Ang Sibu nga Ihibalo Tuhoy sa Dios kag sa Iya Anak Nagadul-ong sa Kabuhi
“Ini nagakahulugan sing kabuhi nga walay katapusan, ang pagkuha nila sing ihibalo tuhoy sa imo, ang lamang matuod nga Dios, kag tuhoy sa isa nga imo ginpadala, si Jesucristo.”—JUAN 17:3.
1. Ngaa importante gid ang sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios kag kay Jesucristo?
ANG sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios kag sa iya Anak, nga si Jesucristo, importante para sa mga maluyag sing kabuhi nga walay katapusan. “Ang kabubut-on [sang Dios] amo nga ang tanan nga sahi sang tawo maluwas kag makadangat sa sibu nga ihibalo tuhoy sa kamatuoran.” (1 Timoteo 2:4) Ina nga ihibalo gikan sa inspirado nga Pulong sang Dios, ang Biblia, magasangkap sa aton sa paghibalo kon sin-o ang Dios kag kon ano ang aton mga obligasyon sa iya. (2 Timoteo 3:16, 17; 1 Juan 2:17) Magabulig man ini sa aton nga makilala sing nagakaigo si Jesucristo kag ang aton kaangtanan sa iya.—Salmo 2:12; Filipos 2:5-11.
2. Ano ang mahimo mangin resulta sang kakulang sing sibu nga ihibalo?
2 Kon wala sing sibu nga ihibalo, mahimo kita masiod sang dimatuod nga mga panudlo nga ginasakdag sang kaaway sang Dios, si Satanas nga Yawa, nga “butigon kag amay sang kabutigan.” (Juan 8:44) Busa, kon ang isa ka doktrina nagasumpakil sa Pulong sang Dios, kon butig ini, nian ang pagtuo sa sini kag ang pagtudlo sini nagapakahuya kay Jehova kag nagahimo sa aton nga batok sa iya. Gani kinahanglan nga usisaon naton sing mahalungon ang Kasulatan agod mapatuhay ang kamatuoran gikan sa kabutigan. (Binuhatan 17:11) Indi naton luyag mangin kaangay sang iban nga “pirme nagatuon apang indi gid makadangat sa sibu nga ihibalo tuhoy sa kamatuoran.”—2 Timoteo 3:1, 7.
3. Ano ang maathag nga panudlo sang Biblia nahanungod sa Dios, kay Jesucristo, kag sa balaan nga espiritu?
3 Subong nakita na naton sa nagligad nga artikulo, ang doktrina sang Trinidad wala ginatudlo sang Biblia. Sa Pulong gid sang Dios, maathag nga ginasugiran niya kita nga sia ang Manunuga sang tanan nga butang kag ang iya nahauna nga gintuga sa langit amo ang iya Anak. (Bugna 4:11; Colosas 1:15, 16) Ginpadala sang Dios ang iya Anak sa duta subong tawo agod mag-aman sing halad nga gawad, nga nangin sadsaran para sa kapatawaran sang mga sala sang katawhan, kag sa pagpasanag sa sinsero nga mga tawo sing dugang pa nahanungod sa Dios kag sa iya mga katuyuan. (Mateo 20:28; Juan 6:38) Apang, ang simple, maathag nga panudlo nga ang Dios kag si Cristo duha ka magkatuhay nga mga persona, kag nga ang balaan nga espiritu indi persona kundi aktibo nga puwersa sang Dios, ginpatiko sa bug-os nga mga siglo. Sa baylo, ang Trinidad nga panudlo nangin sadsaran nga doktrina sang Cristiandad.
“Ako kag ang Amay Isa”
4. Ngaa indi matuod ang ginasiling sang mga relihion nahanungod sa Juan 10:30?
4 Masami nga ginabalikwat sang mga iglesia ang Juan 10:30 sa pagsakdag sa Trinidad, bisan pa wala ginsambit sa sina nga bersikulo ang ikatlo nga persona. Didto si Jesus nagsiling: “Ako kag ang Amay isa.” Apang buot bala silingon ni Jesus nga sia ang Dios nga Labing Gamhanan, sa tuhay lamang nga porma? Indi, indi ina mahimo kay si Jesus pirme nagsiling nga sia ang Anak sang Dios kag, kubos sa Iya kag nagapasakop sa Iya. Ano, nian, ang buot silingon ni Jesus sa Juan 10:30?
