“Ang Isa nga Maalam Nagabinagbinag sang Iya mga Tikang”

ANG maalam nga tawo sampaton kag maabtik sa paghunahuna, maayo sa pagdesisyon kag paghantop, makatarunganon kag mainandamon. Indi sia malimbungon ukon mapadihuton. “Ang tagsa ka maalam magapanghikot nga may ihibalo,” siling sang Hulubaton 13:16. Huo, ang kaalam, ukon pagkamainandamon, isa ka dalayawon nga kinaiya.

Paano naton mapadayag ang kaalam sa aton matag-adlaw nga pagkabuhi? Paano ini nga kinaiya makita sa aton mga desisyon, sa aton pagtratar sa iban, kag sa aton reaksion sa nagkalainlain nga mga kahimtangan? Ano nga mga padya ang ginaagom sang mainandamon? Ano nga mga katalagman ang ila nalikawan? Si Hari Solomon sang dumaan nga Israel naghatag sing praktikal nga mga sabat sa sining mga pamangkot, subong aton mabasa sa Hulubaton 14:12-25.a

Pilia sing Maalamon ang Imo Dalanon

Ang pagpili sing maalamon kag ang madinalag-on nga pagkabuhi pat-od nga nagakinahanglan sing ikasarang sa pagkilala sang husto kag sayop. Apang, ang Biblia nagapaandam: “May dalanon nga matarong sa tawo, apang ang katapusan sini mga dalanon sang kamatayon.” (Hulubaton 14:12) Gani, dapat mahibaluan naton ang kinatuhayan sang kon ano gid ang husto gikan sa kon ano ang daw husto. Ang ekspresyon nga “mga dalanon sang kamatayon” nagapakita nga madamo ining malimbungon nga dalanon. Binagbinaga ang pila ka kahimtangan nga dapat bantayan kag likawan naton.

Ang mga manggaranon kag bantog sa kalibutan masami ginatamod subong talahaon nga mga tawo nga takus dayawon. Ang ila maayo nga reputasyon kag pinansial nga kadalag-an daw nagapakita nga husto ang ila paagi sa paghimo sing mga butang. Apang, kamusta naman ang pamaagi sang kalabanan sini nga mga indibiduwal sa pagtigayon sing kamanggaran ukon kabantugan? Ang ila bala dalanon pirme matadlong kag maayo? May pila man ka indibiduwal nga nagapakita sing dalayawon nga kakugi sa ila relihioso nga mga pagpati. Apang ang ila bala pagkasinsero nagapamatuod nga ang ila mga ginapatihan husto?​—Roma 10:​2, 3.

Ang isa ka dalanon mahimo man daw matadlong bangod sa paglimbong sa kaugalingon. Ang pagdesisyon pasad sa kon ano ang aton ginabatyag nga husto nagapakita sing pagsandig sa tagipusuon, nga isa ka malimbungon nga panuytoy. (Jeremias 17:9) Ang isa ka wala matudluan kag wala mahanas nga konsiensia makapahunahuna sa aton nga ang sayop nga dalanon amo ang husto nga dalanon. Ano, nian, ang makabulig sa aton nga mapili ang nagakaigo nga dalanon?

Ang maukod nga pagtuon sa madalom nga mga kamatuoran sang Pulong sang Dios kinahanglanon gid agod matigayon ang “ikasarang sa paghantop nga makilala ang husto kag sayop.” Dugang pa, dapat hanason naton ini nga ikasarang “paagi sa paggamit” sa pag-aplikar sing mga prinsipio sa Biblia. (Hebreo 5:14) Dapat maghalong kita nga indi pagtugutan nga ang isa ka daw husto nga dalanon magpatalang sa aton gikan sa “masipot nga dalan nga nagapadulong sa kabuhi.”​—Mateo 7:​13, 14.

Kon “ang Tagipusuon Mahimo nga Nasubuan”

Mahimo bala kita mangin malipayon kon wala kita sing kalinong sa hunahuna? Mapahaganhagan bala sang pagkadlaw kag pagpangalipay ang tudok gid nga kasubo? Maalamon bala nga magpahubog, magdroga, ukon magkabuhi sing salamwanan agod malandas ukon madula ang kapung-aw? Ang sabat indi. “Sa pagkadlaw ang tagipusuon mahimo nga nasubuan,” siling sang maalam nga hari.​—Hulubaton 14:13a.

