Ի՞նչը կօգնի մեզ ‘ճշմարտության խոսքն ուղիղ մատակարարել’

ՄԻ ԱՆԳԱՄ մի թատերական քննադատ, որ աշխատում էր թերթի խմբագրությունում, գնաց թատրոն՝ ներկայացում դիտելու։ Ներկայացումը նրան դուր չեկավ, և նա թերթում հոդված տպագրեց, որտեղ գրել էր. «Եթե ուզում եք անհեթեթություն տեսնել, անպայման գնացեք այդ ներկայացմանը»։ Ավելի ուշ ներկայացման կազմակերպիչները հրատարակեցին մի գովազդ, որտեղ մեջբերում արեցին այդ քննադատի հոդվածից։ Մեջբերումը հետևյալն էր. «Անպայման գնացեք այդ ներկայացմանը»։ Չնայած որ գովազդում նույնությամբ էին ներկայացված քննադատի բառերը, սակայն այնտեղ դրանք արդեն կտրված էին հոդվածի համատեքստից, և նրա տեսակետը այդ ներկայացման վերաբերյալ միանգամայն սխալ ձևով էր մատուցված։

Այս օրինակը ցույց է տալիս, թե որքան կարևոր նշանակություն ունի խոսքի համատեքստը։ Բառերը համատեքստից կտրելը կարող է աղավաղել խոսքի իմաստը, ճիշտ ինչպես Սատանան աղավաղեց Սուրբ Գրությունների իմաստը, երբ փորձում էր մոլորեցնել Հիսուսին (Մատթէոս 4։1–11)։ Իսկ համատեքստը հաշվի առնելն օգնում է ավելի ճիշտ հասկանալ այդ խոսքը։ Այդ իսկ պատճառով ամեն անգամ, երբ ուսումնասիրում ենք աստվածաշնչյան մի ինչ–​որ համար, խելացի կլինի այն քննել համատեքստի լույսի ներքո։ Այս դեպքում մենք ավելի լավ կհասկանանք, թե ինչի մասին է խոսում գրողը։

Ճիշտ ‘մատակարարել’

Համատեքստը (խոսքաշար) գրված կամ ասված մտքի այն մասն է, որը նախորդում կամ հաջորդում է տվյալ բառին, հատվածին։ Սովորաբար համատեքստից է կախված լինում տվյալ մտքի իմաստը։ «Համատեքստ» բառին իմաստով մոտ է «պատմություն» բառի իմաստներից մեկը՝ «մեկի՝ մի բանի հետ կապված իրողությունների ու փաստերի ամբողջություն» («Արդի հայերենի բացատրական բառարան»)։ Պողոս առաքյալը Տիմոթեոսին գրեց. «Ջանք արա որ քո անձն ընտիր կանգնեցնես Աստուծոյ առաջին իբր մի մշակ առանց ամօթի, որ ճշմարտութեան խօսքն ուղիղ մատակարարես» (Բ Տիմոթէոս 2։15)։ Պողոսի այս խոսքերից պարզ է դառնում, թե ինչու է կարևոր տվյալ սուրբգրային համարի համատեքստը քննելը։ Որպեսզի Աստծո Խոսքն ‘ուղիղ մատակարարենք’, նախ պետք է այն ճիշտ հասկանանք և հետո ուրիշներին նույն ձևով՝ առանց փոփոխումների բացատրենք։ Աստվածաշնչի Հեղինակի՝ Եհովայի հանդեպ ունեցած հարգանքը կմղի մեզ ջանք անել այդպես վարվելու, և այս հարցում շատ օգտակար կլինի համատեքստը նկատի ունենալը։

«Բ Տիմոթէոս» նամակի պատմությունը

Եկեք, օրինակի համար, քննենք աստվածաշնչային գիրք «Բ Տիմոթէոս»–ը, որն իրենից նամակ է ներկայացնում։a Նախ մեզ գուցե հետաքրքրի այս նամակի պատմությունը։ Ո՞վ է գրել «Բ Տիմոթէոս»–ը։ Ե՞րբ է գրել։ Ինչպիսի՞ հանգամանքներում։ Հետո կարող ենք պարզել, թե ինչպիսի հանգամանքներում էր գտնվում Տիմոթեոս անհատը, որի անունով էլ հենց կոչվում է այդ նամակը, և թե ինչու նա այս նամակի կարիքն ուներ։ Այս հարցերի պատասխանները գտնելով՝ մենք է՛լ ավելի կգնահատենք Աստվածաշնչի այս գիրքը ու կտեսնենք, թե ինչպես կարող ենք օգուտներ քաղել նրանից։

