“Nagaapelar Ako kay Cesar!”

GINSALAKAY sang akig nga guban ang isa ka walay mahimo nga tawo kag ginbakol sia. Para sa ila dapat sia mapatay. Sang amo na gid kuntani ang matabo, nag-abot ang mga soldado kag nabudlayan gid sa pag-agaw sining biktima sa masingki nga hubon. Ang tawo amo si apostol Pablo. Ang mga nag-atake sa iya amo ang mga Judiyo nga lakas nga nagpamatok sa pagbantala ni Pablo kag nagsumbong sa iya nga gindagtaan niya ang templo. Ang nagluwas sa iya amo ang mga Romano, nga ginpangunahan sang ila kumandante, si Claudio Lisias. Sa kinagumon, gindakop si Pablo subong isa ka ginsuspetsahan nga kriminal.

Ang katapusan nga pito ka kapitulo sang tulun-an sang Mga Binuhatan nagasaysay sang kaso nga nagsugod sa sini nga pagdakop. Ang ihibalo tuhoy sa tinun-an ni Pablo sa layi, sa mga panumbungon batok sa iya, sa pagpangapin niya, kag tuhoy sa paagi sa pagsilot sang Roma nagahatag sing kasanagan sa sining mga kapitulo.

Sa Pag-atipan ni Claudio Lisias

Lakip sa mga katungdanan ni Claudio Lisias amo ang pagpaluntad sang kahim-ong sa Jerusalem. Napaidalom sia sa Romano nga gobernador sang Judea nga nagapuyo sa Cesarea. Ang pag-agaw ni Lisias kay Pablo mahimo hangpon bilang pag-amlig sa isa ka tawo gikan sa kasingki kag bilang pagbilanggo sa isa nga amo ang gintunaan sang kagamo. Ang reaksion sang mga Judiyo nagpahulag kay Lisias nga dalhon ang iya bilanggo sa kuwartel sang mga soldado sa Torre sang Antonia.​​—⁠Binuhatan 21:​27⁠–​​22:24.

Dapat hibaluon ni Lisias kon ano ang ginhimo ni Pablo. Wala sia sing nahibaluan sa tion sang kinagamo. Agod indi makauyang sing tion, nagsugo sia nga si Pablo ‘dapat usisaon paagi sa pagbakol, agod mahibaluan niya ang rason ngaa nagasinggit sila batok kay Pablo.’ (Binuhatan 22:24) Kinaandan ini nga paagi sa pagkuha sing ebidensia sa mga kriminal, ulipon, kag sa iban nga kubos. Mahimo nga epektibo gid ining pagbakol (flagrum) sa sining katuyuan, apang makakulugmat ini nga paagi. Ang pila sining latigo may salsalon nga mga boletas nga nagakabit sa mga kadena. Ang iban sini may mga panit nga naangtan sing matalom nga mga tul-an kag mga pinanid nga salsalon. Nagatuga ini sing masakit kaayo nga mga pilas, nga nagapabuad-ad sa unod.

Sa sini nga punto ginpahibalo ni Pablo nga banwahanon sia sang Roma. Indi puwede bakulon ang wala mahukman nga Romano, gani ang pagpilit ni Pablo sang iya mga kinamatarong may madasig nga resulta. Ang pag-abuso ukon pagsilot sa isa ka banwahanon sang Roma mahimo makadula sang posisyon sang isa ka Romano nga opisyal. Amo nian nga sugod sadto, ginpakig-angutan si Pablo subong isa ka pinasahi nga bilanggo, isa nga mahimo maduaw.​​—⁠Binuhatan 22:​25-​29; 23:​16, 17.

Bangod indi sigurado sa mga panumbungon, ginpaatubang ni Lisias si Pablo sa Sanhedrin agod maathagan sia sa natabo nga kinagamo. Apang nag-utwas ang kontrobersiya sang nagsiling si Pablo nga ginhukman sia may kahilabtanan sa hulusayon sang pagkabanhaw. Daku gid ang pagbangigay amo nga hinadlukan si Lisias nga basi lapalapaon si Pablo, kag sa liwat napilitan si Lisias nga agawon sia sa akig nga mga Judiyo.​​—⁠Binuhatan 22:​30⁠–​​23:10.

