Kapitulo Beinte
Si Jehova Hari
1, 2. (a) Sin-o ang makaeksperiensia sang kasingkal ni Jehova? (b) Hilway bala ang Juda gikan sa silot, kag paano naton nahibaluan?
ANG Babilonia, Filistia, Moab, Siria, Etiopia, Egipto, Edom, Tiro, Asiria—tanan makaeksperiensia sang kasingkal ni Jehova. Gintagna ni Isaias ang mga kapahamakan nga mahanabo sa sining kaaway nga mga pungsod kag mga siudad. Apang, kamusta naman ang Juda? Mahilway bala sa silot ang mga pumuluyo sang Juda bangod sang ila makasasala nga mga dalanon? Ang maragtason nga rekord nagasabat sing nagalanog nga indi!
2 Binagbinaga ang natabo sa Samaria, ang kapital sang napulo-ka-tribo nga ginharian sang Israel. Wala pagtumana sina nga pungsod ang iya katipan sa Dios. Wala ini magpabilin nga nahamulag gikan sa malaw-ay nga mga buhat sang mga pungsod sa palibot. Sa baylo, ang mga pumuluyo sang Samaria ‘padayon nga naghimo sing malain nga mga butang agod paakigon si Jehova . . . Busa naakig sing tama si Jehova batok sa Israel, amo kon ngaa ginkuha niya sila gikan sa iya itululok.’ Bangod pilit nga gintabog sa iya pungsod, “ang Israel nagbiya sa iya kaugalingon nga duta padulong sa pagkatapok sa Asiria.” (2 Hari 17:9-12, 16-18, 23; Oseas 4:12-14) Ang natabo sa Israel isa ka malain nga patimaan para sa iya utod nga ginharian, ang Juda.
Gintagna ni Isaias ang Pagkahapay Sang Juda
3. (a) Ngaa ginpatumbayaan ni Jehova ang duha-ka-tribo nga ginharian sang Juda? (b) Determinado si Jehova nga himuon ang ano?
3 Ang iban nga mga hari sang Juda matutom, apang ang kalabanan indi. Bisan sa idalom sang isa ka matutom nga hari, kaangay ni Jotam, ang katawhan wala magtalikod sing bug-os gikan sa butig nga pagsimba. (2 Hari 15:32-35) Ang putukputukan sang kalautan sang Juda nalab-ot sang maghari ang uhaw-sa-dugo nga si Hari Manases, nga suno sa pinalatonlaton nga sugilanon sang mga Judiyo, nagpapatay kay Isaias nga matutom nga manalagna paagi sa pagmando nga lagarion sia. (Ipaanggid ang Hebreo 11:37.) Ining malaut nga hari ‘padayon nga nagpatalang sa Juda kag sa mga pumuluyo sang Jerusalem sa paghimo sing labi pa kalaut sangsa mga pungsod nga ginlaglag ni Jehova gikan sa atubangan sang mga anak sang Israel.’ (2 Cronica 33:9) Sa idalom sang paggahom ni Manases ang pungsod labi pa nga nangin mahigko sangsa tion nga gingamhan ini sang mga Canaanhon. Busa, si Jehova nagsiling: “Yari karon ako magadala sing kapahamakan sa Jerusalem kag sa Juda, nga kon ang bisan sin-o makabati sini ang duha niya ka dulunggan matinglan. . . . Pahiran ko gid sing matinlo ang Jerusalem subong sang matinlo nga pagpahid sang isa sa wala sing uluyatan nga yahong, nga ginapahiran ini sing matinlo kag ginapakulob. Kag patumbayaan ko gid ang nagkalabilin sang akon panublion kag itugyan sila sa kamot sang ila mga kaaway, kag sila gid mangin inati kag inagaw sa tanan nila nga kaaway, bangod nga ginhimo nila ang malaut sa akon itululok kag padayon nga ginapaakig ako.”—2 Hari 21:11-15.
