Kon Paano Mangin Madinalag-on nga Ginikanan

“SUGIRAN ko ikaw kon ano ang kinahanglan agod mangin madinalag-on nga ginikanan,” siling ni Raymond, amay sang lima. “Dugo, paghimakas, mga luha, kag balhas!”

Ang asawa ni Raymond nagaugyon sing bug-os tagipusuon. Apang nagdugang sia: “Indi mahapos magpadaku sa kabataan karon, apang samtang makita mo sila nga nagadaku kag nangin responsable nga mga adulto, ang panikasog takus gid.”

Ang pagpadaku sa kabataan indi gid nga wala sing kabalaka. Apang, karon, para sa madamo nga ginikanan, daw subong bala nga ang pagpadaku sa bata nangin magamo. “Sa banta ko mas mabudlay karon nga mangin ginikanan sang sa tion sang akon mga ginikanan bangod nangin masibod ang kinabuhi,” siling ni Elaine, nga 40 anyos na kag isa ka iloy nga may isa ka tin-edyer nga anak nga lalaki. “Indi mo mahibal-an kon san-o mangin estrikto kag mangin indi tanto ka estrikto.”

Ano ang Madinalag-on nga Ginikanan?

Ang isa ka madinalag-on nga ginikanan amo sia nga nagapadaku sa iya bata sa isa ka paagi nga ang bata may tanan nga kahigayunan sa pagtubo padulong sa responsable nga pagkahamtong, nga magapadayon sa pagsimba sing aktibo sa Dios kag magapakita sing gugma sa iya isigkatawo. (Mateo 22:​37-39) Apang, sing makapasubo, indi tanan nga kabataan nangin responsable nga mga adulto. Ngaa indi? Sayop bala pirme sang mga ginikanan kon matabo ini?

Binagbinaga ang isa ka ilustrasyon. Mahimo nga yara sa kamot sang isa ka kontraktor sa pagtukod ang pinakamatahom nga blueprint ukon plano kag ang mga materyalis sa pagpatindog. Apang ano ang mangin resulta kon indi pagsundon sang kontraktor ang plano, ayhan tugutan pa niya ang binuang nga mga pagpanglaktod sa pagtrabaho ukon ang maluya sing klase nga mga materyalis sa baylo sang mga de-kalidad? Indi bala mangin mahuyang ang mahuman nga tinukod, kag makatalagam pa gani gamiton? Apang, pananglit, masinulundon ang kontraktor kag himuon niya ang iya labing masarangan sa pagsunod sa plano kag gamiton ang de-kalidad nga mga materyalis. Indi bala salabton na karon sang tag-iya sang mahuman nga tinukod ang paghupot sini sa maayong kahimtangan? Indi bala mangin salabton man niya nga indi pagkuhaon ang de-kalidad nga mga materyalis kag islan sing maluya sing klase?

Sa isa ka malaragwayon nga paagi, ang mga ginikanan nadalahig sa isa ka hilikuton sa pagpatindog. Luyag nila tukuron sa ila mga anak ang maayong mga personalidad. Ang Biblia nagaaman sing labing maayo nga plano para sa sini. Ang de-kalidad nga mga materyalis, “bulawan, pilak, bilidhon nga mga bato,” ginpaangay sa Kasulatan sa mga kinaiya subong sang maligon nga pagtuo, diosnon nga kaalam, espirituwal nga paghantop, katutom, kag mahigugmaon nga apresasyon sa labing gamhanan nga Dios kag sa iya kasuguan.​—⁠1 Corinto 3:​10-13; ipaanggid ang Salmo 19:​7-11; Hulubaton 2:​1-6; 1 Pedro 1:​6, 7.

Ang anak man, samtang nagadaku sia, nagakuha sing kapin kag kapin nga salabton sa pagtukod sa iya kaugalingon sing matuod nga matarong nga personalidad. Dapat sia mangin handa sa pagsunod sa pareho nga plano, ang Pulong sang Dios, kag gamiton ang pareho nga de-kalidad nga mga materyalis subong sang gingamit sang iya mga ginikanan. Kon ang bata pagdakudaku niya indi maghimo sini ukon gubon niya inang matahom nga pinatindog, nian sia ang basulon sa magaresulta nga kapahamakan.​—⁠Deuteronomio 32:⁠5.

Ngaa Mabudlay?

Mabudlay ang mangin madinalag-on nga ginikanan karon bangod sa dimagkubos duha ka rason. Una, ang mga ginikanan kag ang mga anak mga dihimpit kag nagasala. Sa masami, amo ini ang ginatawag sang Biblia nga pagpakasala, kag ang huyog sa paghimo sing sala pinanubli.​—⁠Roma 5:⁠12.

