Kapitulo Beinte-kuatro
Wala Sing Bulig Gikan sa Sining Kalibutan
1, 2. (a) Ngaa ginahadlukan ang mga pumuluyo sang Jerusalem? (b) Bangod sang mabudlay nga kahimtangan sang Jerusalem, anong mga pamangkot ang nagakaigo?
ANG mga pumuluyo sang Jerusalem ginahadlukan—kag may rason gid sila! Ginsalakay sang Asiria, nga labing gamhanan nga emperyo sadtong adlaw, ang “tanan nga napamakuran nga siudad sang Juda kag gin-agaw sila.” Karon, nagapamahog ang hangaway sang Asiria nga salakayon ang kapital nga siudad sang Juda. (2 Hari 18:13, 17) Ano ang himuon ni Hari Ezequias kag sang mga pumuluyo sang Jerusalem?
2 Sanglit napukan na ang iban nga mga siudad sang iya pungsod, nahibaluan ni Ezequias nga wala sing padaug ang Jerusalem sa gamhanan nga puwersa militar sang Asiria. Dugang pa, kilala ang mga Asirianhon nga walay tupong sa kapintas kag kasingki. Makahaladlok gid ang hangaway sadto nga pungsod nga kon kaisa ang mga kaaway nila nagapalagyo na lang nga wala nagabato! Bangod sang makatalagam nga kahimtangan sang Jerusalem, sa diin mangayo sing bulig ang iya mga pumuluyo? Malikawan pa bala ang hangaway sang Asiria? Kag paano nakadangat ang katawhan sang Dios sa sini nga kahimtangan? Agod masabat ining mga pamangkot, balikan naton ang nagligad kag tan-awon naton kon paano si Jehova nakig-angot sa iya nakigkatipan nga pungsod sang mga tuig antes sini.
Apostasya sa Israel
3, 4. (a) San-o kag paano ang pungsod sang Israel natunga sa duha ka ginharian? (b) Anong di-maayo nga panugod ang ginhimo ni Jeroboam sa naaminhan nga napulo-ka-tribo nga ginharian?
3 Kutob sang tion nga nagguwa ang Israel sa Egipto tubtob sang mapatay ang anak ni David nga si Solomon—isa ka panahon nga sulusobra sa 500 ka tuig—ang 12 ka tribo sang Israel nahiusa subong isa ka pungsod. Sang mapatay si Solomon, ginpangunahan ni Jeroboam ang napulo ka naaminhan nga tribo sa pagrebelde batok sa panimalay ni David, kag kutob sadto natunga ang pungsod sa duha ka ginharian. Natabo ini sang tuig 997 B.C.E.
4 Si Jeroboam amo ang nahauna nga hari sang naaminhan nga ginharian sang Israel, kag ginpangunahan niya ang iya mga sakop sa banas sang apostasya sang gin-islan niya ang Aaroniko nga pagkasaserdote kag ang nahisuno sa kasuguan nga pagsimba kay Jehova sing ginadumilian nga pagkasaserdote kag pagsimba sa tinday nga baka. (1 Hari 12:25-33) Makangilil-ad ini kay Jehova. (Jeremias 32:30, 35) Bangod sini kag sang iban pa nga mga rason, gintugutan niya nga sakupon sang Asiria ang Israel. (2 Hari 15:29) Nagtinguha si Hari Oseas nga makapalagyo gikan sa gota sang Asiria paagi sa pagpakighimbon sa Egipto, apang napaslawan ang iya plano.—2 Hari 17:4.
Nagdangop ang Israel sa Sayop nga Dalangpan
5. Kay sin-o nangayo sing bulig ang Israel?
5 Luyag ni Jehova nga makamaradmad ang mga Israelinhon.a Gani ginpadala niya si manalagna Isaias nga dala ang masunod nga paandam: “Kailo ang mga nagadulhog sa Egipto sa pagpabulig, ang mga nagasandig sa mga kabayo lamang, kag nagasalig sa mga kangga para sa inaway, bangod nga madamo sila, kag sa mga kabayo para sa inaway, bangod nga makusog gid sila, apang wala sila magtulok sa Isa nga Balaan sang Israel kag wala magpangita kay Jehova.” (Isaias 31:1) Makapasubo gid! Mas ginsaligan sang Israel ang mga kabayo kag ang mga kangga para sa inaway sangsa buhi nga Dios, si Jehova. Para sa undanon nga panghunahuna sang Israel, madamo gid kag makusog ang mga kabayo sang Egipto. Sa pagkamatuod makabulig gid ang pagpakig-alyansa sa Egipto batok sa hangaway sang Asiria! Apang, sa indi madugay masapwan sang mga Israelinhon nga walay pulos ang ila undanon nga pagpakig-alyansa sa Egipto.
