Ang Disiplina Nagapatubas sing Mahidaiton nga Bunga

“Wala sing disiplina nga makalilipay sa karon, kundi makapasubo; apang sa tapos sini sa mga nahanas sa sini magapatubas ini sing mabungahon nga bunga, nga amo ang, pagkamatarong.”—HEBREO 12:11.

1. (a) Ano ang ginasiling sang Pulong ni Jehova nahanungod sa ikasarang sang tawo sa pagtuytoy sa dalanon sang iya kabuhi, apang ano ang ginasiling sang tawo? (b) Sin-o ang napamatud-an nga matuod, kag sin-o ang dimatuod?

ANG Pulong ni Jehova nagasiling nga “wala sa tawo nga nagalakat sa pagmando sang iya mga tikang.” (Jeremias 10:23) Ang tawo nagasiling nga yara sa iya ang paghimo sini, kag kutob sang pagrebelde sa Eden, nahimo niya ini. Sugod sadto, ang ginahimo sang madamo nga tawo kaanggid sa ginhimo anay sang mga adlaw sang mga Hukom sa Israel: “Ang tagsa ka tawo naghimo sang matarong sa iya kaugalingon nga mga mata.” (Hukom 21:25) Apang nagmatuod ang mga pulong ni Jehova sa Hulubaton 14:12: “May dalanon nga daw matarong sa tawo, apang ang iya katapusan mga dalanon sang kamatayon.” Sa 6,000 ka tuig, ginhimo sang mga tawo ang dalanon nga daw matarong para sa ila, kag sa sinang tanan nga tion nagdul-ong ini sa inaway, tiggulutom, balatian, krimen, kag kamatayon. Ginpamatud-an sang maragtas ang mga pulong ni Jehova nga matuod kag ang mga dalanon sang tawo nga dimatuod.

2. Ano ang tindog sang mga sikologo sa bata tuhoy sa paghanot, apang ano ang bunga sang ila pagkamatinuguton?

² Ang dihimpit nga mga tawo nagakinahanglan sing disiplina. Kinahanglan nila ini kutob sa pagkabata. Ang Pulong sang Dios nagasiling: “Ang nagapugong sang iya bilugon nagadumot sa iya anak, apang ang nagahigugma sa iya nagadisiplina sa iya sa nagakaigo nga tion.” (Hulubaton 13:24) Madamo nga sikologo sa bata ang nagasuay sa sining balaan nga kaalam. Sang nagligad nga mga tuig ang isa namangkot: “Narealisar bala ninyo nga mga iloy nga sa tagsa ka tion nga ginahanot ninyo ang inyo bata ginapakita ninyo sa iya nga ginadumtan ninyo ang inyo bata?” Apang ang ila pagkamatinuguton nagpatubas sing baha sang delingkwente nga mga pamatan-on amo kon ngaa ang isa ka hukom sa korte sa Brook­lyn naghimo sining masakit nga komento: “Sa banta ko kinahanglan naton ang lipak nga panghanot sa pila ka pamatan-on. Apang wala ina ginakabig nga uso karon. Sa karon ginasilingan kita nga indi mo dapat hanuton ang bata; basi ginapakunol mo ang isa ka henyo.” Apang ang ila pagkamatinuguton wala magpatubas sing mga henyo—kundi sing malinapason nga tin-edyer nga mga kriminal.

3. Pasad sa mga pinamulong sang pila ka awtoridad, ano nga huyog ang nagaathag?

³ Karon nagbalhin ang huyop sang hangin. Si Burton L. ­White, awtoridad tuhoy sa pagpadaku sa bata, nagasiling nga ang inyo pagkaestrikto indi magahimo sa inyo bata nga “higugmaon ka sing kubos sang sa kon matinuguton kamo. . . . Bisan pa kon hanuton ninyo sila sing tayuyon, masapwan mo nga magabalik gihapon sila sa inyo.” Ginapadaku niya ang una nga pagkinahanglan sang bata sing “daku nga gugma.” Si Dr. ­Joyce Broth­ers nagreport tuhoy sa pagtuon sa ginatos ka ginadisiplina sing estrikto nga mga bata sa ikalima kag ikan-om nga grado nga nagapati nga ang estrikto nga mga kasuguan “ekspresyon sang gugma sang mga ginikanan.” Ang Journal of Lifetime Living nagsiling: “Ang mga sikologo sa bata, nga nagabais tuhoy sa iskedyul kontra sa ginakinahanglan nga pagpakaon, paghanot kontra sa indi paghanot, nakasapo nga wala ini nagahimo sing daku nga kinaliwan tubtob ang bata ginahigugma.” Bisan si Dr. Benjamin ­Spock, awtor sang Baby and Child Care, nagbaton sing bahin sa basol bangod sa kakulang sing pagkalig-on bilang ginikanan kag sa nagresulta nga delingkwensia. Nagsiling sia nga ang balasulon amo ang mga eksperto, “ang mga saykayatris sa bata, mga sikologo, mga manunudlo, mga so­cial work­er kag ang mga doktor sa bata kaangay ko.”