5, 6. (a) Ano ang buot silingon ni Jesus na sia kag ang iya Amay isa? (b) Paano ini ginailustrar may kaangtanan sa mga disipulo ni Jesus?
5 Ang buot silingon ni Jesus amo nga sia kag ang iya Amay isa sa panghunahuna kag sa katuyuan. Makita ini sa Juan 17:21, 22, nga sa diin si Jesus nangamuyo sa Dios nga ang iya mga disipulo ‘mangin isa tanan, subong nga ikaw, Amay, nahiusa sa akon kag ako nahiusa sa imo, nga sila man mahiusa sa aton . . . agod nga mangin isa sila subong nga kita isa.’ Nangamuyo bala si Jesus nga ang tanan nga disipulo niya mangin isa ka persona? Wala, nangamuyo sia nga maghiusa sila, mag-isa sa hunahuna kag sa katuyuan, subong nga amo si Jesus kag ang Dios.
6 Amo man nga ideya ang ginapabutyag sa 1 Corinto 1:10, nga sa diin si Pablo nagasiling nga ang mga Cristiano ‘dapat tanan maghambal nga may paghilisugot, kag wala dapat sing pagbinahinbahin sa tunga nila, kundi mag-isa sila sa painoino kag kaisipan.’ Gani sang magsiling si Jesus nga sia kag ang iya Amay isa, indi niya buot silingon nga sila isa ka persona, subong nga sang magsiling sia nga ang iya mga disipulo dapat mangin isa indi niya buot silingon nga sila isa ka persona.
Sin-o “ang Pulong”?
7. (a) Ano ang ginasiling sang Cristiandad nahanungod sa Juan 1:1? (b) Ano ang yara sa Juan 1:1 nga nagapakita dayon nga wala sing Trinidad nga ginahambal diri?
7 Apang, kamusta naman ang Juan 1:1, nga nagasiling sa King James Version: “Sa ginsuguran amo ang Pulong, kag ang Pulong kaupod sa Dios, kag ang Pulong Dios”? Ang Juan 1:14 nagasugid sa aton nga “ang Pulong nangin unod kag nagpuyo sa tunga naton.” Ang Cristiandad nagapangangkon nga ining “Pulong” (Griego, loʹgos) nga nagkari sa duta subong si Jesucristo amo ang Dios nga Labing Gamhanan mismo. Apang, talupangda nga bisan sa King James Version ang Juan 1:1 nagasiling “ang Pulong kaupod sa Dios.” Ang isa nga kaupod sang isa ka persona indi pareho sa sina nga persona. Gani bisan sa sining pagbadbad, duha ka magkatuhay nga personalidad ang ginapakita. Subong man, wala sing ikatlo nga persona sang Trinidad nga ginasambit.
8. Paano ginabadbad sang iban nga mga badbad sang Biblia ang naulihi nga bahin sang Juan 1:1?
8 Tuhoy sa King James Version nga nagasiling sa naulihi nga bahin sang Juan 1:1 nga ang “Pulong Dios,” tuhay ang ginasiling sang iban nga mga badbad. Ang iban subong sang masunod:
1808: “kag ang pulong isa ka dios.” The New Testament, in an Improved Version, Upon the Basis of Archbishop Newcome’s New Translation: With a Corrected Text, London.
1864: “kag isa ka Dios ang Pulong.” The Emphatic Diaglott, ni Benjamin Wilson, Nueva York kag London.
1935: “kag ang Pulong balaan.” The Bible—An American Translation, ni J. M. P. Smith kag ni E. J. Goodspeed, Chicago.
1935: “ang Logos balaan.” A New Translation of the Bible, ni James Moffatt, Nueva York.
1975: “kag isa ka dios (ukon, diosnon nga sahi) ang Pulong.” Das Evangelium nach Johannes, ni Siegfried Schulz, Göttingen, Alemanya.
