Ang Pulong ni Jehova Buhi

Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang Daniel

“ANG tulun-an sang Daniel amo ang isa sa labing makawiwili nga tulun-an sa Biblia,” siling sang Holman Illustrated Bible Dictionary. “Puno ini sing walay katapusan nga mga kamatuoran.” Ang rekord sang Daniel nag-umpisa sang 618 B.C.E., sang nagkadto sa Jerusalem si Hari Nabocodonosor sang Babilonia kag ginlikupan ini, kag gindala nga bihag sa Babilonia ang “pila sang katawohan sang Israel.” (Daniel 1:1-3) Ang isa sa ila amo ang ayhan tin-edyer pa lang sadto nga si Daniel. Naghingapos ang tulun-an samtang didto pa gihapon si Daniel sa Babilonia. Halos 100 ka tuig na ang edad ni Daniel sang nagsaad ang Dios sa iya: “Magapahuway ka, kag magatindug sa imo kapalaran [“madangatan,” NW] sa katapusan sang mga adlaw.”—Daniel 12:13.

Ang nahauna nga bahin sang tulun-an ni Daniel ginsulat sing kronolohiko gikan sa punto-de-vista sang isa ka manugpanilag, samtang ang naulihi naman nga bahin ginsulat gikan sa punto-de-vista ni Daniel. Ang tulun-an ginsulat ni Daniel kag mabasa diri ang mga tagna tuhoy sa pagbangon kag pagkapukan sang mga kagamhanan sa kalibutan. Mabasa man diri ang tuhoy sa tion sang pag-abot sang Mesias kag sa mga hitabo sa panahon naton.a Ginhinumdom man sang tigulang nga manalagna ang iya malawig nga kabuhi kag ginsaysay ang mga hitabo nga nagapalig-on sa aton nga magmatutom sa Dios. Ang mensahe ni Daniel buhi kag gamhanan.—Hebreo 4:12.

ANO ANG GINATUDLO SA ATON SANG KRONOLOHIKO NGA REKORD?

(Daniel 1:1–6:28)

Tuig 617 B.C.E. Si Daniel kag ang iya tatlo ka abyan, nga sanday Sadrac, Mesac, kag Abednego, yara sa palasyo sang Babilonia. Sa sulod sang tatlo ka tuig nga paghanas sa ila sa palasyo, ang mga pamatan-on nagpabilin nga matutom sa Dios. Mga walo ka tuig sang ulihi, si Hari Nabocodonosor nagdamgo sing makatalanhaga. Ginsugid kag ginpatpat ni Daniel ang iya damgo. Ginkilala sang hari si Jehova nga “amo ang Dios sang mga dios kag Ginoo sang mga hari, kag ang manugpahayag sang mga tinago.” (Daniel 2:47) Apang, pagligad sang pila lamang ka tion, daw nalipatan na ni Nabocodonosor ini nga leksion. Sang wala magsimba ang tatlo ka abyan ni Daniel sa daku nga larawan, ginpadap-ong sila sang hari sa nagadabdab nga hurno. Ginluwas sang matuod nga Dios ang tatlo, kag napilitan si Nabocodonosor nga kilalahon nga “walay iban nga dios nga sarang makaluwas sono sa sining bagay.”—Daniel 3:29.

Si Nabocodonosor may isa pa ka tumalagsahon nga damgo. Nagdamgo sia tuhoy sa isa ka daku nga kahoy, nga ginpulod kag ginpikitan agod indi magtubo. Ginsugid ni Daniel ang kahulugan sang damgo. Natuman sing bahin ang damgo sang nagbuang si Nabocodonosor kag nian nag-ayo. Pagligad sang madamo nga tinuig, naghiwat si Hari Belsasar sing dakung piesta para sa iya dungganon nga mga tawo kag makahas nga gingamit niya ang mga suludlan nga ginkuha sa templo ni Jehova. Sadto mismo nga gab-i, si Belsasar napatay kag ginbuslan sia ni Dario nga Mediahanon. (Daniel 5:30, 31) Si Daniel nagaedad sing kapin sa 90 ka tuig sang naghari si Dario. Nagpadugi ang mahisaon nga mga opisyales nga patyon ang tigulang nga manalagna. Apang ginluwas sia ni Jehova “sa gahum sang mga leon.”—Daniel 6:27.

Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:

1:11-15—Ang pagkaon bala sing mga utan ang rason kon ngaa maayoayo ang nawong sang apat ka pamatan-on gikan sa Juda? Indi. Indi ini matigayon sa sulod sang napulo lang ka adlaw. Pagpakamaayo ini ni Jehova sa mga pamatan-on nga Hebreo bangod nagsalig sila sa iya.—Hulubaton 10:22.

