Indi Pagpamati sa mga Paandam kag Pagtilaw sa Dios

“Bisan pa nga tubtob sa tikod na ang tubig indi sila luyag magpalagyo.”—El País, Colombia.

INA nga ulong-dinalan sang matag-adlaw nga pamantalaan sa Colombia nagapatalupangod sang isa sa mga rason sang grabe nga pagkawasi sang kabuhi sa pagkarumpag sang mga bato halin sa bukid sa Armero sang Nobiembre 1985. Si Dora Elisa Rada Esguerra, isa ka opereytor sang telepono sa Armero, nga maabtik nga nakatalupangod sang pagkahulog sang abo kag pagbaha sang suba, namat-od sa pagpalagyo. Nian ginpaandaman niya ang iya mga masigka­trabaho sa opisina sang telepono nahanungod sa nagahilapit nga trahedya. Nagpaathag sia sang ulihi: “Nakita nila ang tubig, nga . . . nagailig sing makusog, sing tuman kakusog, apang wala sila gihapon maggiho.” Nakalampuwas si Dora gikan sa masubo nga nadangtan sang siudad.

Ang iban nga mga opereytor sang telepono napatay upod sa mga 21,000 ka iban pa nga biktima sa makusog nga ilig sang bolkaniko nga lunang, yelo kag dalagku nga mga bato nga nagdaligdig halin sa bolkan nga Nevado del Ruiz. Ang iban sang mga nadaldal amo ang meyor sang banwa kag kalabanan sang lokal nga mga polis, nga nagapakita nga halos wala pagkabiga ni bisan sin-o ang katalagman sing serioso—tubtob nga ulihi na katama.

Ngaa Wala Sila Magpalagyo?

May mga tanda kag mga paandam nahanungod sa nagahilapit nga kalamidad. Ngaa madamo nga tawo sa Armero ang wala magpamati sa sini? Una, ulihi na ang pag-abot sang opisyal nga mga paandam, sang ang kalamidad nagasalakay na sa siudad. Antes sini, ang mga tawo ginsilingan nga magkalma, nga mahimo magbaha apang indi gid man ini serioso. Sa baylo, ang siudad ginpanas sa mapa bangod sang madamong nagkalapatay nga gin-anod sa suba Lagunilla.

Ayhan indi luyag sang iban nga bayaan ang ila mga balay kag ang ila mga pagkabutang, kay nahibaluan nila nga ang mga manug-ati magasulod sa dili madugay kag magapangawat. Nasapwan ini nga makatalagam gid katama. Ang iban nga mga kawatan gintiro sang army. Ang iban nga nakalampuwas sa kalamidad nagbalik sa ila ginbahaan nga mga balay kag nasapwan nila nga ang kandado sang mga puertahan ginbuksan kag ginkawat ang mga pagkabutang. Apang ang kalabanan nga tawo wala magdugay ang kabuhi agod makapauli sa ila mga balay. Kag sa kalabanan nga hitabo, wala na sing balay nga nabilin ang mabalikan.

Ayhan abi sang iban magapasilabot ang Dios ukon si Birhen Maria tungod sa ila. Apang, makatarunganon bala ang magpaabot nga ang Dios magapasilabot karon tungod sa pila ka tawo kon mahanabo ang kinaugali nga mga kalamidad? Ngaa abi luwason ang iban paagi sa balaan nga pagpasilabot kag ang iban, sa amo man nga kahimtangan, pahanugutan nga mapatay?

May malig-on bala nga sadsaran para sa isa ka tawo ang magpati nga sarang sia magkabuhi nga may anting-anting upod ang pinasahi nga pangamlig gikan sa Dios? Halimbawa, masaligan bala sang tsuper sang awto ang iya “anghel dela guardia” ukon paborito nga “santo”? Madamo na kaayo nga sinsero nga mga Katoliko nga may mga medalyon ni “San” Christopher ang napatay sa mga aksidente sa awto para mangin makapalati ina. Ukon dapat bala magpati ang isa ka Cristiano nga may pinasahi sia nga proteksion sang Dios kon maglakbay sia paagi sa eroplano? Ano naman ang tuhoy sa pinasahi nga proteksion kon nagapakigbahin sa makatalagam nga hampang? Makatarunganon bala nga tilawan ang Dios sa sina nga mga sirkunstansia?