6. Ngaa ang pagpangayo sang Israel sing bulig sa Egipto nagapakita sing daku gid nga kakulang sing pagtuo kay Jehova?
6 Paagi sa Kasuguan nga katipan, ang mga pumuluyo sang Israel kag Juda dedikado kay Jehova. (Exodo 24:3-8; 1 Cronica 16:15-17) Paagi sa pagpangayo sing bulig sa Egipto, nagpakita ang Israel sing kakulang sing pagtuo kay Jehova kag pagtamay sa kasuguan nga bahin sadtong balaan nga katipan. Ngaa? Bangod lakip sa mga kondisyon sang katipan amo ang saad ni Jehova nga amligan ang iya katawhan kon magpakita sila sing eksklusibo nga debosyon sa iya. (Levitico 26:3-8) Nahisuno sa sadto nga saad, makapila nga si Jehova nangin isa ka ‘pamakod sa tion sang kalisdanan.’ (Salmo 37:39; 2 Cronica 14:2, 9-12; 17:3-5, 10) Dugang pa, paagi kay Moises, nga manugpatunga sang Kasuguan nga katipan, ginsingganan ni Jehova ang palaabuton nga mga hari sang Israel nga indi pagpadamuon ang ila mga kabayo. (Deuteronomio 17:16) Ang pagtuman sa sini nga sugo magapakita nga ining mga hari nagasandig sa “Isa nga Balaan sang Israel” para sa proteksion. Sing makapasubo, ang mga manuggahom sang Israel wala magpakita sini nga sahi sang pagtuo.
7. Ano ang matun-an sang mga Cristiano karon gikan sa kakulang sing pagtuo sang Israel?
7 May leksion ini para sa mga Cristiano karon. Ang Israel nangita sing kitaon nga bulig gikan sa Egipto sa baylo sang mas gamhanan nga bulig gikan kay Jehova. Sa karon man, mahimo masulay ang mga Cristiano nga magsalig sa undanon nga mga tuburan sang kalig-unan—mga patago sa banko, posisyon sa katilingban, mga koneksion sa kalibutan—sa baylo nga kay Jehova. Matuod, dapat serioso nga abagahon sang Cristiano nga mga ulo sang pamilya ang ila salabton nga mag-aman sing materyal para sa ila pamilya. (1 Timoteo 5:8)) Apang indi sila dapat magsalig sa materyal nga mga butang. Kag dapat sila magbantay batok sa “tanan nga sahi sang pagkamahamkunon.” (Lucas 12:13-21) Ang lamang nga “malig-on nga kataason sa mga tion sang kalisdanan” amo si Jehova nga Dios.—Salmo 9:9; 54:7.
8, 9. (a) Bisan pa daw maayo nga estratehiya ang plano sang Israel, ano ang mangin resulta sini, kag ngaa? (b) Ano ang kinatuhayan sang mga panaad sang tawo kag sang mga panaad ni Jehova?
8 Daw subong bala nga ginyubit ni Isaias ang Israelinhon nga mga lider nga nagpahito sang pagpakig-alyansa sa Egipto, nga nagasiling: “Sia man maalam kag magadala sing kalaglagan, kag wala niya ginabawi ang iya mga pulong; kag magatindog sia batok sa balay sang mga manughimo sing malaut kag batok sa bulig sang mga nagahikot sing butang nga makahalalit.” (Isaias 31:2) Mahimo maghunahuna ang mga lider sang Israel nga maalam sila. Apang indi bala nga ang labing maalam amo ang Manunuga sang uniberso? Kon tulukon sa guwa, ang pahito sang Israel nga mangayo sing bulig sa Egipto isa ka maayo nga estratehiya. Apang, ining politikal nga pagpakig-alyansa isa ka espirituwal nga panghilahi sa panulok ni Jehova. (Ezequiel 23:1-10) Gani, nagsiling si Isaias nga si Jehova “magadala sing kalaglagan.”
9 Ang mga panaad sang tawo kilala nga indi masaligan, kag ang pag-amlig sang tawo wala sing kasiguruhan. Sa pihak nga bahin, indi kinahanglan ni Jehova nga ‘bawion ang iya mga pulong.’ Pat-od nga himuon niya kon ano ang iya ginasaad. Ang iya pulong wala nagabalik sa iya nga wala sing mga resulta.—Isaias 55:10, 11; 14:24.