Indi luyag ni Lisias nga mangin salabton niya ang kamatayon sang isa ka banwahanon sang Roma. Sang mahibaluan niya ang buko nga patyon si Pablo, dalidali niya nga ginpadala ang iya bilanggo sa Cesarea. Suno sa legal nga mga pormalidad, dapat nga may upod nga mga report nga nagasaysay sang kaso ang mga bilanggo nga ginadala sa mas mataas nga hudisyal nga mga awtoridad. Yadtong mga report dapat maglakip sang resulta sang una nga mga imbestigasyon, sang mga kabangdanan sang pagdakop, kag sang opinyon sang imbestigador sa kaso. Ginreport ni Lisias nga si Pablo ‘ginsumbong tuhoy sa mga pamangkot may kaangtanan sa Judiyong Kasuguan, indi sa bisan ano man nga butang nga takus sa kamatayon ukon sa mga gapos,’ kag ginsugo niya ang mga nagsumbong kay Pablo nga ipresentar ang ila reklamo sa procurador nga si Felix.​​—⁠Binuhatan 23:​29, 30.

Napaslawan si Gobernador Felix sa Pagpadapat sing Sentensia

Ang hurisdiksion sang probinsia napasad sa gahom kag awtoridad ni Felix. Mahimo niya sundon ang lokal nga kinabatasan kon gustuhon niya ukon sundon ang kasuguan para sa kriminal​​—⁠nga naaplikar sa prominente nga mga katapo sang katilingban kag mga opisyal sa gobierno. Gintawag ini nga ordo, ukon listahan. Mahimo man niya sundon ang extra ordinem nga hurisdiksion, nga sarang magamit sa paghimo sing desisyon sa bisan ano nga krimen. Ang gobernador sang probinsia ginapaabot nga ‘binagbinagon indi kon ano ang ginhimo sa Roma, kundi kon ano ang dapat himuon sa kabilugan.’ Sa amo, sia ang may daku nga awtoridad sa paghukom.

Ang tanan nga detalye sang kasuguan sang Roma indi nahibaluan, apang ang kaso ni Pablo ginakabig nga ‘isa ka huwaran nga rekord sang extra ordinem sang probinsia.’ Sa bulig sang mga manuglaygay, pamatian sang gobernador ang mga panumbungon sang pribado nga mga indibiduwal. Ang akusado paatubangon sa nagsumbong sa iya, kag mapangapinan niya ang iya kaugalingon, apang ang manugsumbong amo ang magapresentar sing ebidensia. Ang mahistrado magapadapat sang silot kon sa banta niya kinahanglanon. Mahimo sia magdesisyon gilayon ukon palantangon ang paghukom tubtob san-o, kag ginabukot ang akusado kon amo sini ang matabo. “Walay duhaduha,” siling sang iskolar nga si Henry Cadbury, “bangod may gahom sia, ang procurador mahimo madaug sang ‘di-nagakaigo nga impluwensia’ kag mahamhaman​​—⁠sa paghilway, sa pagsentensia, ukon sa pagpalantang.”

Ang mataas nga saserdote nga si Ananias, ang tigulang nga mga lalaki sang mga Judiyo, kag si Tertulo pormal nga nagsumbong kay Pablo sa atubangan ni Felix subong ‘isa ka peste nga nagsugyot sing mga sedisyon sa tunga sang mga Judiyo.’ Nagsiling sila nga sia ang lider sang “sekta sang mga Nazareo” kag nagtinguha sa pagdagta sa templo.​​—⁠Binuhatan 24:​1-6.

Naghunahuna ang orihinal nga mga nag-atake kay Pablo nga sia ang nagdala sa Gentil nga si Trofimo sa luwang nga para lamang sa mga Judiyo.⁠a (Binuhatan 21:​28, 29) Ang matuod gid, si Trofimo ang naglapas, indi si Pablo. Apang kon ginkabig sang mga Judiyo ang ginhimo ni Pablo subong pagbulig ukon pagsakdag sa paglapas, sarang man ini tamdon subong paglapas nga takus silutan sing kamatayon. Kag daw ginkilala sang Roma ang kamatayon nga sentensia para sa sini nga krimen. Sa amo nga kon ang Judiyo nga mga pulis sang templo ang nakadakop kay Pablo sa baylo ni Lisias, wala na kuntani nabudlayan ang Sanhedrin sa pagsentensia sa iya.

Ang mga Judiyo nangatarungan nga ang gintudlo ni Pablo indi Judaismo, ukon legal nga relihion (religio licita). Sa baylo, ginkabig ini nga ilegal, subersibo pa gani.

