Isa Bala Ikaw ka Mahinuklugon nga Manugpamati?

HANDURAWA nga may yara ikaw ikasarang sa paghatag sa tagsa ka tawo sa imo kabuhi sing isa ka malahalon nga regalo. Mangin malipayon kag mainapresyahon gid sila! Ang matuod, sarang ikaw makahatag sing isa ka pinasahi nga regalo sa iban, isa ka butang nga kinahanglanon gid nila. Indi ka maggasto sing bisan isa ka sentimo. Ano ini? Ang imo igtalupangod. Ang kalabanan nga tawo nagakinahanglan sing igtalupangod kag ginaapresyar nila ini kon mabaton nila. Apang, sa paghatag sing maayo nga igtalupangod, dapat ikaw mangin isa ka mahinuklugon nga manugpamati.

Kon ikaw isa ka ginikanan ukon isa ka amo ukon yara sa posisyon diin ang mga tawo nagapalapit sa imo para sa laygay kag panuytoy, dapat ikaw mamati sing mahinuklugon. Kon indi, mamutikan sang mga tawo ang imo kakulang sing pagkamahinuklugon, kag indi na magsalig sa imo bangod sini.

Bisan pa kon wala ka pirme ginapangayuan sing laygay, dapat gihapon ikaw mamati sing mahinuklugon sa mga tawo, subong sang kon ang isa ka abyan magpalapit sa imo para sa paumpaw. Subong ginasiling sang isa ka hulubaton sa Biblia, ang kapaslawan sa pagpamati antes maghambal magaresulta sa kahuluy-an. (Hulubaton 18:13) Sa ano, nian, nga mga paagi mapakita mo nga isa ikaw ka mahinuklugon nga manugpamati?

Mamati sing Maayo

Ano ang isa ka mahinuklugon nga manugpamati? Ang Webster’s New Collegiate Dictionary nagahatag sing kahulugan sang “pagkamahinuklugon”: “Ang ikasarang sa pagpakig-ambit sa mga balatyagon ukon mga panghunahuna sang isa.” Ang amo man nga diksionaryo nagahatag sing kahulugan sang “pagdungog”: “Pagpamati upod ang mabinalak-on nga igtalupangod.” Sa amo ang isa ka mahinuklugon nga manugpamati wala lamang nagapamati sa ginasiling sang isa. Nagahatag sia sing igtalupangod kag nagapakig-ambit sa sinang mga panghunahuna kag mga balatyagon sang isa.

Nagakinahanglan ini nga dapat ikaw mamati sing maayo sa kon ano ang imo mabatian, wala nagatugot sang imo hunahuna sa paglagawlagaw. Bisan gani ang paghunahuna kon paano ikaw magasabat nagatublag sa pagpamati. Disiplinaha ang imo kaugalingon sa pagkonsentrar sa kon ano ang ginasiling sang isa ka tawo.

Magtulok sing direkta sa tawo nga nagapakighambal sa imo. Kon nagalagaw ang imo panulok, nagapahangop ini nga indi ikaw interesado. Panilagi ang iya pagkumpas kag mga hagyon. Nagayuhom bala sia ukon nagakusmod? Ang iya bala mga mata nagapabanaag sing kalipay, kasubo, ukon kahangawa? Importante bala ang wala niya mahambal? Indi pagkabalak-i ang imo isabat; magaabot ina subong resulta sang imo pagpamati sing maayo.

Samtang nagapamati, mahimo magatangutango ikaw sang imo ulo kag maggamit sing nagaugyon nga mga ekspresyon, subong sang ‘Amo gali’ kag ‘nahangpan ko na.’ Nagapakita ini nga ginasundan mo ang iya ginahambal. Apang, indi paghunahunaa nga ang pagtango sang ulo kag mga paghuluhangdo magapapati sa mga tawo nga nagapamati ikaw bisan pa nga wala. Sa kamatuoran, ang padayon madasig nga pagtangutango sang ulo, dihungod nga magapakita sang kataka. Daw kaangay nga nagasiling ikaw, ‘Dasiga na. Ihambal na ang gusto mo ihambal. Tapos.’

Sa bisan anong kahimtangan, indi kinahanglan nga kabalak-an sing tuman ang tuhoy sa mga pamaagi sang pagpamati. Himua lamang nga matuod-tuod ang imo pagpamati, kag ang imo mga sabat magapabanaag sing pagkasinsero.

Ang maayo nga mga pamangkot nagapakita man nga nagapamati ikaw sing maayo kag padayon nga nagapamati. Ginapakita sini nga interesado ikaw. Pangabaya nga ipaathag ang mga punto nga wala mahambal ukon indi maathag. Magpamangkot agod mapasangkad kag mapabutyag sang isa ka tawo ang iya kaugalingon sing dugang pa. Mahimo kinahanglanon ang magtugda kon kaisa, apang indi pagpasobrahi ini. Ang paghangop sang mga butang sing maathag, bahin sang pagpamati. Kon ang pagtugda nagakaigo, apresyahon sang isa ka tawo ang imo handum nga mahangpan sing bug-os ang tanan niya nga ginasiling.

