Kapitulo Beinte-nuebe
Ginpadyaan ang Pagtuo Sang Isa ka Hari
1, 2. Paano si Ezequias nangin isa ka hari nga mas maayo kay Ahaz?
BEINTE-SINGKO anyos si Ezequias sang maghari sia sa Juda. Mangin ano ayhan sia nga sahi sang hari? Sundon bala niya ang mga tikang sang iya amay nga si Hari Ahaz kag buyukon ang iya mga sakop sa pagsimba sa butig nga mga dios? Ukon pangunahan bala niya ang katawhan sa pagsimba kay Jehova, subong sang ginhimo sang iya katigulangan nga si Hari David?—2 Hari 16:2.
2 Wala madugay sa tapos makalingkod si Ezequias sa trono, nangin maathag nga may katuyuan sia nga ‘himuon ang matarong sa mga mata ni Jehova.’ (2 Hari 18:2, 3) Sang iya nahauna nga tuig, ginmando niya nga kay-uhon liwat ang templo ni Jehova kag padayunon liwat ang mga serbisyo sa templo. (2 Cronica 29:3, 7, 11) Nian nag-organisar sia sing isa ka daku nga pagsaulog sing Paskwa kag gin-agda ang bug-os nga pungsod—lakip ang napulo ka naaminhan nga tribo sang Israel. Indi gid yadto malipatan nga piesta! Wala yadto sing katulad sugod sang mga adlaw ni Hari Solomon.—2 Cronica 30:1, 25, 26.
3. (a) Ano ang ginhimo sang mga pumuluyo sang Israel kag Juda nga nagtambong sa Paskwa nga ginpahiwat ni Ezequias? (b) Ano ang matun-an sang mga Cristiano karon gikan sa determinado nga aksion nga ginhimo sang mga nagtambong sa Paskwa?
3 Sa paghingapos sang pagsaulog sing Paskwa, napahulag ang tanan nga nagtambong nga utdon ang sagrado nga mga tukon, balion ang sagrado nga mga haligi, rumpagon ang mataas nga mga duog kag ang mga halaran sang ila butig nga mga dios, kag pagkatapos sini nagpauli sila sa ila mga siudad nga determinado sa pag-alagad sa matuod nga Dios. (2 Cronica 31:1) Tuhay gid ini sa ila anay relihioso nga panimuot! Ang matuod nga mga Cristiano karon makatuon gikan sa sini sang importansia sang ‘indi pagpabaya sa ila pagtilipon sing tingob.’ May importante nga bahin ini nga mga pagtilipon, sa lokal nga mga kongregasyon ukon sa dalagku nga mga pagtilipon sa mga asambleya kag mga kombension, agod makabaton sila sing pagpalig-on kag mapahulag sang paghiliutod subong man sang espiritu sang Dios sa ‘pagpukaw sa gugma kag sa maayong mga buhat.’—Hebreo 10:23-25.
Pagtuo nga Gintilawan
4, 5. (a) Paano ginpakita ni Ezequias ang iya pagkaindependiente gikan sa Asiria? (b) Anong militar nga aksion ang ginhimo ni Senaquerib batok sa Juda, kag ano nga mga tikang ang ginhimo ni Ezequias agod malikawan ang gilayon nga pagsalakay sa Jerusalem? (c) Paano si Ezequias naghanda agod apinan ang Jerusalem gikan sa mga Asirianhon?
4 Daku nga mga pagtilaw ang nagahulat sa Jerusalem. Ginbungkag ni Ezequias ang pagpakig-alyansa sang iya walay pagtuo nga amay, si Ahaz, upod sa mga Asirianhon. Nadaug pa gani niya ang mga Filistinhon, nga mga kaalyado sang Asiria. (2 Hari 18:7, 8) Nagpaakig ini sa hari sang Asiria. Busa, mabasa naton: “Natabo karon sa ikanapulog-apat nga tuig ni Hari Ezequias nga si Senaquerib nga hari sang Asiria nagtaklad batok sa tanan nga napamakuran nga siudad sang Juda kag gin-agaw sila.” (Isaias 36:1) Ayhan agod amligan ang Jerusalem gikan sa pagsalakay sang agresibo nga mga hangaway sang Asiria, nagsugot si Ezequias nga magbayad kay Senaquerib sing daku nga buhis nga 300 ka pilak nga talanton kag 30 ka bulawan nga talanton.a—2 Hari 18:14.