10. Ano ang matabo sa Egipto kag sa Israel?
10 Mangin masaligan bala nga proteksion ang mga Egiptohanon para sa Israel? Indi. Ginsugiran ni Isaias ang Israel: “Apang, ang mga Egiptohanon dutan-on nga mga tawo, kag indi Dios; kag ang ila mga kabayo unod, kag indi espiritu. Kag untayon ni Jehova ang iya kamot, kag magakasandad ang nagabulig, kag mapukan ang ginabuligan, kag sila tanan mapapas sing tingob.” (Isaias 31:3) Ang manugbulig (Egipto) kag ang ginabuligan (Israel) lunsay masandad, mapukan, kag mapapas kon untayon na ni Jehova ang iya kamot agod ipadapat ang iya paghukom paagi sa Asiria.
Ang Pagkapukan Sang Samaria
11. Ano nga rekord sang pagpakasala ang natipon sang Israel, kag ano ang katapusan nga resulta sini?
11 Sa iya kaluoy, makapila nga nagpadala si Jehova sing mga manalagna agod palig-unon ang Israel nga maghinulsol kag magbalik sa putli nga pagsimba. (2 Hari 17:13) Walay sapayan sini, gindugangan pa sang Israel ang iya sala nga pagsimba sa tinday nga baka paagi sa pagpadugi sing pagpamakot, imoral nga pagsimba kay Baal, kag paggamit sing sagrado nga mga tukon kag sing mataas nga mga duog. Nahimo pa gani sang mga Israelinhon nga ‘ipaagi ang ila mga anak nga lalaki kag mga anak nga babayi sa kalayo,’ ginahalad ang bunga sang ila unod sa demonyo nga mga dios. (2 Hari 17:14-17; Salmo 106:36-39; Amos 2:8) Agod tapuson ang kalautan sang Israel, si Jehova nagmando: “Ang Samaria kag ang iya hari pahipuson, subong sang nabanggi nga sanga sa kadaygan sang tubig.” (Oseas 10:1, 7) Sang 742 B.C.E., ginsalakay sang puwersa sang Asiria ang Samaria, ang kapital nga siudad sang Israel. Pagkatapos sang tatlo-ka-tuig nga paglikop, napukan ang Samaria, kag sang 740 B.C.E., ang napulo-ka-tribo nga ginharian nadula.
12. Ano nga hilikuton ang ginapahimo karon ni Jehova, kag ano ang mahanabo sa mga nagatamay sa paandam?
12 Sa aton adlaw ginapahimo ni Jehova ang pagbantala nga hilikuton sa bug-os nga kalibutan agod paandaman ang “katawhan nga sila tanan bisan diin dapat maghinulsol.” (Binuhatan 17:30; Mateo 24:14) Ang bisan sin-o nga magsikway sa paagi sang pagluwas sang Dios mangin subong sang “nabanggi nga sanga,” laglagon kaangay sang apostata nga pungsod sang Israel. Sa pihak nga bahin, ang bisan sin-o nga nagalaum kay Jehova “magapanag-iya sang duta, kag magapuyo sila sing dayon sa sini.” (Salmo 37:29) Daw ano ka maalamon, nian, nga likawan ang mga sayop sang dumaan nga ginharian sang Israel! Ipahamtang naton ang aton bug-os nga pagsalig kay Jehova para sa kaluwasan.
Ang Gahom ni Jehova sa Pagluwas
13, 14. Ano ang makalipay nga mga pulong ni Jehova para sa Sion?
13 Mga pila ka kilometro gikan sa nabagatnan nga dulunan sang Israel amo ang Jerusalem, ang kapital nga siudad sang Juda. Nahibaluan gid sang mga pumuluyo sang Jerusalem kon ano ang natabo sa Samaria. Karon sila mismo ang nagaatubang sang katalagman gikan sa amo gihapon nga makahaladlok nga kaaway nga nagpapas sa ila naaminhan nga kaingod. Manuto bala sila gikan sa natabo sa Samaria?
