Kapitulo Beinte-singko
Isa ka Pangamuyo Sang Paghinulsol
1, 2. (a) Ano ang katuyuan sang pagdisiplina sang Dios? (b) Ano nga desisyon ang himuon sang mga Judiyo sa tapos disiplinahon ni Jehova?
ANG kalaglagan sang Jerusalem kag sang iya templo sang 607 B.C.E. isa ka disiplina gikan kay Jehova, isa ka ekspresyon sang iya daku nga pagkondenar. Ang malalison nga pungsod sang Juda takus sa daku gid nga silot. Apang, indi katuyuan ni Jehova nga mapapas ang mga Judiyo. Ginpatuhuyan ni apostol Pablo ang katuyuan sang pagdisiplina ni Jehova sang nagsiling sia: “Matuod, wala sing disiplina ang daw makalilipay sa karon, kundi masakit; apang pagkatapos sa mga nahanas sa sini nagapatubas ini sing mahidaiton nga bunga, nga amo, ang pagkamatarong.”—Hebreo 12:11.
2 Ano ang himuon sang mga Judiyo sa mabudlay nga eksperiensia? Kaugtan bala nila ang disiplina ni Jehova? (Salmo 50:16, 17) Ukon batunon bala nila ini subong paghanas? Magahinulsol bala sila kag mapaayo? (Isaias 57:18; Ezequiel 18:23) Ginapahangop sang tagna ni Isaias nga sa di-magkubos ang pila sang mga pumuluyo anay sang Juda magabaton sa disiplina. Sugod sa katapusan nga mga bersikulo sang kapitulo 63 kag padayon sa kapitulo 64, ang pungsod sang Juda ginalaragway subong isa ka naghinulsol nga katawhan nga nagapalapit kay Jehova paagi sa tinagipusuon nga pangamuyo. Nagbungat si manalagna Isaias sing pangamuyo sang paghinulsol para sa iya mga kasimanwa sa ila palaabuton pa sadto nga pagkabihag. Sa iya pangamuyo, ginpamulong niya ang palaabuton pa nga mga hitabo nga daw nagakatabo na ini sa iya itululok.
Isa ka Mainawaon nga Amay
3. (a) Paano ang matagnaon nga pangamuyo ni Isaias nagapadaku kay Jehova? (b) Paano ginapakita sang pangamuyo ni Daniel nga ang matagnaon nga pangamuyo ni Isaias nagarepresentar sa mga panghunahuna sang mahinulsulon nga mga Judiyo sa Babilonia? (Tan-awa ang kahon sa pahina 362.)
3 Nangamuyo si Isaias kay Jehova: “Maglantaw ka gikan sa langit kag magtulok ka gikan sa imo halangdon nga puluy-an sang pagkabalaan kag katahom.” Ginapamulong sang manalagna ang espirituwal nga kalangitan, diin nagapuyo si Jehova kag ang iya di-kitaon nga espiritu nga mga tinuga. Ginapabutyag ang mga panghunahuna sang nabihag nga mga Judiyo, si Isaias nagpadayon: “Diin ang imo kakugi kag ang imo bug-os nga gahom, ang pagkatublag sang imo nasulod nga mga bahin, kag ang imo mga kaluoy? Sa akon ginpunggan nila ang ila kaugalingon.” (Isaias 63:15) Ginpunggan ni Jehova ang iya gahom kag ang iya tudok nga mga balatyagon—“ang pagkatublag sang [iya] nasulod nga mga bahin, kag ang [iya] mga kaluoy”—sa iya katawhan. Apang, si Jehova amo ang “Amay” sang Judiyo nga pungsod. Si Abraham kag si Israel (Jacob) amo ang ila kinaugali nga mga amay, apang kon ipasag-uli sila sa kabuhi, mahimo nga sikwayon nila ang ila apostata nga kaliwat. Si Jehova may daku pa nga kaawa. (Salmo 27:10) Si Isaias mapinasalamaton nga nagsiling: “Ikaw, O Jehova, ang amon Amay. Amon Manunubos sang dumaan nga panahon ang imo ngalan.”—Isaias 63:16.
4, 5. (a) Sa anong kahulugan nga ginapatalang ni Jehova ang iya katawhan gikan sa iya mga dalanon? (b) Ano nga sahi sang pagsimba ang luyag ni Jehova?