Mahimo mahinabunan sang pagkadlaw ang kasubo, apang indi gid ini makakuha sini. “Sa tagsa ka butang may gintangdo nga tion,” siling sang Biblia. Sa pagkamatuod, may yara “tion sa paghibi kag tion sa pagkadlaw; tion sa paghaya kag tion sa paglukso.” (Manugwali 3:​1, 4) Kon ang kapung-aw magpadayon, dapat maghimo kita sing paagi agod malandas ini, nga nagapangayo sing “maayo nga panuytoy” kon kinahanglanon. (Hulubaton 24:6)b Ang pagkadlaw kag paglingawlingaw may diutay lamang nga kapuslanan. Nagapaandam batok sa di-nagakaigo kag sobra nga paglingawlingaw, si Solomon nagsiling: “Ang kasubo amo ang katapusan sang kasadya.”​—Hulubaton 14:13b.

Ang Wala sing Pagtuo kag ang Maayo ​—Paano Magakalipay?

“Ang isa nga may tagipusuon nga wala sing pagtuo magakalipay sa mga bunga sang iya kaugalingon nga mga dalanon,” padayon sang hari sang Israel, “apang ang maayo nga tawo sa mga bunga sang iya mga pagpakig-angot.” (Hulubaton 14:14) Paano ang mga wala sing pagtuo kag ang maayo magakalipay sa bunga sang ila mga pagpakig-angot?

Ang wala sing pagtuo nga tawo wala nagakabalaka nga manabat sa Dios. Gani, ang paghimo sing maayo sa panulok ni Jehova indi importante para sa isa ka tawo nga wala sing pagtuo. (1 Pedro 4:3-5) Ang kasubong nga tawo kontento na sa mga bunga sang iya materyalistiko nga estilo sang pagkabuhi. (Salmo 144:11-15a) Sa pihak nga bahin, ang maayo nga tawo, interesado sa paghimo sa kon ano ang matarong sa panulok sang Dios. Sa tanan niya nga pagpakig-angot, ginasunod niya ang matarong nga mga talaksan sang Dios. Ang kasubong nga indibiduwal nagakalipay sa mga resulta bangod si Jehova ang iya Dios kag nakabatyag sia sing di-mapaangid nga kalipay sa pag-alagad sa Labing Mataas.​—Salmo 144:15b.

Indi ‘Pagtuuhi ang Tagsa ka Pulong’

Nagapatuhay sa mga dalanon sang mga di-eksperiensiado sa ila sang mga maalamon, si Solomon nagsiling: “Ang bisan sin-o nga di-eksperiensiado nagatuo sa tagsa ka pulong, apang ang isa nga maalam nagabinagbinag sang iya mga tikang.” (Hulubaton 14:15) Ang isa nga maalamon indi dalidali nga madaya. Sa baylo nga patihan ang tanan nga iya mabatian ukon tugutan nga ang iban ang maghunahuna para sa iya, maalamon niya nga ginabinagbinag ang iya mga tikang. Ginatipon ang tanan nga katunayan, nagapanghikot sia nga may ihibalo.

Binagbinaga, halimbawa, ang pamangkot nga, “May Dios bala?” Ang huyog sang isa nga di-eksperiensiado amo ang pagbaton sa kon ano ang kinaandan ukon kon ano ang ginapatihan sang prominente nga mga tawo. Sa pihak nga bahin, ang isa nga maalamon, nagahinguyang sing tion agod usisaon ang mga katunayan. Ginahunahuna niya ang mga kasulatan subong sang Roma 1:20 kag Hebreo 3:4. Sa espirituwal nga mga butang, ang isa ka maalamon nga tawo wala lang basta nagapati sang opinyon sang relihioso nga mga lider. ‘Ginatilawan niya ang inspirado nga mga hambal agod makita kon bala naghalin ini sa Dios.’​—1 Juan 4:1.

Daw ano ka maalamon nga pamatian ang laygay nga indi ‘pagtuohan ang tagsa ka pulong’! Ang mga gintangduan sa paglaygay sa iban sa Cristianong kongregasyon ilabi na nga magpatudok sini sa tagipusuon. Ang manuglaygay dapat may bug-os nga ihibalo sa kon ano gid ang natabo. Dapat magpamati sia sing maayo kag magkuha sing mga katunayan sa tanan nga anggulo agod nga ang iya laygay indi mangin sayop ukon napasad lang sa pagnugiron sang isa ka anggulo sa kon ano ang natabo.​—Hulubaton 18:13; 29:20.

“Ang Tawo nga May Ikasarang sa Paghunahuna Ginadumtan”

Nagapatalupangod sa isa pa gid ka kinatuhayan sang maalam kag buangbuang nga tawo, ang hari sang Israel nagsiling: “Ang maalam nagakahadlok kag nagapalayo sa kalainan, apang ang buangbuang maalipungot kag masinaligon sa kaugalingon. Sia nga madali maakig magahimo sing kabuangan, apang ang tawo nga may ikasarang sa paghunahuna ginadumtan.”​—Hulubaton 14:​16, 17.

