Nahiusa nga Paghimud-os Para sa Tulumuron nga Kabuhi
“Nagakahulugan ini sang kabuhi nga walay katapusan, ang pagkuha nila sing ihibalo tuhoy sa imo, ang lamang matuod nga Dios, kag tuhoy sa isa nga imo ginpadala, si Jesucristo.”—JUAN 17:3.
1. (a) Sa ano nga okasyon una nga ginhambal ni Jesus ang tuhoy sa “kabuhi nga walay katapusan”? (b) Sin-o ang mahimo nga makalab-ot sini nga tulumuron?
NAG-ABOT sia sing tago, nga wala makita, sa kagab-ihon. Sia si Nicodemo. Nahamuot sia sa mga tanda nga ginhimo ni Jesus sa Jerusalem sadtong Paskwa sang 30 C.E. Sa sining Fariseo, ang Anak sang Dios naghimo sang iya narekord nga pagsambit sa “kabuhi nga walay katapusan,” nagadugang sining makalilipay nga pinamulong: “Kay ginhigugma gid sang Dios ang kalibutan sa bagay nga ginhatag niya ang iya bugtong nga Anak, agod ang bisan sin-o nga magtuo sa iya indi mawala kundi may kabuhi nga walay katapusan.” (Juan 3:15, 16) Daku gid nga kahigayunan ang ginabuksan karon para sa kalibutan sang tulubson nga katawhan! Ti, bisan ang bugalon nga Fariseo mahimo nga magapaubos sang iya kaugalingon agod malab-ot ang tulumuron.
2. (a) Sa idalom sang anong mga kahimtangan naghambal liwat si Jesus tuhoy sa “kabuhi nga walay katapusan”? (b) Sin-o ang makatigayon sang nagahatag kabuhi nga mga tubig?
2 Wala madugay pagkatapos sadto, si Jesus naglakbay gikan sa Jerusalem pakadto sa Galilea. Nagdulog sia sing makadali sa isa ka bubon sa Samaria samtang ang iya mga disipulo naglakat sa pagbakal sing kalan-on. Isa ka babayi ang nagpalapit agod magsag-ub sing tubig. Ginsilingan sia ni Jesus: “Ang bisan sin-o nga nagainum sang tubig nga akon ihatag sa iya indi na gid pag-uhawon, kag ang tubig nga akon ihatag sa iya mangin tuboran sa sulod niya nga nagaibwal sa kabuhi nga walay katapusan.” (Juan 4:14) Sanglit ang mga Samariahanon ginatamay sang mga Judiyo, ngaa ginhatag ni Jesus inang hamili nga paglaum sa sining babayi? Dugang pa, subong sang nahibaloan na ni Jesus, ini nga babayi may lima ka bana kag nagakabuhi karon sing imoral upod sa isa ka lalaki nga indi niya bana. Apang, subong sang ginsiling diri ni Jesus, ang nagahatag-kabuhi nga mga tubig sang kamatuoran matigayon bisan sang mga ginatamay nga katawhan lamang nga hinulsulan nila ini kag tinloan ang ila kabuhi.—Colosas 3:5-7.
3. (a) Anong sahi sang kalan-on ang ginarekomendar ni Jesus? (b) Paano natuman ang Juan 4:34-36?
3 “Kabuhi nga walay katapusan”! Dugang nga ginpadaku ni Jesus ini nga tema sang magbalik ang iya mga disipulo kag ginpalig-on sia nga magkaon. Ginsilingan niya sila: “Ang akon kalan-on amo ang paghimo sang kabubut-on sang nagpadala sa akon kag ang pagtuman sang iya buluhaton.” Ano ina nga buluhaton? Si Jesus nagsiling: “Bayawa ang inyo mga mata kag lantawa ang kaumhan nga maputi na nga alanyon. Ang nagaani nagabaton sing mga suhol kag nagatipon sing bunga tungod sa kabuhi nga walay katapusan.” Ina nga alanyon palaabuton pa, bisan sa tunga sang kubos nga mga Samariahanon, kag nangin makalilipay ini nga kamatuoran, subong sang ginapakita sang rekord. (Juan 4:34-36; Binuhatan 8:1, 14-17) Ang alanyon para sa kabuhi nga walay katapusan nagapadayon tubtob karon, apang ang kaumhan karon amo ang kalibutan. Ang mga disipulo ni Jesucristo madamo gihapon sing hilimuon sa sining buluhaton sang Ginuo.—Mateo 13:37, 38; 1 Corinto 15:58.