4. Ano ang himuon ni Jehova sa Juda, kag paano natuman ini nga tagna?
4 Kaangay sang isa ka yahong nga ginapakulob, sa amo maula ang tanan nga unod sini, ang pungsod maubusan sang iya tawhanon nga mga pumuluyo. Ining nagapakari nga pagkahapay sang Juda kag Jerusalem amo liwat ang tema sang tagna ni Isaias. Sia nagsugod: “Yari karon! Ginakuhaan ni Jehova sing unod ang pungsod kag ginahapay ini, kag ginlubag niya ang nawong sini kag ginpaaplaag ang mga pumuluyo sini.” (Isaias 24:1) Natuman ini nga tagna sang ang Jerusalem kag ang templo sini ginlaglag sang nagsalakay nga mga hangaway sang Babilonia sa idalom ni Hari Nabocodonosor kag sang ang mga pumuluyo sang Juda nagdiutay bangod sang espada, tiggulutom, kag pesti. Ang kalabanan nga Judiyong mga nakalampuwas gindala nga bihag sa Babilonia, kag ang pila nga nabilin nagpalagyo pa Egipto. Sa amo ang pungsod sang Juda naguba kag bug-os nga nadulaan sing pumuluyo. Wala gani sing balaynon nga mga sapat nga nabilin. Ang ginbiyaan nga pungsod nangin kahanayakan nga may makapasubo nga mga kagulub-an nga ginpuy-an lamang sang mga sapat nga talunon kag mga pispis.
5. May hilway bala gikan sa paghukom ni Jehova? Ipaathag.
5 May yara bala sa Juda nga pasulabihon sa tion sang nagapakari nga paghukom? Si Isaias nagsabat: “Kon ano ang sa katawhan amo man sa saserdote; kon ano ang sa alagad amo man sa iya agalon; kon ano ang sa suluguon nga babayi amo man sa iya amo nga babayi; kon ano ang sa manugbakal amo man sa manugbaligya; kon ano ang sa manugpautang amo man sa nagautang; kon ano ang sa manugpasaka amo man sa nagabayad sing saka. Sa walay kapaslawan ang pungsod kuhaan sing unod, kag sa walay kapaslawan atihon ini, kay si Jehova mismo ang nagpamulong sining pulong.” (Isaias 24:2, 3) Ang manggad kag ang mga pribilehiyo sa pag-alagad sa templo mangin wala sing kabilinggan. Wala sing bisan sin-o nga hilwayon. Ang pungsod tuman kahigko amo kon ngaa ang tanan nga mabilin—ang mga saserdote, mga suluguon kag mga agalon, mga manugbakal kag mga manugbaligya—dalhon nga bihag.
6. Ngaa ginkuha ni Jehova ang iya pagpakamaayo gikan sa pungsod?
6 Agod wala sing sayop nga paghangop, ginlaragway ni Isaias ang pagkabug-os sining nagapakari nga kapahamakan kag ginpaathag ang kabangdanan sini: “Ang pungsod nagalalaw, nagakawala. Ang mabungahon nga pungsod nagakalaya, nagakawala. Ang mataas nga mga tawo sang pungsod naluos. Kag ang pungsod mismo nadagtaan sa idalom sang mga pumuluyo sini, kay ginlapas nila ang kasuguan, ginbag-o ang palatukuran, ginbungkag ang katipan nga nagapadayon tubtob sa tion nga walay latid. Amo kon ngaa ginlamon sang sumpa ang pungsod, kag ang mga nagapuyo sa sini nasapwan nga nakasala. Amo kon ngaa nagnubo ang kadamuon sang pumuluyo sa pungsod, kag diutay kaayo nga mamalatyon nga mga tawo ang nabilin.” (Isaias 24:4-6) Sang ginhatag sa mga Israelinhon ang pungsod sang Canaan, nasapwan nila ini nga isa ka “pungsod nga ginailigan sing gatas kag dugos.” (Deuteronomio 27:3) Sa gihapon, padayon sila nga nagsandig sa pagpakamaayo ni Jehova. Kon tumanon nila sing matutom ang iya mga palatukuran kag mga sugo, ang duta “magahatag sang iya patubas,” apang kon lapason nila ang iya mga sugo kag kasuguan, ang ila panikasog nga pangumahon ang duta ‘gamiton sa walay pulos’ kag ang duta “indi magahatag sang iya patubas.” (Levitico 26:3-5, 14, 15, 20) Ang sumpa ni Jehova ‘magalamon sang pungsod.’ (Deuteronomio 28:15-20, 38-42, 62, 63) Dapat karon paabuton sang Juda nga maeksperiensiahan ina nga sumpa.