5 Sanglit kulang ang bulawan kag pilak sa bahandian sang hari para sa buhis, ginkuha ni Ezequias ang hamili nga mga metal nga makuha niya gikan sa templo. Ginhukas man niya ang mga ganhaan sang templo, nga nabalawan sing bulawan, kag ginpadala ini kay Senaquerib. Nangin kontento sa sini ang Asirianhon, apang sa makadali lamang. (2 Hari 18:15, 16) Mahimo gid nga narealisar ni Ezequias nga sa indi madugay gamuhon sila liwat sang mga Asirianhon. Gani, naghanda sila. Gintampukan sang katawhan ang tuburan sang mga tubig nga nagasuplay sing tubig sa nagasalakay nga mga Asirianhon. Ginpabakod man ni Ezequias ang mga pamakod sang Jerusalem kag nagpatindog sia sing mga talaguan sing hinganiban, nga nagalakip sing “bugana nga mga hinganiban kag mga taming.”—2 Cronica 32:4, 5.
6. Kay sin-o ginpahamtang ni Ezequias ang iya pagsalig?
6 Apang, ginpahamtang ni Ezequias ang iya pagsalig, indi sa maalamon nga mga estratehiya sa inaway ukon sa mga pamakod, kundi kay Jehova sang mga kasuldadusan. Ginlaygayan niya ang mga pangulo sang iya militar: “Magpakaisog kamo kag magpakabakod. Indi kamo magkahadlok ukon magkahangawa bangod sa hari sang Asiria kag bangod sa bug-os nga kadam-an nga kaupod niya; kay ang kaupod naton mas madamo sangsa kaupod niya. Ang kaupod niya amo ang butkon nga unod, apang ang kaupod naton amo si Jehova nga aton Dios sa pagbulig sa aton kag sa pag-away sang aton mga inaway.” Subong sabat, ang katawhan nagsugod “sa pagsalig sa mga pulong ni Ezequias nga hari sang Juda.” (2 Cronica 32:7, 8) Handurawa ang makakulunyag nga mga hitabo nga nagsunod samtang ginarepaso ang kapitulo 36 tubtob 39 sang tagna ni Isaias.
Ginpresentar ni Rabsaces ang Iya Katuyuan
7. Sin-o si Rabsaces, kag ngaa ginpadala sia sa Jerusalem?
7 Ginpadala ni Senaquerib si Rabsaces (isa ka titulo sa militar, indi personal nga ngalan) upod sa duha pa ka halangdon pa Jerusalem agod paampuon ang siudad. (2 Hari 18:17) Ginsugata sila sa guwa sang pader sang siudad sang tatlo ka tiglawas ni Ezequias, nga sanday Eliakim nga manugtatap sa panimalay ni Ezequias, Sebna nga sekretaryo, kag Joa nga anak ni Asap nga manugrekord.—Isaias 36:2, 3.
8. Paano si Rabsaces nagtinguha nga paluyahon ang pagpamatok sang Jerusalem?
8 Simple lamang ang tuyo ni Rabsaces—kumbinsihon ang Jerusalem nga mag-ampo nga wala sing pagpakig-away. Nagahambal sa Hebreo nga hambal, una sia nga nagsinggit: “Ano ining pagsalig nga ginasaligan mo? . . . Kay sin-o ka nagasalig, nga nagbato ka sa akon?” (Isaias 36:4, 5) Nian ginyaguta ni Rabsaces ang hinadlukan nga mga Judiyo, kag ginpahanumdom sila nga wala gid sila sing kaupod. Sin-o ang mapangayuan nila sing bulig? Ang “nadugmok nga tabun-ak” bala, ang Egipto? (Isaias 36:6) Sini nga tion, ang Egipto daw subong sang isa ka nadugmok nga tabun-ak; sa katunayan, ining isa ka kagamhanan anay sa kalibutan temporaryo nga nadaug sang Etiopia, kag ang nagagahom nga Paraon sang Egipto, nga si Hari Tirhaka, indi isa ka Egiptohanon kundi isa ka Etiopianhon. Kag malapit na sia lutuson sang Asiria. (2 Hari 19:8, 9) Sanglit indi maluwas sang Egipto ang iya mismo kaugalingon, indi ini makabulig sa Juda.
9. Ano mahimo gid ang nagdul-ong kay Rabsaces sa paghinakop nga biyaan ni Jehova ang Iya katawhan, apang ano ang mga katunayan?