4 Nagpadayon si Isaias paagi sa tinagipusuon nga mga pulong: “O Jehova, ngaa padayon nga ginapatalang mo kami gikan sa imo mga dalanon? Ngaa ginapatig-a mo ang amon tagipusuon batok sa pagkahadlok sa imo? Magbalik ka tungod sa imo mga alagad, ang mga tribo sang imo palanublion.” (Isaias 63:17) Huo, nangamuyo si Isaias nga talupangdon liwat ni Jehova ang iya mga alagad. Apang, sa anong kahulugan nga ginapatalang ni Jehova ang mga Judiyo gikan sa iya mga dalanon? Si Jehova bala ang nagapatig-a sang ila tagipusuon amo nga wala sila nahadlok sa iya? Indi, kundi ginatugutan niya ini, kag bangod sang pagkawalay paglaum nanganduhoy ang mga Judiyo nga ginhatagan sila ni Jehova sini nga kahilwayan. (Exodo 4:21; Nehemias 9:16) Luyag nila nga kuntani nagpasilabot si Jehova agod punggan sila sa paghimo sing sayop.
5 Sa pagkamatuod, ang Dios wala nagapakig-angot sa mga tawo sa sina nga paagi. Mga tinuga kita nga may hilway nga kabubut-on, kag ginatugutan kita ni Jehova nga magdesisyon para sa aton kaugalingon kon bala tumanon sia ukon indi. (Deuteronomio 30:15-19) Ang luyag ni Jehova amo ang pagsimba nga nagagikan sa tagipusuon kag hunahuna nga ginapahulag sang matuod nga gugma. Gani, gintugutan niya ang mga Judiyo nga gamiton ang ila hilway nga kabubut-on, bisan pa nagtugot ini sa ila nga magrebelde sa iya. Sa amo sini nga paagi nga ginpatig-a niya ang ila tagipusuon.—2 Cronica 36:14-21.
6, 7. (a) Ano ang resulta sang nagbiya ang mga Judiyo sa mga dalanon ni Jehova? (b) Anong walay pulos nga handum ang ginpabutyag, apang wala sing kinamatarong ang mga Judiyo nga magpaabot sing ano?
6 Ano ang resulta? Si Isaias matagnaon nga nagsiling: “Sa malip-ot lamang nga tion may ginpanag-iyahan ang imo balaan nga katawhan. Ginlapak sang amon mga kasumpong ang imo santuaryo. Sa sulod sang malawig nga tion nangin subong kami sang mga wala mo ginagamhan, subong sang mga wala matawag sa imo ngalan.” (Isaias 63:18, 19) Ginpanag-iyahan sang katawhan ni Jehova ang iya santuaryo sa malip-ot lamang nga tion. Nian gintugutan ni Jehova nga laglagon ini kag bihagon ang iya pungsod. Sang natabo ini, daw subong nga wala sing katipan sa ulot niya kag sang kaliwat ni Abraham kag daw subong nga ang iya ngalan wala gintawag sa ila. Subong bihag karon sa Babilonia, nagtuaw ang mga Judiyo bangod sang ila pagkawalay paglaum: “O kon gingisi mo kuntani ang kalangitan, nga nanaug ka, nga tungod sa imo nagtay-ug ang kabukiran mismo, subong sang pagdukot sang kalayo sa inuggatong nga kahoy, kag sang kalayo nga nagapabukal sang tubig, agod ipakilala ang imo ngalan sa imo mga kasumpong, agod nga tungod sa imo mahimo nga matublag ang mga pungsod!” (Isaias 64:1, 2) May gahom gid si Jehova sa pagluwas. Pat-od nga nagpanaug sia kuntani kag nakig-away tungod sa iya katawhan, nga ginagisi ang tulad-langit nga mga sistema sang panguluhan kag ginaguba ang tulad-bukid nga mga emperyo. Napakilala kuntani ni Jehova ang iya ngalan paagi sa pagpakita sang iya kalayuhon nga kakugi para sa iya katawhan.