14 Ang masunod nga mga pulong ni Isaias makalipay sa mga pumuluyo sang Jerusalem. Ginpasalig niya sila nga ginahigugma pa ni Jehova ang iya nakigkatipan nga katawhan, sa pagsiling: “Amo ini ang ginsiling ni Jehova sa akon: ‘Subong nga ang leon, ang may bungay-bungay nga bataon nga leon, nagangurob sa ibabaw sang iya tinukob, kon tawgon ang kadam-an sang mga manugbantay batok sa iya, kag walay sapayan sang ila tingog indi sia mahadlukan kag walay sapayan sang ila kagahod indi sia magduko; sa sini man nga paagi si Jehova sang mga kasuldadusan magapanaug agod makig-away tungod sa Bukid Sion kag tungod sa iya bakulod.’” (Isaias 31:4) Subong sang leon nga nagabantay sa iya tinukob, may kaimon nga amligan ni Jehova ang iya balaan nga siudad, ang Sion. Ang bisan ano nga pagpabugal, pagpamahog, ukon pagginahod sang Asirianhon nga mga soldado indi makabalabag kay Jehova sa iya katuyuan.
15. Paano si Jehova nakig-angot sing mapinalanggaon kag mainawaon sa mga pumuluyo sang Jerusalem?
15 Talupangda, karon, ang mapinalanggaon kag mainawaon nga paagi sang pagpakig-angot ni Jehova sa mga pumuluyo sang Jerusalem: “Subong sang kapispisan nga nagakayankayan, sa amo si Jehova sang mga kasuldadusan magaapin sa Jerusalem. Sa pag-apin sa iya, pat-od nga luwason man niya sia. Sa pagluwas sa iya, pat-od nga palikawon man niya sia.” (Isaias 31:5) Ang isa ka iloy nga pispis pirme nagabantay agod apinan ang iya mga piso. Ginahumlad niya ang iya mga pakpak agod tabunan ang iya mga piso, kag nagapanghulunghulong ang iya mabinantayon nga mga mata kon bala may yara katalagman. Kon may manunukob nga magpalapit, madasig sia nga nagasurip paubos agod apinan ang iya mga piso. Sa amo man nga paagi, mapinalanggaon nga atipanon ni Jehova ang mga pumuluyo sang Jerusalem bangod sang nagasalakay nga mga Asirianhon.
“Balik Kamo”
16. (a) Anong mahigugmaon nga pagpakiluoy ang ginhimo ni Jehova sa iya katawhan? (b) San-o nangin dayag gid ang pagbato sang katawhan sang Juda? Ipaathag.
16 Ginpahanumdom karon ni Jehova ang iya katawhan nga nakasala sila kag ginapalig-on sila nga talikdan ang ila sayop nga mga dalanon: “Balik kamo sa Isa nga batok sa iya nagbato sing tudok ang mga anak sang Israel.” (Isaias 31:6) Indi lamang ang napulo-ka-tribo nga ginharian sang Israel ang nagrebelde. Ang katawhan sang Juda, “mga anak [man] sang Israel,” “nagbato sing tudok.” Mangin dayag gid ini kon, sa indi madugay sa tapos hinakpan ni Isaias ang iya matagnaon nga mensahe, magahari ang anak ni Ezequias nga si Manases. Suno sa rekord sang Biblia, “padayon nga ginpatalang ni Manases ang Juda kag ang mga pumuluyo sang Jerusalem sa paghimo sing labi pa kalaut sangsa mga pungsod nga ginlaglag ni Jehova.” (2 Cronica 33:9) Hunahunaa lamang ina! Ginlaglag ni Jehova ang pagano nga mga pungsod bangod makangilil-ad sila sa ila kahigkuan, apang ang mga pumuluyo sang Juda, nga nakigkatipan kay Jehova, mas malain pa sa katawhan sadto nga mga pungsod.
17. Sa anong paagi ang mga kahimtangan karon nagaanggid sa mga kahimtangan sa Juda sa idalom ni Manases?
17 Sa pagpamanagbanag sining ika-21 nga siglo, ang mga kahimtangan sa kalibutan nagaanggid sa madamo nga paagi sa mga kahimtangan anay sa Juda sang mga adlaw ni Manases. Ang kalibutan dugang pa nga nabahinbahin bangod sang pagdinumtanay sang mga relihion, mga rasa, kag minoridad nga mga grupo. Minilyon ang nabiktima sang makakulugmat nga mga pagpatay, pagpaantos, panglugos, kag sang ginatawag nga mga pagpapas sa pangayaw nga minoridad. Sa walay duhaduha, ang katawhan kag mga pungsod—ilabi na ang mga pungsod sang Cristiandad—“nagbato sing tudok.” Apang, mapat-od naton nga indi pagtugutan ni Jehova nga magpadayon tubtob san-o ang kalautan. Ngaa? Bangod sang natabo sang adlaw ni Isaias.