9 Nangatarungan karon si Rabsaces nga si Jehova indi magpakig-away para sa Iya katawhan bangod wala Sia nahamuot sa ila. Si Rabsaces nagsiling: “Kon magsiling ka sa akon, ‘Kami nagasalig kay Jehova nga amon Dios,’ indi bala amo sia nga ang iya mataas nga mga duog kag ang iya mga halaran ginkuha ni Ezequias?” (Isaias 36:7) Sa pagkamatuod, sa baylo nga sikwayon si Jehova paagi sa pagrumpag sang mataas nga mga duog kag sang mga halaran sang duta, ang mga Judiyo nagpanumbalik kay Jehova.
10. Ngaa indi importante kon bala madamo ukon pila lamang ang mga manug-apin sang Juda?
10 Nian ginpahanumdom ni Rabsaces ang mga Judiyo nga wala gid sila sing padaug sa militar. Matinaastaason nga nanghangkat sia: “Hatagan ko ikaw sing duha ka libo ka kabayo agod makita kon makasarang ka, sa imo bahin, sa pagbutang sing mga manugsakay sa ila.” (Isaias 36:8) Apang, ang matuod, importante bala kon madamo ukon pila lamang ang nahanas nga mga manugkabayo sang Juda? Indi, kay ang kaluwasan sang Juda wala nasandig sa daku nga kusog militar. Ginapaathag sang Hulubaton 21:31 ang kahimtangan sing subong sini: “Ang kabayo nahanda sa adlaw sang inaway, apang ang pagluwas iya ni Jehova.” Nian nagsiling si Rabsaces nga ang ginapakamaayo ni Jehova amo ang mga Asirianhon, indi ang mga Judiyo. Kay kon indi, pangatarungan niya, wala kuntani makasulod ang mga Asirianhon sa teritoryo sang Juda.—Isaias 36:9, 10.
11, 12. (a) Ngaa nag-insister si Rabsaces nga maghambal sa “hambal sang mga Judiyo,” kag paano niya gintinguhaan nga sulayon ang nagapamati nga mga Judiyo? (b) Ano mahimo ang epekto sang mga pulong ni Rabsaces sa mga Judiyo?
11 Nabalaka ang mga tiglawas ni Ezequias kon ano ang mangin epekto sang mga pangatarungan ni Rabsaces sa mga tawo nga makabati sa iya sa ibabaw sang pader sang siudad. Ining Judiyo nga mga opisyal nangabay: “Maghambal ka, palihug, sa imo mga alagad sa Sirianhon nga hambal, kay nagapamati kami; kag dili maghambal sa amon sa hambal sang mga Judiyo sa igdulungog sang katawhan nga yara sa pader.” (Isaias 36:11) Apang wala sing tuyo si Rabsaces nga maghambal sa hambal sang mga Sirianhon. Luyag niya nga magduhaduha kag hadlukan ang mga Judiyo agod nga mag-ampo sila kag ang Jerusalem maagaw nga wala sing pagpakig-away! (Isaias 36:12) Gani naghambal liwat ang Asirianhon sa “hambal sang mga Judiyo.” Ginpaandaman niya ang mga pumuluyo sang Jerusalem: “Indi kamo magpalimbong kay Ezequias, kay indi sia makaluwas sa inyo.” Pagkatapos sini, gintinguhaan niya nga sulayon ang mga nagapamati paagi sa paglaragway sang kabuhi nga maagom sang mga Judiyo sa idalom sang paggahom sang Asiria: “Magpakighidait kamo sa akon kag magguwa pakari sa akon kag magkaon kamo ang tagsatagsa gikan sa iya ubas kag ang tagsatagsa gikan sa iya higuera kag mag-inom kamo ang tagsatagsa sang mga tubig gikan sa iya kaugalingon nga suluptan, tubtob nga mag-abot ako kag dalhon gid kamo sa duta nga kaangay sang inyo kaugalingon nga duta, isa ka duta sang uyas kag bag-o nga alak, isa ka duta sang tinapay kag mga ulubasan.”—Isaias 36:13-17.
12 Wala sing anihon ang mga Judiyo sini nga tuig—wala sila makapananom bangod sang pagsalakay sang Asiria. Mahimo gid nga naganyat ang mga tawo nga nagapamati sa pader sa palaabuton nga makakaon sila sing maduga nga mga ubas kag makainom sing mabugnaw nga tubig. Apang wala pa makatapos si Rabsaces sa pagtinguha nga paluyahon ang buot sang mga Judiyo.