Nagsiling man sila nga si Pablo “nagasugyot sing mga sedisyon sa tunga sang tanan nga Judiyo sa bug-os napuy-an nga duta.” (Binuhatan 24:5) Bag-o lang ginpakamalaut ni Emperador Claudio ang mga Judiyo sa Alexandria bangod sa “pagsugyot sing lapnag nga salot sa bug-os nga kalibutan.” Ang pagkaanggid talalupangdon. “Ang panumbungon batok gid sa isa ka Judiyo sa tion sang paggahom ni Claudio ukon sa maaga nga tinuig sang paggahom ni Nero,” siling sang istoryador nga si A. N. Sherwin-White. “Gintinguhaan sang mga Judiyo nga hayluhon ang gobernador nga kabigon ang pagbantala ni Pablo nga katumbas sa pagtuga sing kinagamo sa tunga sang Judiyo nga mga pumuluyo sa bug-os nga Emperyo. Nahibaluan nila nga indi maghukom ang mga gobernador kon pasad lamang sa relihioso nga mga panumbungon busa gintinguhaan nila nga patikuon ang relihioso nga panumbungon nga mangin politikal.”

Ginpangapinan ni Pablo ang iya kaugalingon sing punto por punto. ‘Wala ako magtuga sing kinagamo. Matuod, bahin ako sang ginatawag nila nga “sekta,” apang nagatuman ini sang Judiyong mga kasuguan. Ang pila ka taga-Asia nga Judiyo amo ang gintunaan sing kinagubot. Kon may reklamo sila, dapat yari sila diri sa paghimo sini.’ Luyag himuon ni Pablo ang panumbungon nga mangin isa ka relihioso nga sinuay sa tunga sang mga Judiyo, nga sa sini indi legal nga kalipikado ang Roma. Nagaandam sa makaulugot kag nagakinagula na nga mga Judiyo, ginpauntat ni Felix ang bista nga makahatag sing desisyon. Wala gintugyan si Pablo sa mga Judiyo, nga nagapangangkon nga sila ang may legal nga kalipikasyon, kag wala man sia ginhukman suno sa kasuguan sang Roma, ukon ginhilway. Indi mapilit si Felix sa paghukom, kag wala labot nga luyag niya makuha ang kahamuot sang mga Judiyo, may motibo pa sia sa pagpalantang​​—⁠naglaum sia nga hamhaman sia ni Pablo.​​—⁠Binuhatan 24:​10-19, 26.⁠b

Isa ka Daku nga Pagbalhin sa Idalom ni Porcio Festo

Sa Jerusalem duha ka tuig sang ulihi, ginpasaka liwat sang mga Judiyo ang panumbungon sang nag-abot si Porcio Festo, ang bag-o nga gobernador, nagapangabay nga si Pablo itugyan sa ila. Apang malig-on nga nagsabat si Festo: “Indi paagi sang Roma nga ihatag ang bisan sin-o nga tawo subong isa ka pabor antes anay atubangon sang akusado nga tawo ang iya manugsumbong kag makahigayon nga mapangapinan ang iya kaugalingon tuhoy sa reklamo.” Ang istoryador nga si Harry W. Tajra nagsiling: “Nahibaluan gilayon ni Festo nga may ilegal nga buko nga pagpatay batok sa isa ka banwahanon sang Roma.” Gani ginsugo ang mga Judiyo nga dalhon ang ila kaso sa Cesarea.​​—⁠Binuhatan 25:​1-6, 16.

Didto ginhambal sang mga Judiyo nga si Pablo “indi na dapat mabuhi pa,” apang wala sila sing mapakita nga ebidensia, kag nahantop ni Festo nga wala sing ginhimo si Pablo nga takus sa kamatayon. “May sinuay lamang sila tuhoy sa ila pagsimba sa dios-dios kag tuhoy kay Jesus nga napatay apang ginasiling ni Pablo nga buhi,” paathag ni Festo sa isa pa ka opisyal.​​—⁠Binuhatan 25:​7, 18, 19, 24, 25.

Maathag nga inosente si Pablo sa politikal nga panumbungon, apang sa relihioso nga pagsinuay, mahimo nga nagpangatarungan ang mga Judiyo nga ang ila hukmanan amo lamang ang kuwalipikado nga hukmanan sa sining kaso. Makadto ayhan si Pablo sa Jerusalem agod hukman sa sini nga butang? Ginpamangkot ni Festo si Pablo kon himuon niya ina, apang indi gid yadto nagakaigo nga tanyag. Ang pagpadala sa iya sa Jerusalem agod hukman sa diin ang iya mga manugsumbong amo ang mangin mga hukom nagakahulugan lamang nga patumbayaan si Pablo sa mga Judiyo. “Nagatindog ako sa hukmanan nga lingkuranan ni Cesar, diin dapat ako hukman,” siling ni Pablo. “Wala ako sing ginhimo nga malain sa mga Judiyo . . . Wala sing bisan sin-o nga tawo ang makahatag sa akon sa ila subong pabor. Nagaapelar ako kay Cesar!”​​—⁠Binuhatan 25:​10, 11, 20.

