Mga Pamatan-on—Ang Inyo Bahin sa Isa ka Malipayon kag Nahiusa nga Pamilya

“Ako anak sang akon amay, linghod, nga bugtong sa itololok sang akon iloy.”—HULUBATON 4:3.

 1, 2. Ano ang problema sa pila ka Cristianong mga puluy-an?

DAW ano ka makapaumpaw nga ibubo ang imo mga kabalaka sa isa nga nagaulikid sa imo, nga nagatinguha sa paghangop sang imo mga balatyagon, kag nagahatag sing mahinuklugon nga laygay. Kag kon ina sia isa ka ginikanan, ginpakamaayo gid ikaw sa pagkamatuod! Apang daw ano ikaw kasuod sa imo mga ginikanan?

² Duha ka tin-edyer nga may Cristianong mga ginikanan ang nagsulat: “Ang amon daku nga problema amo ang komunikasyon. Daw indi gid kami makapakighambal sa amon mga ginikanan. Ginahigugma gid namon ang amon mga ginikanan, apang daw indi gid kami makakomunikar sa ila. Pirme ko ini ginapangamuyo apang wala gihapon sing sabat.” Ngaa kon kaisa kulang sing mapuslanon nga komunikasyon bisan sa sulod sang Cristianong mga puluy-an? May yara bala solusyon sa sini?

Kon Ngaa May Kal-ang sa Komunikasyon

 3, 4. Sambita ang pila ka rason sang kakulang sing komunikasyon sa ulot sang mga ginikanan kag mga anak.

³ Ang mga pamatan-on nga bag-o lang ginsambit wala nag-ugyon sa ila mga ginikanan tuhoy sa pagpili sing kalingawan kag mga abyan. Ang mga indi pag-ugyunay, upod ang balatyagon nga ang imo pagtamod ginasikway, makapierdi sang komunikasyon. Apang ngaa nagakatabo ining indi pag-ugyunay? Ang Hulubaton 20:29 nagapahangop sing isa ka rason. Ini nagasiling: “Ang katahom sang mga pamatan-on nga lalaki amo ang ila kusog, kag ang katahom sang mga tigulang amo ang ila ubanon nga ulo.” Bangod ang pamatan-on nga “kusog” wala nasamoan sing mapintas nga mga kamatuoran sang tinuig nga eksperiensia, kamo nga mga pamatan-on masami nga indi makakita sang mga katalagman, nga nagabatyag nga ‘wala sing malain nga matabo.’ Apang, ang inyo mga ginikanan, bangod sang kaalam nga natigayon subong resulta sang edad—ukon sang mapait nga inagihan—nakahibalo sang kabaliskaran. Bisan pa nahangpan ang inyo mga balatyagon, mahimo nga nahibaloan nila ang malalangon nga mga katalagman nga indi ninyo makita.—Hulubaton 29:15.

⁴ Kon kaisa, may yara kakulang sing komunikasyon bangod nabudlayan ikaw sa pagpakighambal nahanungod sa pila ka masakit nga mga emosyon. Bangod may nakaaway ka ukon bangod sang imo kaugalingon nga mga kakulangan, mahimo nga magasakit ang imo dughan. Mahimo nga ang imo reaksion kaangay kay Job, nga nagbatyag nga bisan ang iya kaugalingon nga mga utod, ang iya suod nga mga abyan, ukon, bisan gani ang iya kaugalingon nga panimalay, nagtalikod sa iya. (Job 19:13-19) Sa pila ka kaso, ang kal-ang nagatubo bangod ang isa ka ginikanan wala nagapamati kon ang isa ka pamatan-on nagatinguha sa pagtu-ad sing isa ka serioso nga mga balatyagon. (Hulubaton 21:13) Ang isa ka tin-edyer nga babayi nagreklamo: “Nagasakit gid ang akon buot, nagahibi ako pirme kag si dad nagasiling lamang, ‘Indi makabulig sa imo ang hibi,’ gani gintago ko ang akon balatyagon. Wala ako nagapakita sa iya kon maghibi ako, kag wala na gid sing komunikasyon.”

