Ang Paghantop sa Prinsipio Nagapakita sing Pagkahamtong
ANG malain nga kaupdanan nagadunot sang mapuslanon nga mga batasan. Anihon mo kon ano ang ginsab-ug mo. (1 Corinto 15:33; Galacia 6:7) Sa pisikal man ukon sa espirituwal, ang tagsa ka pinamulong isa ka halimbawa sang panguna nga kamatuoran—sang isa ka prinsipio—kag ang tagsa nagaaman sing sadsaran para sa mga kasuguan. Apang, ang mga kasuguan mahimo nga umalagi lamang, kag espesipiko ini sa masami. Ang mga prinsipio, sa pihak nga bahin, may masangkad nga aplikasyon, kag mahimo nga magdugay sing dayon. Busa, ang Pulong sang Dios nagapalig-on sa aton nga maghunahuna may kaangtanan sa mga prinsipio kon san-o nga posible.
Ginahatagan sing kahulugan sang Webster’s Third New International Dictionary ang prinsipio subong “kabilugan ukon sadsaran nga kamatuoran: isa ka masangkad kag sadsaran nga kasuguan, doktrina, ukon haumhaum nga sa diin ang iban ginpasad ukon gikan sa sini ang iban ginkuha.” Halimbawa, sa isa ka bata ang isa mahimo maghatag sing sugo, “Indi mo dapat tandugon ang kalan.” Apang sa isa ka hamtong ang pinamulong, “Ang kalan mainit” bastante na. Talupangda nga ang naulihi mas masangkad nga pinamulong. Bangod nagatuytoy ini sa mahimo nga himuon sang isa—ayhan magluto, maghurno, ukon magpatay sing kalan—sa kahulugan nangin isa ini ka prinsipio.
Siempre pa, ang yabi nga mga prinsipio sa kabuhi espirituwal; ginatuytuyan sini ang aton pagsimba sa Dios kag ang aton kalipay. Apang, ang iban wala na nagapanikasog sa pagpangatarungan sa mga prinsipio. Ginapakamaayo nila ang kasulhay sang isa ka kasuguan kon kinahanglan nga magdesisyon. Indi ini maalamon kag supak sa halimbawa nga ginpahamtang sang matutom anay nga mga tawo sang panahon sang Biblia.—Roma 15:4.
Mga Tawo nga May Diosnon nga Prinsipio
Sa tunga sang dihimpit nga mga tawo, si Abel matawag subong ang nahauna gid nga tawo nga may diosnon nga prinsipio. Mahimo nga ginhunahuna niya sing maayo ang saad tuhoy sa “binhi” kag ginhantop nga ang pagtubos sa sala magakinahanglan sing halad nga dugo. (Genesis 3:15) Busa ginhalad niya sa Dios ang “mga pinakaali sa iya panong.” Ang dinalan “bisan ang ila matambok nga mga bahin” nagapakita nga ginhatag ni Abel kay Jehova ang iya pinakamaayo. Apang, pagligad pa sang kapin sa duha ka libo ka tuig nga napatay si Abel nga ang Dios una nga naghatag sing detalyado nga mga sugo nahanungod sa mga halad. Kon ipaanggid sa mahinadlukon sa Dios nga de-prinsipio nga tawo nga si Abel, ang iya utod nga si Cain naghimo sing rutina lamang nga paghalad sa Dios. Apang ang iya panimuot indi nagakaigo, ang iya halad nagpakita sing tagipusuon nga wala sing prinsipio.—Genesis 4:3-5.
Si Noe isa man ka tawo nga may diosnon nga prinsipio. Samtang ginapakita sang rekord sang Biblia nga ang Dios espesipiko nga nagsugo sa iya nga magtukod sing arka, wala kita sing mabasa nga sugo nga magbantala sia sa iban. Apang, si Noe gintawag nga “manugbantala sang pagkamatarong.” (2 Pedro 2:5) Bisan pa nga ayhan ginsugo sang Dios si Noe nga magbantala, walay duhaduha nga ang iya paghangop sa prinsipio kag ang iya gugma sa isigkatawo ang nagpahulag man sa iya nga himuon ini. Sanglit nagakabuhi kita sa tion nga kaangay sadtong kay Noe, ilugon naton ang iya maayong panimuot kag halimbawa.