13, 14. Walay sapayan sang mga pangatarungan ni Rabsaces, ngaa wala sing kaangtanan ang natabo sa Samaria sa kahimtangan sang Juda?
13 Subong dugang nga hinganiban, naggamit si Rabsaces sing isa pa ka pangatarungan. Ginpaandaman niya ang mga Judiyo batok sa pagpati kay Ezequias kon magsiling sia: “Luwason kita ni Jehova.” Ginpahanumdom ni Rabsaces ang mga Judiyo nga ang mga dios sang Samaria wala makapugong sa mga Asirianhon sa pag-agaw sa napulo ka tribo. Kag ano pa ang masiling sa mga dios sang iban pa nga mga pungsod nga naagaw sang Asiria? “Diin ang mga dios sang Hamat kag sang Arpad?” pasikto niya. “Diin ang mga dios sang Separvaim? Kag naluwas bala nila ang Samaria gikan sa akon kamot?”—Isaias 36:18-20.
14 Sa pagkamatuod, wala makahangop si Rabsaces, nga sumilimba sa butig nga mga dios, nga may daku nga kinatuhayan ang apostata nga Samaria kag ang Jerusalem sa idalom ni Ezequias. Ang butig nga mga dios sang Samaria wala sing gahom sa pagluwas sa napulo-ka-tribo nga ginharian. (2 Hari 17:7, 17, 18) Sa pihak nga bahin, ang Jerusalem sa idalom ni Ezequias nagtalikod sa butig nga mga dios kag nag-alagad liwat kay Jehova. Apang, wala ini ginpaathag sang tatlo ka Judeano nga tiglawas kay Rabsaces. “Nagpabilin sila nga nagahipos kag wala magsabat sa iya sing bisan isa ka pulong, bangod sa sugo sang hari, nga nagasiling: ‘Dili sia pagsabta.’” (Isaias 36:21) Sanday Eliakim, Sebna, kag Joa nagbalik kay Ezequias kag ginsugid nila ang ginsiling ni Rabsaces.—Isaias 36:22.
Nagdesisyon si Ezequias
15. (a) Ano karon ang dapat desisyunan ni Ezequias? (b) Paano ginpasalig ni Jehova ang iya katawhan?
15 Dapat karon magdesisyon si Ezequias. Maampo bala ang Jerusalem sa mga Asirianhon? magbuylog bala sa hangaway sang Egipto? ukon magpakalig-on bala sia kag makig-away? Nabudlayan gid si Ezequias. Nagsulod sia sa templo ni Jehova, samtang ginpadala niya sanday Eliakim kag Sebna, upod sa mga gulang nga saserdote, agod mamangkot kay Jehova paagi kay manalagna Isaias. (Isaias 37:1, 2) Nakapanapot sing sako nga panapton, ang mga sinugo sang hari nagpalapit kay Isaias, nga nagasiling: “Ini amo ang adlaw sang kalisdanan kag sang pagsabdong kag sang walay pasunaid nga pagtamay . . . Ayhan mabatian ni Jehova nga imo Dios ang mga pulong ni Rabsaces, nga ginpadala sang hari sang Asiria agod uligyaton ang buhi nga Dios, kag papanabton niya sia bangod sa mga pulong nga nabatian ni Jehova nga imo Dios.” (Isaias 37:3-5) Huo, ginahangkat sang mga Asirianhon ang buhi nga Dios! Sapakon bala ni Jehova ang ila mga pagyaguta? Paagi kay Isaias, ginpasalig ni Jehova ang mga Judiyo: “Dili magkahadlok bangod sa mga pulong nga nabatian mo nga ginpasipala sa akon sang mga alagad sang hari sang Asiria. Yari karon magabutang ako sing espiritu sa iya, kag makabati sia sing balita kag magabalik sa iya kaugalingon nga duta; kag ipapukan ko sia paagi sa espada sa iya kaugalingon nga duta.”—Isaias 37:6, 7.
16. Ano nga mga sulat ang ginpadala ni Senaquerib?
16 Samtang, ginpatawag ni Senaquerib si Rabsaces nga mag-upod sa iya samtang nagapakig-away sia batok sa Libna. Atubangon sa ulihi ni Senaquerib ang Jerusalem. (Isaias 37:8) Sa gihapon, wala ginluatan si Ezequias bisan pa naglakat na si Rabsaces. Nagpadala si Senaquerib sing nagapamahog nga mga sulat nga nagalaragway kon ano ang paabuton sang mga pumuluyo sang Jerusalem kon indi sila mag-ampo: “Nabatian mo mismo ang ginhimo sang mga hari sang Asiria sa tanan nga duta sang ginlaglag sila, kag maluwas ka bala? Ginluwas bala sila sang mga dios sang mga pungsod nga ginlaglag sang akon mga katigulangan? . . . Diin ang hari sang Hamat kag ang hari sang Arpad kag ang hari sang siudad sang Separvaim—sang Hena kag sang Iva?” (Isaias 37:9-13) Ang Asirianhon nagasiling nga walay pulos kon magbato sila—ang pagbato magapagrabe lamang sang kahimtangan!
