Mga Pamangkot Gikan sa mga Bumalasa

◼ Paano mapatuhay sang Cristiano ang paghamham (ginapakamalaut sa Biblia) kag ang paghatag sing “tip” ukon “regalo” para sa serbisyo nga nahatag?

Dapat naton hangpon nga indi palareho ang mga buhat sa nagkalainlain nga mga duog. Ang mga dalanon nga ginabaton sa iban nga kadutaan ginakangil-aran ukon indi nagakaigo sa iban nga duog. Halimbawa, ang katawhan sa isa ka pungsod mahimo nga nagaduko sa atubangan sang opisyal, apang sa iban nga pungsod ginatamod ina subong idolatriya.a Sing kaanggid, ang “paghatag sing tip” nga buhat ginabaton sa isa ka pungsod apang mahimo nga makapakibot ukon dilegal sa iban nga pungsod. Samtang ginatandaan ina nga mga pagkatuhay, dapat iaplikar sang tanan nga Cristiano ang laygay sang Dios batok sa paghamham.

Ano ang paghamham, kag ano ang ginasiling sang Biblia nahanungod sini? Ang The World Book Encyclopedia nagapaathag: “Ang paghamham nagakahulugan sing paghatag ukon pagtanyag sing butang nga may balor sa isa ka tawo nga may posisyon, nga sa baylo nagasupak sang iya katungdanan ukon sang kasugoan agod makabenepisyo ang naghatag sini.” Sa amo isa ka paghamham ang paghatag sing kuwarta (ukon regalo) sa isa ka hukom agod impluwensiahan ang iya desisyon kag patikuon ang katarungan. Paghamham man ang pagtanyag sing kuwarta agod likawan ang kasugoan, subong sang pagpangabay sa inspektor sa tinukod ukon salakyan nga indi pagsapakon ang paglapas.

Ginapakamalaut sang Dios ang paghamham, kag ginsugo niya ang Israelinhon nga mga hukom: “Dili mo pagpatikuon ang katarungan. Dili ka magpasulabi sing mga tawo ukon dili ka magbaton sing hamham, kay ang hamham nagabulag sang mga mata sang mga maalam kag nagapatiko sang mga pulong sang mga matarong.” (Deuteronomio 16:19; ipaanggid ang Hulubaton 17:23; Isaias 1:23; 5:23; 1 Samuel 8:3-5.) Si Jehova mismo ang nagapahamtang sing talaksan kay sa iya “wala sing kalautan ukon pagpasulabi sang mga tawo ukon pagbaton sang mga hamham.” (2 Cronica 19:7; Deuteronomio 10:17) Ang mga Cristiano nga nagahandum sang kahamuot sang Dios nagalikaw sa paghatag sing hamham.—Ipaanggid ang Binuhatan 24:26.

Samtang sa bug-os nga kalibutan ginapakamalaut sang mga tawo ang paghamham kag may kasugoan batok sa paghamham, madamo nga tawo ang nagaatubang sang palaligban nga ginsambit sa ibabaw nga pamangkot. Nahibaloan nila nga kinahanglan hatagan sing “regalo” ukon “tip” ang mga opisyal sa ila pungsod agod himuon nila ang ila trabaho ukon himuon ini sing makatarunganon. Halimbawa, ang The Wall Street Journal nagsiling nahanungod sa isa ka pungsod nga may implasyon: “Agod makatigayon sing ekstra nga kuwarta para makatibawas, ang mga mamumugon sang gobierno nagahimo sing diutay nga kagarukan. ‘Dapat ka magbayad sa ila agod hatagan ka nila sing bisan ano nga sahi sang porma,’ siling sang pangulo sang isa ka ahensya sang estado. Samtang, nagakatingala ang taga-luwas nga mga turista sa internasyonal nga erport nga ang mga opisyal sang imigrasyon nagapabayad sing $20 sa pagselyo sa ila mga pasaporte agod nga indi mawasi sang mga manuglakbay ang ila eroplano.”