Ang ikaduha nga rason amo: Indi lamang mga ginikanan nila ang nagaimpluwensia sa nagadaku nga kabataan. Ang bug-os nga komunidad may epekto sa mga prinsipio kag pagtamod sang bata sa kabuhi. Bangod sini, ginakabalak-an karon sang mga ginikanan ang tagna ni Pablo nahanungod sa aton adlaw. Sia nagsiling: “Dapat ninyo atubangon ang kamatuoran: ang katapusan nga dag-on sining kalibutan mangin tion sang kagamo. Wala sing higugmaon ang mga tawo kundi ang kuwarta kag kaugalingon; mangin matinaastaason sila, tikalon, kag abusado; wala sing pagtahod sa mga ginikanan, wala sing utang nga kabalaslan, indi diosnon, wala sing kinaugali nga gugma; indi sila mauluuluhan sa ila dumot, mga iskandaluso, maakigon kag mabangis, dumuluong sa tanan nga pagkaayo, mga traidor, mga adbenturero, nagahabok sa pagpaimportante sa kaugalingon. Mangin mga tawo sila nga nagabutang sang pagpangalipay sa lugar sang Dios, mga tawo nga nagapakita sa guwa sing porma sang pagkarelihioso, apang nagapanghiwala sang katunayan sini. Likawi ang mga tawo nga kaangay sini.” (Italiko amon.)​—⁠​—⁠2 Timoteo 3:​1-5, New English Bible.

Bangod gabok nga mga hilo ang gingamit sa paghabol sa katilingban karon, kalatingalahan bala nga ang iban nga mga ginikanan nagakapaslawan kag halos nagaampo na sa pagsagod sa bata? Balikda ang tuig 1914. Nasaksihan sadtong tuig ang sadsaran nga pagbalhin sa katilingban, kag indi yadto pagbalhin para sa kaayuhan. Daku ang nabuhin sang duha ka kalibutanon nga inaway sa paghidait sang duta. Ang katilingban karon nadulaan sing moralidad nga kinahanglan sa pagtungod sang iya papel sa paghanda sa kabataan para sa responsable nga pagkaadulto. Sa kamatuoran, ang matarong sing tagipusuon nga mga ginikanan ginaatubang sang isa ka sosyal nga palibot nga kontra sa mga prinsipio nga luyag nila itudlo sa ila mga anak.

Sa amo, pila lamang ang nagabulig sa mga ginikanan. Sang una, ginasaligan ang publiko nga mga eskwelahan sa pagbulig sa pagtudlo sa ila mga anak sing pareho nga sadsaran nga mga prinsipio nga subong mga ginikanan ginapakabahandi nila sa ila puluy-an. Apang, indi na karon.

“Tuhay ang mga pag-ipit karon sa mga pamatan-on,” siling ni Shirley, nga naggradwar sa hayskol sang 1960. “Wala kami sing mga droga ukon sekso sang hayskol kami. Ang patago nga pagpanigarilyo ginakabig nga malain sang nagligad nga 30 ka tuig. Sang mag-eskwela ang akon kamagulangan nga babayi sa hayskol kutob sang 1977 tubtob sang 1981, ang paggamit sing mga droga isa ka daku nga problema. Ang mga droga nakasulod na karon sa manubo nga mga eskwelahan. Ang akon kamanghuran nga babayi, nga 13 anyos na, nagaatubang sa pag-ipit sang droga sa adlaw-adlaw sa eskwelahan sang nagligad nga duha ka tuig.”

Subong man, sang una, ang mga ginikanan makasalig sa mga lolo kag mga lola, mga paryente, kag mga kasilingan sa pagbulig sa pagbantay sa panimuot ni “Juan.” Apang sa liwat, nagbalhin na ina. Kag masubo ireport, sa nagadamo nga kadamuon sang mga pamilya, wala gani sing duha-ka-katapo nga team; ang bug-os nga lulan sang pagpadaku sa bata ginaabaga sang isa ka ginikanan.

Madinalag-on nga Plano Para sa mga Ginikanan

Bisan pa mas mabudlay karon ang pagpadaku sa bata, mahimo magmadinalag-on ang mga ginikanan kon gamiton nila ang natilawan na sang tion nga bulig​—⁠ang Biblia. Ang Pulong sang Dios mahimo nga mangin plano mo, ukon programa sang paghikot, para sa pagkaginikanan. Subong nga ang kontraktor nagagamit sing plano sa pagtuytoy sa pagpatindog sing isa ka tinukod tubtob matapos ini sing madinalag-on, mahimo mo magamit ang Biblia subong tuytoy mo sa pagpadaku sa imo mga anak agod mangin responsable nga mga adulto. Matuod, wala gintuyo ang Biblia agod mangin libro lamang para sa madinalag-on nga pagkaginikanan, apang nagaunod ini sing talangkod nga laygay sa mga ginikanan kag kabataan. Isa man ini ka bahandi sang mga prinsipio nga kon iaplikar mapuslan mo subong isa ka ginikanan.​—⁠Deuteronomio 6:​4-9.