17, 18. (a) Ano ang motibo ni Ezequias sa pagpangayo sing proteksion gikan kay Jehova? (b) Paano ginsabat ni Jehova ang Asirianhon paagi kay Isaias?
17 Bangod sang daku nga kabalaka nahanungod sa mangin resulta sang desisyon nga dapat niya himuon, ginhumlad ni Ezequias ang mga sulat ni Senaquerib sa atubangan ni Jehova sa templo. (Isaias 37:14) Sa tinagipusuon nga pangamuyo nagpakitluoy sia kay Jehova nga talupangdon ang mga pamahog sang Asirianhon, kag ginhinakpan ang iya pangamuyo sing mga pulong: “Kag karon, O Jehova nga amon Dios, luwasa kami gikan sa iya kamot, agod nga ang tanan nga ginharian sang duta makahibalo nga ikaw, O Jehova, ang lamang nga Dios.” (Isaias 37:15-20) Maathag pasad sa sini nga si Ezequias una nga nabalaka, indi sa iya kaugalingon nga kaluwasan, kundi sa kahuy-anan nga matigayon sang ngalan ni Jehova kon malutos sang Asiria ang Jerusalem.
18 Ang sabat ni Jehova sa pangamuyo ni Ezequias nag-abot paagi kay Isaias. Indi dapat mag-ampo ang Jerusalem sa Asiria; dapat sia magpakalig-on. Sa pagpakighambal kay Senaquerib, maisugon nga ginpaalinton ni Isaias ang mensahe ni Jehova para sa Asirianhon: “Ang ulay nga anak nga babayi sang Sion nagtamay sa imo, nagyubit sia sa imo. Sa imo likod ang anak nga babayi sang Jerusalem naglungulungo sang iya ulo [nga may pagyaguta].” (Isaias 37:21, 22) Nian, daw subong nga si Jehova nagdugang pa: ‘Sin-o ikaw nga magyaguta sa Isa nga Balaan sang Israel? Nahibaluan ko ang imo mga binuhatan. May daku ka nga mga ambisyon; nagapabugal gid ikaw. Nagsalig ka sa kusog sang imo hangaway kag nag-agaw ka sing madamo nga kadutaan. Apang indi ikaw di-madaug. Paslawon ko ang imo mga plano. Daugon ko ikaw. Nian himuon ko sa imo ang ginhimo mo sa iban. Butangan ko sing kaw-it ang imo ilong kag ibalik ikaw sa Asiria!’—Isaias 37:23-29.
“Ini ang Mangin Tanda Para sa Imo”
19. Ano nga tanda ang ginhatag ni Jehova kay Ezequias, kag ano ang kahulugan sini?
19 Ano ang garantiya kay Ezequias nga ang tagna ni Isaias matuman? Si Jehova nagsabat: “Amo ini ang mangin tanda para sa imo: Kaunon sa sini nga tuig ang magatubo gikan sa nahulog nga mga uyas, kag sa ikaduha nga tuig ang uyas nga magatubo sa iya kaugalingon; apang sa ikatlo nga tuig magasab-ug kamo sing binhi, kag magaani, kag magatanom sing mga ulubasan kag magakaon sang bunga sini.” (Isaias 37:30) Magaaman si Jehova sing pagkaon para sa napikuta nga mga Judiyo. Bisan pa wala sila makapananom bangod sang pagpang-agaw sang Asiria, makakaon sila gikan sa mga sinaghaw sa ani sang nagligad nga tuig. Sa masunod nga tuig, nga isa ka tuig nga inugpahuway, dapat nila papahuwayon ang ila mga latagon, walay sapayan sang ila mabudlay nga kahimtangan. (Exodo 23:11) Nagapanaad si Jehova nga kon tumanon sang katawhan ang iya tingog, bastante nga uhay ang magatubo sa mga latagon agod sakdagon sila. Nian, sa masunod nga tuig, ang katawhan magasab-ug sing binhi subong sang kinaandan kag magakaon sang bunga sang ila pinangabudlayan.