Sining karon lang, ang U.S.News & World Report nagkomento tuhoy sa mga pagkaatrasado sa gobierno kag ang resulta nga mga paghamham nga kinaandan sa bilog nga kalibutan. Halimbawa, ini nagsiling: “Ang isa ka Indian karon nga mga adlaw dapat maghatag sing kuwarta sa isa ka ospiyal agod makaeskwela ang iya bata, agod batunon sa ospital, kag agod makapareserba sa tren.” Ang iban pa nga ilustrasyon tuhoy sa sini nagalakip sang:—Ang isa ka tawo dapat anay magkuha sing permiso antes sia makatrabaho. Ginabayaran niya ang opisyal nga balayran sa opisina sang gobierno, apang nahibaloan sang tanan nga kon wala sing “regalo” ang iya papeles idasok sa idalom sang hantal. Samtang wala sia nagapangabay nga unahon sang sa iban, kon maghatag sia sing normal nga “tip,” ang iya papeles atipanon sing nagakaigo.

—Sa isa ka pungsod, nahibaloan sang mga tawo nga manubo lamang ang suweldo sang mga opisyal sa trapiko kag ginapaabot sila nga dugangan ini paagi sa “regalo para sa pamahaw.” Ginapadulog sang opisyal ang tsuper kag magsiling nga naglapas sia sa kasugoan, gani dapat magbayad sing multa ang tsuper. Kon magprotesta ang tsuper nga wala sia sing ginlapas nga kasugoan, ang opisyal nagapaandam nga kon makadangat ini sa korte, iakusar man niya ang tsuper sing pagbato sa opisyal. Sa amo, madamo ang nagabayad na lang sang “multa,” nga ginatamod ini subong isa ka indi opisyal nga buhis. Ang iban nagadumili, bangod handa sila sa pagbaton sang mga resulta.

—Ang munisipyo dapat mag-aman para sa pagpangolekta sang mga basura. Apang normal sa tagbalay nga maghatag sa basurero sing “regalo.” Kon indi maghatag ang isa, ang iya basura “kalimtan,” kag posible nga multahan bangod sang indi matinlo nga mga kahimtangan.

Ina nga mga palaligban nagapakita nga madamo sa awtoridad ang nagagamit sang ila katungdanan sa gobierno para sa dimakatarunganon nga ganansia. (Manugwali 8:9) Ang mga Cristiano nagakalangkag sa matarong nga bag-ong sistema sang Dios, apang tubtob wala pa ina dapat nila batason ang karon nga sistema. (2 Pedro 3:13) Mahimo nagakahulugan ini nga kilalahon ang lokal nga mga kahimtangan nga sa diin ang mga alagad sang publiko nagapaabot sing mga regalo sa paghimo sang ila trabaho. Bisan sa mga pungsod nga sa diin normal ina, madamo nga mga Saksi ni Jehova nga nagapakig-angot sa mga inspektor kag mga opisyales sang adwana ang nagdumili sa paghatag sing mga “tip” sa pagtigayon sang kinamatarong nga ginatugot sa ila sang kasugoan. Bangod kilala sila sa sini nga tindog, nagabaton sila sing pagtrato nga matigayon lamang sang kalabanan nga tawo paagi sa pagbayad. (Hulubaton 10:9) Apang, ang tagsa ka Cristiano dapat tuytuyan sang iya natudloan sang Biblia nga konsiensia suno sa lokal nga kahimtangan.

