Mga Danyag Gikan sa Ginsaad nga Duta

Basan​—⁠Isa ka Matambok nga Kuluhaan

SAMTANG ginabasa ang Biblia, may nabasa ka bala nga mga ngalan sang madamo nga duog nga indi mo malaragway? Sa Mayo kag Hunyo, basahon sang mga Saksi ni Jehova ang Miqueas tubtob Zacarias. Sa pagsunod sina nga iskedyul, masapwan mo nga ang Basan ginasambit sa tatlo ka teksto. (Miqueas 7:​14; Nahum 1:​4; Zacarias 11:2) Ina kag ang iban pa sang makawiwili nga mga bersikulo magakahulugan sing kapin pa kon makita mo ang Basan paagi sa mata sang imo hunahuna.

Sa diin anay ang Basan? Ti, makilala mo ini upod sa Golan ­Heights, nga mahimo natalupangdan mo sa mga mapa sang pamantalaan. Ang Basan yara sa sidlangan sang Dagat sang Galilea kag sa naibabaw nga bahin sang Nalupyakan sang Jordan. Nagaumpisa ini halin sa Suba Yarmuk (bahin sang dulunan karon sa ulot sang Jordan kag Siria) sa nakatundan tubtob sa Bukid Hermon.

Sa wala pa anay makasulod ang dumaan nga mga Israelinhon sa Ginsaad nga Duta, dapat nila lutuson ang Canaanhon nga hangaway sang higante nga si Og, nga hari sang Basan. Sa tapos sadto, ang daku nga Basan ginpuy-an sang tribo ni Manases. (Deuteronomio 3:​1-7, 11, 13; Numeros 32:​33; 34:14) Ano ang dagway sining duog sa Biblia? Bisan pa may mga kagulangan ini sa mga bukid, ang daku nga bahin sang Basan pla­teau, isa ka mataas apang matapan nga duta.

Sa madamo nga bahin ang Basan bugana gid sa lamigas. Ang kabangdanan sini amo nga ang daku nga bahin sang rehiyon isa ka maayo nga halalban. (Jeremias 50:19) Ang kaupod nga mga retrato mahimo nga magapahanumdom sa imo sang pila ka pagpatuhoy sang Biblia sa Basan.⁠a Madamo ang nakabasa nahanungod sa “mga baka sang Basan.” (Salmo 22:​12, King James Version) Huo, sang dumaan nga mga tion ining rehiyon kilala sa mga baka, lakip ang makusog nga tinday nga toro nga mga baka. Apang bugana man didto ang iban pa nga sapat, subong sang mga karnero kag mga kanding nga amo ang ginahalinan sang bugana nga gatas kag mantikilya.​—⁠Deuteronomio 32:⁠14.

Mahimo nagapalibog ka kon ano ang nagdul-ong sa Basan sa sina nga pagkatambok, sanglit yari ini sa sidlangan sang Jordan sa isa ka duog nga ginahunahuna sang madamo nga kigas. Ang kamatuoran amo, ang mga bakulod sang Galilea sa nakatundan manubo, amo kon ngaa ang mga panganod gikan sa Mediterraneo nagaagi sa ibabaw sini kag nagadala sing bugana nga ulan sa Basan. Dugang pa, ang basabasa nga hangin nagaabot halin sa Bukid Hermon. Handurawa ang mangin resulta kon ang hamili nga tun-og itingob sa matambok nga duta sang bulkan nga makita sa Basan! Bugana nga lamigas ang ginapatubas diri. Madugay pa antes nangin daku nga kuluhaan sing lamigas sang mga Romano ang Basan, nagasuplay ini sing pagkaon sa lamesa ni Solomon. Busa, sa maayong kabangdanan, ang aman sang Dios para sa iya naluwas nga katawhan sarang mahambal sang ulihi sa sining paagi: “Pahalba sila sa Basan kag sa Gilead subong sang sa mga adlaw nga dumaan.”​—⁠Miqueas 7:​14; 1 Hari 4:​7, 13.

Bangod nahibaluan na naton ang pagkamabungahon sadto, maapresyar mo ang makatalandog nga paglaragway ni Nahum sang mangin resulta sang kaakig sang Dios: “Ang Basan kag ang Carmel [berde nga mga bakulod malapit sa Dagat nga Daku] nagkag-as, kag ang bulak sang Libano nagkag-as.”​—⁠Nahum 1:​4b.

Ining pagtan-aw sa Basan makabulig man sa imo sa paglaragway sing mas mahapos sang pila ka danyag nga yara man sa Biblia. Halimbawa, mahimo gid nga nakabasa ka nahanungod sa pagpangani sing lamigas, subong sang trigo nga nagatubo sa daku nga bahin sang Basan. Ang tig-alani sang trigo ginahimo sa mainit nga mga bulan sang Iyyar kag sang Sivan (Judiyong kalendaryo, katumbas sa talipuspusan sang Abril, Mayo, kag sang maaga nga bahin sang Hunyo). Sa sining tion, ang Piesta sang mga Semana (Pentecostes) ginasaulog. Subong bahin sini, ang una nga mga bunga sang inani nga trigo ginahalad, kag ang mga kordero, mga tinday nga baka, kag ang toro nga baka ginahalad. Mahimo ayhan nga ang mga sapat naghalin pa sa Basan?​—⁠Exodo 34:​22; Levitico 23:​15-18.

Sa tion sang tig-alani ginagapas sang mga mangangani ang nagatindog nga mga trigo sing nagakurba nga panggapas subong sang isa nga human sa salsalon nga makita sa ibabaw, nga wala sing kahoy nga uluyatan. (Deuteronomio 16:​9, 10; 23:25) Nian ginatipon ang mga pinuno kag ginadala sa linasan, nga sa diin ang kahoy nga pakaras (nga may mga bato sa idalom) ginapakaras sa ibabaw agod painon ang humay. (Rut 2:​2-7, 23; 3:​3, 6; Isaias 41:15) Samtang ginatan-aw mo ang retrato sini, nga ginkuha sa Golan ­Heights, mahimo mo binagbinagon ang puno sing kahulugan nga sugo sang Dios: “Dili mo pagbusalan ang baka kon nagalinas sia.”​—⁠Deuteronomio 25:​4; 1 Corinto 9:⁠9.

Bilang katapusan, dumduma nga ang dumaan nga Basan may madamol nga mga kagulangan, nga ang kalabanan sang mga kahoy dalagku nga mga oak, subong sang ginapakita sa wala. Ang mga taga-Fenicia naghimo sing mga gaud gikan sa mabakod nga kahoy sang oak halin sa Basan. (Ezequiel 27:6) Apang, bisan ang ‘mabakod nga mga kahoy sang Basan, ang indi masulod nga kagulangan,’ indi makatindog batok sa kasingkal sang Dios. (Zacarias 11:​2; Isaias 2:13) Kon makita mo yadto nga mga kahoy mahapos mo man handurawon kon ngaa yadto nga mga kagulangan isa ka problema para sa nagapalagyo nga hangaway. Bisan ang nagaisahanon nga mangangabayo mahimo nga magsangit sa mga sanga, subong sang natabo kay Absalom sa iban nga kagulangan.​—⁠2 Samuel 18:​8, 9.

Makita naton nga bisan pa ang Basan isa ka rehiyon sang Ginsaad nga Duta nga sa diin indi madamo nga hitabo nga ginsambit sa Biblia ang natabo, ang mga danyag gikan sa sini magapauswag sang aton paghangop sa mga pagpatuhoy sa Biblia sa sini.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa pahina 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Lines sa pahina 17]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Dugang nga laragway: Badè Institute of Biblical Archaeology

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.