 5. Ano ang unang tikang agod mapauswag ang mapuslanon nga komunikasyon?

⁵ Apang, walay sapayan sang panimuot sang inyo mga ginikanan, daku ang inyo mahimo agod mag-uswag ang komunikasyon! Magsugod paagi sa bunayag nga pagtimbangtimbang sang inyo kaangtanan sa inyo mga ginikanan. Halimbawa, ang pungsod sang Israel nagpakunokuno nga suod sa ila langitnon nga Amay, nga nagasiling: “Amay ko, ikaw ang kompidensial nga abyan sang akon pagkapamatan-on!” Apang ang matuod, indi maayo ang ila relasyon bangod sang ila rebelyuso nga mga buhat. (Jeremias 3:4, 5) Matuod gid bala nga ang inyo mga ginikanan ‘kompidensial nga mga abyan’ ninyo? May ginahimo ka bala nga mga butang, bisan sing dihungod, nga nagaupang sang komunikasyon? Makasiling ka bala subong ni Solomon: “Nangin isa ako ka matuod nga anak sa akon amay [kag sang akon iloy]”? (Hulubaton 4:3) Ano ang inyo mahimo agod mangin malapit sa ila?

“Mahigugmaon nga Kalolo kag Pagkamaminatud-on”

 6. (a) Suno sa Hulubaton 3:3, anong mga kinaiya ang magabulig sa isa ka pamatan-on agod mangin ‘kalahamut-an sa Dios kag sa mga tawo’? (b) Paano ini sang isa ‘mahigot sa palibot sang iya liog’?

⁶ Ginbinagbinag sang maalam nga si Hari Solomon kon ano ang kinahanglanon sang pamatan-on agod ‘makakita sing kahamuot kag maayong paghangop sa itulolok sang Dios kag sang dutan-on nga tawo [lakip ang mga ginikanan sang isa.]’ Ang iya sabat? “Anak ko, . . . kabay nga ang mahigugmaon nga kalolo kag ang pagkamaminatud-on indi magbiya sa imo. Ihigot sila palibot sa imo liog. Isulat sila sa tapitapi sang imo tagipusuon.” (Hulubaton 3:1-4) Paagi sa mahigugmaon nga kalolo kag pagkamaminatud-on mangin suod kamo sa inyo mga ginikanan. Apang ining mga kinaiya dapat mangin bahin sang inyo personalidad, ‘ihigot ini sa palibot sang inyo liog kag isulat sa tapitapi sang inyo tagipusuon.’ Sa masami, sa panahon sang Biblia, ang singsing nga inugpat-in ginahigot sa liog. (Genesis 38:18) Bilidhon gid ining singsing bangod kon wala sini, indi mahimo nga masaligan ang dokumento. Wala gid ini ginakalipatan sang nagasuksok sing singsing kag pirme nga ginapahanumdom sang mataas nga bili sini. Gani ang mahigugmaon nga kalolo kag ang pagkamaminatud-on dapat pirme dumdumon kag ang ila bili indi gid pagkalipatan. Apang paano mapakita ining mga kinaiya?

 7. Paano mapabutyag ang mahigugmaon nga kalolo agod mag-uswag ang komunikasyon?

⁷ Ang “mahigugmaon nga kalolo,” suno sa kahulugan sang orihinal nga Hebreong tinaga, nagakahulugan sing “matutom nga gugma” kag nagapahangop sing personal nga panaad sa isa ka relasyon. Gani matutom bala kamo sa inyo mga ginikanan kag may panaad nga mangin malapit sa ila sa emosyon? Sa Zacarias 7:9, 10, ang mahigugmaon nga kalolo gin-angot sa kaluoy kag kaawa. Mainawaon bala kamo tuhoy sa mga pag-ipit nga ginaatubang sang inyo mga ginikanan? Ang mahigugmaon nga kalolo sang iban nga mga tawo “subong sang panganod sang kaagahon kag subong sang tun-og nga nagakapanas sing aga pa.” (Oseas 6:4) Nagakadula bala ang imo mahigugmaon nga kalolo kon mag-init ang baisay ukon kon indi masunod ang luyag mo? Kon akig ikaw, ginatuman mo bala ‘ang kasugoan sang mahigugmaon nga kalolo sa imo dila’? Ang pagkatutom kag kaluoy importante sa komunikasyon.—Hulubaton 31:26.