“Ang Dulot nga Kabuhi”
4. Paano ginsabat ni Jesus ang mga Judiyo tuhoy sa pagtuman sang Inugpahuway?
4 Nagligad ang isa ka tuig. Panahon na karon sang Paskwa sang 31 C.E. Subong sang iya kinabatasan, yadto didto si Jesus sa Jerusalem para sa piesta. Apang ginhingabot sia sang mga Judiyo bangod naghimo sia sing mahigugmaon nga mga buhat sang pagpang-ayo sadtong Inugpahuway. Ano ang sabat ni Jesus sa ila? Nagsiling sia sa ila: “Ang akon Amay nagapangabudlay tubtob karon, kag nagapangabudlay ako.” Gani gintinguhaan nila nga patyon sia.—Juan 5:17, 18.
5, 6. (a) Anong hamili nga paghiusa ang ginalaragway karon ni Jesus? (b) Sa ano nga bahin si Jesus may “kabuhi sa iya kaugalingon”?
5 Apang, si Jesus nagpadayon sa paglaragway sang labing hamili nga paghiusa—ang paghiusa, ukon pagkaisa, nga nagaluntad sa ulot niya kag sang Amay. Ginsilingan niya yadtong mga Judiyo: “Kay ang Amay nagahigugma sa Anak, kag nagapakita sa iya sang tanan nga iya ginahimo, kag dalagku pa sa sining mga buhat ipakita niya sa iya, agod kamo matingala.” Ginapakita niya nga ginhatagan sia sang Amay sang dikinaandan nga gahom, nga nagasiling: “Ang nagapamati sang akon pulong kag nagatuo sa nagpadala sa akon may kabuhi nga walay katapusan, kag indi sia paghukman, kundi naglaton gikan sa kamatayon pa kabuhi.”—Juan 5:20, 24.
6 Huo, bisan yadtong “mga patay” sa itololok sang Dios bangod sang ila napanubli nga pagkamakasasala “makabati sang tingog sang Anak sang Dios” kag magakabuhi. Apang paano? Si Jesus nagapaathag: “Kay subong nga ang Amay may kabuhi sa iya kaugalingon, sa amo nga bagay ginhatag niya sa Anak man nga may kabuhi sa iya kaugalingon.” Yadtong mga pinamulong, “kabuhi sa iya kaugalingon,” mahimo nga mabadbad nga, “sa iya kaugalingon ang dulot nga kabuhi.” (Juan 5:25, 26, Ref. Bi., footnote) Gani ginhatagan ni Jesus ang mga tawo sing maayo nga tindog sa atubangan sang Dios. Dugang pa, mabanhaw kag mahatagan niya sing kabuhi yadtong mga nagakatulog sa kamatayon.—Juan 11:25; Bugna 1:18.
7. (a) Ano ang ginasiling sa aton sang Salmo 36:5, 9 tuhoy sa Dios? (b) Paano ginpadyaan ni Jehova ang iya nagahupot sing integridad nga Anak?
7 Si Jehova pirme nga may kabuhi sa iya kaugalingon. Amo ini ang nasulat tuhoy sa iya: “Ikaw ang tuboran sang kabuhi.” (Salmo 36:5, 9) Apang ginbanhaw karon sang Amay ang iya nagahupot sing integridad nga Anak gikan sa minatay subong ang “nahauna nga bunga sadtong nagtulog sa kamatayon.” Sanglit “sa iya kaugalingon ang dulot nga kabuhi,” si Jesus ginhatagan sing gahom sa pagpatawad sang mga sala, sa paghukom, kag sa pagbanhaw sa minatay, upod ang paglaum nga kabuhi nga walay katapusan.—1 Corinto 15:20-22; Juan 5:27-29; Binuhatan 17:31.
Malipayon nga Paghiusa
8, 9. (a) Paano naton mahuptan ang tulumuron nga kabuhi nga walay katapusan? (b) Ano ang ginhimus sang Dios tuhoy sa kabuhi nga walay katapusan? (c) Sin-o ang makigbahin sa sining mga pagpakamaayo, kag paano?