1978: “kag ang Logos isa ka sahi nga tulad sa dios.” Das Evangelium nach Johannes, ni Johannes Schneider, Berlin.
1979: “kag ang Logos isa ka dios.” Das Evangelium nach Johannes, ni Jurgen Becker, Würzburg, Alemanya.
Subong man, sang 1950 ang New World Translation of the Christian Greek Scriptures, nga ginbalhag sang Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., nagbadbad sa prase nga, “kag ang Pulong isa ka dios.”
9. Sa Griegong teksto, ano ang yara sa unahan sang una nga paggamit sa nombre nga the·osʹ (dios) sa Juan 1:1, nga nagapakita nga ang ginapatuhuyan amo ang labing gamhanan nga Dios?
9 Nagahisanto bala ina nga mga badbad sa gramatiko nga pagkahuman sang Juan 1:1 sa Griegong hambal? Huo, nagahisanto sila. Sa Juan 1:1 duha ka beses nga gingamit ang Griegong nombre nga the·osʹ (dios). Ang una nga paggamit nagapatuhoy sa labing gamhanan nga Dios, nga kaupod sang Pulong—“kag ang Pulong [loʹgos] kaupod sa Dios [isa ka porma sang the·osʹ].” Ining nahauna nga the·osʹ nagasunod sa isa ka porma sang Griegong definite article nga ho. Ang nombre nga the·osʹ nga may definite article nga ho sa una sini nagatudlo sa isa ka tuhay nga identidad, sa sini nga kaso sa labing gamhanan nga Dios—“kag ang Pulong kaupod [sa] Dios.”
10. Tuhoy sa ikaduha nga paggamit sa the·osʹ sa Juan 1:1, ano ang ginapakita diri sang pagdula sa artikulo nga ho?
10 Apang sa naulihi nga bahin sang Juan 1:1, ang mga badbad subong sang nalista sa parapo 8 nagabadbad sang ikaduha nga the·osʹ (isa ka predicate nga nombre) subong “balaan” ukon “isa ka dios” sa baylo nga “Dios.” Ngaa? Bangod ang ikaduha nga the·osʹ isa ka pang-isahan nga predicate nga nombre nga yara sa una sang berbo kag wala sing definite article nga ho sa Griego. Sa sining bersikulo, ang dinalan nagatudlo sa isa ka kinaiya ukon kalidad sang isa. Ginapadaku sini ang kinaugali sang Pulong, nga sia “balaan,” “isa ka dios,” apang indi ang labing gamhanan nga Dios. Nahisanto ini sa madamo nga kasulatan nga nagapakita nga “ang Pulong” amo ang humalambal sang Dios, nga ginpadala sang Dios sa duta. Suno sa Juan 1:18: “Wala gid sing tawo nga nakakita sa Dios; ang bugtong nga dios [ang Anak nga gintuga sang labing gamhanan nga Dios sa langit] nga yara sa sabak sang Amay amo ang [nagkari sa duta subong tawo nga si Jesus] nagpahayag sa iya [labing gamhanan nga Dios].”
11. Ano ang halimbawa sa Biblia tuhoy sa pagsal-ot sang manugbadbad sing artikulo nga “a” ukon “isa” sa bahin nga wala sini sa Griego, kag ngaa ginhimo ini?
11 Madamo sing iban nga bersikulo sa Biblia nga sa diin ang mga nagbadbad gikan sa Griego padulong sa lain nga hambal nagsal-ot sing artikulo nga “a” ukon sa Hiligaynon katumbas sa “isa” antes sang predicate nga nombre bisan pa wala sing artikulo sa Griegong teksto. Ining pagsal-ot sing artikulo sa binadbad nagapakita sang kinaiya ukon kalidad sang nombre. Halimbawa, sa Marcos 6:49, sang makita sang mga disipulo si Jesus nga nagalakat sa tubig, ang King James Version nagasiling, “nagdumdom sila nga isa ka espiritu yadto” (Griego, phanʹta·sma). Ang New World Translation mas husto nga nagabadbad sang prase, “Nagdumdom sila: ‘Isa yadto ka bagat!’ ” Sa amo man nga paagi, ang husto nga pagbadbad sa Juan 1:1 nagapakita nga ang Pulong indi “Dios,” kundi “isa ka dios.”