Halimbawa, binagbinaga si Diane. Sang bata pa ang iya 14-anyos nga anak, nga si Eric, sia “retobado nga bata, kag mabudlay hambalon,” siling niya. Sa amo sadto nga punto nga natukiban niya ang kaalam sining hulubaton sa Biblia: “Ang laygay [katuyuan ukon intension sang isa] sa tagipusuon sang tawo kaangay sa tubig nga madalom, apang ang tawo nga mahangpunon nagasag-ub sini.” (Hulubaton 20:⁠5) Tuhoy sa iban nga kabataan, ang ila mga balatyagon kag mga panghunahuna​—⁠ang ila matuod nga mga intension​—⁠yara sa ila tagipusuon kaangay sang tubig sa madalom nga bubon. Amo sina si Eric. Kinahanglan manikasog gid ang ginikanan agod mapaguwa inang mga intension. “Sa iya pagpauli halin sa eskwelahan, nagahipos lamang sia,” siling ni Diane. “Gani gintinguhaan ko nga hibaluon kon ano ang iya ginaatubang sa eskwelahan. Kon kaisa nagapakighambal ako kay Eric sing inoras antes niya isugid kon ano gid ang iya ginahunahuna sa alibutod sang iya tagipusuon.”

Ang rason sa mataas nga kabilihanan sang Biblia subong isa ka tuytoy simple: si Jehova nga Dios ang Awtor sini. Sia man ang aton Manunuga. (Bugna 4:11) Nahibaluan niya ang aton kinaugali kag handa ‘sa pagtudlo sa aton agod makabenepisyo kita kag makalakat sa banas nga dapat naton laktan.’ Matuod ini walay sapayan kon ang isa ginikanan ukon bata. (Isaias 48:17; Salmo 103:14) Bisan pa ang iban dapat manikasog sing kapin sang sa iban agod mangin mas maayo nga ginikanan, ang tanan mahimo magauswag sa pagkaginikanan paagi sa pagsunod sa mga gabayan nga nabalay sa Kasulatan.

Tratoha ang Tagsatagsa Subong Indibiduwal

Indi mapatubas ang maayong kabataan paagi sa pagsunod sa pila ka nagakaigo nga mga talaksan sang tawo subong nga ang tagsa ka adulto wala ginhanda nga mangin “himpit” nga mga ginikanan. Ang tagsa ka bata may kaugalingon nga personalidad, kag ang tagsa ka bata dapat pakig-angutan subong isa ka indibiduwal. Ginabaton ini sang Biblia. Agod mabuligan ang mga ginikanan nga malikawan ang indi maayo nga pagpaanggid sa isa ka bata sa isa, ang prinsipio sa masunod nga laygay sang Biblia nagakaigo: “Apang tuguti ang tagsatagsa nga pamatud-an kon ano ang iya kaugalingon nga binuhatan, kag nian may kabangdanan sia sa pagkalipay sa iya kaugalingon lamang, kag indi sa pagpaanggid sa isa ka tawo.”​—⁠Galacia 5:26; 6:⁠4.

Nasapwan ni John, nga amay sang duha ka kabataan, nga ang Makasulatanhon nga laygay sa ibabaw nagabulig sa iya sa pagbalanse man sa pagtamod sang iya kabataan sa isa kag isa, ukon sa iban nga pamilya. “Ginapalig-on ko ang akon mga anak nga indi pagtulukon kon ano ang yara sa ukon ginahimo sang iban nga mga pamilya,” paathag ni John. “Ang amon pamilya may kaugalingon nga talaksan nga dapat sundon.”

Hanasa “Kutob sa Pagkalapsag”

San-o ang relihion dapat mangin bahin sang madinalag-on nga pagkaginikanan? “Sarang ka makaumpisa sa bata pa,” siling ni Gary, nga ang iya anak bag-o lang magkindergarten. Nagapati si Gary nga ang kabataan dapat may matuod nga mga abyan sa lokal nga Cristianong kongregasyon bisan sa wala pa sila nagaeskwela. Isa ina ka rason kon ngaa ginadala ni Gary kag sang iya asawa si Evan sa Cristianong mga miting halos kutob sang pagkatawo niya. Ginailog ni Gary kon ano ang ginhimo ni Eunice, nga isa ka ginikanan nga ginadayaw sa Biblia, sa iya anak nga si Timoteo. Naton-an ni Timoteo ang ABAKADA sang Makasulatanhon nga mga panudlo “kutob sa pagkalapsag.”​—⁠2 Timoteo 1:5; 3:⁠15.

