Ang Bantog nga Sermon sa Bukid

Mahimo nga kapoy na si Jesus pagkatapos mangamuyo sa bug-os nga gab-i kag magpili sang 12 ka disipulo nga mangin apostoles. Aga na, pero may kusog gihapon sia kag luyag niya buligan ang mga tawo. Ginhimo niya ini sa kilid sang bukid sa Galilea, nga mahimo indi malayo sa sentro sang iya hilikuton sa Capernaum.

Halin sa malayo ang kadam-an nga nagkadto sa iya. Ang iban halin sa bagatnan, sa Jerusalem kag sa mga duog sang Judea. Ang iban halin sa mga siudad sang Tiro kag Sidon sa higad sang dagat sa aminhan-katundan. Ngaa ginapangita nila si Jesus? “Agod mamati sa iya kag agod ayuhon niya sila sa ila balatian.” Kag amo gid sini ang natabo—si Jesus “nagaayo sa ila tanan.” Hunahunaa ini! Nag-ayo ang tanan nga nagabalatian. Gin-ayo man ni Jesus “ang mga ginatublag sang mga demonyo,” mga tawo nga ginhalitan sang malaut nga mga anghel ni Satanas.—Lucas 6:17-19.

Nangita dayon si Jesus sang matapan nga duog sa higad sang bukid kag nagtipon sa palibot niya ang kadam-an. Mahimo nga ang malapit gid sa iya amo ang iya mga disipulo, ilabi na ang 12 ka apostoles. Tanan sila luyag gid mamati sa sining manunudlo nga makahimo sining mga milagro. Ginhatag ni Jesus ang isa ka sermon nga nakabenepisyo gid ang iya mga tagpalamati. Sugod sadto, madamo pa ang nakabenepisyo sa sini. Mahimo makabenepisyo man kita, kay ang madalom nga mga kamatuoran ginpresentar sing simple kag maathag. Gingamit ni Jesus ang ordinaryo nga mga eksperiensia kag mga butang nga pamilyar sa mga tawo. Amo kon ngaa mahangpan ang iya mga ideya sang tanan nga nagapangita sang maayo nga kabuhi sa dalanon sang Dios. Anong importante nga mga bahin sang sermon ni Jesus ang hamili gid?

Luyag sang tanan nga magmalipayon. Nahibaluan ini ni Jesus, amo nga ginlaragway niya kon sin-o ang matuod nga malipayon. Wala sing duhaduha nga napukaw ang interes sang iya mga tagpalamati. Pero may pila ka butang nga mahimo ginapaligban nila.

Nagsiling sia: “Malipayon ang mga mahunahunaon sa ila espirituwal nga kinahanglanon, kay ila ang Ginharian sang langit. Malipayon ang mga nagalalaw, kay lugpayan sila. . . . Malipayon ang mga ginagutom kag ginauhaw sa pagkamatarong, kay busgon sila. . . . Malipayon ang mga ginahingabot tungod sa pagkamatarong, kay ila ang Ginharian sang langit. Malipayon kamo kon ginapakahuy-an kamo kag ginahingabot . . . tungod sa akon. Magkasadya kamo kag magkalipay.”—Mateo 5:3-12.

Ano ang buot silingon ni Jesus nga “malipayon”? Wala niya ginapatuhuyan ang mangin masadya ukon nagakadlaw, pareho sang isa nga nagalingawlingaw. Mas madalom ang matuod nga kalipay. Nagalakip ini sang matuod nga pagkakontento, ang pagbatyag nga naayawan kag mapuslanon ang kabuhi.

Si Jesus nagsiling nga ang mga nakahibalo sang ila espirituwal nga kinahanglanon, ang mga nasubuan sang ila pagkamakasasala, kag ang nakakilala kag nagaalagad sa Dios amo ang matuod nga malipayon. Bisan pa ginadumtan sila ukon ginahingabot sa paghimo sang kabubut-on sang Dios, malipayon sila kay nahibaluan nila nga napahamut-an nila sia kag padyaan niya sila sang dayon nga kabuhi.