12. Anong kaanggid nga paggamit sing definite article nga “a” ang masapwan sa Juan 8:44?
12 Ang duha ka magkaanggid nga halimbawa masapwan sa Juan kapitulo 8, bersikulo 44. Didto si Jesus, nagahambal tuhoy sa Yawa, nagasiling: “Sia manugpatay kutob sa ginsuguran . . . Butigon sia kag amay sang kabutigan.” Kaanggid sa Juan 1:1, sa orihinal nga Griego ang predicate nga nombre sa sining duha ka ekspresyon (“manugpatay,” “butigon”) nagauna sa berbo kag wala sing definite article. Sa sining tagsa ka kaso, ang kalidad ukon kinaiya sang Yawa ginalaragway kag sa madamong modernong hambal nga badbad, kinahanglanon nga magsal-ot sing indefinite article nga (“a”) agod mapaalinton ini. Sa amo, ang King James Version nagabadbad sining mga ekspresyon, “Sia manugpatay . . . sia butigon kag amay sini.”—Tan-awa man ang Marcos 11:32; Juan 4:19; 6:70; 9:17; 10:1, 13, 21; 12:6.
“Ginuo Ko kag Dios Ko”
13, 14. Ngaa gintawag ni Tomas si Jesus nga “Dios ko” nga wala nagakahulugan nga si Jesus amo si Jehova?
13 Ginasambit man sang mga Trinitaryo ang Juan 20:28 sa pagsakdag sa ila mga pangangkon. Didto si Tomas nagsiling kay Jesus: “Ginuo ko kag Dios ko!” Subong ginpakita sa ibabaw, wala ginapamatukan ang pagpatuhoy ni Tomas kay Jesus subong isa ka dios. Nahisanto ina sa kamatuoran nga si Jesus, sang wala pa sia nangin tawo, isa gid ka dios, kon sayoron, isa ka gamhanan, balaan nga persona. Kag matuod gid nga subong sia sina kutob sang mapatay sia kag mabanhaw sa langitnon nga kabuhi. Bisan si Jesus nagbalikwat gani gikan sa mga Salmo sa pagpakita nga ang gamhanan nga mga tawo ginatawag nga “mga dios.” (Salmo 82:1-6; Juan 10:34, 35) Si apostol Pablo nagsiling nga may “madamo nga ‘dios’ kag madamo nga ‘ginuo.’ ” (1 Corinto 8:5) Bisan si Satanas ginatawag nga “dios sining sistema sang mga butang.”—2 Corinto 4:4.
14 Si Cristo nagauyat sing palangakuan nga mas mataas sa dihimpit nga mga tawo, ukon kay Satanas. Kon ina sila sarang matawag nga “mga dios,” sa pagkamatuod si Jesus sarang mapatuhuyan, kag ginpatuhuyan nga isa ka dios. Bangod sang iya tumalagsahon nga palangakuan may kaangtanan kay Jehova, si Jesus amo “ang bugtong nga dios” (Juan 1:18), isa ka “Gamhanan nga Dios” (Isaias 9:6), kag “isa ka dios” (Juan 1:1). Gani wala sing indi nagakaigo sa pagtawag ni Tomas kay Jesus sing subong sina. Si Tomas nagsiling nga si Jesus isa ka dios para sa iya, balaan, kag gamhanan. Apang wala sia nagasiling nga si Jesus amo si Jehova, amo kon ngaa si Tomas nagsiling, Dios “ko” kag indi “ang” Dios.
15. Paano ang bersikulo 31 sang Juan kapitulo 20 maathag nga nagapakilala kon sin-o si Jesus?
15 Maglaktaw lamang sing tatlo ka bersikulo, sa Juan 20:31, ang Biblia nagasiling: “Apang ini nasulat agod nga magtuo kamo nga si Jesus amo ang Cristo ang Anak sang Dios.” Ang tanan nga duhaduha sa kon ano ang buot silingon ni Tomas nadula diri. Ang manunulat sang Biblia nga si Juan maathag nga nagasiling nga si Jesus Anak sang Dios, indi ang labing gamhanan nga Dios mismo.