Ang Kamot ni Jehova Indi Malip-ot

Ang Kasulatan nagabulig sa aton nga makita nga may mga kahimtangan diin si Jehova nga Dios mahimo magpasilabot tungod sa iya katawhan kon ang pagbantala sang maayong balita naapektuhan ukon kon ang iya kongregasyon nabutang sa katalagman. Si manalagna Isaias nagapasalig sa aton: “Yari karon! Ang kamot ni Jehova indi malip-ot nga indi ini makaluwas, kag ang iya igdulungog indi bungol nga indi ini makabati.”—Isaias 59:1.

Ang Biblia nagahatag sing maathag nga mga halimbawa sang nagaamlig nga kamot ni Jehova may kahilabtanan sa mga apostoles. Agod matigayon ang kahamuot sang mga Judiyo, ginpabilanggo ni Hari Herodes si Pedro nga guar­dia­do katama. Ang kongregasyon sa Jerusalem nangamuyo sing hanuot tungod sa iya. Ano ang natabo? Nag-abot ang anghel ni Jehova kag ginbuy-an si Pedro gikan sa bilanggoan. Bisan si Pedro natingala sa natabo. Sang ulihi narealisar niya kon ano ang natabo kag nagsiling: “Karon nakilala ko sing matuod gid nga ginpadala ni Jehova ang iya anghel kag ginluwas ako sa kamot ni Herodes.”—Binuhatan 12:1-11.

Ina man nga kasaysayan nagasugid nga ginpatay na ni Herodes si apostol Santiago, nga utod ni Juan. Ginpahanugutan ni Jehova nga matabo inang pagkamartir. Busa, maathag nga samtang si Jehova nagahatag sing proteksion kag kaluwasan, ginapahanugutan niya ang mga hitabo nga magpadayon, sa amo nagatugot sa iban niya nga debotado nga mga alagad nga pamatud-an ang ila integridad bisan tubtob sa kamatayon. Ang pinamulong ni Santiago, nga utod sa iloy ni Jesus, nagakaigo: “Wala ninyo mahibalui kon ano ang sa buwas. Kay usbung kamo nga nagapahayag sa diutay nga tion kag nian nagakawala. Sa baylo sina, dapat kamo magsiling, ‘Kon buot ni Jehova, magkabuhi kita kag maghimo sini ukon sina.’”—Santiago 4:14, 15; ipaanggid ang Job 2:3-5.

Isa ka butang ang pat-od, sa panahon sang kinaugali nga mga kalamidad kag mga aksidente, ang prinsipio sang Biblia naaplikar sing palareho sa tanan nga tawo: “Ang tion kag ang indi pa nga mga hitabo nagakahanabo sa ila tanan.” (Manugwali 9:11) Kag samtang nagakaigo ang mangabay sing bulig kag pangamlig sa pangamuyo kon kaisa sa paghingabot, dapat naton kilalahon nga ang “paghingabot dimalikawan para sa mga determinado gid nga magkabuhi sang Cristianong kabuhi.”—2 Timoteo 3:12, Phillips.

Ang Espiritu sang Maligdong nga Hunahuna

Samtang matuod nga sang nagligad nga tion si Jehova nagpanghikot sa pag-amlig sa iya katawhan, subong sang ginluwas niya ang Israel gikan sa Egipto kag gikan sa mga hangaway ni Faraon, mangin matinaastaason ang maghunahuna nga dapat amligan sang Dios ang tagsa ka Cristiano gikan sa mga resulta sang ‘tion kag indi pa makita nga mga hitabo’ ukon gikan sa mga resulta sang kaugalingon niya nga pagpatumbaya. Ang sulat ni Pablo sa mga Cristiano sa Roma, nga ang iban sa ila napatay sang ulihi sa arena subong mga martir, may labot sa sini: “Nagasiling ako sa tagsa ka tawo nga yara sa inyo nga dili maghunahuna sang iya kaugalingon sing mataas pa sa dapat niya paghunahunaon; kundi maghunahuna sing but-anan, suno sa talaksan sang pagtuo nga ginbahin sang Dios sa tagsa ka tawo.” (Roma 12:3) Ang binadbad ni J. B. Phillips nagsiling: “Tinguhai nga may maligdong nga pagbanabana sang imo mga ikasarang.”