Pero madamo ang nagahunahuna nga ang makapahalipay sa isa amo ang kabuganaan kag paglingawlingaw. Pero baliskad ang ginsiling ni Jesus. Nagagamit sang pagpatuhay nga mahimo nagpahunahuna sa madamo niya nga tagpalamati, sia nagsiling: “Makaluluoy kamo nga mga manggaranon, kay natigayon na ninyo ang bug-os nga paglipay. Makaluluoy kamo nga mga busog karon, kay gutumon kamo. Makaluluoy kamo nga nagakadlaw karon, kay magalalaw kamo kag magahibi. Makaluluoy kamo kon ang tanan nga tawo magdayaw sa inyo, kay amo man sina ang ginhimo sang ila mga katigulangan sa butig nga mga manalagna.”—Lucas 6:24-26.

Ngaa makaluluoy ang nagatigayon sing manggad, nagakadlaw, kag ginadayaw sang iban? Bangod kon ang isa nakatigayon kag nagapabalor gid sining mga butang, mahimo mapasapayanan niya ang pag-alagad sa Dios amo nga madula ang matuod nga kalipay. Si Jesus wala magsiling nga malipayon ka na kon imol ka ukon ginagutom. Pero masami nga ang nagapamati sa mga panudlo ni Jesus kag ang nakatigayon sang pagpakamaayo sang matuod nga kalipay amo ang mga imol.

Ginapatuhuyan ni Jesus ang iya mga disipulo sang magsiling sia: “Kamo ang asin sang duta.” (Mateo 5:13) Siempre indi sila literal nga asin. Sa baylo, ang asin nagapreserbar. Madamo nga asin ang ginabutang malapit sa altar sang templo sang Dios kag ginagamit ini sa mga halad. Nagarepresentar man ini sang indi pagkadunot. (Levitico 2:13; Ezequiel 43:23, 24) Ang mga disipulo ni Jesus “ang asin sang duta” kay ang impluwensia nila sa mga tawo may makapreserbar nga epekto, nga nagabulig sa ila nga malikawan ang pagkadunot sa espirituwal kag moral. Huo, ang ila mensahe makaluwas sang kabuhi sang mga nagapamati sa sini.

Ginsilingan man ni Jesus ang iya mga disipulo: “Kamo ang kapawa sang kalibutan.” Ang suga wala ginabutang sa idalom sang alat kundi ginabutang sa tulungtungan, para magsanag ang palibot. Gani si Jesus nagpalig-on: “Paiwaga ang inyo kapawa sa atubangan sang mga tawo, agod makita nila ang inyo maayong mga buhat kag maghimaya sa inyo Amay nga yara sa langit.”—Mateo 5:14-16.

Ginatamod sang mga lider sang relihion sang mga Judiyo nga ginalapas ni Jesus ang Kasuguan sang Dios kag naghimbon sila sining karon lang nga patyon sia. Gani ginprangka sila ni Jesus: “Indi kamo maghunahuna nga nagkari ako sa pagdula sa Kasuguan ukon sa sinulatan sang mga Manalagna. Wala ako nagkari sa pagdula sini, kundi sa pagtuman sini.”—Mateo 5:17.

Huo, mataas gid ang pagtamod ni Jesus sa Kasuguan sang Dios kag ginpalig-on niya ang iban nga himuon man ini. Ang matuod, sia nagsiling: “Gani, ang bisan sin-o nga maglapas sa isa sining mga sugo kag magtudlo sa iban nga maglapas man mangin indi takus sa Ginharian sang langit.” Buot niya silingon, ini nga tawo indi gid makasulod sa Ginharian. “Apang,” padayon niya, “ang bisan sin-o nga nagatuman kag nagatudlo sini mangin mataas sa Ginharian sang langit.”—Mateo 5:19.