20. Sa anong paagi ang mga makapalagyo sa pagsalakay sang Asiria ‘makapanggamot paidalom kag makapamunga paibabaw’?
20 Ginpaanggid karon ni Jehova ang iya katawhan sa isa ka tanom nga indi madali magabot: “Ang mga makapalagyo gikan sa panimalay ni Juda . . . pat-od nga magapanggamot paidalom kag magapamunga paibabaw.” (Isaias 37:31, 32) Huo, ang mga nagasalig kay Jehova wala sing dapat kahadlukan. Sila kag ang ila mga anak magapabilin nga malig-on sa ila duta.
21, 22. (a) Ano ang gintagna tuhoy kay Senaquerib? (b) Paano kag san-o natuman ang mga pulong ni Jehova tuhoy kay Senaquerib?
21 Ano ang matabo sa mga pamahog sang Asirianhon batok sa Jerusalem? Si Jehova nagsabat: “Indi sia magsulod sa sini nga siudad, ukon magpana sing baslay didto, ukon magkari nga may taming sa atubangan sini, ukon magpatindog sing trinsera sa pagkibon batok sa sini. Sa dalan nga gin-agihan niya magabalik sia, kag indi sia magsulod sa sini nga siudad.” (Isaias 37:33, 34) Wala sing matabo nga inaway sa ulot sang Asiria kag Jerusalem. Sing makapakibot, ang mga Asirianhon, kag indi ang mga Judiyo, ang malutos nga wala sing pagpakig-away.
22 Nahisuno sa iya ginsiling, nagpadala si Jehova sing isa ka anghel nga naglaglag sa pinakaali nga mga soldado ni Senaquerib—185,000 ka tawo. Mahimo nga natabo ini sa Libna, kag nagmata si Senaquerib agod makita nga patay na ang mga lider, mga pangulo, kag mabakod nga mga tinawo sang iya hangaway. Sa kahuya, nagbalik sia sa Ninive, apang walay sapayan sang iya daku nga pagkalutos, nagpabilin sia gihapon nga nagasimba sa iya butig nga dios nga si Nisroc. Pila ka tuig sang ulihi, samtang nagasimba sa templo ni Nisroc, ginpatay si Senaquerib sang iya duha ka anak nga lalaki. Sa liwat, napamatud-an nga ang walay kabuhi nga si Nisroc wala sing gahom sa pagluwas.—Isaias 37:35-38.
Ang Pagtuo ni Ezequias Ginpabakod Pa
23. Ano nga kabudlayan ang gin-atubang ni Ezequias sang si Senaquerib una nga nagsalakay sa Juda, kag ano ang mga kahulugan sining kabudlayan?
23 Sang una nga pagsalakay ni Senaquerib sa Juda, nagmasakit sing grabe si Ezequias. Ginsugiran sia ni Isaias nga mapatay sia. (Isaias 38:1) Nagbatyag sing daku nga kasubo ang 39-anyos nga hari. Nabalaka sia indi lamang sa iya kaayuhan kundi sa palaabuton man sang katawhan. Ang Jerusalem kag Juda yara sa katalagman nga salakayon sang mga Asirianhon. Kon mapatay si Ezequias, sin-o ang manguna sa pagpakig-away? Sadto nga tion, wala sing anak si Ezequias nga magabulos sa paggahom. Nangamuyo sing hugot si Ezequias kay Jehova nga nagapakiluoy nga kaluy-an sia.—Isaias 38:2, 3.
24, 25. (a) Paano ginsabat sing mainayuhon ni Jehova ang pangamuyo ni Ezequias? (b) Ano nga milagro ang ginhimo ni Jehova, nga ginlaragway sa Isaias 38:7, 8?
24 Wala pa makahalin si Isaias sa luwang sang palasyo sang ginpabalik sia ni Jehova sa nagamasakit nga hari nga dala ang lain naman nga mensahe: “Nabatian ko ang imo pangamuyo. Nakita ko ang imo mga luha. Yari karon, dugangan ko ang imo mga adlaw sing napulog-lima ka tuig; kag luwason ko ikaw kag ining siudad gikan sa palad sang hari sang Asiria, kag apinan ko ining siudad.” (Isaias 38:4-6; 2 Hari 20:4, 5) Palig-unon ni Jehova ang iya saad paagi sa isa ka tumalagsahon nga tanda: “Yari karon paisulon ko sing napulo ka halintang ang landong sa mga halintang nga nagpaubos sa mga halintang sang hagdan ni Ahaz bangod sa adlaw.”—Isaias 38:7, 8a.