7 Ginhimo ni Jehova ang subong sini nga mga butang sang una. Si Isaias nag-asoy: “Sang naghimo ka sing makakulugmat nga mga butang nga wala namon pagpaabuta, nagpanaug ka. Tungod sa imo nagtay-ug ang kabukiran mismo.” (Isaias 64:3) Ginpamatud-an sini nga mga buhat ang gahom kag pagka-Dios ni Jehova. Apang, wala sing kinamatarong ang di-matutom nga mga Judiyo sang panahon ni Isaias nga magpaabot kay Jehova sa paghikot sa sini nga paagi para sa ila kaayuhan.
Si Jehova Lamang ang Makaluwas
8. (a) Ano ang isa ka paagi nga si Jehova tuhay sa butig nga mga dios sang mga pungsod? (b) Ngaa wala maghikot si Jehova agod luwason ang iya katawhan bisan pa may ikasarang sia sa paghimo sini? (c) Paano ginbalikwat kag gin-aplikar ni Pablo ang Isaias 64:4? (Tan-awa ang kahon sa pahina 366.)
8 Ang butig nga mga dios indi makahimo sing gamhanan nga mga buhat sang pagluwas para sa ila mga sumilimba. Si Isaias nagsulat: “Kutob sa dumaan nga panahon wala gid sing nakabati, ni namati, ni may mata nga nakakita sa Dios, luwas sa imo, nga nagahikot para sa isa nga padayon nga nagahulat sa iya. Ginsugata mo ang isa nga nagahugyaw kag nagahimo sing pagkamatarong, ang mga padayon nga nagadumdom sa imo sa imo mga dalanon.” (Isaias 64:4, 5a) Si Jehova lamang ang “manugpadya sadtong hanuot nga nagapangita sa iya.” (Hebreo 11:6) Nagahikot sia agod amligan ang mga nagahimo sing pagkamatarong kag ang mga nagadumdom sa iya. (Isaias 30:18) Amo bala sini ang ginhimo sang mga Judiyo? Indi. Si Isaias nagsiling kay Jehova: “Yari karon! Nagsingkal ka, samtang padayon kami nga nagapakasala—sa sini sa malawig nga panahon, kag dapat bala kami maluwas?” (Isaias 64:5b) Bangod ang katawhan sang Dios may malawig nga rekord sang dalayon nga paghimo sing sala, wala sing sadsaran nga punggan ni Jehova ang iya kasingkal kag maghikot agod luwason sia.
9. Ano ang malauman sang mahinulsulon nga mga Judiyo, kag ano ang matun-an naton gikan sa sini?
9 Indi mapanas sang mga Judiyo ang nagligad, apang kon maghinulsol sila kag magbalik sa putli nga pagsimba, makalaum sila sing kapatawaran kag palaabuton nga mga pagpakamaayo. Padyaan ni Jehova ang mga mahinulsulon sa iya gintalana nga tion paagi sa paghilway sa ila gikan sa pagkabihag sa Babilonia. Apang, dapat sila gihapon magpailob. Walay sapayan sang ila pagkamahinulsulon, indi pag-islan ni Jehova ang iya orasan. Apang, kon magpabilin sila nga alisto kag magsunod sa kabubut-on ni Jehova, ginapasalig sila nga hilwayon sila sa ulihi. Sing kaanggid, ang mga Cristiano karon mapailubon nga nagapaabot kay Jehova. (2 Pedro 3:11, 12) Ginabaton naton sing tinagipusuon ang mga pulong ni apostol Pablo, nga nagsiling: “Dili kita mag-untat sa paghimo sing maayo, kay sa nagakaigo nga dag-on magaani kita kon indi kita paglapyuon.”—Galacia 6:9.
