Ang Pagtamod sang Biblia
Ang “Bag-ong Testamento” Bala Kontra-Semitiko?
ISA ka Amerikanong ebanghelisador ang nagsiling anay: “Ang establisado nga iglesia nakasala sa kalabanan nga bahin sang iya maragtas kag madamo sing salabton sa Paghukom, labi na tungod sa kontra-Semitismo nga buhat batok sa mga Judiyo.”
Ngaa ang kontra-Semitismo may malawig gid kag malaw-ay nga maragtas, nga nagapadayon bisan sa ika-20 nga siglo? Ginabasol sang iban ang Cristianong Griegong Kasulatan, ang ginatawag nga Bag-ong Testamento. Halimbawa, si Krister Stendhal, dekano sang Harvard Divinity School, nagsiling: “Inang . . . mga pinamulong sa Bag-ong Testamento nga nagpanghikot subong ‘balaan’ nga pahanugot agod dumtan ang mga Judiyo kilala kag ginabaton sing kinaandan nga katunayan.” Bisan pa mahimo ini ginabaton sing kinaandan, matuod gid bala ini?
Sin-o ang Basulon sa Pagkapatay ni Jesus?
Ang isa ka pinamulong nga masunson ginasambit subong pamatuod sang kontra-Semitismo sa “Bag-ong Testamento” amo ang Mateo 27:15-25. Didto ginasugiran kita nga ginpangabay sang Judiyong kadam-an sa Romanong gobernador nga si Poncio Pilato nga ipalansang si Jesus, nga nagasinggit: “Ang iya dugo mahulog sa amon kag sa amon mga anak.” Gintudlo bala dira sang “Bag-ong Testamento” nga ang tanan nga unang-siglo nga mga Judiyo amo ang may salabton sa pagkapatay ni Jesus kag nga ang mga Judiyo dapat makilal-an sing dayon subong mga manugpatay ni Cristo?
Una sa tanan, ano ang reaksion sang kalabanan nga mga Judiyo kay Jesus sang nagaministeryo sia? Ginapakita sang “Bag-ong Testamento” nga si Jesus popular katama sa Judiyong kadam-an, ilabi na sa Galilea, diin ginhimo niya ang kalabanan sang iya ministeryo. (Juan 7:31; 8:30; 10:42; 11:45) Lima lamang ka adlaw antes sia gindakop kag ginpatay, gin-abiabi sia sang isa ka Judiyong kadam-an sa Jerusalem subong ang Mesias.—Mateo 21:6-11.
Sin-o, kon amo, ang luyag magpapatay kay Jesus? Ang “Bag-ong Testamento” nagasiling nga si Jesus indi popular sa puno nga mga saserdote kag sa madamo sa mga Fariseo kag mga Saduceo bangod ginbuyagyag niya ang ila pagkasalimpapaw. (Mateo 21:33-46; 23:1-36)a Ang mataas nga saserdote nga si Caifas amo ang isa sang panguna nga namatok kay Jesus. Walay duhaduha nga namigado sia sang ginpanabog ni Jesus ang mga manugbaylo-kuwarta sa templo. (Marcos 11:15-18) Dugang pa, nahangawa si Caifas nga ang popularidad ni Jesus sa Judiyong mga kadam-an magadul-ong sa ulihi sa pagpasilabot sang Roma kag sa iya personal nga pagkadula sang gahom. (Juan 11:45-53) Busa, ginbuko sang puno nga mga saserdote kag sang iban pa nga mga relihiosong lider ang kamatayon ni Jesus kag gintugyan sia sa isa ka Romanong hukmanan agod patyon. (Mateo 27:1, 2; Marcos 15:1; Lucas 22:66–23:1) Makahalam-ot nga ang popularidad ni Jesus sa mga Judiyong masa nagdul-ong sa iya kamatayon!