7. Paano ang Kasuguan nga katipan mangin pagpakamaayo para sa mga Israelinhon?
7 Mga 800 ka tuig antes sang adlaw ni Isaias, ang mga Israelinhon kinabubut-on nga nakigkatipan kay Jehova kag nagsugot sila nga tumanon ini. (Exodo 24:3-8) Ang mga kondisyon sadtong Kasuguan nga katipan nagsiling nga kon tumanon nila ang mga sugo ni Jehova, maeksperiensiahan nila ang iya bugana nga pagpakamaayo apang kon lalison nila ang katipan, madula nila ang iya pagpakamaayo kag bihagon sila sang ila mga kaaway. (Exodo 19:5, 6; Deuteronomio 28:1-68) Ining Kasuguan nga katipan, nga ginhatag paagi kay Moises, magapabilin nga may puwersa tubtob sa walay latid, walay talana nga tion. Magaamlig ini sa mga Israelinhon tubtob sa pag-abot sang Mesias.—Galacia 3:19, 24.
8. (a) Paano ang katawhan ‘naglapas sa kasuguan’ kag ‘nagbag-o sa palatukuran’? (b) Sa anong mga paagi ‘ang mga mataas’ amo ang una nga “naluos”?
8 Apang “ginbungkag [sang katawhan] ang katipan nga nagapadayon tubtob sa tion nga walay latid.” Ginlapas nila kag ginsikway ang mga kasuguan nga ginhatag sang Dios. “Ginbag-o [nila] ang palatukuran,” kag nagsunod sa mga pagsulundan sang kasuguan nga tuhay sa ginhatag ni Jehova. (Exodo 22:25; Ezequiel 22:12) Busa, ang katawhan kuhaon gikan sa pungsod. Wala sing kaluoy nga ipakita sa nagapakari nga paghukom. Lakip sa una nga “naluos” bangod ginkuha ni Jehova ang iya proteksion kag kahamuot amo ang “mataas nga mga tawo,” ang mga dungganon. Bilang katumanan sini, samtang nagahilapit ang kalaglagan sang Jerusalem, ginhimo sang mga Egiptohanon, dayon sang mga Babilonianhon, ang Judeano nga mga hari nga ila mga sakop. Busa, si Hari Joaquin kag ang iban pa nga mga katapo sang harianon nga pamilya nalakip sa mga nauna nga ginbihag pa Babilonia.—2 Cronica 36:4, 9, 10.
Ang Pagkasadya Nagtaliwan sa Pungsod
9, 10. (a) Ano ang papel sang agrikultura sa Israel? (b) Ano ang kahulugan nga ang tagsatagsa ‘nagalingkod sa idalom sang iya puno sang ubas kag kahoy nga higuera’?
9 Ang pungsod sang Israel isa ka katilingban nga mahuyugon sa agrikultura. Kutob sang magsulod ang mga Israelinhon sa Ginsaad nga Duta, nangabuhi sila paagi sa pagpananom kag pagsagod sing mga sapat. Gani, may importante nga duog ang agrikultura sa kasuguan nga ginpatuman sa Israel. Ang pilit nga inugpahuway ginpatuman para sa duta kada ikapito ka tuig agod manumbalik ang pertilidad sang duta. (Exodo 23:10, 11; Levitico 25:3-7) Ang tatlo ka tuigan nga piesta nga ginsugo sa pungsod nga saulugon ginpasibu sa mga tig-alani.—Exodo 23:14-16.