Nagakahadlok ang maalam nga tawo sa mangin resulta sa pagsunod sa sayop nga dalanon. Gani, mainandamon sia kag mapasalamaton sa bisan ano nga laygay nga makabulig sa iya sa paglikaw sa kalainan. Ang isa nga buangbuang wala sing kasubong nga kahadlok. Nagasalig sa iya kaugalingon, matinaastaason nga wala niya ginasapak ang laygay sang iban. Bangod madali maakig, ang kasubong nga tawo nagapanghikot sing binuang. Apang, ngaa ang isa ka tawo nga may ikasarang sa paghunahuna ginadumtan?

Ang ekspresyon sa orihinal nga lenguahe nga ginbadbad “ikasarang sa paghunahuna” may duha ka kahulugan. Sa positibo nga kahulugan, nagapahangop ini sing pagkamahinantupon ukon maabtik sa paghunahuna. (Hulubaton 1:4; 2:11; 3:21) Ukon sing negatibo, ang prase nagapatuhoy sa malaut nga mga ideya ukon panghunahuna.​—Salmo 37:7; Hulubaton 12:2; 24:8.

Kon ang ekspresyon nga “ang tawo nga may ikasarang sa paghunahuna” ginapatuhoy sa isa ka malauton nga manugpadihot, indi mabudlay hangpon kon ngaa ina nga tawo ginadumtan. Apang, indi bala nga ang tawo nga may paghantop mahimo man dumtan sang mga wala sini nga kinaiya? Halimbawa, ang mga nagagamit sang ila ikasarang sa paghunahuna kag nagdesisyon nga mangin “indi bahin sang kalibutan” ginadumtan sang kalibutan. (Juan 15:19) Ginayaguta ang Cristianong mga pamatan-on nga nagagamit sang ila ikasarang sa paghunahuna kag nagpanindugan batok sa di-maayo nga pag-ipit sang katubotubo agod likawan ang di-nagakaigo nga paggawi. Sa katunayan, ang matuod nga mga sumilimba ginadumtan sang kalibutan, nga ginagamhan ni Satanas nga Yawa.​—1 Juan 5:19.

“Magayaub ang Malain nga mga Tawo”

Ang mainandamon, ukon ang maalamon, tuhay sa mga di-eksperiensiado sa isa pa gid ka paagi. “Ang mga di-eksperiensiado pat-od nga magapanag-iya sang kabuangan, apang ang mga maalam magapurongpurong sang ihibalo.” (Hulubaton 14:18) Nakulangan sing paghantop, ginapili sang isa ka di-eksperiensiado ang kabuangan. Nangin dalanon nila ini sang pagkabuhi. Sa pihak nga bahin, ang ihibalo nagapuni sa maalam subong nga ang korona nagapadungog sa isa ka hari.

“Magayaub ang malain nga mga tawo sa atubangan sang mga maayo,” siling sang maalam nga hari, “kag ang malauton nga mga tawo sa mga gawang sang matarong.” (Hulubaton 14:19) Sa aton pa, ang maayo magapangibabaw batok sa malauton. Binagbinaga lang ang pagdamo kag ang labing maayo nga dalanon sang pagkabuhi sang katawhan sang Dios karon. Sa pagkakita sining mga pagpakamaayo nga natigayon sang mga alagad ni Jehova, mapilitan ang pila ka manugpamatok sa ‘pagyaub’ sa malaragwayon nga langitnon nga babayi ni Jehova, nga ginatiglawas sang mga nagkalabilin nga hinaplas sang espiritu sa duta. Bisan pa indi nila pagkilalahon ini antes sang Armagedon, ang mga manugpamatok mapilitan sa pagkilala nga ang dutan-on nga bahin sang organisasyon sang Dios nagatiglawas gid sa langitnon nga bahin.​—Isaias 60:​1, 14; Galacia 6:16; Bugna 16:​14, 16.

‘Pagpakita sing Pabor sa mga Nasit-an’

Nagasugid sing napanilagan tuhoy sa kinaugali sang tawo, si Solomon nagsiling: “Bisan sa iya isigkatawo ang isa nga imol ginadumtan, apang madamo ang abyan sang manggaranon nga tawo.” (Hulubaton 14:20) Daw ano ka matuod ini sa di-himpit nga mga tawo! Bangod sa makagod nga huyog, ginapaboran nila ang manggaranon sangsa imol. Bisan pa madamo ang abyan sang isa ka manggaranon nga tawo, umalagi lamang ini kasubong sang iya manggad. Kon amo, indi bala dapat naton likawan nga magpakig-abyan paagi sa kuarta ukon sa pagpanginto?