Indi kaangay sang mga klero sadtong panahon niya, gintudluan ni Jesus ang katawhan sa paghunahuna suno sa mga prinsipio. Ang iya Sermon sa Bukid isa ka halimbawa. Ang bug-os nga kinaiya sini nagapanugda sing prinsipio. (Mateo, kapitulo 5-7) Si Jesus nagtudlo sa sining paagi bangod, kaangay nanday Abel kag Noe nga nauna sa iya, kilala gid niya ang Dios. Bisan sang lanubo pa, gintahod niya ang sadsaran nga kamatuoran: “Indi lamang paagi sa tinapay . . . kundi paagi sa tagsa ka pinamulong sa baba ni Jehova nga ang tawo mabuhi.” (Deuteronomio 8:3; Lucas 2:41-47) Huo, ang yabi agod mangin isa ka tawo nga may diosnon nga prinsipio amo gid ang pagkilala kay Jehova, sang iya mga naluyagan, sang iya mga wala maluyagan, kag sang iya mga katuyuan. Kon ining mga prinsipio tuhoy sa Dios nagatuytoy sang aton kabuhi, sa katunayan, ini nangin buhi nga mga prinsipio.—Jeremias 22:16; Hebreo 4:12.
Ang mga Prinsipio kag ang Tagipusuon
Posible nga tumanon ang isa ka kasuguan nga may pangalag-ag lamang, ayhan bangod sang kahadlok sa silot sang indi pagtuman. Apang, ang pagtuman sa isa ka prinsipio, nagapugong sa sina nga panimuot, kay kon ang isa ginatuytuyan sang mga prinsipio ang pagtuman sing tinagipusuon natural lamang. Binagbinaga si Jose nga, kaangay nanday Abel kag Noe, nagkabuhi antes ginpasad ang katipan sang Mosaikong Kasuguan. Sang gintinguhaan sia nga sulayon sang asawa ni Potifar, si Jose nagsabat: “Paano bala nian nga makahimo ako sining daku nga kalautan kag magpakasala batok sa Dios?” Huo, nahibaluan ni Jose ang prinsipio nga ang bana kag asawa “isa ka unod.”—Genesis 2:24; 39:9.
Sa karon ang kalibutan kulang sing matarong nga mga prinsipio. Nagakaon ini kaangay sang isa ka hakugan sing kasingki kag imoralidad. Ang katalagman amo nga ang isa ka Cristiano mahimo masulay nga mag-ingkit, ayhan sing tago, sa amo man nga walay pulos nga pagkaon—mga sine, video, ukon libro. Daw ano ka dalayawon, nian, kon kaangay ni Jose sikwayon naton ang malain bangod sang prinsipio nga dumtan ang malain, nagadumdom nga ang mga mainunungon lamang ang luwason sang Dios sa nagapakari nga “dakung kapipit-an.” (Mateo 24:21) Huo, kon paano kita nagahikot sing pribado, indi sa publiko, ang nagapakita kon sin-o gid kita sa sulod.—Salmo 11:4; Hulubaton 15:3.
Gani kon ginatuytuyan kita sang mga prinsipio sang Biblia, indi kita mangita sing ginahunahuna nga mga lusot sa mga kasuguan sang Dios; ukon magatinguha kita nga tan-awon kon tubtob diin ang mahimo naton nga wala ginalapas sing aktuwal ang isa ka kasuguan. Ini nga panghunahuna wala sing pulos; magasaklaw ini sa aton sa ulihi.
Tan-awa ang sa Likod Sang Kasuguan
Sa pagkamatuod, ang mga kasuguan may importante nga bahin sa kabuhi sang isa ka Cristiano. Kaangay ini sang mga bantay nga nagabulig sa pag-amlig sa aton, kag sa alibutod sini yara ang madamong importante nga prinsipio. Ang indi paghantop sa sining mga prinsipio mahimo nga magapaugdaw sang aton gugma sa may kaangtanan nga mga kasuguan. Ginpakita ini sang dumaan nga pungsod sang Israel.
Ang Dios naghatag sa Israel sing Napulo ka Sugo, ang nahauna sini nagadumili sang pagsimba sa bisan anong iban pa nga dios magluwas kay Jehova. Nga si Jehova ang nagtuga sang tanan nga butang isa ka sadsaran nga kamatuoran sa likod sining kasuguan. (Exodo 20:3-5) Apang nagkabuhi bala suno sa sining prinsipio ang pungsod? Si Jehova mismo nagasabat: “ ‘Ikaw ang amon amay’ [siling sang mga Israelinhon] sa isa ka tablon sang kahoy kag [nagsinggit sila sing] ‘Nanay’ sa isa ka bato. Apang nagtalikod sila sa akon [Jehova] kag ginlikaw ang ila mga nawong sa akon.” (Jeremias 2:27, The New English Bible) Daw ano ka kibulon kag wala sing prinsipio nga kabuangan! Kag nagsaklaw gid ini sang tagipusuon ni Jehova!—Salmo 78:40, 41; Isaias 63:9, 10.