25 Suno sa Judiyong istoryador nga si Josephus, may isa ka hagdan sa sulod sang palasyo sang hari kag mahimo nga may haligi malapit sa sini. Kon masilakan sang adlaw ang haligi, ginalandungan sini ang hagdan. Sarang mahibaluan sang isa kon ano na ang oras paagi sa pagtan-aw sa lakat sang landong sa mga halintang. Magahimo karon si Jehova sing isa ka milagro. Sa tapos magpaubos sing amat-amat ang landong sa mga halintang sa kinaandan nga paagi, magabalik ini liwat pataas sing napulo ka halintang. Sin-o ang nakabati na sini nga butang? Ang Biblia nagasiling: “Kag ang adlaw amat-amat nga nagbalik sing napulo ka halintang sa mga halintang sang hagdan nga ginpanaugan sini.” (Isaias 38:8b) Wala madugay sa tapos sadto, nag-ayo si Ezequias. Nakalab-ot ini nga balita tubtob sa Babilonia. Sang mabatian ini sang hari sang Babilonia, nagpadala sia sing mga mensahero sa Jerusalem agod hibaluon ang mga katunayan.
26. Ano ang isa ka resulta sang pagpalawig sa kabuhi ni Ezequias?
26 Mga tatlo ka tuig sa tapos sang milagruso nga pag-ayo ni Ezequias, natawo ang iya una nga anak nga lalaki, si Manases. Sang magdaku si Manases, wala sia magpakita sing apresasyon sa kaluoy sang Dios, nga kon indi bangod sini wala kuntani sia matawo! Sa baylo, sa daku nga bahin sang iya kabuhi, ginhimo ni Manases ang daku gid nga kalautan sa panulok ni Jehova.—2 Cronica 32:24; 33:1-6.
Sayop nga Desisyon
27. Sa anong mga paagi nagpakita si Ezequias sing apresasyon kay Jehova?
27 Kaangay sang iya katigulangan nga si David, si Ezequias isa ka tawo nga may pagtuo. Ginpakabahandi niya ang Pulong sang Dios. Suno sa Hulubaton 25:1, gintipon niya ang materyal nga amo karon ang masapwan sa Hulubaton kapitulo 25 tubtob 29. Nagapati man ang iban nga sia ang nagkomposo sang ika-119 sang Salmo. Ang makatalandog nga ambahanon sa pagpasalamat nga ginkomposo ni Ezequias sa tapos sia mag-ayo gikan sa iya balatian nagapakita nga isa sia ka mainapresyahon gid nga tawo. Naghinakop sia nga ang labing importante nga butang sa kabuhi amo ang makadayaw kay Jehova sa Iya templo ‘sa tanan nga adlaw sang aton kabuhi.’ (Isaias 38:9-20) Kabay nga amo man ang batyagon naton tanan tuhoy sa putli nga pagsimba!
28. Anong sayop nga desisyon ang nahimo ni Ezequias sang pila ka tion sa tapos sang iya milagruso nga pag-ayo?
28 Bisan pa matutom sia, si Ezequias indi himpit. Nakahimo sia sing sayop nga desisyon sang pila ka tion sa tapos sia ginpaayo ni Jehova. Si Isaias nagpaathag: “Sadto nga tion si Merodac-baladan nga anak ni Baladan nga hari sang Babilonia nagpadala sing mga sulat kag dulot kay Ezequias, pagkabati niya nga nagmasakit sia apang nagbaskog na liwat. Gani si Ezequias nagsugod sa pagkasadya bangod sa ila kag ginpakita sa ila ang iya balay nga talaguan sing bahandi, ang pilak kag ang bulawan kag ang balsamo nga lana kag ang maayo nga lana kag ang tanan niya nga talaguan sing mga hinganiban kag ang tanan nga makita sa iya mga bahandi. Wala sing bisan ano sa iya kaugalingon nga balay kag sa iya bug-os nga ginsakpan nga wala ginpakita ni Ezequias.”—Isaias 39:1, 2.b
29. (a) Ano mahimo ang motibo ni Ezequias sang ginpakita niya ang iya manggad sa Babilonianhon nga delegasyon? (b) Ano ang mangin mga resulta sang sayop nga desisyon ni Ezequias?