10. Ano nga di-ikasarang ang prangka nga gintu-ad sa pangamuyo ni Isaias?
10 Ang matagnaon nga pangamuyo ni Isaias indi lamang isa ka pormal nga pagtu-ad sing sala. Ginpabutyag sini ang sinsero nga pagbaton nga ang pungsod wala sing ikasarang sa pagluwas sang iya kaugalingon. Ang manalagna nagsiling: “Nangin subong kami sang isa nga di-matinlo, kami tanan, kag ang tanan namon nga mga buhat sang pagkamatarong kasubong sang panapton para sa mga panahon sang pagregla; kag magataliwan kami kaangay sang mga dahon, kami tanan, kag paliron kami sang amon mga kasaypanan subong sang hangin.” (Isaias 64:6) Sang nagahingapos ang pagkabihag, mahimo nga nag-untat na ang mahinulsulon nga mga Judiyo sa pagbuhat sing apostasya. Mahimo nga nanumbalik sila kay Jehova paagi sa mga buhat sang pagkamatarong. Apang di-himpit sila gihapon. Ang ila maayong mga binuhatan, bisan pa dalayawon, daw subong lamang sang lago nga mga panapton kon tuhoy sa pagtumbas para sa mga sala. Ang pagpatawad ni Jehova isa ka di-bagay nga regalo nga ginapahulag sang iya kaluoy. Indi ini isa ka butang nga sarang matigayon paagi sa panikasog.—Roma 3:23, 24.
11. (a) Anong di-maayo nga kahimtangan sa espirituwal ang nagluntad sa tunga sang kalabanan nga Judiyo nga nabihag, kag ngaa mahimo nga amo sini? (b) Sin-o ang maayo gid nga mga huwaran sa pagtuo sa tion sang pagkabihag?
11 Samtang nagatulok si Isaias sa palaabuton, ano ang iya nakita? Ang manalagna nangamuyo: “Wala gid sing nagapanawag sa imo ngalan, wala gid sing nagapanikasog sa iya kaugalingon agod magkapyot sa imo; kay gintago mo gikan sa amon ang imo nawong, kag ginpahanabo mo nga matunaw kami tungod sa kadakuon sang amon kasaypanan.” (Isaias 64:7) Ang espirituwal nga kahimtangan sang pungsod manubo gid. Ang katawhan wala nagapanawag sa ngalan sang Dios sa pangamuyo. Bisan pa wala na sila nagasimba sa mga idolo nga isa ka daku nga sala, maathag nga ginapatumbayaan nila ang ila pagsimba, kag “wala gid sing nagapanikasog sa iya kaugalingon agod magkapyot” kay Jehova. Maathag nga wala sila sing maayo nga kaangtanan sa Manunuga. Ayhan ang iban nagabatyag nga indi sila takus makighambal kay Jehova sa pangamuyo. Ang iban naman mahimo nga nagahimo sang ila adlaw-adlaw nga rutina nga wala sia ginabinagbinag. Sa pagkamatuod, yara ang mga indibiduwal kaangay nanday Daniel, Hananias, Misael, Azarias, kag Ezequiel sa tunga sang mga bihag, kag maayo sila nga mga huwaran sa pagtuo. (Hebreo 11:33, 34) Samtang nagahingapos ang 70 ka tuig nga panahon sang pagkabihag, ang mga lalaki subong nanday Hageo, Zacarias, Zerubabel, kag ang Mataas nga Saserdote nga si Josue handa nga manguna sing makugi sa pagtawag sa ngalan ni Jehova. Apang, daw ginalaragway sang matagnaon nga pangamuyo ni Isaias ang kahimtangan sang kalabanan nga bihag.
“Ang Pagtuman Maayo Pa Sangsa Halad”
12. Paano ginpabutyag ni Isaias ang kahanda sang mahinulsulon nga mga Judiyo sa pagbag-o sang ila paggawi?
12 Ang mahinulsulon nga mga Judiyo handa sa pagbag-o. Nagatiglawas sa ila, si Isaias nangamuyo kay Jehova: “Karon, O Jehova, ikaw amon Amay. Kami ang daga, kag ikaw ang amon Maninihon; kag kami tanan binuhatan sang imo kamot.” (Isaias 64:8) Ginakilala liwat sining mga pulong ang awtoridad ni Jehova subong Amay, ukon Manughatag sing Kabuhi. (Job 10:9) Ang mga Judiyo nga nagahinulsol ginapaanggid sa madali dihunon nga daga. Ang mga nagabaton sang disiplina ni Jehova, sa malaragwayon nga paagi, sarang makorte, ukon maporma, nahisanto sa mga talaksan sang Dios. Apang mahimo lamang ini kon magpatawad si Jehova, ang Maninihon. Gani, makaduha nga nakitluoy sa iya si Isaias nga dumdumon niya nga ang mga Judiyo iya katawhan: “Dili ka magsingkal sing tama gid, O Jehova, kag dili pagdumduma sing dayon ang amon kasaypanan. Tan-awa, karon, palihug: kami tanan imo katawhan.”—Isaias 64:9.