Ano abi kon sa bunayag nga pag-usisa sang kaugalingon masapwan naton nga mas ginapaburan naton ang manggaranon kag ginapakanubo ang mga imol? Dapat marealisar naton nga ang pagpakita sing subong sini nga paboritismo ginakondenar sa Biblia. Ini nagasiling: “Ang isa nga nagatamay sang iya isigkatawo nagapakasala, apang malipayon sia nga nagapakita sing pabor sa mga nasit-an.”​—Hulubaton 14:21.

Dapat magpakita kita sing konsiderasyon sa mga yara sa mabudlay nga kahimtangan. (Santiago 1:27) Paano naton mahimo ini? Paagi sa pag-aman sing “pangabuhian sining kalibutan,” nga mahimo magalakip sa kuarta, pagkaon, puluy-an, panapton, kag personal nga pagtalupangod. (1 Juan 3:17) Malipayon sia nga nagapakita sang pabor sa ila, bangod “may kapin nga kalipay sa paghatag sangsa pagbaton.”​—Binuhatan 20:35.

Ano ang Ila Madangatan?

Ang prinsipio nga kon “ano ang ginasab-ug sang tawo, ini man ang iya anihon” naaplikar sa maalamon nga tawo subong man sa isa nga buangbuang. (Galacia 6:7) Ang maalamon nga tawo nagahimo sang maayo; ang buangbuang nagahimo sang malain. “Indi bala magtalangtalang ang nagahimo sing malain?” pamangkot sang maalam nga hari. Ang sabat huo; ‘nagatalangtalang’ sila. “Apang may mahigugmaon nga kaayo kag pagkamatuod kon tuhoy sa mga nagahimo sang maayo.” (Hulubaton 14:22) Ang mga nagahimo sang maayo may kahamuot sang iban subong man sang mahigugmaon nga kaayo sang Dios.

Ginaangot ang kadalag-an sa pagpangabudlay sing lakas kag ang kapaslawan sa madamo nga paghambal kag diutay nga pagpanghikot, si Solomon nagsiling: “Sa tanan nga sahi sang pagpangabudlay may yara bentaha, apang ang pulong lamang sang mga bibig nagadangat sa kinawad-on.” (Hulubaton 14:23) Ini nga prinsipio naaplikar gid sa aton mga panikasog sa espirituwal. Kon kita nagapangabudlay sing lakas sa aton Cristianong ministeryo, nagaani kita sing mga padya bangod sa pagpakilala sing nagaluwas kabuhi nga kamatuoran sang Pulong sang Dios sa madamo pa. Ang matutom nga pagtuman sa bisan ano nga teokratiko nga hilikuton nga aton mabaton magahatag sang kalipay kag kaayawan.

“Ang purongpurong sang mga maalam amo ang ila kamanggaran; ang kabuangan sang mga buangbuang amo ang kabuangan,” siling sang Hulubaton 14:24. Mahimo nagakahulugan ini nga ang ginapanikasugan sang maalam amo ang ila kamanggaran, kag ini nagapurongpurong, ukon nagapuni, sa ila. Sa pihak nga bahin, ang mga buangbuang, nagaani sing kabuangan. Suno sa isa ka reperensia, ini nga hulubaton nagapahangop man nga “ang manggad isa ka puni sa mga nagagamit sini sing maalamon . . . [samtang] ang iya sang mga buangbuang amo ang ila kabuangan.” Ano man ang kahimtangan, mas maayo ang madangatan sang maalam sangsa buangbuang.

“Ang matuod nga saksi nagaluwas sing mga kalag,” siling sang hari sang Israel, “apang ang malimbungon nagapasanyog sing kabutigan.” (Hulubaton 14:25) Bisan pa matuod ini sa hudisyal nga pagtamod, talupangda ang aplikasyon sini sa aton ministeryo. Ang aton pagbantala sing Ginharian kag paghimo disipulo nga hilikuton nagalakip sa pagpanaksi sa kamatuoran sang Pulong sang Dios. Ina nga pagpanaksi nagaluwas sa bunayag sing tagipusuon nga mga indibiduwal gikan sa butig nga relihion kag nagaluwas sang mga kabuhi. Paagi sa paghatag pirme sing igtalupangod sa aton kaugalingon kag sa aton panudlo, maluwas naton ang aton kaugalingon kag ang mga nagapamati sa aton. (1 Timoteo 4:16) Samtang nagapadayon kita sa paghimo sini, mangin alisto kita sa pagpakita sing pagkamaalamon sa tanan nga aspekto sang aton pagkabuhi.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 18]

Ang maukod nga pagtuon sa madalom nga mga kamatuoran kinahanglanon gid kon luyag naton makilala ang husto kag sayop

[Retrato sa pahina 18]

Makaalayaw gid man bala ang materialistiko nga estilo sang pagkabuhi?