Ang mga Cristiano may mga kasuguan man halin sa Dios. Halimbawa, dapat nila likawan ang idolatriya, seksuwal nga imoralidad, kag ang sayop nga paggamit sa dugo. (Binuhatan 15:28, 29) Kon hunahunaon mo ang tuhoy sini, makita naton ang mga prinsipio sa likod sini, subong sang: Ang Dios nagakabagay sang aton eksklusibo nga debosyon; dapat kita mangin matutom sa aton tiayon; kag si Jehova amo ang aton Manughatag-Kabuhi. (Genesis 2:24; Exodo 20:5; Salmo 36:9) Kon nahantop kag nahangpan naton sing maayo ang mga prinsipio sa likod sining mga kasuguan, makita naton nga para ini sa aton kaugalingon nga kaayuhan. (Isaias 48:17) Para sa aton, ang “mga kasuguan [sang Dios] indi makapabug-at.”—1 Juan 5:3.
Walay sapayan nga wala anay pagsapaka sang mga Israelinhon ang mga kasuguan sang Dios, sang panahon ni Jesus ang ila “mga doktor sang kasuguan,” ang mga escriba, sobra pa ang ginhimo. Naghimo sila sing madamong kasuguan kag tradisyon nga nagbalabag sang putli nga pagsimba kag nagtabon sang diosnon nga mga prinsipio. (Mateo 23:2, NEB) Napilitan ang mga tawo nga batunon ang kapaslawan, pagkawalay paglaum, ukon pagkasalimpapaw. (Mateo 15:3-9) Kag madamo sang hinimo-sang-tawo nga mga kasuguan ang mapintas. Sang buot ayuhon ang isa ka tawo nga itus ang kamot, ginpamangkot ni Jesus ang mga Fariseo nga didto sadto: “Suno bala sa kasuguan ang paghimo sing maayo?” Ang ila paghipos nagasinggit sing indi, nga nagpabatyag kay Jesus sing “daku nga kalisod bangod sang katig-a sang ila tagipusuon.” (Marcos 3:1-6) Ang mga Fariseo mahimo magbulig sa nabukot ukon nasamaran nga hayop (isa ka pinansial nga puhunan) sa Adlaw nga Inugpahuway apang indi sa isa ka lalaki ukon isa ka babayi—magluwas lamang kon kabuhi kag kamatayon na ang nadalahig. Sa pagkamatuod, tuman sa ila ka mahunahunaon sa tawhanon nga mga kasuguan kag mga detalye nga kaangay sang mga subay nga pirme nagalabaylabay sa isa ka pinintahan, wala nila makita ang bug-os nga laragway—ang diosnon nga mga prinsipio.—Mateo 23:23, 24.
Apang, bisan ang mga pamatan-on, kon ang ila mga tagipusuon hanuot, sarang makahatag sing kadungganan kay Jehova paagi sa pagpabalor nila sa mga prinsipio sang Biblia. Ginpamangkot sang manunudlo sang trese-anyos nga si Rebecca ang klase kon sin-o ang magasugal. Ang kalabanan nagsiling nga indi sila magasugal. Apang, sang ginhinambitan ang lainlain nga mga kahimtangan, ang tanan magluwas kay Rebecca nagpasugot nga magasugal sila sa bisan paano. Ginpamangkot sang manunudlo si Rebecca kon magabakal sia sing 20-sentimos nga tiket sa ripa para sa isa ka maayo nga katuyuan. Si Rebecca nagsiling nga indi kag ginhatag niya ang Makasulatanhon nga mga rason kon ngaa isa ini ka porma sang sugal. Nian ang iya manunudlo nagsiling sa bug-os nga klase: ‘Sa opinyon ko, si Rebecca lamang diri ang may ginatawag ko nga “mga prinsipio” sa tunay nga kahulugan sang tinaga.’ Huo, mahimo na lang kuntani magasabat si Rebecca, “Supak ini sa akon relihion,” apang labi pa sa sina ang nahunahuna niya; mahimo sia makasabat kon ngaa ang sugal malain kag kon ngaa indi niya luyag makigbahin sa sini.
Ang mga halimbawa kaangay nanday Abel, Noe, Jose, kag Jesus nagapakita sa aton kon paano kita makabenepisyo paagi sa paggamit sang aton “ikasarang sa paghunahuna” kag sang aton “ikasarang sa pagpangatarungan” sa pagsimba sa Dios. (Hulubaton 2:11; Roma 12:1) Mas maayo nga ilugon sang Cristianong mga gulang si Jesus samtang “ginabantayan [nila] ang panong sang Dios nga [ila] ginaatipan.” (1 Pedro 5:2) Subong sang ginpakita nga halimbawa ni Jesus, ang mga nagahigugma sang diosnon nga mga prinsipio amo ang mga nagauswag sa idalom sang pagkasoberano ni Jehova.—Isaias 65:14.