Ang Bilugon sang Disiplina

4. Simbulo sang ano ang bilugon sang disiplina, kag ano ang ginapakita sang nagakaigo nga paggamit sa sini kon ipatuhay sa pagkamatinuguton?

⁴ Ang “bilugon” nga ginagamit sa ibabaw wala nagakahulugan sing paghanot; nagarepresentar ini sa pagtadlong, bisan ano man ang porma. Ang The New International Version nagasiling tuhoy sini nga bersikulo: “bilugon. Ayhan isa ka malaragwayon nga pulong para sa bisan ano nga sahi sang disiplina.” Ang bilugon simbulo sang paggahom ukon awtoridad—sa sini nga kaso awtoridad sang mga ginikanan. Ang isa ka ginikanan indi makatigayon sa ulihi sing pasalamat bangod sang iya pagkamatinuguton kag pagpaanad sa bata: “Ang nagapagusa sa iya alagad [ukon bata] kutob sa iya pagkabata, mangin anak sia nga wala sing kabalaslan.” (Hulubaton 29:21) Ang pagtalikod sa awtoridad sang pagkaginikanan paagi sa pagkamatinuguton nagadala sing kahuy-anan kag nagapakita indi sing gugma kundi sing indi pagsapak; ang paggamit sa bilugon sang disiplina sing maluluy-on apang sing malig-on nagapakita sing mahigugmaon nga kabalaka. “Ang bilugon kag ang pagbadlong nagahatag sing kaalam; apang ang bata nga ginapabayaan sa iya kaugalingon nagapakahuya sa iya iloy.”—Hulubaton 29:15.

5. (a) Ano ang ginasiling sang isa ka komentaryo tuhoy sa Hulubaton 13:24, kag nagahisanto ini sa ano pa nga teksto sa Biblia? (b) Sin-o ang ginadisiplina ni Jesus kag ni Jehova?

⁵ Nagapatuhoy sa Hulubaton 13:24, ang Commentary on the Old Testament ni Keil kag ni ­Delitzsch nagapaathag: “Ang amay nga nagahandum gid nga mag-ayuhan ang iya anak nga lalaki nagadisiplina sa iya sing estrikto, nagahatag sa iya sing husto nga direksion samtang sarang pa sia maimpluwensiahan, kag indi pagtugutan ang sayop nga manggamot sa iya; apang sia nga nagapabaya sa iya bata nga dapat estriktuhan niya, nagahikot nga subong bala ginahandum niya ang iya kalainan.” Ang New Translation of the Bible ni Moffatt sa Hulubaton 19:18 nagaugyon: “Disiplinaha ang imo anak, samtang may paglaum pa sa iya, kag dili sia pagtuguti nga magkadto sa kalaglagan.” Ang maluluy-on apang malig-on nga disiplina kutob sa pagkabata nagapakita sing gugma sang mga ginikanan. Si Jesus nagsiling: “Ang tanan nga ginahigugma ko, ginasabdong kag ginadisiplina ko.” Tuhoy kay Jehova, “ang ginahigugma ni Jehova ginadisiplina niya.”—Bugna 3:19; Hebreo 12:6.

