanag sa mga mata.”​​—⁠Salmo 19:​7, 8.

Ang Banas nga Makapaladya

Nagapatuhay sa dalanon sang mga matarong kag sang mga malauton, ang hari sang Israel nagasiling: “Ang matarong nagausisa sa iya kaugalingon nga halalban, apang ang dalanon sang mga malauton amo ang nagapatalang sa ila.” (Hulubaton 12:26) Ang matarong nagahalong sa iya halalban​​—⁠ang ginpili niya nga mga kaupod kag mga abyan. Maalamon sia nga nagapili sa ila, nga ginalikawan ang makatalagam nga mga kaupod. Indi kaangay sini ang mga malauton, nga nagasikway sa laygay kag nagasunod sang ila kaugalingon nga dalanon. Napatalang, nagalibotlibot sila nga wala sing padulungan.

Masunod nga ginapresentar ni Hari Solomon gikan sa isa pa ka punto-de-vista ang kinatuhayan sa ulot sang matamad kag mapisan. “Ang matamad indi makadakop sa ginaayam nga mga sapat sang isa,” siling niya, “apang ang mapisan amo ang bilidhon nga manggad sang isa ka tawo.” (Hulubaton 12:27) Ang uyaya nga indibiduwal​​—⁠“ang matamad nga tawo”⁠​—⁠indi “makadakop,” ukon “makaasal,” sang iya ginaayam. (New International Version) Sa amo, indi niya matapos ang iya gin-umpisahan. Ang kapisan, sa pihak nga bahin, pareho sa manggad.

Ang katamad makahalalit gid amo nga si apostol Pablo kinahanglan magsulat sa iya mga masigka-Cristiano sa Tesalonica kag tadlungon ang pila ka mga indibiduwal didto nga “nagagawi nga wala sing kahim-ong”​​—⁠nga wala gid nagaobra apang nagapasilabot sa mga butang nga wala sila sing labot. Ini nga mga tawo nagapabug-at gid sa iban. Gani, hayag sila nga ginlaygayan ni Pablo, nga nagapalig-on sa ila nga ‘magpangabudlay sing malinong agod kaunon nila ang pagkaon nga ginpangabudlayan nila mismo.’ Kag kon indi sila mamati sa sining matigdas nga laygay, ginpaandaman ni Pablo ang iban sa kongregasyon nga “magpalayo” sa ila​​—⁠nga likawan sila, maathag sa sosyal nga mga kahimtangan.​​—⁠2 Tesalonica 3:​6-​12.

Kinahanglan dumdumon naton indi lamang ang laygay ni Solomon nga mangin mapisan kundi subong man ang iya laygay tuhoy sa nagakaigo nga paggamit sang aton dila. Tinguhaan naton nga gamiton ining diutay nga bahin sang aton lawas sa pagbulong kag sa pagpasadya samtang ginalikawan naton ang paglapas sang mga bibig kag maglakat sa matarong nga dalanon. “Sa dalanon sang pagkamatarong may kabuhi,” pasalig sa aton ni Solomon, “kag ang paglakbay sa dalanon sini wala sing kamatayon.”​​—⁠Hulubaton 12:28.

[Mga retrato sa pahina 27]

“Ang nagapamati sa laygay maalam”

[Mga retrato sa pahina 28]

“Ang dila sang mga maalam nagabulong”

[Retrato sa pahina 29]

Ang pagtu-ad sa isa ka masaligan nga abyan makahatag sing lugpay

[Retrato sa pahina 30]

Ang mainapresyahon nga pagpamalandong sa Pulong sang Dios nagapasadya sa tagipusuon