10 Ang mga ulubasan kinaandan sa bug-os nga pungsod. Ginalista sang Kasulatan ang alak, nga produkto sang ubas, subong isa ka dulot gikan sa Dios nga “nagapasadya sa tagipusuon sang mamalatyon nga tawo.” (Salmo 104:15) Ang ‘paglingkod [sang tagsatagsa] sa idalom sang iya puno sang ubas kag kahoy nga higuera,’ nagakahulugan sing kahamungayaan, paghidait, kag kalig-unan sa idalom sang matarong nga paggahom sang Dios. (1 Hari 4:25; Miqueas 4:4) Ang madinalag-on nga panahon sa pagpamupo sing ubas kag paghimo sing alak ginakabig nga isa ka pagpakamaayo kag isa ka rason sa pag-amba kag pagkasadya. (Hukom 9:27; Jeremias 25:30) Ang kabaliskaran sini matuod man. Kon ang mga puno sang ubas malaya ukon indi mamunga kag ang mga ulubasan mangin uyang lamang nga mga tunok, pamatuod ini nga ginkuha ni Jehova ang iya pagpakamaayo—isa ka tion sang daku nga pagkasubo.
11, 12. (a) Paano gin-ilustrar ni Isaias ang mga kahimtangan nga magaresulta bangod sang paghukom ni Jehova? (b) Anong makapasubo nga palaabuton ang ginlaragway ni Isaias?
11 Gani, nagakaigo nga gingamit ni Isaias ang mga ulubasan kag ang mga produkto sini sa pag-ilustrar sang mga kahimtangan nga resulta sang pagkuha ni Jehova sang iya pagpakamaayo sa pungsod: “Ang bag-o nga alak nagalalaw, ang puno sang ubas nalaya, ang tanan nga malipayon sa tagipusuon nagapanghayhay. Ang paghugyaw sang pandereta nag-untat, ang kagahod sang mga nagakasadya sing tuman nag-untat, ang paghugyaw sang arpa nag-untat. Wala sing ambahanon samtang nagainom sila sing alak; ang makahulubog nga ilimnon nangin mapait sa mga nagainom sini. Ang ginbiyaan nga banwa naguba; ang tagsa ka balay ginsirhan agod nga wala sing makasulod. May pagtuaw sa mga dalan bangod sang kakulang sa alak. Ang tanan nga pagsinadya naglipas; ang paghugyaw sang pungsod nawala. Sa siudad nabilin ang isa ka kalatingalahan nga kahimtangan; ang gawang nadugmok kag nangin isa lamang ka tumpok sang kagulub-an.”—Isaias 24:7-12.
12 Ang pandereta kag arpa matahom nga mga instrumento nga ginagamit sa pagdayaw kay Jehova kag sa pagpabutyag sing kalipay. (2 Cronica 29:25; Salmo 81:2) Ang lanton sini indi mabatian sa sining tion sang pagsilot sang Dios. Wala sing makalilipay nga pagpamupo sing ubas. Wala sing makalilipay nga mga tunog sa nahapay nga mga kagulub-an sang Jerusalem, kay ang gawang sini “nadugmok kag nangin isa lamang ka tumpok sang kagulub-an” kag ang mga balay sini “ginsirhan,” agod nga wala sing bisan sin-o nga makasulod. Daw ano ka makapasubo nga palaabuton para sa mga pumuluyo sang isa ka pungsod nga tuman ka mabungahon anay!
Ang Nagkalabilin ‘Nagsinggit sa Kalipay’
13, 14. (a) Ano ang kasuguan ni Jehova tuhoy sa pagpamupo? (b) Paano gingamit ni Isaias ang kasuguan tuhoy sa pagpamupo sa pag-ilustrar nga ang iban makalampuwas sa paghukom ni Jehova? (c) Bisan pa may makapasubo nga mga panahon sang pagtilaw nga magaabot, ano ang mapat-od sang matutom nga mga Judeano?