2:1—San-o nagdamgo si Nabocodonosor tuhoy sa daku nga larawan? Ang rekord nagasiling nga natabo ini “sa ikaduha nga tuig sang paghari ni Nabucodonosor.” Nangin hari sia sang 624 B.C.E. Kon amo, ang ikaduha nga tuig sang iya paghari nagsugod sang 623 B.C.E.—mga tinuig antes niya ginlikupan ang Juda. Sadto nga tion, wala pa si Daniel sa Babilonia sa pagpatpat sa damgo. Ang “ikaduha nga tuig” mahimo gin-isip halin sang 607 B.C.E., sang ginlaglag sang hari sang Babilonia ang Jerusalem kag nangin manuggahom sa bug-os nga kalibutan.

2:32, 39—Sa ano nga paagi ang ginharian nga pilak kubos sa isa nga may ulo nga bulawan nga bus-og, kag paano ang ginharian nga saway kubos sa isa nga pilak? Ang emperyo sang Medo-Persia, nga ginalaragway sang pilak nga bahin sang larawan, kubos sa Babilonia, ang ulo nga bulawan nga bus-og, bangod wala ini makilal-an nga nagpukan sang Juda. Ang nagsunod nga kagamhanan amo ang Gresya, nga ginalaragway sang saway. Ang Gresya kubos pa gid sa Medo-Persia, kaangay sang saway nga kubos sa pilak. Bisan pa ang emperyo sang Gresya malapad, wala ini sing pribilehiyo nga hilwayon ang katawhan sang Dios gikan sa pagkatapok kaangay sang Medo-Persia.

4:8, 9—Si Daniel bala nangin salamangkero? Wala. Ang ekspresyon nga “agalon sang mga salamangkero” nagapatuhoy lamang sa katungdanan ni Daniel subong “puno nga pangolo-puud sang tanan nga mangin-alamon nga mga tawo sang Babilonia.”—Daniel 2:48.

4:10, 11, 20-22—Sin-o ang ginalaragway, ukon ginasimbulo, sang daku nga kahoy sa damgo ni Nabocodonosor? Ang kahoy nagalaragway primero kay Nabocodonosor subong ang manuggahom sang isa ka kagamhanan sa kalibutan. Apang, bangod ang paggahom naglab-ot “tubtub sa ukbung sang duta,” ang kahoy nagalaragway sa isa nga mas mataas pa. Ginaangot sang Daniel 4:17 ang damgo sa paggahom sang “Labing Mataas” sa katawhan. Kon amo, ang kahoy nagasimbulo man sa bug-os uniberso nga pagkasoberano ni Jehova, ilabi na may kaangtanan sa duta. Busa, ang damgo may yara duha ka katumanan—sa paggahom ni Nabocodonosor kag sa pagkasoberano ni Jehova.

4:16, 23, 25, 32, 33—Daw ano kalawig ang “makapito”? Ang tanan nga pagbalhin nga natabo kay Hari Nabocodonosor nagakinahanglan nga ang “makapito” mas malawig sangsa literal nga pito ka adlaw. Sa bahin ni Nabocodonosor, nagkahulugan ini sing pito ka tuig nga may tig-360 ka adlaw, ukon 2,520 ka adlaw. Sa mas daku pa nga katumanan, ang “makapito” nagalawig sing 2,520 ka tuig. (Ezequiel 4:6, 7) Nagsugod ini sang ginlaglag ang Jerusalem sang 607 B.C.E. kag natapos sang naglingkod si Jesus sa trono subong langitnon nga Hari sang 1914 C.E.—Lucas 21:24.

6:6-10—Sanglit ang pagpangamuyo kay Jehova wala nagakinahanglan sing isa ka espesipiko nga posisyon, indi bala maalamon para kay Daniel nga magpangamuyo na lang sing tago sa sulod sang 30 ka adlaw? Ang pagpangamuyo ni Daniel sing tatlo ka beses sa isa ka adlaw indi lipod sa tanan. Amo kon ngaa nagpadugi ang mga manughimbon nga ipadumili ang pagpangamuyo. Kon bag-uhon ni Daniel ang iya rutina sa pagpangamuyo, mahimo ini hangpon sang iban nga nagkompromiso sia kag wala maghatag sing eksklusibo nga debosyon kay Jehova.