Ginapakamalaut ni Jesus bisan ang panimuot nga nagadul-ong sa paglapas sa Kasuguan sang Dios. Pagkatapos mapatalupangod ang ginsiling sang Kasuguan nga “Indi ka magpatay,” si Jesus nagdugang: “Ang bisan sin-o nga padayon nga nagakaakig sa iya utod manabat sa hukmanan.” (Mateo 5:21, 22) Serioso ang padayon nga pagkaakig sa isa, nga mahimo magaresulta sa pagpatay. Gani, ginpaathag ni Jesus ang dapat himuon sang isa para matigayon ang paghidait: “Gani, kon nagadala ka sang imo dulot sa halaran kag madumduman mo nga ang imo utod may malain nga buot sa imo, ibilin ang imo dulot sa atubangan sang halaran, kag maglakat ka. Makighidait ka anay sa imo utod, kag sa pagbalik mo, ihalad ang imo dulot.”—Mateo 5:23, 24.

Ang isa pa ka sugo sang Kasuguan amo ang batok sa pagpakighilahi. Nagkomento si Jesus: “Nabatian ninyo nga ginsiling sang una: ‘Indi ka magpanghilahi.’ Apang nagasiling ako sa inyo nga ang bisan sin-o nga nagatulok sa isa ka babayi kag nagahandum sa pagpakighilahi sa iya, nakapakighilahi na sa iya tagipusuon.” (Mateo 5:27, 28) Wala lang nagahambal si Jesus parte sa nagaligad nga imoral nga panghunahuna. Sa baylo, ginapadaku niya ang pagkaserioso sini kon ang isa padayon nga “nagatulok.” Ang padayon nga pagtulok masami nagapukaw sang handum. Gani kon may kahigayunan, mahimo magaresulta ini sa pagpakighilahi. Paano ini malikawan? Basi kinahanglan ang daku gid nga tikang. Si Jesus nagsiling: “Gani kon ang imo tuo nga mata nagapasandad sa imo, lukata ini kag ihaboy. . . . Kon ang imo tuo nga kamot nagapasandad sa imo, utda ini kag ihaboy.”—Mateo 5:29, 30.

Para mabuhi, ang pila ka tawo handa magpautod sang kamot nga may balatian. Amo kon ngaa si Jesus nagsiling nga mas importante nga “ihaboy” ang bisan ano, bisan ang butang nga hamili, pareho sang mata ukon kamot, para malikawan ang imoral nga panghunahuna kag ang resulta sini. “Maayo pa nga madula ang isa ka bahin sang imo lawas,” paathag ni Jesus, “sangsa ang imo bug-os nga lawas makadto sa Gehenna” (ang nagakalayo nga tinumpok sang basura sa gua sang pader sang Jerusalem), nga nagapahangop sang permanente nga kalaglagan.

Naglaygay man si Jesus parte sa pagpakig-angot sa mga tawo nga nagapanghalit kag nakasala. “Indi pagbalusi ang malauton,” siling niya, pero “kon tampaon ka sa tuo nga guya, itaya man ang imo wala.” (Mateo 5:39) Indi buot silingon nga indi na pagpangapinan sang isa ang iya kaugalingon ukon ang iya pamilya kon ginaatake. Ginsambit ni Jesus ang pagtampa, nga indi makahalit sing daku ukon makapatay, kundi makapainsulto lang. Ginasiling niya nga kon may luyag magsugod sang inaway ukon binais, paagi sa pagtampa ukon paagi sa pag-insulto, indi dapat magbalos.

Ini nga laygay nahisuno sa kasuguan sang Dios nga higugmaon ang isigkatawo. Gani ginlaygayan ni Jesus ang iya mga tagpalamati: “Padayon nga higugmaa ang inyo mga kaaway kag padayon nga ipangamuyo ang mga nagahingabot sa inyo.” Naghatag sia sing daku nga rason kon ngaa: “Agod mangin anak kamo sang inyo Amay nga yara sa langit, kay ginapabutlak niya ang iya adlaw sa mga malauton kag sa mga maayo.”—Mateo 5:44, 45.

Ginsumaryo ni Jesus ini nga bahin sang iya sermon: “Gani dapat kamo mangin himpit kaangay sang inyo langitnon nga Amay, kay sia himpit.” (Mateo 5:48) Indi niya buot silingon nga ang mga tawo mangin himpit. Pero paagi sa pag-ilog sa Dios, mapasangkad naton ang aton gugma bisan sa aton mga kaaway. Ang iban nga tulun-an nagsiling: “Mangin maluluy-on kamo, subong nga ang inyo Amay maluluy-on.”—Lucas 6:36.