13 Sa pag-ani sing mga olivo, ginapalaspas sang mga Israelinhon ang mga kahoy agod mahulog ang mga bunga. Suno sa Kasuguan sang Dios, ginadumilian sila nga balikan ang mga sanga sang kahoy agod panguhaon ang nabilin nga mga olivo. Indi man nila dapat pagtipunon ang nabilin nga mga ubas sa tapos sila makapang-ipo sa ila mga ulubasan. Ang nabilin sa inani dapat ibilin para sa mga imol agod saghawon sang ‘dumuluong nga pumuluyo, sang bata nga lalaki nga ilo sa amay kag sang balo nga babayi.’ (Deuteronomio 24:19-21) Ginagamit nga sadsaran ining kilala nga kasuguan, gin-ilustrar ni Isaias ang makalipay nga kamatuoran nga may mga makalampuwas sa nagapakari nga paghukom ni Jehova: “Mangin subong sina sa tunga sang pungsod, sa tunga sang mga katawhan, subong sang pagpalaspas sa kahoy nga olivo, subong sang pagpanaghaw kon tapos na ang pagpamupo sing ubas. Baskugon nila ang ila tingog, magasinggit sila sa kalipay. Sa pagkalabaw ni Jehova pat-od nga magasinggit sila sing mabaskog gikan sa dagat. Amo kon ngaa sa puod sang kapawa himayaon nila si Jehova, sa kapuluan sang dagat ang ngalan ni Jehova, nga Dios sang Israel. Gikan sa ukbong sang pungsod nakabati kami sing mga ambahanon: ‘Puni para sa Isa nga Matarong!’”—Isaias 24:13-16a.
14 Subong nga may nabilin nga pila ka bunga sa kahoy ukon ulubasan sa tapos sang pagpamupo, may pila man nga mabilin sa tapos sang paghukom ni Jehova—ang “pagpanaghaw kon tapos na ang pagpamupo sing ubas.” Subong narekord sa bersikulo 6, nasambit na ini sang manalagna, sa pagsiling nga “diutay kaayo nga mamalatyon nga mga tawo ang nabilin.” Sa gihapon, bisan pa diutay lang sila, may yara mga makalampuwas kon malaglag ang Jerusalem kag Juda, kag sa ulihi may nagkalabilin nga magabalik gikan sa pagkaulipon agod puy-an liwat ang pungsod. (Isaias 4:2, 3; 14:1-5) Bisan pa ang mga matarong sing tagipusuon makaeksperiensia sing makapasubo nga mga panahon sang pagtilaw, mapat-od nila nga may yara kaluwasan kag kalipay sa palaabuton. Masaksihan sang mga makalampuwas ang pagpahayag sang matagnaon nga pulong ni Jehova kag mapamatud-an nila nga si Isaias isa ka matuod nga manalagna sang Dios. Mapuno sila sing kalipay samtang ginasaksihan nila ang katumanan sang mga tagna tuhoy sa pagpasag-uli. Bisan diin man sila nag-inaplaag—sa kapuluan man sang Mediteraneo sa Katundan, sa Babilonia sa “puod sang kapawa” (ang ginabutlakan sang adlaw, ukon Sidlangan), ukon sa bisan anong malayo nga duog—magadayaw sila sa Dios bangod ginluwas sila, kag sila magaamba: “Puni para sa Isa nga Matarong!”
Wala Sing Makapalagyo sa Paghukom ni Jehova
15, 16. (a) Ano ang ginbatyag ni Isaias tuhoy sa mahanabo sa iya katawhan? (b) Ano ang mahanabo sa di-matutom nga mga pumuluyo sang pungsod?
15 Apang, indi pa panahon nga magkasadya sini nga tion. Gindala pabalik ni Isaias ang iya mga katubotubo sa presente nga tion sadto, nga nagasiling: “Apang nagsiling ako: ‘Naganiwang ako, naganiwang ako! Kailo ako! Ang mga maluibon nagluib. Ang mga maluibon nagluib sing tama.’ Ang kahadlok kag ang buho kag ang siod yara sa imo, ikaw nga pumuluyo sang pungsod. Kag mahanabo nga ang bisan sin-o nga nagapalagyo gikan sa tunog sang ginakahadlukan nga butang mahulog sa buho, kag ang bisan sin-o nga magguwa gikan sa buho madakpan sa siod. Kay ang mga ganhaan sang tubig sa hitaas buksan gid, kag ang sadsaran sang duta magauyog. Ang duta nabuka gid, ang duta nagtay-ug gid, ang duta nagdulingduling gid. Ang duta nagadulingduling gid subong sang tawo nga hubog, kag nagahilayhilay subong sang lalantawan nga payag. Kag ang paglapas sini nagbug-at sa ibabaw sini, kag mapukan ini, amo nga indi na ini makabangon liwat.”—Isaias 24:16b-20.