Ang laygay nga ginapabutyag diri may pareho nga aplikasyon karon, bisan pa nga sa tuhay nga konteksto. Kon ginahunahuna sang isa ka Cristiano nga sarang sia makapadalagan sang awto sing dimahalungon ukon sa idalom sang impluensia sang alkohol kag indi maano bangod may proteksion sia sang Dios, nagapakita bala ina sang “maligdong nga hunahuna”? Ang Cristiano bala may ‘maligdong nga pagbanabana sang iya mga ikasarang’? Subong man, kon ginabutang niya sa katalagman ang iya isigkatawo, tunay gid bala nga ‘ginahigugma niya ang iya isigkatawo subong sang iya kaugalingon’?—Mateo 22:39.

Karon iaplikar naton ang espiritu sang maligdong nga hunahuna sa kahimtangan diin ang isa ka tawo nagtukod sing mga komunidad sa pirme ginalinog nga mga lugar ukon diin ang buhi nga mga bolkan nagahatag sing tago apang matuod nga katalagman. Ang maayo nga halimbawa amo ang ginsambit na nga lugar sa palibot sang Nevado del Ruiz nga bolkan sa Colombia. Suno sa pamantalaan sang Colombia nga El País, ang arkitekto nga si César Zárate naghanda sing isa ka pag-usisa sang 1982 nga nagpakita nga ginbahaan na anay sang Suba Lagunilla ang Armero kag nga ang siudad wala pa gihapon sing bastante nga mga pangapin. Nahibal-an man nga kutob sang 1570 anum ka beses na nga naglupok ang Nevado del Ruiz nga bolkan. Suno sa maragtason nga mga ginhalinan, ang bolkan may regular nga siklo sang hilikuton nga nagabulosbulos sa ulot sang 140 ka tuig 9 ka bulan kag 110 ka tuig 2 ka bulan.

Ginpadala ini nga impormasyon sa Domingo nga edisyon sang pamantalaan sang Colombia nga El Tiempo mga pila ka semana antes sang kalamidad sa Armero. Nagasiling ini sing pat-od: “Ang masunod nga baha . . . mahanabo sa mga tungatunga sang Nobiembre sini nga tuig. Ang kinaugali nga mga tanda makita na: aso gikan sa baba sang bolkan nga ‘Arenas.’ Pag-ulan sang mga abo kag mga gas. Paghigku sa tubig kag mga patubas. Makasuluka nga baho. . . . Nagahagong nga gahod nga naghalin sa bolkan sang Septiembre 11. Amat-amat nga pagkatunaw sang yelo . . . Busa, tion na sa paghulag.”

Apang, wala ginbalhag ang artikulo. Ayhan gintamod ini subong dikinahanglanon nga pagsinggit sing kalamidad. Ang mga editor sang El Tiempo nagpaathag sini sang ulihi subong “kulang sing paghangop, kulang sing paghantup, ukon binuang nga pagpati nga wala sing matabo.”

Apang, sing husto sa iskedyul, ang Nevado del Ruiz naglupok sang gab-i sang Nobiembre 13, 1985. Kapin sa 20,000 ang napatay sa Armero, kag may ginatos ka biktima sa Chinchiná kag iban pa nga kaingod nga mga banwa. Ang iban sang mga napatay sa Armero amo ang 41 ka Saksi ni Jehova kag mga kaupdanan nila. Ang iban dimaalamon nga nagpalagyo sa Kingdom Hall, nga yara sa manubo nga lugar. Gindaldal sila palayo kag gintabunan sini. Sing malipayon, ang iban nga mga Saksi nagpalagyo sa mas mataas nga lugar kag naluwas.