 8. Paano ang isa ka pamatan-on makapasundayag sing pagkamaminatud-on?

⁸ Ang “pagkamaminatud-on” nagatuga sing pagkasuod, kay ang ang pagsalig kinahanglanon sa bisan anong suod nga kaangtanan. Indi pag-iloga ang “mga tawo nga butigon” nga nagapanago kon ano nga sahi sang tawo sila. (Salmo 26:4) Mahimo nga masulay ikaw sa pagkabuhi sing duha ka kabuhi—ang isa kon kaupod ikaw sang imo Cristianong mga ginikanan kag ang isa pa gid kon indi ka nila makita. Ina nga dalanon makadul-ong sa trahedya, labi na kon nagaatubang ikaw sa isa ka mabug-at nga problema kag wala sing ikasarang sa paglubad sini nga ikaw lamang. Hunahunaa, man, ang pagkalusod sang pagsalig kon matukiban ang dalanon sang kabutigan. “Kapin ang nahibaloan sang akon mga ginikanan sang sa ginahunahuna ko nga nahibaloan nila,” siling sang isa ka pamatan-on nga Cristiano. “Kon may taguon ako sa ila, ginatonto ko lamang ang akon kaugalingon kag ginabuang si Jehova.” Huo, mangin determinado nga palambuon ang isa ka nasulod nga pagkamaminatud-on. Apang ang pagpakita sing pagkamaminatud-on limitado lamang bala sa paglikaw sa ‘malaw-ay’ nga mga pulong kag mga buhat?—Hulubaton 4:20, 24; 10:9.

“Maghambal Gikan sa Tagipusuon”

 9. Ano nga problema ang nalandas sang duha ka pamatan-on, kag ano ang resulta?

⁹ Ang iban nga mga pamatan-on indi bunayag nahanungod sa ila mga ginabatyag sa ila mga ginikanan. Halimbawa, ang isa sang mga pamatan-on nga ginsambit sa parapo 2 nagbaton: “Agod wala sing gamo, ang ginahambal namon amo ang luyag mabatian sang amon mga ginikanan, apang ginlikom namon ang amon matuod nga mga ginabatyag.” Ining mga tin-edyer nagpangayo sing bulig. Ginlaygayan sila sang isa ka gulang nga magpalapit sa ila mga ginikanan kag ilugon ang pamatan-on nga si Elihu, nga nagsiling: “Naghambal ako gikan sa akon tagipusuon.” (Job 33:3, Beck) Sa tapos mangamuyo sing hugot, ginbuksan nila sang ulihi ang ila tagipusuon sa ila mga ginikanan kag ginpaathag ang ila mapait nga mga balatyagon. (Ipaanggid ang Hulubaton 12:18.) Bisan pa nakibot sila sa paghibalo sang ginabatyag sang ila kabataan, ginbaton sa ila sang amay nga ginpasobrahan niya ang natabo. Nalipay sia nga naghambal sila. Ang anak nga babayi naghinakop: “Ang kahimtangan sa amon pamilya amat-amat apang pat-od nga nagauswag. Sang magsugod kami sa pagkomunikar sing hilway, nahangpan namon ang mga rason sang ila mga pagsulundan. Wala na sila nagapakighambal sa amon nga subong mga bata diutay kami. Nag-uswag ang amon paghangpanay.”