Mga Leksion Para sa Aton:

1:3-8. Ang determinasyon ni Daniel kag sang iya mga kaupdanan nga magpabilin nga matutom kay Jehova nagapatalupangod kon paano sila ginhanas sang ila mga ginikanan. Kon ginauna sang mahinadlukon sa Dios nga mga ginikanan ang matuod nga pagsimba sa ila kabuhi kag ginatudluan ang ila kabataan nga himuon man ini, pat-od gid nga batuan sang ila mga kabataan ang bisan ano nga pagsulay kag pag-ipit sa eskwelahan ukon sa iban pa nga lugar.

1:10-12. Nahangpan ni Daniel kon ngaa nahadlok ang “principe sang mga eunuco” sa hari, gani wala niya sia pagpilita. Apang, nagpalapit sang ulihi si Daniel sa “tulugyanan,” nga ayhan mas mahangpunon. Kon may mabudlay nga mga problema, dapat naton ipakita ang kaanggid nga paghantop, paghangop, kag kaalam.

2:29, 30. Kaangay ni Daniel, dapat naton dayawon si Jehova bangod sang kaalam, mga kinaiya, kag mga ikasarang nga natigayon naton paagi sa pagtuon sa Biblia.

3:16-18. Indi mahimo nga mangin mabakod ang pagtuo sang tatlo ka Hebreo kon antes sini, nagkompromiso sila may kaangtanan sa pagkaon. Dapat man kita magpanikasog nga mangin “matutum sa tanan nga butang.”—1 Timoteo 3:11.

4:24-27. Kon nagabantala sing mensahe sang Ginharian, nga nagalakip sang paghukom sang Dios, kinahanglan naton ang pagtuo kag kaisog subong sang ginpakita ni Daniel sang ginpahayag niya kon ano ang mahanabo kay Nabocodonosor kag kon ano ang dapat himuon sang hari agod ‘mapalawig ang iya kalinongan.’

5:30, 31. Ang “palaanggiran batok sa hari sang Babilonia” natuman. (Isaias 14:3, 4, 12-15) Si Satanas nga Yawa, nga bugalon man kaangay sang dinastiya sang Babilonia, magaagom man sing makahuluya nga kalaglagan.—Daniel 4:30; 5:2-4, 23.

ANO ANG GINAPAHAYAG SANG MGA PALANAN-AWON NI DANIEL?

(Daniel 7:1–12:13)

Sang una nga nagdamgo si Daniel sang 553 B.C.E., mga 70 anyos sia. Nakita ni Daniel sa iya damgo ang apat ka daku nga sapat nga nagalaragway sa pagbuslanay sang mga kagamhanan sa kalibutan halin sang panahon niya tubtob sa karon. Sa palanan-awon tuhoy sa langit, nakita niya ang “isa nga kaangay sang anak sang tawo” nga ginhatagan sing “dayon nga pagbulut-an.” (Daniel 7:13, 14) Paglipas sang duha ka tuig, nakabaton si Daniel sing palanan-awon tuhoy sa Medo-Persia, Gresya, kag sa isa ka tinuga nga nangin “hari nga mapintas sing nawung.”—Daniel 8:23.

Tuig 539 B.C.E. Ang Babilonia napukan na, kag si Dario nga Mediahanon amo ang manuggahom sang ginharian sang mga Caldeanhon. Nagpangamuyo si Daniel kay Jehova nga ipasag-uli ang iya pungsod nga natawhan. Samtang nagapangamuyo pa sia, ginpadala ni Jehova si anghel Gabriel agod hatagan si Daniel sing “kaalam kag paghangup” tuhoy sa pagkari sang Mesias. (Daniel 9:20-25) Nian nag-abot ang tuig 536/535 B.C.E. Isa ka nagkalabilin ang nagpauli sa Jerusalem. Apang may nagpamatok sa pagpatindog sing templo. Ginbangdan ini sang pagkabalaka ni Daniel. Ginpangamuyo niya ini kay Jehova, amo nga ginpadalhan sia ni Jehova sing anghel nga may mataas sing katungdanan. Sang mapabakod kag mapalig-on si Daniel, ginsaysay sang anghel ang tagna may kaangtanan sa pag-away sang hari sang aminhan kag hari sang bagatnan tungod sa gahom. Ang pag-away sang duha ka hari nagsugod sang ang ginharian ni Alejandro nga Daku gintunga sa apat ka heneral kag magalab-ot ini tubtob “magatindug si Miguel,” ang Daku nga Prinsipe.—Daniel 12:1.

Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:

8:9, NW—Ano ang ginalaragway sang “Puni”? Sa sini nga kahimtangan, ang “Puni” nagalaragway sa kahimtangan sang hinaplas nga mga Cristiano sa duta sang ang kagamhanan sa kalibutan amo ang Anglo-Amerikano.