29 Bisan sa tapos sang makahalapay nga pagkalutos sang Asiria paagi sa isa ka anghel ni Jehova, padayon gihapon nga nangin peligro ini sa madamo nga pungsod, lakip ang Babilonia. Mahimo naghandum si Ezequias nga makig-alyado sa hari sang Babilonia agod nga magdayaw sia. Apang, indi luyag ni Jehova makig-upod ang mga pumuluyo sang Juda sa ila mga kaaway; luyag niya nga magsalig sila sa iya! Paagi kay manalagna Isaias, ginpahayag ni Jehova ang palaabuton kay Ezequias: “Magaabot ang mga adlaw, kag ang tanan nga yara sa imo balay kag ang ginsupot sang imo mga katigulangan tubtob sini nga adlaw dalhon sa Babilonia. Wala gid sing mabilin . . . Kag ang pila sang imo mga anak, nga maanak mo, kuhaon nila kag mangin mga opisyal sang korte sa palasyo sang hari sang Babilonia.” (Isaias 39:3-7) Huo, ang pungsod mismo nga ginatinguhaan ni Ezequias nga padayawon amo sa ulihi ang magaati sa mga bahandi sang Jerusalem kag magaulipon sa iya mga banwahanon. Ang pagpakita ni Ezequias sang iya bahandi sa mga Babilonianhon nagpukaw lamang sang ila makagod nga gana.
30. Paano si Ezequias nagpakita sing maayong panimuot?
30 Mahimo gid nga ang 2 Cronica 32:26 nagapatuhoy sa hitabo sang ginpakita ni Ezequias ang iya bahandi sa mga Babilonianhon, nga nagasiling: “Si Ezequias nagpaubos sang iya kaugalingon tungod sa pagpabugal sang iya tagipusuon, sia kag ang mga pumuluyo sang Jerusalem, kag ang kasingkal ni Jehova wala mag-abot sa ila sang mga adlaw ni Ezequias.”
31. Ano ang natabo kay Ezequias, kag ano ang ginatudlo sini sa aton?
31 Walay sapayan sang iya pagkadihimpit, si Ezequias isa ka tawo nga may pagtuo. Nahibaluan niya nga ang iya Dios, si Jehova, isa ka matuod gid nga persona nga may mga balatyagon. Sang ginabudlayan sia, nangamuyo sing hugot si Ezequias kay Jehova, kag ginsabat sia ni Jehova. Ginhatagan sia ni Jehova nga Dios sing kalinong sa nabilin nga bahin sang iya mga adlaw, kag ginpasalamatan gid ini ni Ezequias. (Isaias 39:8) Dapat man mangin matuod si Jehova sa aton karon. Kon mag-utwas ang mga problema, kabay nga kita, kaangay ni Ezequias, mangayo kay Jehova sing kaalam kag solusyon, “kay maalwan sia nga nagahatag sa tanan kag wala nagabasol.” (Santiago 1:5) Kon padayon kita nga magbatas kag magpakita sing pagtuo kay Jehova, mapat-od naton nga sia mangin “manugpadya sadtong hanuot nga nagapangita sa iya,” karon kag sa palaabuton.—Hebreo 11:6.
[Mga nota]
a Nagabalor sing kapin sa $9.5 milyones (U.S.) sa karon nga balor.
b Sa tapos malutos si Senaquerib, nagdala ang mga pungsod sa palibot sing dulot nga bulawan, pilak, kag iban pa nga hamili nga mga butang kay Ezequias. Sa 2 Cronica 32:22, 23, 27, mabasa naton nga “si Ezequias nakatigayon sing daku gid nga manggad kag himaya” kag “ginbayaw sia sa itululok sang tanan nga pungsod.” Mahimo gid nga bangod sining mga dulot nasudlan liwat ang iya balay-bahandian, nga nahaw-asan sang nagbayad sia sing buhis sa mga Asirianhon.
[Retrato sa pahina 383]
Nagsalig si Hari Ezequias kay Jehova sang ginaatubang niya ang gahom sang Asiria
[Retrato sa pahina 384]
[Retrato sa pahina 389]
Nagpadala ang hari sing mga sinugo kay Isaias agod pamatian ang panugyan ni Jehova
[Retrato sa pahina 390]
Nangamuyo si Ezequias nga pakadakuon ang ngalan ni Jehova paagi sa pagkalutos sang Asiria
[Retrato sa pahina 393]
Ginpatay sang anghel ni Jehova ang 185,000 ka Asirianhon