Bangod sang popularidad ni Jesus, paano mapangabay sang Judiyong kadam-an ang iya kamatayon? Sanglit ang kalabanan sang mga sumalakdag ni Jesus mga taga-Galilea, posible nga ang kadam-an nga luyag magpatay sa iya kalabanan mga taga-Judea. Ang mga taga-Galilea mainabyanon, mapainubuson, kag prangka sing kinaugali, samtang ang mga taga-Judea matinaastaason, manggaranon, kag mataas sing tinun-an, labi na sa Jerusalem. Sing talalupangdon, ginasugid ni Mateo nga ang kadam-an ginsugyot sang “punong mga saserdote kag sang mga tigulang.” (Mateo 27:20) Anong kabutigan ang ginsiling nila sa kadam-an amo kon ngaa napukaw sila sa sining paagi? Amo bala ang kabutigan nga ginpresentar nila sang nagligad sa kasaba ni Jesus kag ginsulit sang ginpatay si Jesus, nga amo, nga si Jesus nagsiling nga laglagon niya ang templo?—Marcos 14:57, 58; 15:29.b
Salabton sang Komunidad
Kon ining Judiyong kadam-an indi ang bug-os nga Judiyong katawhan, ngaa si apostol Pedro, sang nagpamulong sa isa ka dakung kadam-an sang mga Judiyo nga nagtipon sa Jerusalem pagligad sang 52 ka adlaw para sa Piesta sang mga Semana, nagsiling: “Ginlansang ninyo [si Jesus] kag ginpatay paagi sa kamot sang mga malinapason”? (Binuhatan 2:22, 23) Pat-od gid nga nakahibalo si Pedro nga ang kalabanan sa ila wala sing labot sa mga hitabo nga nagdul-ong sa pagpatay kay Jesus. Gani, ano ang buot silingon ni Pedro?
Suno sa Kasulatan, ang wala matumbasi nga pagpatay salabton indi lamang sang nakapatay kundi sang komunidad man nga wala makahatag sa iya sing katarungan. (Deuteronomio 21:1-9) Halimbawa, ang bug-os nga tribo ni Benjamin ginhukman anay nga nakasala sa dugo bangod sang indi pagsilot sa isa ka grupo sang mga manugpatay sa tunga nila. Bisan pa nga ang kalabanan sa tribo wala maulamid sing direkta sa pagpatay, paagi sa pagpahanugot sa sining krimen, ginpasapayanan nila ini kag busa may salabton. (Hukom 20:8-48) Sa pagkamatuod, ginasiling nga ang “paghipos pagpasugot.”
Sa kaanggid nga paagi, ang unang-siglo nga Judiyong pungsod nagsugot sa krimen sang ila nakasala sa dugo nga mga lider. Paagi sa pagtugot sa mga buhat sang pagpatay sang puno nga mga saserdote kag mga Fariseo, ang bug-os nga pungsod may salabton. Walay duhaduha nga amo ini kon ngaa nanawagan si Pedro sa iya Judiyong tumalambong nga magpakita sing paghinulsol.c
Ano ang mga resulta sinang pagsikway kay Jesus subong Mesias? Si Jesus nagsiling sa siudad sang Jerusalem: “Ang inyo balay [ang templo] ginabayaan nga mamingaw.” (Mateo 23:37, 38) Huo, ginkuha sang Dios ang iya pangamlig, kag ang mga Romanong hangaway naglaglag sang ulihi sang Jerusalem kag sang templo sini. Subong nga ang pamilya sang isa ka tawo magabatyag sang mga resulta kon uyangan niya ang tanan niya nga mga pagkabutang, ang pagkawasi sang balaan nga pangamlig nabatyagan indi lamang sang mga nagpangayo sang kamatayon ni Jesus kundi sang ila man mga pamilya. Sa sining kahulugan ang dugo ni Jesus nahulog sa ila kag sa ila mga anak.—Mateo 27:25.
Apang, ang “Bag-ong Testamento” wala nagasiling nga ang ulihi nga mga kaliwatan sang mga Judiyo manabat sing pinasahi tungod sa kamatayon ni Jesus. Sa kabaliskaran, bangod sang iya gugma sa ila katigulangan nga si Abraham, ginpakitaan sang Dios ang mga Judiyo sing pinasahi nga patugsiling, nagtanyag sa ila sing nahaunang kahigayunan nga mangin mga Cristiano. (Binuhatan 3:25, 26; 13:46; Roma 1:16; 11:28) Sang ining kahigayunan ginhatag sang ulihi sa mga indi Judiyo, ang Dios wala na makig-angot kay bisan sin-o pasad sa ginhalinan nga pungsod. Si Pedro nagsiling: “Matuod gid ginahantop ko nga ang Dios walay ginapasulabi sa mga tawo, apang sa tagsa ka pungsod ang nagakahadlok sa iya kag nagahimo sang katarungan kalahamut-an sa iya.” (Binuhatan 10:34, 35) Si apostol Pablo nagsulat sang ulihi: “Walay ginkalainan sa Judiyo kag Griego.” (Roma 10:12) Ang mga Judiyo sadto may pareho nga tindog sa atubangan sang Dios subong sang mga indi Judiyo, kag amo gihapon ina karon.—Ipaanggid ang Ezequiel 18:20.
Ngaa May Kontra-Semitismo sa Cristiandad?