8:25—Sin-o ang “Principe sang mga principe”? Ang Hebreo nga tinaga nga sar, nga ginbadbad “principe,” nagakahulugan sing “puno,” ukon “pangulo.” Ang titulo nga “Principe sang mga principe” nagapatuhoy lamang kay Jehova nga Dios—ang Puno sang tanan nga prinsipe nga mga anghel, lakip na “si Miguel, isa sa mga principe nga puno.”—Daniel 10:13.

9:21—Ngaa ginpatuhuyan ni Daniel si anghel Gabriel nga “ang lalaki”? Bangod nagkadto si Gabriel sa iya sa dagway sang tawo, kaangay sang pagpakita niya kay Daniel sa nauna nga palanan-awon.—Daniel 8:15-17.

9:27—Ano nga katipan ang ‘ginhimo upod sa madamu’ tubtob sang matapos ang ika-70 nga semana sang mga tuig, ukon 36 C.E.? Ang Kasuguan nga katipan gindula sang 33 C.E. sang ginlansang si Jesus sa usok. Apang, paagi sa pagpatuman sang katipan nga ginhimo kay Abraham sa undanon nga Israel tubtob sang 36 C.E., ginpalawig ni Jehova ang tion sang pagpakita sing pinasahi nga kahamuot sa mga Judiyo bangod kaliwatan sila ni Abraham. Ang katipan kay Abraham padayon nga ginapatuman sa “Israel sang Dios.”—Galacia 3:7-9, 14-18, 29; 6:16.

Leksion Para sa Aton:

9:1-23; 10:11. Bangod mapainubuson, matutom, kag maukod sa pagtuon kag sa pagpangamuyo, si Daniel “ginapakamahal sing daku.” Ini nga mga kinaiya nagbulig man sa iya nga magpabilin nga matutom sa Dios tubtob sa kamatayon. Ilugon naton ang halimbawa ni Daniel.

9:17-19. Bisan pa ginapangamuyo naton ang pagkari sang bag-ong kalibutan sang Dios, “diin nagapuyo ang pagkamatarung,” ang aton gid ginakabalak-an amo ang pagpakabalaan sa ngalan ni Jehova kag ang pagbindikar sa iya pagkasoberano kag indi ang pagdula sa aton pag-antos kag mga kabudlayan.—2 Pedro 3:13.

10:9-11, 18, 19. Bilang pag-ilog sa anghel nga nagkari kay Daniel, dapat kita magpalig-unay kag magpabakuray paagi sa pagbulig kag sa paglugpay sa isa kag isa.

12:3. Sa katapusan nga mga adlaw, ang “mga maalam,” nga amo ang hinaplas nga mga Cristiano, ‘nagasiga subong mga sulu’ kag “nagaliso sang madamu sa pagkamatarung,” lakip ang “dakung kadam-an” sang “iban nga mga carnero.” (Filipos 2:15; Bugna 7:9; Juan 10:16) Ang mga hinaplas ‘magasidlak subong sang kabitoonan’ sa bug-os nga kahulugan sa tion sang Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom ni Cristo, kon magkooperar sila sa iya sa pagpadapat sang bug-os nga mga benepisyo sang halad gawad sa matinumanon nga katawhan sa duta. Ang “dakung kadam-an” dapat magpabilin nga matutom sa mga hinaplas, kag bug-os tagipusuon nga sakdagon sila.

Si Jehova ‘Nagapakamaayo sa mga Nagakahadluk sa Iya’

Ano ang ginatudlo sang tulun-an sang Daniel tuhoy sa Dios nga ginasimba naton? Binagbinaga ang mga tagna nga ginaunod sini—ang mga natuman na kag ang mga wala pa. Daw ano gid kaathag nga ginalaragway sini si Jehova subong ang Manugtuman sang iya pulong!—Isaias 55:11.

Ano ang ginapakita sang tulun-an sang Daniel tuhoy sa aton Dios? Ang apat ka Hebreo nga mga pamatan-on nga wala magpaimpluwensia sa kabuhi sa palasyo sa Babilonia nakabaton sing ‘ihibalo, paghantop, kag kaalam.’ (Daniel 1:17, NW) Ginpadala sang matuod nga Dios ang iya anghel kag ginluwas sanday Sadrac, Mesac, kag Abednego gikan sa nagadabdab nga hurno. Si Daniel ginluwas gikan sa lungib sang mga leon. Si Jehova ‘kabulig kag taming sa mga nagasalig sa iya’ kag ‘nagapakamaayo sa mga nagakahadluk sa iya.’—Salmo 115:9, 13.

[Footnote]

[Piktyur sa pahina 18]

Ngaa si Daniel “ginapakamahal sing daku”?