Ginsigurado sang iloy ni Timoteo kag ayhan sang iya lola, nga si Loida, nga indi ang ila personal nga mga ideya ang ipadulot sa iya kutob sa pagkalapsag; sa baylo, nahibaluan nila nga ang mga panudlo ni Jehova ang magapaalam sa iya para sa kaluwasan. Ang sulat nga ginpadala kay Timoteo sang Cristianong apostol nga si Pablo nagasiling: “Apang, magpadayon ka sa mga butang nga naton-an mo kag nahaylo ka nga tuohan, bangod nahibaluan mo kon sa kay sin-o nga mga tawo naton-an mo ini kag nga kutob sa pagkalapsag nahibaluan mo ang balaan nga mga sinulatan, nga makapaalam sa imo para sa kaluwasan paagi sa pagtuo may kaangtanan kay Cristo Jesus.”​—⁠2 Timoteo 3:​14, 15.

Gani ginbuligan ni Loida kag ni Eunice si Timoteo sa pagpangatarungan sa Pulong kag magtuo sa ginasiling sang nasulat nga Pulong sang Dios. Sa sining paagi ang iya pagtuo wala napasad sa iya mga ginikanan kundi sa diosnon nga kaalam sang Pulong ni Jehova. Wala niya ginsunod ang Cristianong kamatuoran bangod lamang ang iya iloy kag lola mga sumilimba ni Jehova, kundi ginkombinse niya ang iya kaugalingon nga ang ila gintudlo sa iya amo gid ang kamatuoran.

Wala sing duhaduha, ginbinagbinag man ni Timoteo kon ano nga sahi sang mga tawo ang iya iloy kag lola​—⁠espirituwal gid nga mga indibiduwal. Indi nila pagdayaon sia ukon patikuon ang kamatuoran para sa makagod nga mga katuyuan; indi man sila salimpapaw. Busa, wala ginduhaduhaan ni Timoteo ang mga butang nga iya naton-an. Kag indi maduhaduhaan nga ang iya adulto nga pagkabuhi subong isa ka aktibo nga Cristiano nagpahalipay sa tagipusuon sang iya matutom nga iloy.

Huo, mabudlay nga hilikuton ang madinalag-on nga pagkaginikanan, apang suno sa isa ka iloy nga ginbalikwat kaina: “Takus ini sa panikasog.” Matuod ini labi na kon masiling sang mga ginikanan tuhoy sa ila mga anak ang ginsulat ni apostol Juan sa iya espirituwal nga mga anak: “Wala na ako sing labi pa nga pasalamatan sang sa sini, nga mabatian ko nga ang akon mga anak nagagawi sa kamatuoran.”​—⁠3 Juan 4.

[Kahon sa pahina 6]

Programa sa Pagtudlo nga Ginsunod sang mga Ginikanan sa Israel

Sa dumaan nga Israel, ang mga ginikanan ang may salabton sa pagtudlo kag sa paghanas sa ila mga magamay. Sila ang nangin mga instruktor kag mga tuytoy sang ila mga anak. Ang pagkaginikanan sa karon makabenepisyo paagi sa pagsunod sa kaanggid nga programa. Ang programa sa pagtudlo sa Israel mahimo bilugon subong sang masunod:

1. Gintudlo ang pagkahadlok kay Jehova.​—⁠Salmo 34:⁠11.

2. Ginlaygay ang pagtahod sa amay kag iloy.​—⁠Exodo 20:⁠12.

3. Ginpasalop sa hunahuna ang instruksion sa Kasuguan, subong man sa mga hilikuton ni Jehova.​—⁠Deuteronomio 6:​7-21.

4. Ginpadaku ang pagtahod sa mga tigulang.​—⁠Levitico 19:⁠32.

5. Ginpadaku ang pagkamatinumanon.​—⁠Hulubaton 23:​22-25.

6. Ginpasalop sa hunahuna ang praktikal nga paghanas para sa pagpangabuhi.​—⁠Marcos 6:⁠3.

7. Gintudlo ang pagbasa kag pagsulat.​—⁠Juan 7:⁠15.

[Laragway sa pahina 5]

Ang Pulong sang Dios isa ka plano, ukon programa sang paghikot, para sa pagkaginikanan