Samtang ginapadayon ni Jesus ang iya sermon, ginpalig-on niya ang iya mga tagpalamati: “Mag-andam kamo nga ang inyo pagkamatarong indi lamang pakitakita sa mga tawo.” Ginpakamalaut ni Jesus ang pakitakita nga pagkadiosnon, kag nagdugang: “Kon maghatag kamo sing dulot tungod sa kaluoy, indi kamo magpatunog sing trumpeta kaangay sang ginahimo sang mga salimpapaw.” (Mateo 6:1, 2) Mas maayo nga maghatag sing dulot sang kaluoy sing tago.

Nagsiling pa si Jesus: “Kon magpangamuyo kamo, indi kamo mangin kaangay sang mga salimpapaw, kay luyag nila magpangamuyo nga nagatindog sa mga sinagoga kag sa mga ginsang-an sang mayor nga mga dalan agod makita sang mga tawo.” Sa baylo, sia nagsiling: “Kon magpangamuyo kamo, magsulod kamo sa inyo kuarto kag isira ang puertahan, kag mangamuyo sa inyo Amay nga indi makita.” (Mateo 6:5, 6) Wala ginapakamalaut ni Jesus ang tanan nga pagpangamuyo sa publiko, kay sia mismo naghimo sini. Ginapakamalaut lang niya ang mga pangamuyo nga luyag lang magpadayawdayaw.

Ginlaygayan niya ang kadam-an: “Kon magpangamuyo kamo, indi ninyo pagsulitsulita ang inyo ginasiling, subong sang ginahimo sang mga tawo sang mga pungsod.” (Mateo 6:7) Indi buot silingon ni Jesus nga sayop ang sulitsulit nga pangamuyo sa pareho nga topiko. Ginapakamalaut niya nga ‘sulitsuliton’ ang nasaulo nga mga pangamuyo. Ginhatag niya dayon ang modelo nga pangamuyo nga may pito ka pangabay. Ang una nga tatlo nagakilala sang kinamatarong sang Dios sa paggahom kag ang iya mga katuyuan—pakabalaanon ang iya ngalan, magkari ang iya Ginharian, kag matuman ang iya kabubut-on. Pagkatapos lamang sini nga puede na mangabay para sa aton kaugalingon—sang aton pagkaon kag kapatawaran sang mga sala, subong man nga indi kita pagsulayon labaw sa aton ikasarang kag luwason kita sa isa nga malaut.

Daw ano ka importante para sa aton ang aton mga pagkabutang? Ginpalig-on ni Jesus ang kadam-an: “Untati ninyo ang pagtipon sing mga bahandi para sa inyo kaugalingon diri sa duta nga sa diin may sapatsapat kag tuktok nga nagapang-ut-ot, kag sa diin may kawatan nga nagasulod kag nagapangawat.” Makatarunganon gid! Mahimo madula ang mga manggad, kag ang pagtipon naton sini wala sing pulos sa Dios. Gani nagsiling pa si Jesus: “Magtipon kamo sing mga bahandi para sa inyo kaugalingon didto sa langit.” Mahimo naton ini kon unahon naton ang pag-alagad sa Dios. Wala sing may makakuha sang aton maayo nga tindog sa Dios ukon sang padya nga kabuhi nga dayon. Matuod gid ang ginsiling ni Jesus: “Kon diin ang inyo bahandi, didto man ang inyo tagipusuon.”—Mateo 6:19-21.

Nagapadaku sini nga punto, naghatag sing ilustrasyon si Jesus: “Ang mata amo ang suga sang lawas. Gani, kon ang inyo mata nakapokus, ang inyo bug-os nga lawas masanag. Apang kon ang inyo mata mahisaon, ang inyo bug-os nga lawas madulom.” (Mateo 6:22, 23) Kon ang aton mata nagapanghikot sing maayo, daw pareho lang nga masanag ang aton lawas. Para mangin amo sini, dapat ang aton mata nakapokus sa isa lang ka butang; kon indi, mahimo magsayop kita sa pagtamod sa kabuhi. Ang pagpokus sa materyal nga mga butang sa baylo nga mag-alagad sa Dios magahimo sang aton ‘bug-os nga lawas nga madulom,’ nga magaresulta sa pagkadibunayag.

