Si Jehova Isa Ka Dios sang mga Katipan
“Magahimo ako sing bag-ong katipan upod sa panimalay sang Israel kag upod sa panimalay sang Juda.”—JEREMIAS 31:31.
1, 2. (a) Ano nga selebrasyon ang ginsugdan ni Jesus sang gab-i sang Nisan 14, 33 C.E.? (b) Ano nga katipan ang ginpatuhuyan ni Jesus may kaangtanan sa iya kamatayon?
SANG gab-i sang Nisan 14, 33 C.E., ginsaulog ni Jesus ang Paskuwa upod sa iya 12 ka apostoles. Sanglit nahibaluan niya nga katapusan na niya ini nga panihapon upod sa ila kag sa indi madugay patyon na sia sang iya mga kaaway, ginhimuslan ni Jesus ang okasyon nga ipaathag sa iya pinakasuod nga mga disipulo ang madamo sang importante nga mga bagay.—Juan 13:1–17:26.
2 Sa amo sadto nga tion nga, sa tapos mapahalin si Judas Iscariote, ginsugdan ni Jesus ang lamang tuigan nga relihiosong selebrasyon nga ginapatuman sa mga Cristiano—ang Memoryal sang iya kamatayon. Ang rekord nagasiling: “Samtang nagapadayon sila sa pagkaon, nagkuha si Jesus sing tinapay kag, sa tapos mapakamaayo ini, gintipiktipik niya ini kag, sang mahatag ini sa mga disipulo, nagsiling sia: ‘Kuha kamo, kaon kamo. Nagakahulugan ini sang akon lawas.’ Subong man, nagkuha sia sing kopa kag, sang makapasalamat, ginhatag niya ini sa ila, nga nagasiling: ‘Inom kamo gikan sa sini, kamo tanan; kay nagakahulugan ini sang akon “dugo sang katipan,” nga iula tungod sa madamo para sa kapatawaran sang mga sala.’ ” (Mateo 26:26-28) Dapat isaulog sang mga sumulunod ni Jesus ang memoryal sang iya kamatayon sa isa ka simple, dungganon nga paagi. Dayon ginpatuhuyan ni Jesus ang katipan may kaangtanan sa iya kamatayon. Sa pag-asoy ni Lucas, ginatawag ini nga “bag-ong katipan.”—Lucas 22:20.
3. Anong mga pamangkot ang ginapakiana tuhoy sa bag-ong katipan?
3 Ano ang bag-ong katipan? Kon ini bag-ong katipan, nagakahulugan bala ina nga may yara daan nga katipan? May iban pa bala nga mga katipan nga may kaangtanan sa sini? Importante ini nga mga pamangkot kay si Jesus nagsiling nga ang dugo sang katipan iula “para sa kapatawaran sang mga sala.” Kinahanglan gid naton tanan ina nga kapatawaran.—Roma 3:23.
Isa ka Katipan Upod kay Abraham
4. Anong dumaan nga saad ang makabulig sa aton agod mahangpan ang bag-ong katipan?
4 Agod mahangpan ang bag-ong katipan, dapat naton balikan ang halos 2,000 ka tuig nga nagligad antes sang ministeryo ni Jesus sa duta sang si Tera kag ang iya pamilya—lakip si Abram (sang ulihi, gintawag nga Abraham) kag ang asawa ni Abram nga si Sarai (sang ulihi, gintawag nga Sara)—naglakbay gikan sa mahamungayaon nga Ur sang mga Caldeanhon padulong sa Haran sa naaminhan sang Mesopotamia. Nagpabilin sila didto tubtob napatay si Tera. Nian, sa sugo ni Jehova, ang 75-anyos nga si Abraham nagtabok sa Suba Eufrates kag naglakbay sa bagatnan-nakatundan padulong sa duta sang Canaan agod manlugayawon sa mga tolda. (Genesis 11:31–12:1, 4, 5; Binuhatan 7:2-5) Natabo yadto sang 1943 B.C.E. Sang si Abraham didto pa sa Haran, si Jehova nagsiling sa iya: “Magahimo ako sing isa ka pungsod nga daku gikan sa imo kag pakamaayuhon ko ikaw kag padakuon ang imo ngalan; kag ikaw mangin pagpakamaayo. Kag pakamaayuhon ko ang mga nagapakamaayo sa imo, kag ang nagapakamalaut sa imo pakamalauton ko, ang tanan nga pamilya sang duta pat-od nga magapakamaayo sang ila kaugalingon paagi sa imo.” Sang ulihi, sang makatabok si Abraham padulong sa Canaan, nagdugang pa si Jehova: “Sa imo binhi ihatag ko ining duta.”—Genesis 12:2, 3, 7.