10, 11. (a) Suno sa Hulubaton 27:19, ano ang makadugang sa kalipay sang Cristianong pamilya? (b) Paano maaplikar sang mga pamatan-on ining bersikulo?

¹⁰ Ang pagtampad sa imo mga ginikanan nagapalig-on sang tinagipusuon nga komunikasyon. Kon nagahambal ikaw sa isa ka kalma kag matinahuron nga paagi, mahangpan sang imo mga ginikanan ang yara sa imo tagipusuon. (Hulubaton 29:11) Mahangpan mo ang mga kinaiya sa ila tagipusuon. Ining prangka kag mahinuklugon nga paghambalanay makabulig sa imo sa pagkilala sang imo tagipusuon sing maayo pa. Ang Hulubaton 27:19 nagasiling: “Subong nga sa tubig ang nawong nagasabat sa nawong, sa amo ang tagipusuon sang tawo nagapakita sang tawo.”a Subong nga makita mo ang laragway sang imo nawong sa tubig, gani paagi sa tinagipusuon nga pagpakigkomunikar sa imo mga ginikanan makita mo nga ang ila mga emosyon kag mga motibasyon indi tuhay sang sa imo. Ining pagbaylohanay nagaresulta sa panghangpanay kag pag-ulikdanay nga kinahanglanon para sa isa ka malipayon nga pamilya.

¹¹ Gani indi magpangalag-ag sa pagpakighambal sa imo mga ginikanan bisan nahanungod sa masakit nga mga butang. Ipabutyag ang imo mga kahadlok kag mga kapaslawan subong man ang imo mga kalipay kag mga kadalag-an. Ihambal ang imo mga tulumuron sa kabuhi kag ang imo mga ginapangamuyo. Pamatoki ang sugyot nga ‘painon ang imo kaugalingon.’ (Hulubaton 18:1) Tinguhai nga maghinguyang sing regular nga tion upod sa imo ginikanan, agod nga maambitan ninyo ang pribado nga mga butang. Nasapwan sang iban nga mga pamatan-on nga mahimo nila ini sa ulot sang mga pagduaw samtang nagalakat sila kaupod sang ila ginikanan sa pagbantala nga hilikuton, samtang nagalakat sila sing malawig, ukon samtang ang pamilya nagalingawlingaw.

12. Anong mga kamatuoran ang dapat atubangon sang mga pamatan-on?

¹² Bisan pa ang imo mga panikasog sa pagpalambo sing mapuslanon nga komunikasyon masami nga may yara maayong mga epekto, ikaw ukon ang imo mga ginikanan indi himpit. Ang mga ginikanan mahimo nga kon kaisa maghikot sing dimakatarunganon, makulangan sing paghangop sa mga ginabatyag sang iban, ukon indi magpakita sing maayong huwaran. Mahimo nga sila ditumuluo kag mahimo nga wala pirme nagapakig-angot sa imo suno sa mga prinsipio sang Biblia. Ang iban sa inyo mahimo nga nagapuyo sa puluy-an nga isa lamang ang ginikanan ukon sa isa ka tapik nga pamilya, nga lunsay may tumalagsahon nga mga kabudlayan. Walay sapayan kon daw ano ikaw kasuod sa imo mga ginikanan, kon kaisa magabatyag ikaw nga isahanon sa emosyon. Paano ini nga kabudlayan mabatas sing matutom?

Magtuon sa ‘Pagdala sang Gota sang Pagkapamatan-on’

13. Ngaa daw tumalagsahon ang ginhambal ni Jeremias sa Panalabiton 3:27?

¹³ Sang ginsugo ni Jehova, si manalagna Jeremias nagtuaw: “Indi gid ako makahibalo maghambal, kay bata ako”! Apang ginpasalig sia kag ginpabaskog ni Jehova. Bangod sang mga pag-antos, kahadlok, kag kapaslawan kon kaisa daw luyag na niya mag-untat, kag isa ka bes sia nagsiling: “Pinakamalaut ang adlaw nga natawo ako!” (Jeremias 1:6, 19; 20:7-9, 11, 14) Sang ulihi, sia nagsulat: “Maayo sa mabukod nga tawo nga magdala sang gota sang iya pagkapamatan-on.” (Panalabiton 3:27) Apang paano makabig nga mapuslanon ang pagdala sang gota sang kabudlayan? Ang huwaran ni Jose nagailustrar sini sing maayo.