13. Ano ang kahimtangan sang duta sang Israel samtang bihag ang katawhan sang Dios?
13 Sang nabihag sila, indi lamang pagkabihag sa isa ka pagano nga duta ang gin-antos sang mga Judiyo. Ang nahapay nga kahimtangan sang Jerusalem kag sang iya templo nagdala sing kahuy-anan sa ila kag sa ila Dios. Ang pangamuyo sang paghinulsol ni Isaias nag-asoy sang pila ka butang nga ginbangdan sining kahuy-anan: “Ang imo balaan nga mga siudad nangin kahanayakan. Ang Sion nangin kahanayakan gid, ang Jerusalem isa ka nahapay nga kagulub-an. Ang amon balay sang pagkabalaan kag katahom, diin nagdayaw sa imo ang amon mga katigulangan, nangin sulunugon sa kalayo; kag ang tanan namon nga halandumon nga mga butang nangin kagulub-an.”—Isaias 64:10, 11.
14. (a) Paano si Jehova nagpaandam tuhoy sa kahimtangan nga nagaluntad karon? (b) Bisan pa nahamuot si Jehova sa iya templo kag sa mga halad nga ginadulot didto, ano ang mas importante?
14 Sa pagkamatuod, nahibaluan gid ni Jehova ang kahimtangan sa duta sang mga katigulangan sang mga Judiyo. Mga 420 ka tuig sa wala pa malaglag ang Jerusalem, ginpaandaman niya ang iya katawhan nga kon magtalikod sila sa iya mga sugo kag mag-alagad sa iban nga mga dios, ‘utdon niya sila gikan sa kadaygan sang duta,’ kag ang matahom nga templo mangin “mga tumpok sang mga kagulub-an.” (1 Hari 9:6-9) Matuod, nahamut-an ni Jehova ang duta nga iya ginhatag sa iya katawhan, ang matahom nga templo nga gintukod sa iya kadungganan, kag ang mga halad nga gindulot sa iya. Apang mas importante ang pagkamainunungon kag pagkamatinumanon sangsa materyal nga mga butang, bisan sa mga halad. Nagakaigo ang ginsiling ni manalagna Samuel kay Hari Saul: “May daku bala nga kahamuot si Jehova sa mga halad-nga-sinunog kag mga halad subong sang sa pagtuman sang tingog ni Jehova? Yari karon! Ang pagtuman maayo pa sangsa halad, kag ang pagpamati sangsa sapay sang mga karnero nga lalaki.”—1 Samuel 15:22.
15. (a) Ano ang matagnaon nga ginpakitluoy ni Isaias kay Jehova, kag paano ini ginsabat? (b) Ano nga mga hitabo ang nagdul-ong sa pagsikway ni Jehova sang ulihi sa Israel subong isa ka pungsod?
15 Apang, mahimo bala tulukon sang Dios ang kalamidad sang iya mahinulsulon nga katawhan kag indi magkaluoy sa ila? Amo ini ang ginpamangkot ni Isaias subong paghingapos sa iya matagnaon nga pangamuyo. Nakitluoy sia para sa nabihag nga mga Judiyo: “Sa atubangan sining mga butang padayon ka bala nga magapugong sang imo kaugalingon, O Jehova? Padayon ka bala nga magahipos kag tugutan kami nga papiutan sing tama gid?” (Isaias 64:12) Sang ulihi, ginpatawad matuod ni Jehova ang iya katawhan, kag sang 537 B.C.E., ginpabalik niya sila sa ila duta agod nga mapadayon nila liwat ang putli nga pagsimba didto. (Joel 2:13) Apang, pagligad sang mga siglo, ginlaglag liwat ang Jerusalem kag ang iya templo, kag ang nakigkatipan nga pungsod sang Dios ginsikway niya sang ulihi. Ngaa? Bangod ang katawhan ni Jehova amat-amat nga nagtalikod sa iya mga sugo kag ginsikway nila ang Mesias. (Juan 1:11; 3:19, 20) Sang natabo ini, gin-islan ni Jehova ang Israel sing bag-o nga pungsod, isa ka espirituwal nga pungsod, nga amo ang, “Israel sang Dios.”—Galacia 6:16; 1 Pedro 2:9.