Indi Tupong sa Dios
16. Ano ang ginsiling sang mga Judiyo, kag paano ginpamatud-an ni Jesus nga butig ini?
16 Ang isa pa ka kasulatan nga ginagamit sang mga relihion amo ang Juan 5:18. Nagasiling ini nga luyag patyon sang mga Judiyo si Jesus bangod “ginatawag man niya ang Dios nga iya Amay, nagahimo sang iya kaugalingon nga tupong sa Dios.” Sin-o ang nagasiling nga ginahimo ni Jesus ang iya kaugalingon nga tupong sa Dios? Indi si Jesus. Ginpaathag niya ini sa masunod gid nga bersikulo (19) sa pagsiling: “Ang Anak indi makahimo sing bisan ano sa iya kaugalingon, kundi lamang ang nakita niya nga ginahimo sang Amay.” Gani wala mangangkon si Jesus nga sia ang labing gamhanan nga Dios ukon tupong sa Iya. Ginpakita niya nga sayop ang mga Judiyo, nga indi sia ang Dios, kundi sia ang Anak sang Dios, kag subong humalambal sang Diyos, indi sia makahikot sa iya kaugalingon lamang. Mahanduraw bala naton ang labing gamhanan nga Dios sang uniberso nga nagasiling nga indi sia makahimo sing bisan ano sa iya kaugalingon? Gani naghimo ang mga Judiyo sing panumbungon, kag ginpamatud-an ini ni Jesus nga butig.
17. (a) Ano ang maathag nga pamatuod gikan sa inspirado nga Pulong sang Dios nahanungod sa identidad ni Jehova, ni Jesucristo, kag sang balaan nga espiritu? (b) Ano ang dapat himuon sa bisan anong kasulatan nga mahimo itudlo sang mga Trinitaryo sa panikasog nga pakamatarungon ang ila pagtuluuhan?
17 Sa amo, pasad sa pamatuod sang Dios sa iya mismo inspirado nga Pulong, pasad sa pamatuod ni Jesus, kag pasad sa pamatuod sang mga disipulo ni Jesus, ang daku nga pamatuod maathag nga nagapakita nga ang Labing Gamhanan nga Dios kag si Jesucristo duha ka magkatuhay nga mga personalidad, Amay kag Anak. Ina nga pamatuod maathag man nga nagapakita nga ang balaan nga espiritu indi ikatlo nga persona sa Trinidad kundi aktibo nga puwersa sang Dios. Wala sing pulos nga kuhaon ang mga kasulatan gikan sa konteksto sini ukon tinguhaan nga patikuon ini agod magsakdag sa Trinidad. Ang bisan diin sina nga kasulatan dapat maghisanto sa maathag nga pamatuod sang nabilin nga bahin sang Biblia.
Ngaa Nahuman ang Trinidad?
18. Sa diin naghalin ang doktrina sang Trinidad?
18 Kon tan-awon mo ang pahina 18, “Ang Maragtason nga Pagkahuman sang Trinidad nga Doktrina,” matalupangdan mo nga ang Trinidad may pagano nga ginhalinan. Wala ini ginatudlo sang Biblia, kundi ginbaton sang Cristiandad sang ikap-at nga siglo. Apang, madugay na sa wala pa ina, may mga trinidad na sa dumaan nga Babilonia, sa Egipto, kag sa iban pa nga mga duog. Sa amo ginlakot sang Cristiandad ang pagano nga ideya sa mga panudlo sini. Gin-umpisahan ini sang Romanong Emperador nga si Constantino, nga indi interesado sa kamatuoran nahanungod sini nga butang kundi luyag lamang niya nga lig-unon ang iya emperyo nga nahuman sang pagano kag apostata nga mga Cristiano. Malayo nga ini isa ka Cristianong panudlo, ang Trinidad isa ka pamatuod nga ang Cristiandad nag-apostata gikan sa mga panudlo ni Cristo kag sa baylo ginbaton sini ang pagano nga mga panudlo.