14, 15. (a) Ano ang naeksperiensiahan ni Jose subong isa ka pamatan-on? (b) Paano sia ‘gintilawan sang pulong ni Jehova’?

¹⁴ Sa edad nga 17, nagdamgo si Jose tuhoy sa balaan nga saad nga sia magauyat sing mataas nga katungdanan. Apang, ahay, ginbaligya sia sang iya mahisaon nga mga utod sa pagkaulipon! Nagtupa sia sa Egipto kag sang ulihi ginbilanggo bangod ginbutangbutangan sia nga manglugos kuno. (Genesis 37:2, 4-11, 28; 39:20) Ining huwaran nga pamatan-on kag manunubli sang isa ka mahimayaon nga saad ginlupot sa makahaladlok nga mga dingding sang isa ka bilanggoan. Subong isa ka dumuluong sa isa ka pungsod, wala sia sing abyan nga makigsimpatiya sa iya ukon magbulig sa iya.

¹⁵ “Ginasakit nila ang iya [Jose] mga tiil sa mga grilyos, ginbutang sia sa mga talikala nga salsalon; tubtob sa tion nga nahanabo ang iya pulong, ang pulong ni Jehova nagtilaw sa iya.” (Salmo 105:17-19) Sa 13 ka tuig, nag-antos si Jose subong isa ka ulipon kag bilanggo tubtob nga natuman ang saad ni Jehova. Paagi sa sining eksperiensia natilawan sia. Bisan pa indi si Jehova ang nagtuga sang mga kabudlayan, gintugutan niya ini bangod sang isa ka katuyoan. Amligan bala ni Jehova ang iya paglaum sa “pulong ni Jehova” walay sapayan sang daku nga kabudlayan? Pahamtungon bala niya ang iya maayong mga kinaiya kag palambuon ang ginakinahanglan nga pailob, pagkamapainubuson, espirituwal nga kusog, kag determinasyon agod maatubang ang isa ka mabudlay nga tulumanon? Bueno, si Jose nagmadinalag-on subong sang bulawan gikan sa kalayo sang manugtunaw—kapin ka putli kag kapin ka bilidhon sa atubangan sang Dios, nga naggamit sa iya sing dalayawon sang ulihi.—Genesis 41:14, 38-41, 46; 42:6, 9.

16. Paano dapat tamdon sang isa ka pamatan-on ang kabudlayan?

¹⁶ Si Jose kag si Jeremias lunsay nag-antos sa indi nila sala. Napalambo na nila ang diosnon nga mga kinaiya. Apang, nangin dalisay pa sila sang malandas nila ang mga kabudlayan. Daw ano pa ka daku nga kinahanglan sang mga pamatan-on nga nakasala ina nga pagtilaw! Ang disiplina, nga mabudlay batunon, nagabunga sing pagkamatarong kon nahanas ikaw sa sini. (Hebreo 12:5-7, 11) Ining paghanas makapatubo sing nasulod nga kusog kaangay sang nagaang nga asero. Subong nga ‘si Jehova nag-upod kay Jose kag nagpakita sing mahigugmaon nga kalolo,’ magahatag man sia sa imo sing kusog nga labaw sa kinaugali kag bugana nga magapadya sang imo pagbatas.—Genesis 39:21; 2 Corinto 4:7.