8 Busa, ginlaygayan kita sang disipulo ni Jesus nga si Judas: “Tipigi ang inyo kaugalingon sa gugma sang Dios, kag maghulat sang kaluoy sang aton Ginuong Jesucristo nga sa kabuhi nga walay katapusan.” (Judas 21) Daw ano ka hamili nga tulumuron—kabuhi nga walay katapusan! Kag mangin kabuhi ini sa kahimpitan, suno sa kabubut-on sang aton himpit nga Manunuga kag sa kahimusan nga ginahimo niya paagi sa iya Anak. Mangin hilway ini sa pagkataka nga nagatanda sing masami sa paghimud-os para sa kaluwasan sa karon nga sistema sang mga butang. Sa nagapakari nga sistema sang mga butang, ang kasubo, balatian, pagkamalinapason, kalautan, bisan kamatayon, wala na!—Miqueas 4:3, 4; 1 Corinto 15:26.
9 Sin-o ang makigbahin sa katumanan sining mga saad, kag diin? Yadtong nagatuo sa halad ni Jesus kag nagadugang sing diosnon nga mga buluhaton sa sina nga pagtuo. Nabuylog sila sing nahiusa sa mga masigka Cristiano sa bug-os nga kalibutan sa paghiusa sang pagtuo.—Santiago 2:24; Efeso 4:16.
10. (a) Sa “administrasyon” sang Dios, sin-o ang nahauna? (b) Ano ang masunod sa “administrasyon”?
10 Suno sa iya kahamuot, gintuyo sang Dios ang “administrasyon . . . sa pagtipon sang tanan nga butang sing tingob sa liwat kay Cristo, ang mga butang sa langit kag mga butang sa duta.” (Efeso 1:8-10) Amo ini ang kahimusan sa panimalay sang Dios nga ginsugdan paagi sa pagtipon sa 144,000 ka masigka manunubli ni Cristo. Sila “ginbakal gikan sa katawhan subong nahauna nga bunga sa Dios kag sa Kordero [si Jesucristo].” Bahin sila sang “nahauna [ang langitnon] nga pagkabanhaw” amo kon ngaa magaalagad sila kaupod ni Cristo subong mga hari kag mga saserdote sa isa ka libo ka tuig. Masunod, gintipon sang administrasyon sang Dios “ang mga butang sa duta,” nagasugod sa dimaisip nga “dakung kadam-an . . . gikan sa tanan nga pungsod kag tribo kag katawhan kag hambal.” Ining mga alagad ni Jehova makalampuwas sa “dakung kapipit-an” upod ang paglaum nga matigayon ang kabuhi nga walay katapusan sa “bag-ong duta.”—Bugna 14:1, 4; 20:4, 6; 7:4, 9-17; 21:1, 4.
11. (a) Anong hamili nga “paghiusa” ang ginapatuhoyan sang Efeso 1:11? (b) Paano maaplikar ang Juan 15:4, 5 sa sadtong yari sa sining “paghiusa”?
11 Ang ginhaplas sang espiritu nga mga anak sang Dios, nga amo ang “mga butang sa langit,” nagaagom sing tuman ka suod nga kaangtanan kay Cristo kag sa Amay. Sila “gintangdo subong mga manunubli” sang Ginharian nga nahiusa kay Jesus. (Efeso 1:11) Ginpalig-on sila ni Jesus nga magpabilin nga nahiusa sa iya, subong nga ang mga sanga nagapabilin nga naangot sa ubas, agod makapamunga. Tubtob ining hamili nga paghiusa kay Cristo Jesus ginahuptan, ang mga sanga “wala gid sing mahimo.”—Juan 14:10, 11, 20; 15:4, 5; 1 Juan 2:27.
Ang “Iban nga mga Karnero” Nagapakigbahin Karon
12. (a) Ano ang kaangtanan sang “iban nga mga karnero” sa “diutay nga panong”? (b) Ano ang aplikasyon sang 1 Juan 2:1-6 kon tuhoy sa tagsa sining mga grupo?