Ginluwas ang Jerusalem
18. Anong paandam ang ginhatag ni Rabsaces kay Ezequias?
18 Ginpadunggan sang Asirianhon nga mga hari ang ila mga dios sa ila kadalag-an sa patag-awayan. Ang libro nga Ancient Near Eastern Texts nagaunod sing mga sinulatan ni Asurbanipal, isa ka Asirianhon nga hari nga nagsiling nga gintuytuyan sia “nanday Asur, Bel, Nebo, ang daku nga mga dios, nga [iya] mga ginuo, nga (pirme) nagmartsa sa [iya] kiliran, [sang iya] ginlutos ang (hanas) sa inaway nga mga soldado . . . sa isa ka daku dayag nga inaway.” Sang adlaw ni Isaias, si Rabsaces, nga nagtiglawas kay Hari Senaquerib sang Asiria, nagpakita sing amo man sini nga pagtuo nga ang mga dios nagpasilabot sa inaway sang tawo sang maghambal sia kay Hari Ezequias. Ginpaandaman niya ang Judiyo nga hari batok sa pagsandig kay Jehova para sa kaluwasan kag ginpakita niya nga ang mga dios sang iban nga mga pungsod wala sing nahimo sa pag-amlig sa ila katawhan batok sa makusog nga hangaway sang Asiria.—2 Hari 18:33-35.
19. Ano ang ginhimo ni Ezequias sa mga pagyaguta ni Rabsaces?
19 Ano ang ginhimo ni Hari Ezequias? Ang rekord sang Biblia nagasiling: “Sang pagkabati ni Hari Ezequias sini, ginkusnit niya dayon ang iya mga panapton kag nagpanabon sia sing panapton nga sako kag nagsulod sa balay ni Jehova.” (2 Hari 19:1) Nahibaluan ni Ezequias nga Isa lamang ang makabulig sa iya sa sining makahaladlok nga kahimtangan. Nagpaubos sia kag nangayo sing panuytoy kay Jehova.
20. Ano ang himuon ni Jehova para sa mga pumuluyo sang Juda, kag ano dapat ang matun-an nila sa sini?
20 Ginhatag ni Jehova ang ginapangayo nga panuytoy. Paagi kay manalagna Isaias, sia nagsiling: “Sa amo nga adlaw sikwayon sang tagsa ka tawo ang iya walay pulos nga mga dios nga pilak kag ang iya walay bili nga mga dios nga bulawan, nga ginhimo sang inyo mga kamot para sa inyo kaugalingon subong isa ka sala.” (Isaias 31:7) Kon makig-away na si Jehova para sa iya katawhan, maathagan gid kon ano ang mga dios ni Senaquerib—walay pulos. Isa ini ka leksion nga dapat tandaan sang mga pumuluyo sang Juda. Walay sapayan sang katutom ni Hari Ezequias, ang duta sang Juda, kaangay sang Israel, napuno sing mga idolo. (Isaias 2:5-8) Para sa mga pumuluyo sang Juda, agod mapanumbalik ang ila kaangtanan kay Jehova, kinahanglan nga maghinulsol sila sa ila mga sala kag “sikwayon sang tagsa ka tawo ang iya walay pulos nga mga dios.”—Tan-awa ang Exodo 34:14.
21. Paano ginlaragway sing matagnaon ni Isaias ang paghukom nga himuon ni Jehova batok sa Asiria?
21 Matagnaon nga ginlaragway karon ni Isaias ang paghukom nga himuon ni Jehova batok sa makahaladlok nga kaaway sang Juda: “Mapukan ang Asirianhon paagi sa espada, nga indi iya sang tawo; kag ang espada, nga indi iya sang dutan-on nga tawo, magalamon sa iya. Kag magapalagyo sia bangod sang espada, kag ang iya pamatan-on nga mga lalaki magapangabudlay sing pilit.” (Isaias 31:8) Sa pag-abot sang pag-engkwentrohanay, indi na kinahanglan nga gabuton pa sang mga pumuluyo sang Jerusalem ang ila mga espada sa mga tagub sini. Ang pinakaali nga mga soldado sang Asiria lamunon, indi sang mga espada sang mga tawo, kundi sang espada ni Jehova. Tuhoy sa Asirianhon nga si Hari Senaquerib, ‘nalagyo sia bangod sang espada.’ Sang mapatay ang 185,000 sang iya mga hangaway sa kamot sang anghel ni Jehova, nagpauli sia. Sang ulihi, samtang nagayaub sia sa iya dios nga si Nisroc, ginpatay sia sang iya mismo mga anak nga lalaki.—2 Hari 19:35-37.