16 Nagkasubo gid si Isaias bangod sang mahanabo sa iya katawhan. Naglain ang iya pamatyag kag nagbatyag sia sing kailo bangod sang mga kahimtangan sa palibot niya. Magadamo ang mga maluibon kag bangod sini magabatyag sing kahadlok ang mga pumuluyo sang pungsod. Kon kuhaon ni Jehova ang iya proteksion, ang di-matutom nga mga pumuluyo sang Juda makaeksperiensia sing kakugmat sa adlaw kag gab-i. Indi mangin sigurado ang ila kabuhi. Wala sing makapalagyo sa kapahamakan nga mahanabo sa ila bangod gintalikdan nila ang mga sugo ni Jehova kag ginsikway ang diosnon nga kaalam. (Hulubaton 1:24-27) Ang kapahamakan magaabot bisan pa ang mga maluibon sa pungsod, sa pagtinguha nga kumbinsihon ang katawhan nga wala sing dapat kabalak-an, magagamit sing kabutigan kag paglimbong sa pagtuytoy sa ila sa dalanon padulong sa kalaglagan. (Jeremias 27:9-15) Ang mga kaaway gikan sa guwa magasulod kag magaati sa ila kag magabihag sa ila. Ini tanan nagtublag gid kay Isaias.
17. (a) Ngaa indi posible nga may makapalagyo? (b) Kon ang nagahukom nga gahom ni Jehova buhian na gikan sa langit, ano ang mahanabo sa pungsod?
17 Apang, dapat isugid sang manalagna nga wala sing bisan sin-o nga makapalagyo. Bisan diin man malagyo ang katawhan, madakpan sila. Mahimo malikawan sang iban ang isa ka kapahamakan, apang madakpan gihapon sila sa masunod—wala sing kalig-unan. Mangin subong gid ini sang isa ka ginalagas nga sapat nga wala mahulog sa tugalbong apang nadakpan sa siod. (Ipaanggid ang Amos 5:18, 19.) Ang nagahukom nga gahom ni Jehova buhian gikan sa langit kag magauyog sa mga sadsaran mismo sang pungsod. Kaangay sang hubog nga tawo, ang pungsod magadulingduling kag mapukan, bangod sang kabug-aton sang sala kag indi na makabangon liwat. (Amos 5:2) Ang paghukom ni Jehova indi na mabag-o. Ang bug-os nga kalaglagan kag kagulub-an mahanabo sa pungsod.
Si Jehova Magagahom sa Himaya
18, 19. (a) Sa ano mahimo nagapatuhoy ang “kasuldadusan sang kahitaasan,” kag paano ini ginatipon “sa bartolina”? (b) Paano mahimo gid hatagan sing igtalupangod ang “kasuldadusan sang kahitaasan” “pagkatapos sang madamo nga adlaw”? (c) Paano si Jehova nagahatag sing igtalupangod “sa mga hari sa duta”?
18 Ang tagna ni Isaias nangin masangkad pa karon, nga nagapakita sang hingapusan nga katumanan sang katuyuan ni Jehova: “Mahanabo sa amo nga adlaw nga iliso ni Jehova ang iya igtalupangod sa kasuldadusan sang kahitaasan nga yara sa kahitaasan, kag sa mga hari sa duta nga yara sa duta. Kag sila pat-od nga tipunon subong sang pagtipon sa mga bilanggo sa buho, kag takpan sa bartolina; kag pagkatapos sang madamo nga adlaw hatagan sila sing igtalupangod. Kag ang ugsad nga bulan natahap, kag ang nagasilak nga adlaw nahuya, kay si Jehova sang mga kasuldadusan nangin hari sa Bukid Sion kag sa Jerusalem kag sa atubangan sang iya gulang nga mga lalaki nga may himaya.”—Isaias 24:21-23.