Magpakita sing Paghangop

Mahimo nga amo ini ang pinakamabudlay nga bahin, bisan pa nga mahinuklugon ikaw sa tawo nga nagapakighambal sa imo. Kon ang isa nga may problema magpalapit sa imo, nagahatag ka bala sing positibo nga mga panugda kag mga solusyon sa gilayon? Maabtik mo bala nga ginasiling nga ang kahimtangan indi tuman kalain kon ipaanggid sa mga pag-antos sang iban? Daw mabuligon ini, apang mahimo nga may negatibo ini nga epekto.

May madamo nga rason kon ngaa mahimo ikaw mabuyok nga mag-untat sa pagpamati kag magsugod sa paglubad. Mahimo magahunahuna ka nga ang imo mapagsik nga mga panugda ang lamang nga kinahanglanon agod mangin maayo ang pamatyag sang isa. Ukon magabatyag ka nga imo obligasyon ang “pagtadlong” sang kon ano ang “sayop” kag kon indi mo ini mahimo, indi ka nangin mabinuligon ukon “wala mo mahimo ang imo katungdanan.”

Apang, ang gilayon nga paghatag sing mga solusyon, masami nagahatag sing makapaluya nga mga mensahe, subong sang, ‘Natalupangdan ko nga ang imo problema mas simple sangsa ginsiling mo.’ Ukon, ‘mas interesado ako sa akon kaugalingon nga reputasyon subong isa ka manuglubad sang problema sangsa imo kaayuhan.’ Ukon, ayhan, ‘Wala ko lang mahangpan​—kag indi ko luyag nga mahangpan.’ Ang pagpaanggid sang problema sang nagaantos sa iya sang iban masami nagasugid, ‘Dapat ka mahuya sa imo kaugalingon nga ginatublag ikaw samtang ang iban nga mga tawo nagaantos sing labi pa sa imo.’

Kon dihungod ka nga nakapabutyag sinang makapaluya nga mga mensahe, magabatyag ang imo abyan nga wala mo sia mabatian, nga wala sia mahangpan. Mahimo magahinakop sia nga nagahunahuna ikaw nga mas superyor sangsa iya. Sa masunod nga tion, magapalapit sia sa iban para sa paumpaw.​—Filipos 2:​3, 4

Ano kon ang imo abyan ginatublag sing dikinahanglanon? Halimbawa, mahimo nagabatyag sia nga nakasala nga wala sing makatarunganon nga mga kabangdanan. Magadali ka bala sa pagsugid sa iya sini, agod mangin maayo ang iya pamatyag? Indi, bangod kon wala mo sia ginpamatian anay, ang imo mga pasalig indi makalugpay. Sa baylo nga maumpawan, magabatyag sia nga ginabug-atan sa gihapon, nga may sala gihapon sia. Subong sang ginsiling sang ika-19 ka siglo nga pilosopo nga si Henry David Thoreau, “nagakinahanglan sing duha ang paghambal sing kamatuoran: ang isa sa paghambal sini kag ang isa sa pagpamati sini.”

Daw ano ka nagakaigo ang panuytoy sang Biblia: “Magmadagmit sa pagpamati, magmahinay sa paghambal.” (Santiago 1:19) Kag importante man kaayo ang pagpamati nga may kahanuklog! Magpakigbahin sa mga balatyagon sang isa nga nagasugid sa imo. Talupangda ang kabudlayan sang iya problema, ang kadalumon sang iya kasakit. Indi pagpakadiutaya ang iya problema paagi sa pagsiling nga, ‘Madula lang inang problema mo’ ukon ‘Indi gid man amo sina kabug-at.’ Sa kabaliskaran, inang pagpahaganhagan mahimo makadugang pa sa iya natublag nga mga balatyagon. Mabang-awan sia bangod wala mo ginakabig sing serioso ang iya ginasiling. Gani tuguti nga ang imo mga sabat nagapakita nga nabatian mo ang iya ginasiling kag batuna nga subong sini ang iya ginabatyag tuhoy sa mga butang sa karon.