12 Apang, kamusta ang minilyon ka iban pa katulad karnero nga mga tawo nga nahamulag gikan sa kalibutanon nga “mga kanding” sa kapin na sa 50 ka tuig? (Mateo 25:31-40) Indi sila iya sang “diutay nga panong” ni Jesus nga ginhatagan sang Ginharian, kundi subong “iban nga mga karnero,” ginbuylogan nila sila subong bahin sang mas daku nga panong nga nagaalagad sing nahiusa sa Amay kag sa Anak. (Lucas 12:32; Juan 10:16) Si apostol Juan nagahatag sing pasalig nga si Jesucristo amo ang “nagatumbas nga halad sang aton sala [nga amo, yadtong iya sang “diutay nga panong”], apang indi lamang para sa aton kundi para sa bug-os nga kalibutan.” Sa amo ining “iban nga mga karnero,” nga gintipon gikan sa katawhan, magaagom man sing hamili nga paghiusa, ukon pagkaisa, sa Dios kag kay Cristo. Kaanggid ini sa dugang nga ginsiling ni Juan: “Ang bisan sin-o nga nagabantay sang iya pulong, sa pagkamatuod nahimpit sa iya ang gugma tungod sa Dios. Sa sini nahibaloan naton nga kita nahiusa sa iya.” Una ang “diutay nga panong” kag ang “iban nga mga karnero” may obligasyon nga maglakat subong sang paglakat ni Jesus.—1 Juan 2:1-6.
13. (a) Sa Juan 17:20, 21, ano ang ginpangamuyo ni Jesus? (b) Ano ang nagapakita nga ining pangabay wala ginalatiri sa masigka manunubli ni Cristo?
13 Gani karon, ang duha ka grupo, ang langitnon kag ang dutan-on, ‘nahiusa sa Amay kag sa Anak’—nga nahiusa sing bug-os sa ila sa pagtuman sang buluhaton sang Dios. Si Jesus nangamuyo: “Nga sila tanan mangin [nahiusa], subong nga ikaw, ang Amay, nahiusa sa akon kag ako sa imo, agod nga sila man mahiusa sa aton.” Ining pagkaisa wala ginalatiri sa kahulugan sang pagkamasigka manunubli, kay sing maathag ang mga disipulo ni Jesus nangin indi bahin sang ‘lawas ni Jehova’ ukon ‘masigka manunubli kay Jehova.’ Sila “nahiusa” sa bagay nga ginapakita nila ang pagkaisa sa kooperasyon, subong nga isa sing tagipusuon kag hunahuna kay Jehova kag kay Cristo, samtang nagapanaksi sila sa katawhan.—Juan 17:20, 21.
14. Sa anong pinasahi nga paagi ang langitnon nga klase nahiusa kay Cristo, kag ano ang nagahimo sa ila nga alisto sa sini?
14 Apang, ang mga yara sa hinaplas langitnon nga klase nagaagom sina nga paghiusa karon sa pinasahi nga paagi, kay ginpahayag sila nga matarong tuhoy sa kabuhi, paagi sa pag-aplikar sang merito sang halad ni Cristo. Busa, nangin ginpanganak sila sang espiritu upod ang paglaum nga mangin mga masigka manunubli ni Cristo Jesus. Ginakilala nila ang pag-adoptar sa ila subong mga anak, nga nagasiling: “Ang espiritu mismo [ang aktibo nga kusog sang Dios] nagapanaksi sa aton espiritu [ang nagapangibabaw nga huyog sang kaisipan] nga kita mga anak sang Dios.”—Roma 3:23, 24; 5:1; 8:15-18.
15. Ano ang ginahatag sang karon kag palaabuton para sa dutan-on nga mga nagalaum sang kabuhi?
15 Tuhoy sa sadtong may dutan-on nga palaabuton sa kabuhi, ginpahayag sila karon nga matarong kon tuhoy sa pagpakig-abyan sa Dios, subong kanday Abraham, Rahab, kag iban pa sadtong dumaan nga tion. Sa Milenyal nga Paggahom ni Cristo, amat-amat sila nga pagabanhawon padulong sa tawhanon nga kahimpitan, agod sa tapos sang katapusan nga pagtilaw “ang tinuga mismo mahilway man gikan sa kahiolipnan sang kaduluntan, kag may mahigugmaon nga kahilwayan sang kaanakan sang Dios.” (Roma 8:19-21; Santiago 2:21-26) Busa, ang matinumanon nga katawhan ipahayag nga matarong para sa kabuhi nga walay katapusan sa duta.—Ipaanggid ang Juan 10:10; Isaias 9:7; 11:1-9; 35:1-6; 65:17-25.