Naghatag dayon si Jesus sang halimbawa: “Wala sing tawo nga makapaulipon sa duha ka agalon; kay dumtan niya ang isa kag higugmaon ang isa, ukon unungan niya ang isa kag tamayon ang isa. Indi kamo makapaulipon sing dungan sa Dios kag sa Manggad.”—Mateo 6:24.

Ang pila nga nagapamati kay Jesus mahimo nabalaka parte sa kon paano nila tamdon ang ila materyal nga mga kinahanglanon. Gani ginpasalig niya sila nga indi magkabalaka kon unahon nila ang pag-alagad sa Dios. “Tan-awa ang nagalupad nga mga pispis; wala sila nagasab-ug sing binhi ukon nagaani ukon nagatipon sing pagkaon sa mga bodega. Apang, ginapakaon sila sang inyo langitnon nga Amay.”—Mateo 6:26.

Kag kamusta naman ang mga liryo sa bukid? Si Jesus nagsiling nga “bisan si Solomon sa bug-os niya nga pagkahalangdon wala makasuksok sing bayo nga kaangay sang isa sa ila.” Ano ang ginapakita sini? “Kon ginapapanaptan sang Dios kaangay sini ang mga tanom sa latagon nga yari karon kag buas idap-ong sa pugon, indi bala labi nga panaptan niya kamo?” (Mateo 6:29, 30) Maalamon nga nagpalig-on si Jesus: “Indi gid kamo magkabalaka kag magsiling, ‘Ano ang aton kaunon?’ ukon, ‘Ano ang aton imnon?’ ukon, ‘Ano ang aton isuksok?’ . . . Nahibaluan sang inyo langitnon nga Amay nga kinahanglan ninyo ini tanan. Gani, padayon ninyo nga unahon ang pagpangita sa Ginharian kag sa pagkamatarong sang Dios, kag ini tanan idugang sa inyo.”—Mateo 6:31-33.

Ang mga apostoles kag ang iban pa nga sinsero luyag magkabuhi nga nahamut-an sang Dios, pero indi ini mahapos sa ila kahimtangan. Halimbawa, madamo sang Fariseo ang mamulayon, nga mapintas nga nagahukom sa iban. Gani ginlaygayan ni Jesus ang iya mga tagpalamati: “Untati ninyo ang paghukom agod indi kamo paghukman sang Dios; kay kon paano kamo nagahukom, amo man ang paghukom sang Dios sa inyo.”—Mateo 7:1, 2.

Makatalagam gid nga sundon ining mamulayon nga mga Fariseo, subong sang gin-ilustrar ni Jesus: “Makatuytoy bala ang bulag sa isa pa ka bulag? Indi bala mahulog sila nga duha sa buho?” Gani paano tamdon sang mga tagpalamati ni Jesus ang iban? Indi nila dapat pagpakalainon ang iban, bangod serioso ini nga sala. Namangkot sia: “Paano mo masiling sa imo utod, ‘Utod, ipakuha sa akon ang dagami sa imo mata,’ samtang ikaw mismo wala nagatalupangod sa balayan sa imo mata? Salimpapaw! Kuhaa anay ang balayan sa imo mata, agod makakita ka sing maayo sa pagkuha mo sing dagami sa mata sang imo utod.”—Lucas 6:39-42.

Indi buot silingon nga indi na gid maghukom ang mga disipulo. “Indi ninyo pag-ihatag ang mga butang nga iya sang Dios sa mga ido, ukon ihaboy ang inyo mga perlas sa mga baboy,” palig-on ni Jesus sa ila. (Mateo 7:6) Hamili ang mga kamatuoran halin sa Pulong sang Dios, pareho sang malaragwayon nga mga perlas. Kon ang pila ka tawo maggawi pareho sang sapat, nga wala nagaapresyar sang hamili nga mga kamatuoran, dapat maghalin na ang mga disipulo kag mangita sang mga magabaton.