19 Ang “kasuldadusan sang kahitaasan” mahimo nga nagapatuhoy sa demonyohanon nga “mga manuggahom sang kalibutan sining kadudulman, . . . sa malaut nga mga espiritu sa langitnon nga mga duog.” (Efeso 6:12) Mabaskog ang ila impluwensia sa mga kagamhanan sa kalibutan. (Daniel 10:13, 20; 1 Juan 5:19) Ang ila tulumuron amo nga patalikuron ang katawhan gikan kay Jehova kag sa iya putli nga pagsimba. Nagmadinalag-on gid sila sa paghaylo sa Israel nga sundon ang malaut nga mga buhat sang mga pungsod sa palibot nila kag gani nangin takus sa paghukom sang Dios! Apang si Satanas kag ang iya mga demonyo dapat gid manabat sa Dios kon sa ulihi iliso na niya ang iya igtalupangod sa ila kag sa mga manuggahom sa duta, ang “mga hari sa duta nga yara sa duta,” nga ila naimpluwensiahan sa pagtalikod sa Dios kag sa paglapas sa iya kasuguan. (Bugna 16:13, 14) Sa paghambal sing simbuliko, nagsiling si Isaias nga tipunon sila kag “takpan sa bartolina.” “Pagkatapos sang madamo nga adlaw,” ayhan kon si Satanas kag ang iya mga demonyo (apang indi ang “mga hari sa duta nga yara sa duta”) temporaryo nga buhian sa katapusan sang Isa ka Libo ka Tuig nga Paghari ni Jesucristo, pahanabuon sang Dios ang katapusan nga silot nga nagakadapat sa ila.—Bugna 20:3, 7-10.
20. Sa dumaan kag modernong mga tion, paano kag san-o si Jehova “nangin hari”?
20 Sa amo, ini nga bahin sang tagna ni Isaias naghatag sa mga Judiyo sing matahom nga pasalig. Sa sibu nga tion ni Jehova, pahanabuon niya ang pagkapukan sang dumaan nga Babilonia kag ipasag-uli ang mga Judiyo sa ila dutang natawhan. Sang 537 B.C.E., sang ginpakita niya ang iya gahom kag pagkasoberano sa sining paagi para sa iya katawhan, masiling gid ini sa ila: “Ang imo Dios nangin hari!” (Isaias 52:7) Sa modernong mga tion, si Jehova “nangin hari” sang 1914 sang ginpalingkod niya si Jesucristo subong Hari sa Iya langitnon nga Ginharian. (Salmo 96:10) “Nangin hari” man sia sang 1919 sang ginpakita niya ang gahom sang iya pagkahari paagi sa paghilway sa espirituwal nga Israel gikan sa pagkaulipon sa Babilonia nga Daku.
21. (a) Paano ‘ang ugsad nga bulan natahap kag ang nagasilak nga adlaw nahuya’? (b) Anong nagalanog nga panawag ang makatigayon sing labing halangdon nga katumanan?
21 Si Jehova ‘mangin hari’ liwat kon laglagon na niya ang Babilonia nga Daku kag ang nabilin sining malaut nga sistema sang mga butang. (Zacarias 14:9; Bugna 19:1, 2, 19-21) Pagkatapos sina, ang paggahom sang Ginharian ni Jehova mangin tuman ka halangdon nga bisan ang nagasiga nga ugsad nga bulan sa gab-i ukon ang nagasilak nga adlaw sa kaudtuhon indi makatupong sa himaya sini. (Ipaanggid ang Bugna 22:5.) Mahuya sila, kon sa aton pa, nga ipaanggid ang ila kaugalingon sa mahimayaon nga si Jehova sang mga kasuldadusan. Si Jehova magahari labaw sa tanan. Ang iya labing gamhanan nga gahom kag himaya mangin dayag sa tanan. (Bugna 4:8-11; 5:13, 14) Daw ano katahom nga palaabuton! Sa amo nga tion, ang panawag sang Salmo 97:1 magalanog sa bug-os nga duta sa labing halangdon nga katumanan sini: “Si Jehova mismo nangin hari! Magkalipay ang duta. Magkasadya ang madamo nga kapuluan.”
[Retrato sa pahina 262]
Ang lanton kag pagkasadya indi na mabatian sa pungsod
[Retrato sa pahina 265]
Ang iban maluwas sa paghukom ni Jehova, subong nga may bunga nga nagakabilin sa isa ka kahoy pagkatapos sang pagpamupo
[Retrato sa pahina 267]
Ginsubuan gid si Isaias bangod sang mahanabo sa iya katawhan
[Retrato sa pahina 269]
Ang adlaw ukon bulan indi makatupong kay Jehova sa himaya