5. Sa anong maragtason nga tagna naangot ang saad ni Jehova kay Abraham?
5 Ang saad kay Abraham may kaangtanan sa isa pa sang mga saad ni Jehova. Sa pagkamatuod, ginhimo sini si Abraham subong isa ka importante nga personalidad sa maragtas sang tawo, isa ka sugpon sa katumanan sang una gid nga tagna nga narekord. Sang makasala si Adan kag si Eva sa hardin sang Eden, pareho sila nga ginhukman ni Jehova, kag sadto man nga tion ginpatuhuyan niya si Satanas, nga nagpatalang kay Eva, nga nagasiling: “Butangan ko sing kaawayon sa tunga mo kag sang babayi kag sa tunga sang imo binhi kag sang iya binhi. Dugmukon ka niya sa ulo kag dugmukon mo sia sa tikod.” (Genesis 3:15) Ginpakita sang katipan ni Jehova upod kay Abraham nga ang Binhi nga magapapas sa mga binuhatan ni Satanas magalutaw sa kaliwatan sadto nga patriarka.
6. (a) Paagi kay sin-o matuman ang ginsaad ni Jehova kay Abraham? (b) Ano ang Abrahamikong katipan?
6 Sanglit ang saad ni Jehova may kaangtanan sa binhi, kinahanglan nga mag-anak si Abraham sing lalaki nga amo ang magapatubas sing Binhi. Apang tigulang na sila ni Sara kag wala gihapon sing anak. Walay sapayan, sang ulihi, paagi sa isa ka milagro, ginpakamaayo sila ni Jehova sang ginpasag-uli ang ila ikasarang sa pagpanganak, kag nag-anak si Sara kay Abraham sing isa ka anak nga lalaki, nga si Isaac, sa amo malauman na ang ginsaad nga binhi. (Genesis 17:15-17; 21:1-7) Pagligad sang tinuig pa, sa tapos matilawan ang pagtuo ni Abraham—tubtob sa punto nga nangin handa pa gani sia nga ihalad ang iya hinigugma nga anak nga si Isaac—ginsulit ni Jehova ang iya saad kay Abraham: “Pat-od nga pakamaayuhon ko ikaw kag pat-od nga pabuaron ko ang imo binhi subong sang kabituunan sang mga langit kag subong sang balas nga yara sa baybayon sang dagat; kag ang imo binhi magatag-iya sa gawang sang iya mga kaaway. Kag paagi sa imo binhi ang tanan nga pungsod sang duta pat-od nga magapakamaayo sang ila kaugalingon bangod nagtuman ka sa akon tingog.” (Genesis 22:15-18) Ining ginpasangkad nga saad masami ginatawag nga Abrahamikong katipan, kag may malapit nga kaangtanan sa sini ang bag-ong katipan sa ulihi.
7. Paano nagsugod sa pagbuad ang binhi ni Abraham, kag anong mga kahimtangan ang nagdul-ong sa ila nga mangin mga pumuluyo sa Egipto?