Ginhambalan nila liwat ang parte sa pangamuyo, kag ginpadaku ni Jesus nga indi kita mag-untat sa pagpangamuyo. “Padayon kamo sa pagpangayo, kag kamo pagahatagan.” Handa ang Dios sa pagsabat sa mga pangamuyo, subong sang ginpadaku sa pamangkot ni Jesus: “Sin-o sa inyo ang magahatag sing bato sa iya anak kon magpangayo sia sing tinapay? . . . Gani, kon kamo nga mga makasasala makahibalo maghatag sing maayo nga regalo sa inyo mga anak, daw ano pa gid ang inyo Amay sa langit! Ihatag gid niya ang maayo nga mga butang sa mga nagapangayo sa iya.”—Mateo 7:7-11.

Ginsiling dayon ni Jesus ang bantog nga kasuguan sa paggawi: “Gani, himua ninyo sa inyo isigkatawo ang tanan nga luyag ninyo nga himuon nila sa inyo.” Indi bala dapat tanan kita mamati kag mag-aplikar sining maayo nga laygay kon nagapakig-angot kita sa iban? Pero ang paghimo sini mahimo mabudlay, subong sang ginsugo ni Jesus: “Magsulod kamo sa makitid nga gawang, kay masangkad ang gawang kag malapad ang dalan nga nagapadulong sa kalaglagan, kag madamo ang nagaagi sa sini; apang makitid ang gawang kag mabudlay ang dalan nga nagapadulong sa kabuhi, kag pila lamang ang nakatultol sini.”—Mateo 7:12-14.

May pila nga magapatalang sa mga disipulo sa dalan nga nagapadulong sa kabuhi, gani si Jesus nagpaandam: “Mag-andam kamo sa butig nga mga manalagna nga nagapalapit sa inyo kag nagapakunokuno nga mga karnero, apang ang matuod mabangis gali sila nga mga lobo.” (Mateo 7:15) Si Jesus nagsiling nga makilala ang maayo kag malain nga mga kahoy paagi sa ila bunga. Amo man sa mga tawo. Gani makilala naton ang butig nga mga propeta paagi sa ila mga panudlo kag mga buhat. Huo, ginpaathag ni Jesus nga makilala ang isa ka disipulo indi lang paagi sa iya ginasiling kundi paagi man sa iya ginahimo. Ang pila nangangkon nga si Jesus ila Ginuo, pero paano kon wala nila ginahimo ang kabubut-on sang Dios? Si Jesus nagsiling: “Isiling ko sa ila: ‘Wala ako makakilala sa inyo! Palayo kamo sa akon, kay nagahimo kamo sing malain!’”—Mateo 7:23.

Naghinakop si Jesus sang iya sermon paagi sa pagsiling: “Ang tanan nga nagapamati kag nagatuman sining akon mga ginatudlo mangin kaangay sang tawo nga mainandamon, nga nagtukod sang iya balay sa igang. Sang nagbunok ang ulan kag nagbaha kag nagwaswas ang mabaskog nga hangin sa balay, wala ini matumba, kay gintukod ini sa igang.” (Mateo 7:24, 25) Ngaa nagatindog ang balay? Bangod “nagkutkot [ang tawo] sing madalom kag ginpasad ang sadsaran sini sa igang.” (Lucas 6:48) May iban pa nga butang nga nadalahig luwas sa pagpamati lang kay Jesus. Dapat manikasog kita nga ‘tumanon’ ang ginsiling niya.

Pero kamusta ang isa nga “nagapamati” pero ‘wala nagatuman sining mga ginatudlo’? “Kaangay [sia] sang tawo nga buangbuang, nga nagtukod sang iya balay sa balas.” (Mateo 7:26) Mahimo matumba ang balay bangod sa ulan, baha, kag hangin.

Natingala ang mga tawo sa paagi sang pagtudlo ni Jesus sa sini nga sermon. Ginhimo niya ini nga may awtoridad kag indi pareho sa mga lider sang relihion. Mahimo nga madamo sa nagpamati sa iya ang nangin mga disipulo niya.