Si Jehova, ang “Nagapamati Sang Pangamuyo”
16. Ano ang ginatudlo sang Biblia tuhoy sa pagpatawad ni Jehova?
16 Importante nga mga leksion ang matun-an gikan sa natabo sa Israel. Makita naton nga si Jehova “maayo kag handa magpatawad.” (Salmo 86:5) Subong di-himpit nga mga tinuga, nagasandig kita sa iya kaluoy kag pagpatawad agod makabaton sing kaluwasan. Wala sing mga binuhatan naton ang makabulig sa aton agod mangin takus sa sining mga pagpakamaayo. Apang, wala ginapatawad ni Jehova ang bisan sin-o lang. Ang mga nagahinulsol lamang sa ila mga sala kag nagabag-o ang yara sa kahimtangan nga patawaron sang Dios.—Binuhatan 3:19.
17, 18. (a) Paano naton nahibaluan nga si Jehova interesado gid sa aton mga panghunahuna kag mga balatyagon? (b) Ngaa nagapailob si Jehova sa makasasala nga mga tawo?
17 Natun-an man naton nga interesado gid si Jehova sa aton mga panghunahuna kag mga balatyagon kon ginapabutyag naton ang aton kaugalingon sa pangamuyo sa iya. Sia ang “Nagapamati sang pangamuyo.” (Salmo 65:2, 3) Ginapasalig kita ni apostol Pedro: “Ang mga mata ni Jehova nagatamod sa mga matarong, kag ang iya mga dulunggan bukas sa ila pangamuyo.” (1 Pedro 3:12) Dugang pa, natun-an naton nga ang pangamuyo sang paghinulsol dapat maglakip sing isa ka mapainubuson nga pagtu-ad sing mga sala. (Hulubaton 28:13) Apang, wala ini nagakahulugan nga mapasapayanan naton ang kaayo sang Dios. Ang Biblia nagapaandam sa mga Cristiano nga “indi . . . pagbatunon ang di-bagay nga kaayo sang Dios kag wasihon ang katuyuan sini.”—2 Corinto 6:1.
18 Bilang katapusan, natun-an naton ang katuyuan sang pagpailob sang Dios sa iya makasasala nga katawhan. Ginpaathag ni apostol Pedro nga si Jehova mapailubon “bangod indi niya luyag nga ang bisan sin-o malaglag kundi luyag niya nga ang tanan makadangat sa paghinulsol.” (2 Pedro 3:9) Walay sapayan, ang mga padayon nga nagaabuso sa pagpailob sang Dios pagasilutan sa ulihi. Tuhoy sini aton mabasa: “[Si Jehova] magahatag sa tagsa suno sa iya mga buhat: kabuhi nga walay katapusan sa mga nagapangita sing himaya kag dungog kag pagkadimadinulunton paagi sa pagbatas sa maayo nga buhat; apang, sa mga palabais kag nagalalis sa kamatuoran apang nagatuman sa pagkadimatarong magaabot ang kasingkal kag kaakig.”—Roma 2:6-8.
19. Anong wala nagabag-o nga mga kinaiya ang dalayon nga ipakita ni Jehova?
19 Nakig-angot sing subong sini ang Dios sa dumaan nga Israel. Ang aton kaangtanan kay Jehova karon napasad sa pareho man nga mga prinsipio bangod wala sia nagabag-o. Samtang wala sia nagapugong sa paghatag sing nagakadapat nga silot, dalayon sia nga mangin “si Jehova, isa ka Dios nga maluluy-on kag mainayuhon, mahinay sa pagpangakig kag bugana sa mahigugmaon nga kaayo kag sa kamatuoran, nagatipig sing mahigugmaon nga kaayo para sa linibo, nagapatawad sang kasaypanan kag kalapasan kag kasal-anan.”—Exodo 34:6, 7.