7 Sang ulihi, nangin amay si Isaac sa kapid nga mga lalaki, sanday Esau kag Jacob. Ginpili ni Jehova si Jacob nga mangin ang katigulangan sang Ginsaad nga Binhi. (Genesis 28:10-15; Roma 9:10-13) Si Jacob nakatigayon sing 12 ka anak nga lalaki. Maathag nga tion na karon nga magbuad ang binhi ni Abraham. Sang maghamtong ang mga anak nga lalaki ni Jacob, madamo sa ila may ila kaugalingon na nga pamilya, bangod sang tiggulutom napilitan sila sa pagdulhog sa Egipto diin, paagi sa pagtuytoy sang Dios, ang anak nga lalaki ni Jacob nga si Jose naghanda sang dalanon. (Genesis 45:5-13; 46:26, 27) Pagligad sang pila ka tuig, nag-untat ang tiggulutom sa Canaan. Apang ang pamilya ni Jacob nagpabilin sa Egipto—sang primero subong mga dumuluaw apang sang ulihi subong mga ulipon. Pag-abot sang 1513 B.C.E., 430 ka tuig sa tapos nagtabok si Abraham sa Eufrates, ginpamunuan ni Moises ang mga kaliwatan ni Jacob pagguwa sa Egipto padulong sa kahilwayan. (Exodo 1:8-14; 12:40, 41; Galacia 3:16, 17) Si Jehova magahatag karon sing pinasahi nga igtalupangod sa iya katipan upod kay Abraham.—Exodo 2:24; 6:2-5.
“Ang Daan nga Katipan”
8. Ano ang ginhimo ni Jehova upod sa mga kaliwat ni Jacob sa Sinai, kag ano ang kaangtanan sini sa Abrahamikong katipan?
8 Sang si Jacob kag ang iya mga anak nga lalaki nagsaylo sa Egipto, isa sila ka daku nga pamilya, apang sang magguwa ang ila mga kaliwatan sa Egipto isa na sila ka daku nga hubon sang dalagku nga mga tribo. (Exodo 1:5-7; 12:37, 38) Antes sila gindala ni Jehova sa Canaan, gintuytuyan niya sila pa bagatnan sa tiilan sang isa ka bukid nga gintawag Horeb (ukon, Sinai) sa Arabia. Didto, nakigkatipan sia upod sa ila. Gintawag ini nga “daan nga katipan” may kaangtanan sa “bag-ong katipan.” (2 Corinto 3:14) Paagi sa daan nga katipan, ginhimo ni Jehova sa isa ka malaragwayon nga paagi ang katumanan sang iya saad kay Abraham.
9. (a) Ano ang apat ka butang nga ginsaad ni Jehova paagi sa Abrahamikong katipan? (b) Anong dugang pa nga mga pagpakamaayo ang ginbuksan sang pagpakigkatipan ni Jehova upod sa Israel, kag ano ang kondisyon?
9 Ginpaathag ni Jehova sa Israel ang mga kondisyones sang iya katipan: “Kon tumanon gid ninyo ang akon tingog kag bantayan gid ang akon katipan, nian kamo sa pagkamatuod mangin akon pinasahi nga katawhan gikan sa tanan nga katawhan, kay ang bug-os nga duta akon. Kag kamo gid mangin isa ka ginharian sang mga saserdote sa akon kag isa ka balaan nga pungsod.” (Exodo 19:5, 6) Nanaad si Jehova nga ang binhi ni Abraham mangin (1) isa ka daku nga pungsod, (2) hatagan sing kadalag-an batok sa ila mga kaaway, (3) manubli sang duta sang Canaan, kag (4) mangin alagyan sang pagpakamaayo sa mga pungsod. Ginpahayag niya karon nga mahimo nila mismo mapanubli ining mga pagpakamaayo subong iya pinasahi nga katawhan, nga ang Israel mangin ‘isa ka ginharian sang mga saserdote kag isa ka balaan nga pungsod,’ kon tumanon nila ang iya mga sugo. Nag-ugyon bala ang mga Israelinhon sa pagsulod sa sining katipan? Nagsabat sila nga may paghiusa: “Handa kami nga himuon ang tanan nga napamulong ni Jehova.”—Exodo 19:8.
10. Paano gin-organisar ni Jehova ang mga Israelinhon nga mangin isa ka pungsod, kag ano ang ginpaabot niya sa ila?
10 Gani, gin-organisar ni Jehova ang mga Israelinhon nga mangin isa ka pungsod. Naghatag sia sa ila sing kasuguan nga magatuytoy sa ila pagsimba kag pagsinalayo. Naghatag man sia sa ila sing isa ka tabernakulo (sang ulihi, isa ka templo sa Jerusalem) kag sing pagkasaserdote nga magahimo sing sagrado nga pag-alagad sa tabernakulo. Ang pagbantay sa katipan nagkahulugan sing pagtuman sa kasuguan ni Jehova kag, labi na, sing pagsimba sa iya lamang. Ang una sang Napulo ka Sugo nga amo ang sentro sining kasuguan amo: “Ako si Jehova nga imo Dios, nga nagpaguwa sa imo gikan sa duta sang Egipto, gikan sa balay sang kahiulipnan. Dili ka maghupot sing iban nga mga dios sa atubangan ko.”—Exodo 20:2, 3.
