6, 7. ա) Ինչո՞ւ պետք է նախևառաջ ինքներս մեզ սովորեցնենք։ բ) Ինչո՞ւ կարելի է ասել, որ առաջին դարի հրեաները սովորեցնելու համար չունեին անհրաժեշտ որակ։

⁶ Ինչո՞ւ է անհրաժեշտ, որ նախևառաջ ինքներս մեզ սովորեցնենք։ Պատճառն այն է, որ մենք չենք կարող ինչպես հարկն է սովորեցնել ուրիշներին, եթե ինքներս չսովորենք։ Պողոսը շեշտեց այս միտքն իր թղթերից մեկում, և ինչպես որ դա այն ժամանակ կարևոր էր հրեաների համար, այնպես էլ այսօր քրիստոնյաների համար է կարևոր։ Նա հարցրեց. «Դու՝ որ ուրիշին սովորեցնում ես, քո անձին չե՞ս սովորեցնում. դու որ քարոզում ես չ’գողանալ, գողանո՞ւմ ես։ Որ ասում ես շնութիւն չ’գործել՝ շնութիւ՞ն ես գործում. դու՝ որ կռքերիցը գարշում ես՝ սրբապղծութի՞ւն ես անում [«տաճարներն ես կողոպտում», ԷԹ]։ Դու՝ որ օրէնքովը պարծենում ես, օրէնքին դէմ գործելով Աստծուն անարգո՞ւմ ես» (Հռովմայեցիս 2։21–23, ԱԹ)։

⁷ Այս հռետորական հարցերում Պողոսը երկու չար գործեր է հիշատակում, որոնց վերաբերյալ Տասը պատվիրաններում պարզ գրված էր. «Շնութիւն մի անիր։ Գողութիւն մի անիր» (Ելից 20։14, 15)։ Պողոսի ժամանակներում որոշ հրեաներ հպարտանում էին, որ ունեն Մովսիսական օրենքը։ Նրանք ‘կրթված էին ըստ օրենքի, վստահ էին իրենց վրա՝ առաջնորդներ լինելու կույրերին, լույս՝ խավարի մեջ եղողներին, ուսուցիչներ՝ մանուկներին’ (Հռովմայեցիս 2։17–20)։ Բայց նրանց մեջ կային այնպիսիները, որ իրականում կեղծավորություն էին անում՝ ծածուկ գողություն կամ շնություն գործելով։ Դրանով նրանք անարգում էին թե՛ Օրենքը և թե՛ նրա երկնային Հեղինակին։ Պողոսի խոսքերը վկայում են այդ մասին։ Ակնհայտ է, որ նրանք ամենևին էլ չունեին ուրիշներին սովորեցնելու համար անհրաժեշտ որակ. նրանք նույնիսկ իրենք իրենց չէին ուսուցանել։

8. Հնարավոր է՝ ինչպե՞ս էին Պողոսի օրերում որոշ հրեաներ ‘տաճար կողոպտում’։

⁸ Պողոսը հիշատակում է տաճարներ կողոպտելու մասին։ Իրո՞ք որոշ հրեաներ բառացիորեն տաճարներ էին կողոպտում։ Ի՞նչ ի նկատի ուներ Պողոսը։ Հիշյալ համարներում բավական ինֆորմացիա չկա այս մասին, ու դժվար է հաստատ ասել, թե ինչպես էին որոշ հրեաներ ‘տաճարներ կողոպտել’։ Ավելի վաղ Եփեսոսի ատենադպիրը բազմությանն ասել էր, որ Պողոսի ընկերները «տաճար կողոպտողներ» (Արևմտ. Աստ.) չեն։ Նրա խոսքերից երևում է, որ ոմանք իսկապես հրեաներին մեղադրում էին դրանում (Գործք 19։29–37)։ Գուցե այդ հրեաները պարզապես օգտվո՞ւմ էին այն թանկարժեք իրերից, որոնք հեթանոսական տաճարներից կողոպտում էին ասպատակիչներն ու կրոնական մոլեռանդները։ Համաձայն Մովսիսական օրենքի՝ կուռքերի ոսկին ու արծաթը պիտի ոչնչացնեին, չպետք է վերցնեին անձնական օգտագործման համար (Բ Օրինաց 7։25)։a Ուստի հնարավոր է, որ Պողոսը նկատի ուներ հենց այդ հրեաներին, ովքեր արհամարհում էին Աստծո այս պատվերը ու հեթանոսական տաճարներից բերված իրերն օգտագործում էին եկամուտ ստանալու և այլ նպատակներով։

9. Երուսաղեմի տաճարի հետ կապված՝ ի՞նչ էին անում հրեաները, որը համազոր էր տաճարը կողոպտելուն։

⁹ Հովսեպոսը պատմում է Հռոմում տեղի ունեցած մի սկանդալի մասին, որի հեղինակները չորս հրեաներ էին՝ Օրենքի ուսուցիչներ։ Հրեական կրոն ընդունած մի հռոմեացի կնոջ նրանք համոզել էին, որ իրենց միջոցով ոսկի և այլ թանկարժեք իրեր նվիրաբերեր Երուսաղեմի տաճարին։ Բայց վերցնելով՝ յուրացրել էին դրանք, ինչը հավասար էր տաճարից գողանալուն։b Ուրիշ հրեաներ էլ Աստծո տաճարը կողոպտում էին այն իմաստով, որ արատավոր կենդանիներ էին զոհաբերում ու այնտեղ առևտրով էին զբաղվում՝ տաճարը դարձնելով «աւազակների որջ» (Մատթէոս 21։12, 13; Մաղաքիա 1։12–14; 3։8, 9, Արևմտ. Աստ.)։