Busa makita nga ang “Bag-ong Testamento” indi kontra-Semitiko. Sa baylo, ang “Bag-ong Testamento” nagarekord sang mga panudlo sang isa ka tawo nga nabuhi kag napatay nga isa ka Judiyo kag nga nagtudlo sa iya Judiyong mga sumulunod nga tahuron ang mga talaksan sang Mosaikong Kasuguan. (Mateo 5:17-19) Apang kon ang “Bag-ong Testamento” indi ang balasulon, ngaa padayon nga may kontra-Semitismo sa Cristiandad?
Ang Cristianismo mismo indi ang balasulon. Sa paagi nga kaanggid sa iya sang butig nga mga Cristiano sang panahon ni Judas nga “nagabaylo sang dibagay nga kaluoy sang Dios nga balibad sa kaulag,” ang nagapangangkon nga mga Cristiano sa bug-os nga maragtas nagguyod sang ngalan ni Cristo sa lunang sang pagkapanatiko kag pagpamatok. (Judas 4) Busa, ang kabangdanan sang kontra-Semitismo sa Cristiandad amo ang makagod nga pagpamatok sang katawhan nga Cristiano sa ngalan lamang.
Sing makawiwili, si Jesus mismo nagtagna nga ang iban magaangkon nga nakahimo sang tanan nga sahi sang gamhanan nga mga binuhatan sa iya ngalan apang sa pagkamatuod “mga manugbuhat sang kalautan”—indi mga abyan niya! (Mateo 7:21-23) Madamo sa ila ang nagtinguha nga gamiton ang “Bag-ong Testamento” subong balibad sang ila mga pagdumot kag dimatarong nga mga pagpamatok, apang ang mahunahunaon nga tawo makahangop sinang indi hanuot nga pakunokuno.
Ang butig nga mga Cristiano dapat manabat sa Dios tungod sang ila kontra-Semitismo. Apang subong nga ang pagluntad sang huwad nga kuwarta wala nagapanghiwala sang pagluntad sang matuod nga kuwarta, ang pagluntad sang imitasyon nga mga Cristiano wala gid nagabuhin sang katunayan nga may yara, sa pagkamatuod, matuod nga mga Cristiano, mga tawo nga nakilala tungod sang ila gugma, indi tungod sang ila indi makatarunganon nga pagpamatok. Ngaa indi kilalahon ina nga mga tawo sa Kingdom Hall sang mga Saksi ni Jehova malapit sa inyo?
[Mga footnote]
a Ang unang-siglo nga Judiyong istoryador nga si Joseph ben Matthias (Flavius Josephus) nagrekord nga sa sining dag-on, ang mataas nga mga saserdote sang Israel masami nga ginatangdo kag ginapahalin sa katungdanan sang mga ahente sang Roma sing makaisa sa isa ka tuig. Sa sining kahimtangan, ang mataas nga pagkasaserdote nangin makagod nga katungdanan nga nagganyat sa pinakamalain nga mga elemento sang katilingban. Ginpamatud-an sang The Babylonian Talmud ang pagpatuyang sa moral sang pila sining mataas nga mga saserdote. (Pesaḥim 57a) Ginpatalupangod man sang Talmud ang huyog sang mga Fariseo padulong sa pagkasalimpapaw. (Soṭah 22b)
b Si Jesus aktuwal nga nagsiling sa iya mga kaaway: “Gub-a ninyo ining templo, kag sa tatlo ka adlaw akon patindugon ini.” (Juan 2:19-22) Apang subong sang ginpakita ni Juan, indi ang templo sa Jerusalem ang ginapatuhuyan ni Jesus, kundi “ang templo nga iya lawas.” Busa ginpaanggid ni Jesus ang iya ginalauman nga kamatayon kag pagkabanhaw sa pagguba kag pagpatindog liwat sa isa ka tinukod.—Ipaanggid ang Mateo 16:21.
c Ang kaanggid nga salabton nakita man sa modernong panahon. Indi tanan nga mga banwahanon sa Nazi nga Alemanya ang direkta nga naulamid sa kalainan. Walay sapayan, ginbaton sang Alemanya ang salabton sang komunidad kag boluntaryo nga nagpakamaayo nga bayaran ang mga biktima sang paghingabot sang Nazi.
[Blurb sa pahina 13]
Ang kontra-Semitismo sa Cristiandad ginabuhat sang mga tawo nga Cristiano sa ngalan lamang
[Retrato sa Pahina 11]
Si Jesus ukon ang iya mga disipulo wala magsakdag sang kontra-Semitismo