Mga Pagpakamaayo Paagi sa Kasuguan nga Katipan
11, 12. Sa anong mga paagi natuman sa Israel ang mga saad sa daan nga katipan?
11 Natuman bala sa Israel ang mga saad sa Kasuguan nga katipan? Nangin isa bala ka “balaan nga pungsod” ang Israel? Subong mga kaliwat ni Adan, makasasala ang mga Israelinhon. (Roma 5:12) Walay sapayan, sa idalom sang Kasuguan, may mga halad nga gindulot agod takpan ang ila mga sala. Tuhoy sa mga halad nga gindulot sa tuigan nga Adlaw sang Katumbasan, si Jehova nagsiling: “Sa sining adlaw himuon ang katumbasan para sa inyo sa pagtinlo sa inyo. Mangin matinlo kamo gikan sa tanan ninyo nga sala sa atubangan ni Jehova.” (Levitico 16:30) Busa, sang nagtuman sila, ang Israel isa ka balaan nga pungsod, natinluan para sa pag-alagad kay Jehova. Apang ining matinlo nga kahimtangan nasandig sa ila pagtuman sa Kasuguan kag padayon nga pagdulot sing mga halad.
12 Nangin isa bala ka “ginharian sang mga saserdote” ang Israel? Halin gid sa umpisa, isa ini ka ginharian, nga ang langitnon nga Hari amo si Jehova. (Isaias 33:22) Dugang pa, ang Kasuguan nga katipan naglakip sing mga aman para sa tawhanon nga mga hari, amo kon ngaa sang ulihi si Jehova gintiglawas sang mga hari nga naggahom sa Jerusalem. (Deuteronomio 17:14-18) Apang isa bala anay ka ginharian sang mga saserdote ang Israel? May mga saserdote ini nga nagahimo sing sagrado nga pag-alagad sa tabernakulo. Ang tabernakulo (sang ulihi, ang templo) amo anay ang sentro sang putli nga pagsimba para sa mga Israelinhon kag sa mga di-Israelinhon man. Kag ang pungsod amo sadto ang lamang nga alagyan sang ginapahayag nga kamatuoran para sa katawhan. (2 Cronica 6:32, 33; Roma 3:1, 2) Ang tanan nga matutom nga mga Israelinhon, indi lamang ang Levinhon nga mga saserdote mga “saksi” ni Jehova. Ang Israel sadto anay amo ang “alagad” ni Jehova, nga gintukod agod ‘magpahayag sang iya kadayawan.’ (Isaias 43:10, 21) Madamo sang mapainubuson nga mga dumuluong ang nakasaksi sang gahom ni Jehova para sa iya katawhan kag naganyat sa putli nga pagsimba. Nangin mga proselita sila. (Josue 2:9-13) Apang isa lamang ka tribo ang aktuwal nga nag-alagad subong hinaplas nga mga saserdote.
Ang mga Proselita sa Israel
13, 14. (a) Ngaa masiling nga ang mga proselita indi mga umalambit sa Kasuguan nga katipan? (b) Paano ang mga proselita napaidalom sa Kasuguan nga katipan?
13 Ano ang panindugan sadto sang mga proselita? Sang makigkatipan si Jehova, ginhimo niya ini upod sa Israel lamang; ang “madamo salakot nga kadam-an,” bisan pa didto sila sadto, wala ginhinambitan subong mga umalambit. (Exodo 12:38; 19:3, 7, 8) Ang ila mga panganay wala ginlakip sang gin-isip ang bili sang gawad para sa mga panganay sang Israel. (Numeros 3:44-51) Pagligad sang mga dekada sang ang duta sang Canaan gintulunga sa ulot sang Israelinhon nga mga tribo, wala sing ginpain para sa di-Israelinhon nga mga tumuluo. (Genesis 12:7; Josue 13:1-14) Ngaa? Bangod ang Kasuguan nga katipan wala ginhimo upod sa mga proselita. Apang gintuli ang proselita nga mga lalaki bilang pagtuman sa Kasuguan. Gintuman nila ang mga regulasyon sini, kag nakabenepisyo sila gikan sa mga aman sini. Ang mga proselita kag mga Israelinhon lunsay napaidalom sa Kasuguan nga katipan.—Exodo 12:48, 49; Numeros 15:14-16; Roma 3:19.