Sing maathag, ang kaalam pagkatapos sang katunayan mahapos. Apang sa dili magkubos naton-an ang mga leksion gikan sa sadtong terible nga mga hitabo.

Dumaan nga mga Paandam Wala Pagpamatii

Ang Biblia nagahatag sing mga halimbawa sadtong wala magpamati sa suno sa panahon nga mga paandam ukon naghunahuna nga ‘indi ini matabo sa ila tion’ ukon sa ila lugar sa duta. Ang isa ka maathag nga halimbawa amo ang sang ginpaandaman si Lot nga magpalagyo gikan sa Sodoma kag Gomora. Ginpahibalo niya ang iya mga umagad nga mga lalaki, nga nagasiling: “Tindog kamo! Guwa gikan sining duog, kay laglagon na ni Jehova ang siudad!” Ano ang reaksion nila? “Sa iya mga umagad nga lalaki [Lot] daw sa nagalahog sia.” Ang ‘lahog’ malip-ot lang. Nagpaulan si Jehova sing asupre kag kalayo sa napamatbatan kag malaut nga mga siudad. Ang mga umagad nga lalaki napatay upod sa imoral nga pumuluyo sina nga rehiyon. Ang asawa ni Lot maathag nga nagpalagyo gikan sa Sodoma nga may mga pangduhaduha kag mga pangalag-ag. “Sa ulihi niya [Lot] nagbalikid [sia], kag nangin haligi sia nga asin.”—Genesis 19:12-26.

Sang nagligad nga kapin sa 1,900 ka tuig, si Jesus nagtagna nga ang dumaan nga Jerusalem pagalaglagon. Naghatag sia sing ispisipiko nga mga detalye sang mga hitabo nga mahanabo sa wala pa mahapay ang siudad, nga nagasiling: “Kon makita ninyo ang Jerusalem nga nalikupan sing mga hangaway, nian kilalaha ninyo nga yara na ang iya kalaglagan.” Gindugang niya ang paandam: “Nian ang mga sa Judea magpalagyo sa mga bukid, kag ang mga sa sulod niya magguwa, kag ang sa kaumhan dili magsulod sa iya.”—Lucas 21:20-24.

Sang ginlibutan sang Romanong hangaway ang Jerusalem sang tuig 66 C.E., nakilala sang mga Cristiano sina nga siudad ang tanda nga ginhatag ni Jesus. Nian, nga halos manugdaug na, indi mapaathag nga ginpaisol ni Heneral Cestius Gallus ang iya mga tropa. Amo yadto ang kahigayunan nga ginahulat sang mga Cristiano, kag nagpalagyo sila sa pihak nga bahin sang Jordan. Sang 70 C.E. ang mga Romano nagbalik sa idalom ni Heneral Tito kag ginlaglag ang Jerusalem. Ginatos ka libo ka mga Judiyo nga nagpabilin sa ginpamatbatan nga siudad ang napatay sadtong paglikop kag pag-inaway.

Matuod, sa sining mga hitabo ginhatag ang balaan nga paandam. Apang ang punto amo nga pila lamang ang nagpamati sa mensahe kag nagpalagyo. Ang kalabanan wala magpamati. Wala nila pagkabiga ang paandam sang Dios sing serioso.

Sa Anong Paagi Makatarunganon Naton nga Tilawan ang Dios?