Ang gugma sa isigkatawo isa ka butang nga binagbinagon. (Mateo 22:39) Indi mahigugmaon nga gamiton ang “regalo” agod makatigayon sing ginapasulabi nga pagtrato, subong sang pasayluhon ka sa unahan sang linya, ginalaktawan ang mga naghulat. Ginlaygayan kita ni Jesus nga tratahon ang iban suno sa trato nga luyag naton himuon sa aton. (Mateo 7:12) Ang iban nga mga Cristiano mahimo magbatyag nga kon mag-abot na ang ila turno sa linya, mahimo man nila ang kinabatasan sang pungsod sa paghatag sing “regalo” agod himuon sang isa ka opisyal ang kinahanglan nga himuon niya sa iya trabaho. Sa pagkamatuod, sa mga pungsod nga sa diin ina nga “mga regalo” indi kinabatasan ukon makapakibot sa publiko, ang mahigugmaon nga Cristiano magahikot sa isa ka paagi nga indi masandad ang iban.—1 Corinto 10:31-33.

Ang isa pa ka butang amo ang pagkamatinumanon sa kasugoan. Si Jesus naglaygay: “Ihatag ninyo kay Cesar ang mga butang nga iya ni Cesar, apang sa Dios ang mga butang nga iya sang Dios.”b (Marcos 12:17; tan-awa man ang Mateo 17:24-27.) Isa ka butang kon ang isa ka Cristiano nga wala makalapas sang kasugoan paabuton nga maghatag sing “tip” sa isa ka empleyado sang gobierno ukon sa iban nga opisyal. Apang ano kon ang isa ka Cristiano nakalapas sang kasugoan? Sa sina nga kaso, paano sia upod ang maayong konsiensia makatanyag sing hamham agod hayluhon ang isa ka opisyal nga indi pagsapakon ang paglapas? Si apostol Pablo nagsulat nga dapat naton kahadlokan ang superyor nga mga awtoridad sang pangulohan, nga may gahom ‘sa paghikot sing kasingkal sa nagabuhat sing malaut.’ (Roma 13:3, 4) Ang tindog ni Pablo amo: Kon nakahimo sia sing sala, batunon niya ang nagakabagay nga silot. (Binuhatan 25:10, 11.) Sa amo, ang isa ka Cristiano nga nakalapas sang kasugoan sa trapiko mahimo magbayad sing multa ukon balayran, nga ginasugo sang isa ka opisyal ukon hukom.

Nagsiling man si Pablo nga ang mga pangulohan ‘alagad sa inyo para sa inyo kaayohan.’ Walay sapayan sang kakagud sang iban nga mga opisyales, ang mga pangulohan nagaaman sing mga serbisyo para sa kaayohan sng publiko. Halimbawa, ginausisa sang mga opisyales ang mga salakyan tuhoy sa katakus sini sa dalan, kag ginausisa nila kon bala ang mga tinukod nagasunod sang mga kodigo para sa sunog. Busa, kon ang isa ka Cristiano nga nagabatyag nga, sa sulod sang kasugoan, mahimo sia makahatag sing “tip” sa isa ka opisyal nga nagapaabot sing “bayad para sa serbisyo,” maathag nga tuhay ini sa paghamham sa isa ka inspektor nga indi pagsapakon ang mga paglapas sa kasugoan.

Sa bisan ano man nga pungsod nga ginapuy-an nila, ang mga Cristiano dapat magpakita sing praktikal nga kaalam sa pagpakig-angot sa lokal nga mga kahimtangan. Dapat dumdumon sang mga alagad sang Dios nga ang ‘magadayon sa kayangkayang sang Dios kag magapuyo sa iya balaan nga bukid’ indi mahimo maghatag sing hamham. (Salmo 15:1, 5) Tuhoy sa paghatag sing “tip” agod makabaton sing mga serbisyo nga sa amo may kinamatarong ikaw ukon agod malikawan ang indi makatarunganon nga pagtrato sang mga opisyales, ang isa ka Cristiano dapat mamat-od kon ano ang ginatugot sang iya konsiensia kag manabat sa bisan anong resulta nga komplikasyon. Dapat niya sundon ang dalanon nga magahatag sa iya sing maayong konsiensia kag indi magmantsa sang maayong ngalan sang Cristianismo ukon magpasandad sa mga tumalan-aw.—2 Corinto 6:3.

[Mga footnote]