14 Halimbawa, kon ang isa ka proselita aksidente lamang nga nakapatay sing tawo, subong sang isa ka Israelinhon, mahimo sia magdangop sa siudad nga dalangpan. (Numeros 35:15, 22-25; Josue 20:9) Sa Adlaw sang Katumbasan may halad nga ginadulot “para sa bug-os nga kongregasyon sang Israel.” Subong bahin sang kongregasyon, ang mga proselita nagpakigbahin sa seremonya kag nasakop sa halad. (Levitico 16:7-10, 15, 17, 29; Deuteronomio 23:7, 8) Suod gid ang kaangtanan sang mga proselita sa Israel sa idalom sang Kasuguan amo kon ngaa sang Pentecostes 33 C.E. sang gingamit ang una nga ‘yabi sang ginharian’ para sa mga Judiyo, nakabenepisyo man ang mga proselita. Subong resulta, ‘si Nicolas, isa ka proselita nga taga-Antioquia,’ nangin Cristiano kag isa sa “pito ka napamatud-an nga lalaki” nga gintangdo sa pag-atipan sa mga kinahanglanon sang kongregasyon sang Jerusalem.—Mateo 16:19; Binuhatan 2:5-10; 6:3-6; 8:26-39.
Ginpakamaayo ni Jehova ang Binhi ni Abraham
15, 16. Paano ang katipan ni Jehova kay Abraham natuman sa idalom sang Kasuguan nga katipan?
15 Sang maorganisar ang mga kaliwat ni Abraham subong isa ka pungsod sa idalom sang Kasuguan, ginpakamaayo sila ni Jehova suno sa iya ginsaad sa patriarka. Sang 1473 B.C.E., ang salili ni Moises, nga si Josue, amo ang namuno sa Israel pasulod sa Canaan. Pagkatapos, ang pagbahinbahin sa duta sa tunga sang mga tribo nagtuman sang saad ni Jehova nga ihatag ang duta sa binhi ni Abraham. Sang ang Israel matutom, gintuman ni Jehova ang iya saad nga ihatag sa ila ang kadalag-an batok sa ila mga kaaway. Nagmatuod ini labi na sang maggahom si Hari David. Sang tion sang anak ni David nga si Solomon, ang ikatlo nga bahin sang Abrahamikong katipan natuman. “Ang Juda kag ang Israel madamo subong sang balas nga yara sa baybayon sang dagat sa kadamuon, nga nagakaon kag nagainom kag nagapangalipay.”—1 Hari 4:20.
16 Apang, paano pakamaayuhon sang mga pungsod ang ila kaugalingon paagi sa Israel, ang binhi ni Abraham? Subong nasambit na, ang Israel isa anay ka pinasahi nga katawhan ni Jehova, ang iya tiglawas sa tunga sang mga pungsod. Sang manugsulod na ang Israel sa Canaan, si Moises nagsiling: “Hinugyaw, kamo nga mga pungsod, upod sa iya katawhan.” (Deuteronomio 32:43) Madamo nga dumuluong ang nagsabat. Isa ka “madamo salakot nga kadam-an” ang nag-upod sa Israel paguwa sa Egipto, nakasaksi sang gahom ni Jehova sa kahanayakan, kag nakabati sang pangagda ni Moises nga maghugyaw. (Exodo 12:37, 38) Sang ulihi, ginpamana sang Moabinhon nga si Rut ang Israelinhon nga si Boaz kag nangin katigulangan sia sang Mesias. (Rut 4:13-22) Ang Cenhanon nga si Jehonadab kag ang iya mga kaliwat kag ang Etiopianhon nga si Ebed-melec nagpakilala sang ila kaugalingon paagi sa pagsunod sa matarong nga mga prinsipio sang magluib ang madamo sang kinaugali nga mga Israelinhon. (2 Hari 10:15-17; Jeremias 35:1-19; 38:7-13) Sa idalom sang Persianhon nga Emperyo, madamo nga dumuluong ang nangin mga proselita kag nakig-away upod sa Israel batok sa iya mga kaaway.—Ester 8:17, footnote.