6. Ano sa masami ang porma sang disiplina, kag anong mga halimbawa ang nagasakdag sa imo sabat?

⁶ Ang disiplina mahimo nga kon kaisa nagadalahig sing paghanot, apang sa masami wala. Ang Hulubaton 8:33 wala nagasiling, “batyaga” ang disiplina kundi, “pamatii ang disiplina kag magmaalam.” Madamo nga beses nga ang disiplina nagaabot sa porma sang mga pulong, indi sa paghanot: “Ang mga pagsabdong sang disiplina amo ang dalanon sang kabuhi.” “Kapti sing malig-on ang disiplina; dili sia pagbuhii. Bantayi ini, kay sia imo kabuhi.” (Hulubaton 6:23; 4:13) Sang ang alagad ni Jehova nga si Job kinahanglan nga disiplinahon, ginhimo ini paagi sa nagasabdong nga mga pulong, sang primero ni Elihu kag sang ulihi ni Jehova mismo. (Job, kapitulo 32–41) Ginbaton ni Job ang pagsabdong kag nagsiling kay Jehova: “Nagakangil-ad ako sa akon kaugalingon, kag nagahinulsol sa yab-ok kag abo.”—Job 42:6.

7. Ano ang kahulugan sang Griegong tinaga nga ginbadbad “disiplina,” paano ini ipadapat, kag ano ang mahimo sini?

⁷ Ang pai·deiʹa amo ang Griegong tinaga nga ginbadbad “disiplina.” Sa nanuhaytuhay nga porma sini nagakahulugan ini sing paghanas, pagtudlo, “pagtudlo nga may kalum-ok.” (2 Timoteo 2:25) Nagapatuhoy ini sing kapin sa paghanas sa paggawi sa baylo nga sa pagtigayon sing ihibalo. Ining pagdisiplina dapat himuon “sa bug-os nga pagbatas kag arte sa pagpanudlo.” (2 Timoteo 4:2) Ang maayo gid nga halimbawa sini amo ang laygay sa mga amay: “Kag kamo nga mga amay, dili ninyo pagpaakiga ang inyo mga anak, kundi sagura sila sa disiplina kag sa pagtudlo ni Jehova sa hunahuna.” (Efeso 6:4) Sing maluluy-on apang malig-on, ining disiplina magakontrol sa pamatan-on sa dalanon sang panghunahuna ni Jehova.

Ang Ginahalinan sang Disiplina

8. Gikan sa anong ginahalinan kag sa anong mga paagi madisiplina naton ang aton kaugalingon?

⁸ Ang mga prinsipio nga nadalahig sa pagdisiplina sa kabataan naaplikar man sa mga adulto. Ang Biblia amo ang ginahalinan sang impormasyon nahanungod sa kon ano ang dapat kag indi dapat. Samtang ginabasa naton ini, sarang naton matilawan ang aton kaugalingon kag maaplikar ang pagtadlong sa kon diin ini kinahanglanon. (2 Corinto 13:5) Samtang ginahunahuna naton ang mga kasuguan ni Jehova, ang pagbatyag nga nakasala mahimo nga mapukaw sa aton, nagabulig sa aton sa pagkilala sang ginakinahanglan nga mga pagbalhin nga himuon naton. Amo sini ang natabo sa salmista: “Pakamaayuhon ko si Jehova, nga nagalaygay sa akon. Sa pagkamatuod, sa mga kagab-ihon gintadlong ako sang akon mga batobato [“akon pinakamadalom nga mga emosyon”].” (Salmo 16:7) Mahimo nga disiplinahon naton ang aton kaugalingon subong sang ginhimo ni Pablo: “Ginasakit ko ang akon lawas kag ginaulipon ini, agod nga, sa tapos ako makabantala sa iban, ako mismo indi pagsikwayon.”—1 Corinto 9:27.

9. Ano pa ang iban nga mga paagi sang mapuslanon nga pagdisiplina?

⁹ Ang disiplina mahimo nga maggikan sa iban. Mahimo nga magaabot ini subong isa ka tulok, kusmod, pulong, kumpas, nagasabdong nga pulong. Ginpatuhuyan ni Jesus si Pedro sing isa ka tulok nga nagpahanumdom sa iya sang iya gintagna nga pagkabug-at sang iya sala, kag nagguwa sia kag naghibi sing mapait. (Lucas 22:61, 62) Sa lain nga tion nangin isa ini ka sabdong sa anom ka tinaga nga nagdugmok kay Pedro: “Halin ka sa atubangan ko, Satanas!” (Mateo 16:23) Ang pagbasa sing mga publikasyon sang Watch Tower, pagtambong sa mga miting, pagpakighambal sa iban, pagbatas sa mabudlay nga mga eksperiensia—ina tanan nga butang mahimo nga magbukas sang aton mga mata sa mga bahin nga sa diin dapat kita maghimo sing mga pagbalhin. Apang, ang labing importante nga ginahalinan kag tuytoy para sa pagdisiplina amo ang Pulong sang Dios.—Salmo 119:105.