16. (a) Sa ano nga bahin ang “diutay nga panong” kag ang “iban nga mga karnero” nagapakita sing “paghiusa” sa isa kag isa? (b) Apang ngaa ang Juan 3:3-5 naaplikar lamang sa “diutay nga panong”?
16 Subong mga indibiduwal, yadtong yara sa “diutay nga panong” kag sa madamong kadam-an sang “iban nga mga karnero” nagapakita sing masinadyahon nga kakugi sa pag-alagad sa Dios. (Lucas 12:32; Juan 10:16; Tito 2:13, 14) Kalabanan sang nagkalabilin nga hinaplas mahimo nga tigulang na sa edad kag sa Cristianong eksperiensia, apang ang duha ka grupo nagapakita sang Cristianong personalidad kag bunga sang espiritu. (Efeso 4:24; Galacia 5:22, 23) Apang, may yara kinatuhayan subong sang ginpakita ni Jesus kay Nicodemo antes sia maghambal tuhoy sa kabuhi nga walay katapusan. Nagsiling sia: “Kon ang isa indi matawo liwat, indi sia makakita sang ginharian sang Dios.” (Juan 3:3-5) Gani ang espirituwal nga pagkatawo liwat naeksperiensiahan sadtong bawtismado nga mga Cristiano nga gintawag sang Dios nga mangin mga masigka manunubli ni Jesus sa iya Ginharian. (1 Corinto 1:9, 26-30) Ang “iban nga mga karnero” wala na nagakinahanglan sinang pagkatawo liwat, kay ang ila tulumuron amo ang kabuhi nga walay katapusan sa ginpasag-uli dutan-on nga Paraiso subong mga sakop sang Ginharian.—Mateo 24:34, 46b; Lucas 23:42, 43.
Memoryal—Kag ang Bag-ong Katipan
17. (a) Ngaa ang tanan nga may tulumuron nga kabuhi makigtipon upod sa katawhan sang Dios sa Marso 24? (b) Ano ang natalupangdan naton tuhoy sa 1985 nga pagsaulog sang Memoryal?
17 Sa Marso 24 pagtunod sang adlaw ang mga Saksi ni Jehova sa bug-os nga kalibutan magasaulog sang 1986 nga Memoryal sang kamatayon ni Jesus. Isentro ang igtalupangod sa paghalad ni Jesus sa iya himpit tawhanon nga lawas kag dugo sa pagbindikar sa ngalan kag katuyoan sang iya Amay kag tungod sa makasasala nga katawhan. (1 Corinto 11:23-26) Gani, ang tanan nga may tulumuron nga kabuhi (sa langit man ukon sa duta) maluyag nga makigtipon sa katawhan sang Dios sa bug-os nga kalibutan para sa sining malipayon nga okasyon. Sadtong 1985 isa ka kabug-osan sang 7,792,109 ka mga tawo ang nagdumdom sa kamatayon ni Jesus. Apang, yadtong nakigbahin sa tinapay kag alak sang Memoryal, nga nagasimbulo sa tawhanon nga lawas kag dugo ni Jesus, nagadamo lamang sing 9,051. Ngaa tuman lamang kadiutay?
18, 19. (a) Ano nga mga katipan ang ginapatuhoyan ni Jesus sa Lucas kapitulo 22? (b) Ano ang katuyoan sang tagsa ka katipan? (c) Subong ginlandongan ni Moises, paano si Jesus nag-alagad subong isa ka “manugpatunga”?
18 Bueno, ano ang ginsiling ni Jesus sadtong gab-i nga ginsugdan ang Memoryal sang iya kamatayon? Sa tapos mapasa ang tinapay sa iya mga disipulo, masunod niya nga gintanyag ang alak sa amo man nga paagi, nga nagasiling: “Ining tagayan nagakahulugan sang bag-ong katipan bangod sang akon dugo, nga pagaiula tungod sa inyo.” Sang ulihi, padayon niya nga ginpadaku ang rason sa pagdala sa ila pasulod sa bag-ong katipan, nga nagasiling: “Kamo ang nagpabilin sa akon sa akon mga pagtilaw; kag ako nakigkatipan sa inyo, subong nga ang akon Amay nakigkatipan sa akon, para sa isa ka ginharian, agod nga kamo magakaon kag magainum sa akon latok sa akon ginharian, kag magalingkod sa mga trono sa paghukom sa napulog-duha ka tribo ni Israel.”—Lucas 22:19, 20, 28-30.