19. Ngaa nahuman ang doktrina sang Trinidad?
19 Ngaa nahuman ina nga doktrina? Sa pagkamatuod, ang mga intereses sang Dios indi matuman kon himuon Sia, ang Iya anak, kag ang Iya balaan nga espiritu nga makagulumon kag misteryoso. Kag ang intereses sang katawhan indi maalagdan kon magumon sila. Sa baylo, sa dugang nga pagkagumon sang mga tawo nahanungod sa Dios kag sa iya mga katuyuan, dugang nga naluyagan ini ni Satanas nga Yawa, ang kaaway sang Dios, ang ‘dios sining kalibutan,’ nga ‘nagabulag sa painoino sang mga ditumuluo.’ (2 Corinto 4:4) Sanglit ina nga doktrina daw nagapakita nga ang mga teologo lamang ang nakahangop sa mga panudlo sang Biblia, naluyagan man ini sang relihioso nga mga lider sang Cristiandad. Nagabulig ini sa paghupot sang ila impluwensia sa katawhan.
20. (a) Ano ang simple nga kamatuoran nahanungod sa Trinidad? (b) Ano ang mangin kahulugan para sa aton sang aton pagkuha sing sibu nga ihibalo tuhoy sa nagahilway nga mga kamatuoran?
20 Apang, ang kamatuoran nahanungod sini nga butang simple gid nga bisan ang bata makahangop sini. Ang bata nga lalaki nakahibalo nga indi sia pareho sa iya amay kundi duha sila ka magkatuhay nga mga indibiduwal. Sing kaanggid, kon ang Biblia nagasiling nga si Jesucristo Anak sang Dios, amo gid sina ang buot silingon sini. Amo ina ang simple nga kamatuoran, samtang ang Trinidad nga doktrina indi matuod. Isa ini ka butig. Gani pat-od nga naghalin ini “sa isa nga ginatawag Yawa kag Satanas, nga nagapatalang sa bug-os napuy-an nga duta.” (Bugna 12:9) Apang ang simple, makapabugnaw nga mga kamatuoran nahanungod sa Dios, sa iya Anak nga si Jesucristo, kag sa gamhanan nga balaan nga espiritu sang Dios nagahilway sa mga tawo gikan sa higot sang dimatuod nga mga panudlo nga naghalin sa paganismo kag kay Satanas. Subong ginsiling ni Jesus sa sinsero nga mga nagapangita sing kamatuoran: “Mahibaluan ninyo ang kamatuoran, kag ang kamatuoran magahilway sa inyo.” (Juan 8:32) Ang pagkuha sing sibu nga ihibalo tuhoy sa nagahilway nga mga kamatuoran, subong man ang pagsunod sa sini, “nagakahulugan sing kabuhi nga walay katapusan.”—Juan 17:3.
Paano Mo Sabton?
◻ Ngaa importante gid ang sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios kag sa iya Anak?
◻ Ano ang buot silingon ni Jesus sang sia nagsiling, “Ako kag ang Amay isa”?
◻ Paano ginapatuhay sang Juan 1:1 ang Pulong kag ang Dios?
◻ Ngaa nagakaigo nga gintawag ni Tomas si Jesus nga “Dios ko”?
◻ Paano nagsugod ang Trinidad nga doktrina, kag sin-o ang awtor sini?
[Kahon sa pahina 18]
Maragtason nga Pagkahuman sang Trinidad nga Doktrina
Ang The New Encyclopædia Britannica, 1985, Micropædia, Tomo 11, pahina 928, nagasiling sa idalom sang topiko nga Trinidad: “Ang tinaga nga Trinidad ukon ang doktrina wala nagalutaw sa Bag-ong Testamento, ukon wala ginpamatukan ni Jesus kag sang iya mga sumulunod ang Shema sa Daan nga Testamento: ‘Pamatii, O Israel: Ang Ginuo nga aton Dios isa ka Ginuo lamang.’ (Deut. 6:4)” Ining insiklopedia nagasiling man: “Ang doktrina amat-amat nga nahuman sa sulod sang pila ka siglo kag nag-agi sa madamo nga mga baisay. . . . Ginhambal sang Konsilyo sang Nicaea sang 325 ang importante nga pormula para sa sina nga doktrina sa pagtu-ad sini nga ang Anak ‘pareho sa elemento . . . sa Amay,’ apang diutay lamang ang ginsiling sini nahanungod sa Balaan nga Espiritu. . . . Sa katapusan sang ika-4 nga siglo . . . ang doktrina sang Trinidad nangin sa porma sini nga ginhuptan sini sugod sadto.”