22. Ano ang matun-an sang mga Cristiano karon gikan sa mga hitabo nga nagdalahig kay Ezequias kag sa hangaway sang Asiria?
22 Wala sing bisan sin-o, lakip si Ezequias, ang nakahibalo sing abanse kon paano luwason ni Jehova ang Jerusalem gikan sa hangaway sang Asiria. Walay sapayan, ang pag-atubang ni Ezequias sa krisis nagahatag sing isa ka maayo gid nga huwaran para sa mga nagaatubang sing mga pagtilaw karon. (2 Corinto 4:16-18) Bangod sang makahaladlok nga reputasyon sang mga Asirianhon nga nagapamahog sa pagsalakay sa Jerusalem, halangpunon nga nahadlok si Ezequias. (2 Hari 19:3) Apang, may pagtuo sia kay Jehova, kag ginpangayo niya ang Iya panuytoy, indi ang iya sang tawo. Daw ano nga pagpakamaayo sa Jerusalem nga ginhimo niya ini! Ang nagakahadlok-sa-Dios nga mga Cristiano karon mahimo man makaeksperiensia sing mahuol gid nga emosyon kon may problema. Sa madamo nga kahimtangan, halangpunon ang kahadlok. Apang, kon ‘ginatugyan [naton] kay Jehova ang tanan naton nga kabalaka,’ atipanon niya kita. (1 Pedro 5:7) Buligan niya kita nga malandas ang aton kahadlok kag palig-unon kita sa paglandas sang kahimtangan nga nagapahuol sa aton.
23. Sa anong paagi nga si Senaquerib, indi si Ezequias, ang hinadlukan?
23 Sa katapusan, indi si Ezequias, kundi si Senaquerib, ang hinadlukan. Kay sin-o sia madangop? Si Isaias nagtagna: “‘Ang iya igang magataliwan bangod sang kakugmat, kag bangod sang sinyales hadlukan ang iya mga prinsipe,’ siling ni Jehova, nga ang iya kapawa yara sa Sion kag ang iya hurno yara sa Jerusalem.” (Isaias 31:9) Ang mga dios ni Senaquerib—ang iya “igang,” ang dalangpan nga iya ginasaligan—magapaslaw sa iya. Daw subong bala nga sila ‘nagtaliwan bangod sang kakugmat.’ Dugang pa, bisan gani ang mga prinsipe ni Senaquerib wala makabulig. Hinadlukan man sila.
24. Anong maathag nga mensahe ang matun-an gikan sa natabo sa Asirianhon?
24 Ini nga bahin sang mensahe ni Isaias nagapaalinton sing maathag nga mensahe para sa bisan sin-o nga nagapamatok sa Dios. Wala sing hinganiban, gahom, ukon pahito nga makapaslaw sa mga katuyuan ni Jehova. (Isaias 41:11, 12) Sa amo man nga tion, ang bisan sin-o nga nagapangangkon nga nagaalagad sa Dios apang nagatalikod sa iya agod mangita sing kalig-unan sa undanon nga mga butang, mapaslawan lamang. Ang bisan sin-o nga ‘wala magtulok sa Isa nga Balaan sang Israel, makakita kay Jehova nga “magadala sing kalaglagan.” (Isaias 31:1, 2) Sa pagkamatuod, ang lamang matuod kag dayon nga dalangpan amo si Jehova nga Dios.—Salmo 37:5.
[Nota]
a Mahimo gid nga ang nahauna nga tatlo ka bersikulo sang Isaias kapitulo 31 ginapatuhoy ilabi na sa Israel. Ang hingapusan nga anom ka bersikulo daw naaplikar sa Juda.
[Retrato sa pahina 319]
Mapaslawan ang bisan sin-o nga nagasalig sa materyal nga mga butang
[Retrato sa pahina 322]
Kaangay sang leon nga nagabantay sa iya tinukob, amligan ni Jehova ang iya balaan nga siudad
[Retrato sa pahina 324]
Ang kalibutan ginabahinbahin sang pagdinumtanay sang mga relihion, mga rasa, kag minoridad nga mga grupo
[Retrato sa pahina 326]
Nagkadto si Ezequias sa balay ni Jehova agod mangayo sing bulig