Ang pagpamati sing mahinuklugon wala nagakinahanglan nga mag-ugyon ka sa tawo nga nagasugid sa imo. Mahimo nagapati ka nga ang isa ka tawo dimakatarunganon sa pagsiling, “Naugot ako sa akon trabaho!” Apang kon magpakita ka sing dipag-ugyon (‘Indi ka dapat magbatyag sing subong sina’) ukon pagpanghiwala (‘Indi gid amo sina ang buot mo silingon’), magahinakop sia nga wala ka makahangop. Ang imo mga komento magapakita sang imo paghangop. Sa tawo nga naugot sa iya trabaho, mahimo makasiling ka, ‘Mahimo gid nga makapahuol ini.’ Nian mamangkot sing makapaathag nga mga detalye. Sa amo nga paagi indi kinahanglan nga mag-ugyon ka nga dapat niya kaugtan ang iya trabaho kundi ginabaton mo nga subong sini ang iya ginabatyag sa karon. Nian ginahatagan mo sia sing kaayawan nga sia ginpamatian, nga napaalinton sing bug-os ang iya mga balatyagon. Sa masami, ang pagpaambit sing problema makapahaganhagan sa sini.

Sing kaanggid, ang tawo nga nagasiling, “Ang akon asawa nagpakonsulta karon nga adlaw,” mahimo magakahulugan, “Nabalaka ako.” Tuguti nga ang imo sabat nagabaton sini. Ini nagapakita nga nagapamati ikaw sa ginapahangop sang iya pulong, nga labi nga makapaumpaw sangsa pabay-an mo ang buot niya silingon, ipanghiwala ini, ukon uluuluhan mo sia paagi sa pagsiling nga indi sia dapat magkabalaka.​—Roma 12:15.

Ang Maayo nga Manugpamati Nagahambal Man!

Ang The Art of Conversation nagasiling tuhoy sadtong nagapamati apang wala nagahambal, “nagahunahuna nga nagahatag ini sa ila sing isa ka dagway sang dungganon nga pagkamahuluy-on.” Nagahimo ini sa isa ka tawo nga mapilitan sa paghambal sa tanan nga tion, kag ini indi matinahuron. Sa pihak nga bahin, indi man matinahuron, kag makalalapyo, kon ang tawo nga imo ginapamatian padayon nga nagahambal sing wala untat nga wala nagatugot sa imo sa pagpabutyag sang imo kaugalingon. Gani, samtang nagakinahanglan nga mangin maayo ikaw nga manugpamati, ayhan luyag mo man nga mahibaluan sang isa nga may yara ka mabinuligon nga panugda.

Ano ang mahimo mo isiling? Pagkatapos makapamati sing matinahuron sa ginpabutyag sang imo abyan, magahatag ka na bala sing laygay? Siguro, kon kalipikado ka sa paghatag sini. Kon may solusyon ka sa problema sang imo abyan, kinahanglan nga ipaambit mo ini sa iya. Ang imo mga pulong mahimo makaimpluwensia, bangod naghinguyang ka sing tion sa pagpamati sang primero. Kon wala ikaw sing kinahanglanon nga ikasarang sa paghatag sa imo abyan sing sahi sang panuytoy ukon bulig nga iya ginakinahanglan, buligi nga makapakig-angot sia sa isa nga may ikasarang sa paghatag sini.

Apang, sa iban nga kaso, wala ginakinahanglan ang laygay ukon ginapangayo. Gani maghalong nga paluyahon ang epekto sang imo pagpamati paagi sa paghambal sing madamo nga pulong. Ayhan dapat lamang batason sang imo abyan ang isa ka dimalikawan nga kahimtangan ukon maghinguyang sing tion sa paglandas sang iya negatibo nga mga balatyagon. Nagpalapit sia sa imo sa pagpaambit sang iya problema. Nagpamati ka. Nakig-ambit ka sa iya mga balatyagon, nagpasalig sa iya nga nagaulikid ikaw kag dumdumon mo sia pirme kag ilakip sa imo mga pangamuyo. Pahibalua sia nga hilway sia gihapon sa pagpalapit sa imo liwat kag indi mo ipanugidsugid sa iban ang iya mga problema. Mahimo nga kinahanglanon niya sing labi ining paumpaw sangsa pagtinguha mo nga lubaron ang iya problema.​—Hulubaton 10:19; 17:17; 1 Tesalonica 5:14.

Kon bala ang pagpamati ginaupdan sang laygay ukon wala, ang duha nga nadalahig makabenepisyo. Ang isa nga nagahambal malipay nga ginapamatian sia kag nahangpan. Nalugpayan sia sa paghibalo nga may isa nga luyag mamati sa iya. Ang manugpamati may benepisyo man. Ginaapresyar sang iban ang iya pag-ulikid. Kon maghatag sia sing laygay, labi pa gid ini nga mapatihan bangod wala sia nagahambal tubtob nga nahangpan niya sing bug-os ang kahimtangan nga ginpatalupangod sa iya. Matuod nga ang mahinuklugon nga pagpamati nagakinahanglan sing tion. Apang daw ano ka mapuslanon nga puhunan! Sa pagkamatuod, paagi sa paghatag sa mga tawo sing mabinalak-on nga igtalupangod, ginahatagan mo sila sing isa ka pinasahi nga regalo.