Kinahanglan ang Isa ka Bag-ong Katipan
17. (a) Ngaa ginsikway ni Jehova ang naaminhan kag nabagatnan nga ginharian sang Israel? (b) Ano ang nagdul-ong sa hingapusan nga pagsikway sa mga Judiyo?
17 Sa gihapon, agod mabaton ang bug-os nga katumanan sang saad sang Dios, dapat mangin matutom ang pinasahi nga pungsod sang Dios. Wala ini matabo. Matuod, may yara sadto mga Israelinhon nga nagpakita sing talalupangdon nga pagtuo. (Hebreo 11:32–12:1) Walay sapayan, sa madamo nga okasyon nagliso ang pungsod sa pagano nga mga dios, nagalaum nga makabaton sing materyal nga mga benepisyo. (Jeremias 34:8-16; 44:15-18) Gin-abusuhan sang mga indibiduwal ang Kasuguan ukon wala ini pagsapaka. (Nehemias 5:1-5; Isaias 59:2-8; Malaquias 1:12-14) Sang mapatay si Solomon, natunga ang Israel sa naaminhan kag nabagatnan nga ginharian. Sang magrebelde ang naaminhan nga ginharian, si Jehova nagpahibalo: “Bangod nga ginsikway mo ang ihibalo, sikwayon ko man ikaw sa pag-alagad subong saserdote sa akon.” (Oseas 4:6) Ginsilutan man sing tama ang nabagatnan nga ginharian bangod wala ini magtuman sa katipan. (Jeremias 5:29-31) Sang ginsikway sang mga Judiyo si Jesus subong Mesias, ginsikway man sila ni Jehova. (Binuhatan 3:13-15; Roma 9:31–10:4) Sang ulihi, naghimo si Jehova sing bag-ong kahimusan agod matuman sing bug-os ang Abrahamikong katipan.—Roma 3:20.
18, 19. Anong bag-ong kahimusan ang ginhimo ni Jehova agod matuman sing bug-os ang Abrahamikong katipan?
18 Inang bag-ong kahimusan amo ang bag-ong katipan. Gintagna ini ni Jehova sang magsiling sia: “ ‘Yari karon! Magaabot ang mga adlaw,’ siling ni Jehova, ‘kag magahimo ako sing bag-ong katipan upod sa panimalay sang Israel kag upod sa panimalay sang Juda’ . . . ‘Amo ini ang katipan nga himuon ko upod sa panimalay sang Israel sa tapos sadtong mga adlaw,’ siling ni Jehova. ‘Ibutang ko ang akon kasuguan sa sulod nila, kag isulat ko ini sa ila tagipusuon. Kag ako mangin ila Dios, kag sila mangin akon katawhan.’ ”—Jeremias 31:31-33.
19 Amo ini ang bag-ong katipan nga ginpatuhuyan ni Jesus sang Nisan 14, 33 C.E. Sadto nga okasyon, ginpahayag niya nga ang ginsaad nga katipan malapit na nga himuon sa ulot sang iya mga disipulo kag ni Jehova, kag si Jesus ang manugpatunga. (1 Corinto 11:25; 1 Timoteo 2:5; Hebreo 12:24) Paagi sa sining bag-ong katipan, ang saad ni Jehova kay Abraham makatigayon sing kapin ka mahimayaon kag dayon nga katumanan, subong makita pa naton sa masunod nga artikulo.
Mapaathag Mo Bala?
◻ Ano ang ginsaad ni Jehova sa Abrahamikong katipan?
◻ Paano gintuman ni Jehova sa undanon nga Israel ang Abrahamikong katipan?
◻ Paano nakabenepisyo ang mga proselita gikan sa daan nga katipan?
◻ Ngaa kinahanglanon ang isa ka bag-ong katipan?
[Retrato sa pahina 9]
Paagi sa Kasuguan nga katipan, ginhimo ni Jehova ang malaragwayon nga bahin sang katumanan sang Abrahamikong katipan