10. Ano ang kapuslanan sang mga hulubaton ni Solomon para sa pagdisiplina, apang anong dalanon ang ginainsister sang iban nga sundon?

¹⁰ Ang mga hulubaton ni Solomon ginhatag sa katawhan sang tanan nga edad, “sa paghibalo sing kaalam kag disiplina, sa paghantop sing mga pulong sang paghangop, sa pagbaton sing disiplina nga nagahatag sing paghantop, pagkamatarong kag paghukom kag pagkamatadlong, sa paghatag sa wala sing eksperiensia sing kaalam, sa pamatan-on sing ihibalo kag ikasarang sa paghunahuna.” Apang mahimo nga ang isa ka tawo ‘indi magatugot sa iya kaugalingon nga tadlungon paagi sa mga pulong lamang, kay nakahangop sia apang wala nagapamati.’ (Hulubaton 1:2-4; 29:19) Ang iban sang mga wala sing eksperiensia nagainsister sa pagtuon gikan sa eksperiensia sang kabuhi subong sang ginhimo sang buhaha nga anak antes “nahaulian sia.”—Lucas 15:11-17.

11. (a) Paano gindisiplina ang kongregasyon sang Corinto kag si Jonas? (b) Anong disiplina nga mga silot ang ginhatag kay David bangod sang iya pagpanghilahi kag mga panikasog sa pagtabon sini? (c) Anong mga pulong sang Salmo 51 nga ginsulat ni David ang nagapakita sang kadalom sang iya paghinulsol?

¹¹ Nagakomento tuhoy sa sulat nga iya una nga ginpadala sa kongregasyon sa Corinto, si Pablo nagsiling: “Ginpasubo kamo nga sa paghinulsol; kay ginpasubo kamo sa diosnon nga paagi, . . . [kag nagresulta ini sa] pagtadlong sa sayop.” (2 Corinto 7:9-11) Si Jonas gindisiplina paagi sa isa ka unos sa dagat kag daku nga isda. (Jonas 1:2, 3, 12, 17; 2:10; 3:1-4) Ang pagpanghilahi ni David kag ang iya mga pagtinguha nga tabunan ini nagdala sing nagadisiplina nga mga silot sa iya, subong ginpakita sa 2 Samuel 12:9-14. Ang iya paghinulsol makatalandog nga ginpabutyag sa sining mga pulong gikan sa ika-51 nga Salmo: ‘Hugasi ako gikan sa akon kalautan, tinlui ako gikan sa akon sala. Ang akon sala yara pirme sa akon atubangan. Panasa ang tanan ko nga kalautan, tugaha sa akon ang putli nga tagipusuon, sudli ako sing bag-o nga espiritu. Dili ako pag-isikway gikan sa atubangan mo. Ang buong kag mahinulsulon nga tagipusuon, O Dios, dili mo pagtamayon.’—Bersikulo 2, 3, 9-11, 17.

12. Anong kapin pa katigdas nga mga tikang ang kinahanglanon para sa iban, kag ano ang madangatan sang mga nagasikway sa sulit-sulit nga mga pagsabdong?

¹² Sa iban nga mga tawo mahimo nga kinahanglan ang mas matigdas nga mga tikang, subong ginapakita sang Hulubaton 26:3: “Ang putik para sa kabayo, ang busal para sa asno, kag ang bilugon para sa likod sang mga buangbuang.” Kon kaisa gintugutan ni Jehova ang iya pungsod sang Israel nga paubuson sang mga kagamo nga ila gindala sa ila kaugalingon: “Nagbato sila sa mga pulong sang Dios; kag nagtamay sang laygay sang Labing Mataas. Busa ginpapaubos niya nga may kabudlayan ang ila mga tagipusuon; napukaw sila, kag wala gid sing matabang. Nian nagtuaw sila kay Jehova sa ila kalisdanan; kag ginluwas niya sila sa ila mga kasakitan.” (Salmo 107:11-13) Apang, ang iban nga mga buangbuang, nagpatig-a sang ila kaugalingon sa bagay nga indi na ini mapaayo sang bisan anong disiplina: “Ang tawo nga ginasabdong sing sulit-sulit apang nagapatig-a sang iya tingkoy laglagon sa hinali, kag indi matabangan.”—Hulubaton 29:1.