Ang New Catholic Encyclopedia, 1967, Tomo 14, pahina 299, nagabaton: “Ang pormula nga ‘isa ka Dios sa tatlo ka Persona’ wala mapalig-on, sa pagkamatuod wala ginbaton sing bug-os sang Cristianong pagkabuhi kag sang ginapangangkon nga pagtuluuhan sini, antes sang katapusan sang ika-4 nga siglo. . . . Sa tunga sang Apostoliko nga mga Amay, ina nga panghunahuna ukon pagtamod wala gid ginhunahuna.”
Sa amo, ang Trinidad nga doktrina indi Makasulatanhon, kundi opisyal nga ginbaton sa Konsilyo sang Nicaea sang tuig 325 C.E. Ginlakip sang doktrina ang isa ka paganong ideya nga madugay na nag-umpisa sa dumaan nga Babilonia kag sa Egipto kag nga ginagamit man sa iban nga mga pungsod. Ang istoryador nga si Will Durant nagsiling sa The Story of Civilization: Part III, pahina 595: “Wala ginlaglag sang Cristianismo ang paganismo; ginbaton sini ini. . . . Ang mga ideya sang balaan nga trinidad naghalin sa Egipto.”
Sa An Encyclopedia of Religion, nga gin-edit ni Vergilius Ferm, 1964, sa pahina 793 kag 794, sa idalom sang tinaga nga “triad,” nalista ang mga trinidad sang Babilonianhon, Budhista, Hindu, Norse, Taoista, kag sang iban nga mga relihion, subong man ang sa ila sa Cristiandad. Subong halimbawa, nagasiling ini nga sa India, “ang daku nga Trinidad nagalakip kay Brahma, ang Manunuga, kay Vishnu, ang Manluluwas kag kay Shiva, ang Manuglaglag. Nagarepresentar ini sa siklo sang pagluntad, subong nga ang Babilonianhon nga trinidad nanday Anu, Enlil kag Ea nagarepresentar sa mga materyalis sang pagluntad, hangin, tubig, duta.”
Ang British Museum sang London nagaunod sing mga artifact nga nagapakita sang dumaan nga mga trinidad, subong nanday Isis, Harpokratēs, kag Nephthys sang Egipto. Ang publikasyon sang Department of Medieval and Later Antiquities sini nga museo nagsiling sang masunod nga natigib sa dumaan nga alahas: “Atubang [nga bahin], ang Egiptohanon nga mga dios nga sanday Horus-Baït (may ulo sang dapay), Buto-Akori (ang man-ug), kag Hathor (may ulo sang paka). Sa likod [nga bahin], ang Griegong bersikulo nga ‘Isa ka Baït, isa ka Hathor, isa ka Akori; ang gahom nila sini isa. Dayawon, amay sang kalibutan, dayawon, ang tatlo-sing-porma nga dios! Sa amo ang mga dios ginpakilala subong tatlo ka pagpasundayag sang isa ka gahom, ayhan ang adlaw nga dios.”
Ginapamatud-an sang maragtas nga ang Trinidad ginhulam sa mga pagano kag nagaluntad sing mga siglo na sa wala pa magkari si Jesus sa duta. Madugay sa tapos sia mapatay, ginsakdag ini sang mga naimpluwensiahan sang paganong mga pilosopiya kag nagtalikod gikan sa matuod nga pagsimba sa Dios nga gintudlo ni Jesus kag sang mga apostoles.
[Laragway sa pahina 16]
Nangamuyo si Jesus agod mag-isa ang iya mga disipulo sa painoino kag katuyuan subong nga sia kag ang iya Amay isa