Ang paghambal sang isa ka Romano sining mga pinamulong nagpadulog sa tanan nga hurisdiksion sang probinsia. Ang iya kinamatarong sa pag-apelar (provocatio) “tunay, komprehensibo, kag epektibo.” Pagkatapos makigsapol sa iya mga manuglaygay tuhoy sa teknikalidad, nagsiling si Festo: “Bangod kay Cesar ka nag-apelar; kadto ka kay Cesar.”​​—⁠Binuhatan 25:⁠12.

Nalipay si Festo nga nadula si Pablo sa iya poder. Gintu-ad niya kay Herod Agrippa II pagligad sang pila ka adlaw nga naligban sia sa kaso. Kinahanglan nian maghimo si Festo sing isa ka sulat nga nagapaathag sa kaso para sa emperador, apang para kay Festo, ang panumbungon nagdalahig sa di-mahangpan nga pagkasibod sang Judiyong kasuguan. Apang, si Agrippa eksperto sa sining mga butang, gani sang nagpakita sia sing interes, ginpangabay sia sa pagbulig sa paghimo sing sulat. Bangod indi mahangpan ang sumunod nga pinamulong ni Pablo kay Agrippa, nagsinggit si Festo: “Nagabuang ka, Pablo! Ang imo daku nga tinun-an nagapabuang sa imo!” Apang nakahangop gid si Agrippa. “Sa malip-ot lang nga tion daw hayluhon mo ako nga mangin Cristiano,” siling niya. Bisan ano man ang ila ginbatyag sa mga argumento ni Pablo, nag-ugyon sanday Festo kag Agrippa nga inosente si Pablo kag mahimo kuntani nahilway kon wala lamang sia mag-apelar kay Cesar.​​—⁠Binuhatan 25:​13-​27; 26:​24-​32.

Ang Katapusan Sang Hudisyal nga Paglakbay

Pag-abot sa Roma, ginpatawag ni Pablo ang mga nagapanguna nga mga lalaki sang mga Judiyo indi lamang agod bantalaan sila kundi agod hibaluon man kon ano ang nahibaluan nila sa iya. Mahimo nga may ginbuyagyag ini tuhoy sa katuyuan sang iya mga manugsumbong. Kinaandan na sa mga awtoridad sa Jerusalem nga mangayo sing bulig sa Romano nga mga Judiyo sa pagpadayon sang demanda tuhoy sa isa ka kaso, apang nabatian ni Pablo nga wala sila sing instruksion tuhoy sa iya. Samtang nagahulat sa bista, gintugutan si Pablo sa pag-arkila sa isa ka balay kag sa pagbantala sing hilway. Ining pagpahanugot mahimo nagakahulugan nga sa opinyon sang Roma, si Pablo inosente nga tawo.​​—⁠Binuhatan 28:17-​31.

Ginbukot si Pablo sing duha pa ka tuig. Ngaa? Wala naghatag ang Biblia sing mga detalye. Ang nagaapelar kinaandan nga ginabukot tubtob mag-abot ang iya manugsumbong agod padayunon ang panumbungon, apang ayhan ang mga Judiyo sa Jerusalem, bangod nakita nila ang kahuyang sang ila kaso, wala na nag-abot. Ayhan ang pinakaepektibo nga paagi agod mapahipos si Pablo sa malawig nga tion nga mahimo amo ang indi na pag-abot. Kon ano man ang kabangdanan, mahimo gid nga nagtindog si Pablo sa atubangan ni Nero, ginpahayag nga inosente, kag ginhilway sa katapusan agod padayunon ang iya pagmisyonero nga hilikuton​​—⁠sing mga lima ka tuig pagkatapos sang pagdakop sa iya.​​—⁠Binuhatan 27:⁠24.

Ang mga kaaway sang kamatuoran madugay na nga ‘nagpahito sing kalainan paagi sa kasuguan’ agod balabagan ang Cristianong pagbantala nga hilikuton. Indi ini dapat magpakibot sa aton. Si Jesus nagsiling: “Kon ginhingabot nila ako, hingabuton man nila kamo.” (Salmo 94:​20, King James Version; Juan 15:20) Apang, nagpasalig man si Jesus sa aton sing kahilwayan nga isugid ang maayong balita sa bug-os nga kalibutan. (Mateo 24:14) Busa, kaangay ni Pablo nga nagtindog batok sa paghingabot kag pagpamatok, ang mga Saksi ni Jehova sa karon ‘nagapangapin kag legal nga nagapalig-on sa maayong balita.’​​—⁠Filipos 1:⁠7.

[Mga nota]