Paghatag kag Pagbaton sing Pagsabdong

13. Ano ang dapat naton likawan sa paghatag sing sabdong, kag paano ini dapat ihatag?

¹³ Bisan ano man ang porma sang disiplina, indi ini dapat ihatag nga may kaakig. Sa katunayan, sa baylo nga makabulig, ang “kaakig nagapainit sang kaawayon.” Ginalaygayan man kita: “Ang makuli sa pagpangakig daku sing paghangop, apang ang indi mapailubon nagapataas sang kabuangan.” Dugang pa, “ang paghantop sang tawo nagapakuli sa iya sa pagpangakig, kag himaya niya ang pagpasaylo sang paglalis.” (Hulubaton 29:22; 14:29; 19:11) Kon kinahanglanon, ang disiplina indi gid pagpasubrahan. Ihatag ini sa nagakaigo nga tion kag sa nagakaigo nga kabaskugon—indi tuman kaaga, indi tuman kaulihi, indi tuman kadiutay, indi tuman kadaku.

14. Anong iban pa nga mga gabayan ang ginahatag para sa mga nagahatag sing sabdong?

¹⁴ Yari ang pila ka gabayan para sa mga nagahatag sing pagsabdong: “Dili pagmulaya sing sobra ang magulang pa sa imo nga tawo. Sa kabaliskaran, pangabaya sia subong nga amay, kabiga ang manghod pa sa imo nga mga lalaki subong nga mga utod, ang magulang pa sa imo nga mga babayi subong nga mga iloy, ang manghod pa sa imo nga mga babayi subong nga mga utod sa bug-os nga kaputli.” (1 Timoteo 5:1, 2) Nagapangabay ka bala, wala nagapanakit? “Mga kauturan, bisan pa ang isa ka tawo maghimo sing sayop nga mga tikang antes niya mahibaluan ini, kamo nga may espirituwal nga mga kalipikasyon tinguhai ninyo nga pasibuon ina nga tawo sa espiritu sang pagkalum-ok, samtang ang tagsatagsa sa inyo nagabantay sang iya kaugalingon, kay basi ikaw man masulay.” (Galacia 6:1) Nagalaygay bala kita nga may kalum-ok, nakahibalo pirme sang aton kaugalingon nga mga kaluyahon? “Pakig-anguti pirme ang iban suno sa paagi nga luyag mo nga ipakig-angot nila sa imo.” (Mateo 7:12, The New English Bible) Ginabutang mo bala ang imo kaugalingon sa lugar sang iban, nagapakita sing kahanuklog?

15. Ano ang ginakinahanglan sang pagbaton sa sabdong, kag anong dugang pa nga laygay ang ginahatag sa mga ginasabdong?

¹⁵ Ang pagbaton sing pagsabdong nagakinahanglan sing pagkamapainubuson. Daw sobra bala ini, indi balanse, indi makatarunganon? Indi magpadalidali. Hunahunaa ini. Indi mangin negatibo. Binagbinaga ini sing positibo. Kon daw indi tanan makatarunganon, may bahin bala sini nga makatarunganon? Buksi ang imo hunahuna agod mangin mabinatunon; timbangtimbanga ini nga may katuyuan. Sobra ka bala ka sensitibo, madali masaklaw? Mahimo nga kinahanglan ang pagligad sang tion antes makita ini sa positibo nga kapawa, sa tapos mag-ugdaw ang nasaklaw nga balatyagon. Gani maghulat. Punggi ang imo dila. Timbangtimbanga sing kalma ang ginsiling. Posible ayhan nga mabug-at ang imo buot sa isa nga nagahatag sing laygay, kag ginsikway mo ini bangod sina? Walay sapayan, tamda ini nga may maayo sing katuyuan kag indi pagsikwaya dayon.

16. (a) Anong mga kasulatan kag may kaangtanan nga mga pamangkot ang dapat binagbinagon kon nagabaton sing laygay? (b) Anong balatyagon nga ginpabutyag sang salmista ang mahimo ilugon naton?