17. Ano ang nangin epekto sang kabudlayan sa isa ka lin-ay? Ano ang imo maton-an gikan sa sini?

¹⁷ Subong halimbawa, ang isa ka lin-ay nga ang iya tapik nga amay daw estrikto kag wala sing paghangop sa iya mga ginabatyag sa pagkapatay sang iya hinigugma nga amay, nagplano sa paglayas. Sang marealisar niya nga magatuga lamang ini sing dugang pa nga mga problema, wala sia maglayas—kundi nagbatas. Karon, halos 13 ka tuig ang nagligad, sia naghinakop: “Ang disiplina sang akon tapik nga amay naghimo sa akon nga isa ka maayo pa nga tawo. Sang nagapuyo ako kaupod lamang sang akon iloy, mabudlay ako pakig-angotan kag rebelyuso. Luyag ko nga ako pirme ang masunod. Nakatuon ako sa pagbinagbinag sa iban. Ginsabat man ni Jehova ang akon madamo nga pangamuyo nga nagapangayo sing kusog sa paglandas sang akon balatyagon bangod sang pagkapatay sang akon amay kag mangin malapit sa akon tapik nga amay.” Huo, ang pagtuon sa pagkabuhi sa kabudlayan magahimo sa imo nga magpalapit pa kay Jehova. Sa amo sia mangin imo Abyan, ang ‘imo salaligan kutob sa pagkapamatan-on.’—Salmo 71:5.

18. (a) Ano ang magapat-od kon mangin ano ang kabuhi sang isa ka pamatan-on? (b) Ngaa dapat kabigon sang mga pamatan-on ang ila mga ginikanan nga bilidhon?

¹⁸ Indi pagkalimti nga indi lamang ang imo palibot sa puluy-an ang magapat-od sang imo personal nga katakus ukon kon mangin ano ang imo kabuhi. Sa baylo, ‘paagi sa iya mga binuhatan ginapakilala sang bata nga lalaki [ukon, babayi] ang iya kaugalingon kon putli ang iya buhat kag kon matarong ini.’ (Hulubaton 20:11) Ang imo matarong nga mga buhat magahimo sa imo nga kalahamut-an sa Dios kag magahatag sa imo kabuhi sing kahulugan kag katakus. Wala sing pamilya nga himpit, apang pangitaa ang positibo nga mga kinaiya sa inyo puluy-an. Hunahunaa ang mga sakripisyo nga nahimo sang imo mga ginikanan sa paghatag sa imo sing kalan-on, panapton, puluy-an, medikal nga mga kinahanglanon, kag kaangay sini. Sa baylo nga magbayad sing walay kabalaslan, “tahura ang imo amay kag ang imo iloy.” Kabiga sila nga bilidhon, mataas sing bili.—Efeso 6:1-3; Hulubaton 16:20; 17:13.

19. Anong mga padya ang nagagikan sa tinagipusuon nga pagtuman sa mga ginikanan?

¹⁹ Ang mapuslanon nga komunikasyon sa imo mga ginikanan magapadalom sang imo gugma sa ila. Nian ang pagtuman magagikan sa tagipusuon. “Anak ko, indi pagkalimti ang akon kasugoan, kag magbantay ang imo tagipusuon sang akon mga sugo,” laygay sang maalamon nga amay, nga dayon nagatudlo sang mga padya, “kay ang kalawigon sang mga adlaw kag katuigan sang kabuhi kag ang paghidait idugang nila sa imo.”—Hulubaton 3:1, 2.

[Footnote]

Nadumduman Mo Bala?

◻ Ano ang mahimo nga kabangdanan sang kal-ang sa komunikasyon?

◻ Paano ang isa ka pamatan-on makapabutyag sing mahigugmaon nga kalolo?

◻ Sa anong mga paagi pauswagon sang pagkamaminatud-on ang komunikasyon sang pamilya?

◻ Ano ang mahimo sang gota sang kabudlayan para sa isa ka pamatan-on?

[Laragway sa pahina 17]

Subong nga ang gota sang kabudlayan nagtilaw sang personalidad ni Jose, ang pagbatas sa mga kabudlayan subong isa ka pamatan-on magatilaw man sang imo personalidad