[Kahon/Piktyur sa pahina 362]
Ang Pangamuyo Sang Paghinulsol ni Daniel
Ang manalagna nga si Daniel nagpuyo sa Babilonia sa bug-os nga 70-ka-tuig nga panahon sang pagkabihag sang mga Judiyo. Sang ika-68 nga tuig sang pagkabihag, nahantupan ni Daniel gikan sa tagna ni Jeremias nga ang temporaryo nga pagpuyo sang Israel sa iban nga duta malapit na matapos. (Jeremias 25:11; 29:10; Daniel 9:1, 2) Nangamuyo si Daniel kay Jehova—isa ka pangamuyo sang paghinulsol para sa bug-os nga pungsod sang mga Judiyo. Si Daniel nag-asoy: “Gintuhoy ko ang akon nawong kay Jehova nga matuod nga Dios, agod pangitaon sia paagi sa pangamuyo kag mga pag-ampo, nga may pagpuasa kag panapton nga sako kag mga abo. Kag nagsugod ako sa pagpangamuyo kay Jehova nga akon Dios kag magtu-ad.”—Daniel 9:3, 4.
Ginbungat ni Daniel ang iya pangamuyo mga duha ka gatos ka tuig sa tapos ginsulat ni Isaias ang matagnaon nga pangamuyo nga masapwan sa kapitulo 63 kag 64 sang iya tulun-an. Walay duhaduha nga madamo nga sinsero nga Judiyo ang nangamuyo kay Jehova sa tion sang mabudlay nga tinuig sang pagkabihag. Apang, ginapadaku sang Biblia ang pangamuyo ni Daniel, nga mahimo gid nga nagrepresentar sang ginabatyag sang madamo nga matutom nga Judiyo. Sa amo, ginapakita sang iya pangamuyo nga ang mga sentimiento sang matagnaon nga pangamuyo ni Isaias mga sentimiento matuod sang matutom nga mga Judiyo sa Babilonia.
Talupangda ang pila ka pagkaanggid sang mga pangamuyo ni Daniel kag ni Isaias.
Isaias 64:10, 11 Daniel 9:16-18
[Kahon sa pahina 366]
“Wala Makita Sang Mata”
Sa iya sulat sa mga taga-Corinto, ginbalikwat ni apostol Pablo ang tulun-an sang Isaias sang nagsulat sia: “Subong sang nasulat na: ‘Wala makita sang mata kag wala mabatii sang dulunggan, ni nahantop sang tagipusuon sang tawo ang mga butang nga ginhanda sang Dios para sa mga nagahigugma sa iya.’ ” (1 Corinto 2:9)a Ang ginpamulong ni Pablo ukon ni Isaias wala nagapatuhoy sa mga butang nga ginhanda ni Jehova para sa iya katawhan sa isa ka langitnon nga palanublion ukon sa isa ka palaabuton nga dutan-on nga paraiso. Gin-aplikar ni Pablo ang mga pulong ni Isaias sa mga pagpakamaayo nga ginaagom na sang mga Cristiano sang nahauna nga siglo, subong sang paghangop sa madalom nga mga butang sang Dios kag ang pagbaton sing espirituwal nga kasanagan gikan kay Jehova.
Mahangpan lamang naton ang madalom nga espirituwal nga mga butang kon mag-abot na ang gintalana nga tion ni Jehova sa pagpahayag sini—kag bisan gani sa sina nga tion, mahangpan lamang naton ini kon kita espirituwal nga mga tawo nga may suod nga kaangtanan kay Jehova. Ang mga pulong ni Pablo naaplikar sa mga tawo nga may diutay ukon wala sing espirituwalidad. Ang ila mata indi makakita, ukon makahantop, sang espirituwal nga mga kamatuoran, kag ang ila dulunggan indi makabati, ukon makahangop, sini nga mga butang. Ang ihibalo tuhoy sa mga butang nga ginhanda sang Dios para sa mga nagahigugma sa iya wala gani nagasulod sa tagipusuon sini nga mga tawo. Apang para sa mga nakadedikar sa Dios, kaangay ni Pablo, ginpahayag sang Dios ining mga butang paagi sa iya espiritu.—1 Corinto 2:1-16.
[Nota]
a Indi eksakto gid nga ginbalikwat ni Pablo gikan sa Hebreong Kasulatan ang iya ginpamulong. Daw gintingob niya ang mga panghunahuna sang Isaias 52:15; 64:4; kag 65:17.
[Piktyur sa pahina 367]
Ginpanag-iyahan sang katawhan sang Dios ang Jerusalem kag ang templo sini sa “malip-ot lamang nga tion”