¹⁶ Yari ang pila ka kasulatan nga binagbinagon kon ginasabdong ikaw: “Ang bisan sin-o nga nagapugong sang iya mga pulong may ihibalo, kag ang mabugnaw sing espiritu tawo nga mahangpunon.” (Hulubaton 17:27) Nagapamati ka bala kag nagapabilin nga mabugnaw? “Ang dalanon sang buangbuang matarong sa iya kaugalingon nga mga mata, apang ang maalam nagapamati sa laygay.” (Hulubaton 12:15) Maabtik ka bala sa pagpamat-od nga husto ka, ukon nagapamati ka bala anay? “Magmadagmit sa pagpamati, magmahinay sa paghambal, magmakuli sa pagpangakig.” (Santiago 1:19) Ginasunod mo bala ining mga pulong kon ginalaygayan? “Dili ka magmadagmit sa imo espiritu sa pagpangakig, kay ang kaakig nagapuyo sa dughan sang mga buangbuang.” (Manugwali 7:9) Madali ka bala masaklaw? Daw ano katahom kon makabatyag kita kaangay sang salmista: “Kon sakiton ako sang matarong, mangin mahigugmaon nga kaluoy ini; kag kon sabdungon niya ako, mangin lana ini sa ulo, nga indi pagsikwayon sang akon ulo.”—Salmo 141:5.

Batasa ang Disiplina kag Mag-ani sing Mabungahon nga Bunga

17. Ngaa indi pirme mahapos batunon ang disiplina, apang paano ang pagdumdom sa Hebreo 12:7, 11 makabulig sa aton sa pagbatas?

¹⁷ Ang disiplina indi pirme mahapos batunon. Mahimo nga magdalahig ini sing kahuy-anan kag magadala sing pila ka pagdumili. Mahimo gani nga magahatag ini sa imo sing kasubo. Apang batasa ini tanan. Magaligad ini; sa tapos sini magaabot ang kalipay. Dumduma: “Tungod sa disiplina kinahanglan nga magbatas kamo. Ang Dios nagakabig sa inyo subong nga mga anak. Kay sin-o bala nga anak nga wala ginadisiplina sang iya amay? Matuod, wala sing disiplina nga makalilipay sa karon, kundi makapasubo; apang pagkatapos sini sa mga nahanas sa sini nagapatubas ini sing mabungahon nga bunga, nga amo ang, pagkamatarong.”—Hebreo 12:7, 11.

18, 19. Anong mabaskog nga mga balatyagon ang ginpabutyag ni Jeremias kag sang salmista nga nagapahamtang sing nagakaigo nga dalanon para sa aton kon ginadisiplina kita?

¹⁸ Gani kon ang disiplina makapasubo kag mabudlay batason, hulata ang mahidaiton nga bunga nga nagaabot sa tapos sini. Maghulat kay Jehova, subong sang ginhimo ni Jeremias: “Sa wala sing kapaslawan ang imo kalag magadumdom kag magakilala sa akon. Amo ini ang akon dumdumon sa akon tagipusuon. Amo kon ngaa magapakita ako sing nagahulat nga panimuot.” (Panalabiton 3:20, 21) Dumduma ang ginsiling sang salmista sa iya kaugalingon sang nagaantos sia: “Ngaa bala nagadungok ka, O kalag ko, kag ngaa bala nga nagapalibog ka sa sulod nakon? Maghulat ka sa Dios, kay dayawon ko pa sia subong ang akon daku nga kaluwasan.”—Salmo 42:5, 11; 43:5.

¹⁹ Gani kon ginadisiplina, maghulat ang tagsatagsa sa aton sa Dios. Sa tapos kita mahanas sa sini, magaani kita sing mabungahon nga bunga, nga amo ang, pagkamatarong.

Madumduman Mo Bala?

◻ Ano ang kapuslanan sang paggamit sa bilugon sang disiplina?

◻ Ano ang daku nga ginahalinan sang disiplina? Ano pa ang iban nga ginahalinan sang disiplina?

◻ Dugang sa mga pulong sang pagsabdong, anong mas mabaskog nga mga tikang ang mahimo kinahanglanon?

◻ Ano ang pila sang mga gabayan para sa paghatag sing pagsabdong?

◻ Ano nga bulig ang magabulig sa aton sa pagbaton sa sabdong?

[Laragway sa pahina 17]

Maalamon ka bala nga “nagapamati sa disiplina”?

[Laragway sa pahina 18]

Ang mga prinsipio nga nadalahig sa pagdisiplina sa kabataan naaplikar man sa mga adulto