19 Gintagna ni manalagna Jeremias ang bag-ong katipan, nagasiling nga paagi sa sini patawaron ni Jehova ang sayop kag sala sang iya katawhan agod nga ila “makilala si Jehova” sa labi ka suod nga kaangtanan. (Jeremias 31:31, 34) Subong nga si Moises amo ang manugpatunga sang katipan sang Kasugoan upod sa undanon nga Israel, si Jesus nangin “manugpatunga [sining] mas maayo nga katipan” nga ginhimo sang Dios upod sa espirituwal nga “Israel sang Dios.” Agod ini tubson ang mga gintawag nga mangin mga manunubli sang Ginharian kaupod ni Cristo. Busa ila “nabaton ang saad sang walay katapusan nga palanublion.” (Galacia 3:19, 20; 6:16; Hebreo 8:6; 9:15; 12:24) Sa sining Biblikanhon gid nga kahulugan nga si Cristo Jesus nagaalagad subong “ang isa ka manugpatunga sa ulot sang Dios kag sang tawo.”—1 Timoteo 2:5, 6.
20. (a) Sin-o ang nagakaigo nga makigbahin sa mga emblema sang Memoryal? (b) Ngaa amo sini?
20 Sin-o, nian, ang nagakaigo nga makigbahin sa mga emblema sang tinapay kag alak sa Memoryal? Ang grupo lamang nga gindala sang Dios pasulod sa bag-ong katipan nga ginhimo paagi sa halad ni Jesus. (Salmo 50:5) Ang katuyoan sini nga katipan amo ang pagsakdag sa 144,000 ka mga masigka manunubli ni Jesus sa tawhanon nga kabuhi anay, agod nga masakripisyo nila ining kinamatarong sa kabuhi kag mapasulod sa langitnon nga Ginharian. (Roma 4:25; 2 Timoteo 2:10, 12) Apang kamusta ang “iban nga mga karnero”?
21. (a) Paano ang “iban nga mga karnero” nakabenepisyo subong mga manugpanilag sa Memoryal? (b) Sa ano nasentro ang pagsaulog sang Memoryal, kag ano nga mga pamangkot ang nagautwas?
21 Yadtong “iban nga mga karnero” nga klase wala sa bag-ong katipan kag gani wala sila nagapakigbahin. Apang, sila tanan bugana nga nakabenepisyo paagi sa pagtambong sa pagsaulog sa Memoryal subong matinahuron nga mga manugpanilag. Ang ila apresasyon sa espirituwal nga mga bagay ginpatudok nahisuno sa ginpamulong sang pangamuyo ni Jesus sa iya Amay: “Nagakahulugan ini sang kabuhi nga walay katapusan, ang pagkuha nila sing ihibalo tuhoy sa imo, ang lamang matuod nga Dios, kag tuhoy sa isa nga imo ginpadala, si Jesucristo.” (Juan 17:3) Dumduma, ang pagsaulog sa Memoryal nagasentro sang igtalupangod sa unod kag dugo ni Jesus. Ang ginhalad nga unod kag dugo ni Cristo importante katama sa tanan nga nagahimud-os sa tulumuron nga kabuhi nga walay katapusan. Paano ini matuod kon tuhoy sa “iban nga mga karnero,” nga wala ginpasulod sa bag-ong katipan kag wala nagapakigbahin sa mga emblema sang Memoryal? Binagbinagon naton ini sa masunod nga artikulo.
Paano Mo Sabton?
◻ Sing amat-amat, paano ginpaambit ni Jesus ang paghangop tuhoy sa palaabuton nga kabuhi nga walay katapusan?
◻ Paano naghikot ang Dios para sa iya “administrasyon”?
◻ Ngaa masiling nga ang “iban nga mga karnero” “nahiusa” sa Amay, sa Anak, kag sa mga kautoran ni Cristo?
◻ Ngaa ang hinaplas lamang nga mga Cristiano ang nagapakigbahin sa mga emblema sang Memoryal?
[Laragway sa pahina 13]
Ang “diutay nga panong” kag ang “iban nga mga karnero” “nahiusa”—nagahimo sang buluhaton sang Dios nga ginhimo man anay ni Jesus