Bisan sa kinaugali nga mga kalamidad, masunson nga may yara mga paandam—ang nagligad nga maragtas sang lugar, ang ulihi nga mga tanda, ukon sientipiko nga impormasyon—nga nagapakita sang makusog nga posibilidad sang katalagman sa sulod sang pila ka dag-on sang tion. Ayhan ang lugar balahaon. Nian dapat binagbinagon sang rasonable nga tawo ang tanan nga mga butang sa pagpamat-od kon bala ang pagsaylo sa isa pa ka distrito kinahanglanon kag praktikal. Sa pagkamatuod, imposible pakton ang tion kag lugar sang tagsa ka kinaugali nga kalamidad. Sa gihapon, sarang mabinagbinag ang law of av­er­ages kag ang dulunan sang pagkawalay peligro kon matabo ang pinakamalain. Apang indi makatarunganon nga paabuton ang pinasahi nga pangamlig gikan sa Dios. Ginatilawan mo ang Dios sa paagi nga indi nagakaigo kag timbang.

Apang, sa tuhay nga kahulugan, ginaagda kita ni Jehova nga tilawan sia. Sadto anay sang panahon ni manalagna Malaquias, sayop nga gintilawan sang Israel ang Dios paagi sa paghalad sing manubo sing sahi nga mga halad sa halaran. Paagi sa ila nadagtaan nga tinapay kag piang nga mga halad nga sapat, ginpakita nila nga gintamay nila ang latok ni Jehova. Paagi kay Malaquias, gin-agda sila ni Jehova sa pagliso kag sa pagtadlong sang ila dalanon. “‘Dalha ninyo ang bug-os nga ikapulo sa balay sang bahandi, agod may kalan-on sa akon balay; kag tilawi ako karon sa sini,’ siling ni Jehova sang kasoldadosan, ‘kon indi ko pagbuksan sa inyo ang mga talambuan sang langit kag iula sa inyo ang pagpakamaayo sa bagay nga wala na sing masudlan.’”—Malaquias 3:10.

Huo, nahanungod sa espirituwal nga mga pagpakamaayo, sarang naton “matilawan,” ukon mapamatud-an, ang katutom ni Jehova. Kon ginapangita anay naton ang iya Ginharian kag ang iya pagkamatarong, nian, subong sang ginsiling ni Jesus, ang tanan ‘nga iban pang kinahanglanon nga butang idugang sa inyo.’ Si Jesus nagsiling man: “Padayon sa pagpangayo, kag kamo hatagan; padayon sa pagpangita, kag kamo makakita; padayon sa pagpanuktok, kag kamo pagabuksan.” Kon ang dihimpit nga mga tawo nagahatag sing maalwan nga mga dulot sa ila mga anak, “daw ano pa gid nga maayo nga mga butang ang ihatag sang inyo Amay nga yara sa langit sa mga nagapangayo sa iya [suno sa iya kabubut-on]?”—Mateo 6:33; 7:7-11; 1 Juan 5:14.

Sa sini gid nga tion, ang paandam ginahatag sa mga pungsod nga sa dili madugay sugdan ni Jehova ang iya buhat nga pagtimalus batok sa tanan nga bahin sang sistema sang mga butang ni Satanas. (Bugna 16:14, 16; 18:20) Minilyon sang maalamon nga mga tawo ang nagapamati sa sining mensahe nga ginabantala sang mga Saksi ni Jehova kag nagadampig sa pagginahom sang Ginharian sang Dios. Nagaguwa sila sa malaut nga politikal kag relihioso nga pag-alyansa sa indi pa ulihi ang tanan. (Bugna 18:4) Busa, nagahanda sila para sa kabuhi nga walay katapusan sa idalom sang pagginahom ni Cristo sa aton duta, nga pagahimuon nga paraiso sang katarungan kag pagkawalay nadampigan. Ginapamatian mo bala ini nga paandam?—2 Pedro 3:13; Tito 1:2.

[Laragway sa pahina 21]

Ang diploma nga nakita sa kagulub-an sang Armero isa ka masubo nga pahanumdom nga linibo ang wala magpamati sa paandam

[Laragway sa pahina 22]

Ang imo bala batasan sa pagmaneho nagapakita sang Cristianong kaligdong sang hunahuna?

[Mga Laragway sa pahina 23]

Ang nahapay nga lugar diin anay ang Armero. Kapin sa 20,000 ka tawo ang napatay didto

Ining guba nga awto nagalaragway sang kalamidad nga natabo sa Armero