«Բ Տիմոթէոս»–ի առաջին համարներից երևում է, որ այս գիրքը մի նամակ է՝ ուղղված Տիմոթեոսին Պողոս առաքյալի կողմից։ Ուրիշ համարներից պարզվում է, որ այս նամակը գրելու պահին Պողոսը բանտարկության մեջ էր բարի լուրը քարոզելու համար։ Շատերը նրանից հեռացել էին։ Առաքյալը զգում էր, որ իր մահը մոտ է (Բ Տիմոթէոս 1։15, 16; 2։8–10; 4։6–8)։ Այս ամենից կարելի է եզրակացնել, որ նա այս նամակը գրել է իր երկրորդ բանտարկության ժամանակ՝ Հռոմում, հավանաբար մոտ 65 թ.–ին։ Դրանից կարճ ժամանակ անց Ներոն կայսրը, ըստ ամենայնի, մահապատժի ենթարկեց նրան։

Ահա սա է «Բ Տիմոթէոս» նամակի պատմությունը։ Բայց հատկանշական է այն, որ Պողոսն իր նամակը Տիմոթեոսին չէր գրել իր պրոբլեմներից գանգատվելու նպատակով։ Նա զգուշացնում էր ընկերոջը, թե վերջինիս ինչ դժվարություններ են սպասում, և քաջալերում էր զգույշ մնալ, որ չշեղվի, խրախուսում էր ‘զորանալ’ ու իր տված հրահանգները փոխանցել «հաւատարիմ մարդկանց»։ Վերջիններս էլ, այսպիսի առաջնորդություն ստանալով, իրենց հերթին կարող էին օգնել ուրիշներին (Բ Տիմոթէոս 2։1–7)։ Դժվարությունների մեջ լինելով հանդերձ՝ ուրիշների մասին անշահախնդրորեն հոգ տանելու ինչպիսի՜ գերազանց օրինակ։ Եվ որքա՜ն տեղին է մեր օրերում Պողոսի խորհուրդը։

Պողոսը Տիմոթեոսին անվանում է ‘սիրելի որդի’ (Բ Տիմոթէոս 1։2)։ Այս երիտասարդի՝ որպես Պողոսի հավատարիմ ուղեկցի, անունը հաճախակի է հիշատակվում Քրիստոնեական Հունարեն Գրություններում (Գործք 16։1–5; Հռովմայեցիս 16։21; Ա Կորնթացիս 4։17)։ Տիմոթեոսը հավանաբար արդեն 30–ն անց էր, երբ Պողոսն իր այս նամակը գրեց, բայցևայնպես առաքյալը նրա մասին խոսում է որպես երիտասարդի (Ա Տիմոթէոս 4։12, ԱՆԹ)։ Սակայն, չնայած իր երիտասարդ տարիքին, նա արդեն վառ կերպով ապացուցել էր իր հավատարմությունը՝ ‘Պողոսի հետ ծառայելով’ հավանաբար 14 տարի (Փիլիպպեցիս 2։19–22)։ Թեև Տիմոթեոսը համեմատաբար երիտասարդ էր, Պողոսը նրան հանձնարարեց խորհուրդ տալ երեցներին, որ «խօսքերով կռիւ չ’անեն», այլ դրա փոխարեն ավելի շատ ուշադրություն դարձնեն կարևոր բաներին, օրինակ՝ հավատ ու տոկունություն ցուցաբերելուն (Բ Տիմոթէոս 2։14)։ Տիմոթեոսին նաև իրավունք էր տրվել ժողովներում վերակացուներ ու ծառայող օգնականներ նշանակել (Ա Տիմոթէոս 5։22)։ Սակայն նա գուցե մի փոքր անվստահություն էր հանդես բերում իրեն տրված իշխանությունը գործի դնելու հարցում (Բ Տիմոթէոս 1։6, 7)։

Երիտասարդ երեցը որոշ լուրջ դժվարություններ դիմագրավեց։ Օրինակ՝ երկու անհատներ՝ Հիմենոսն ու Փիլետոսը, «կործանում [էին] ոմանց հաւատքը»՝ սովորեցնելով, թե «մեռելների յարութիւնն արդէն եղած է» (Բ Տիմոթէոս 2։17, 18)։ Ըստ երևույթին, նրանք ենթադրում էին, թե հարությունը միայն հոգևոր առումով է լինում, և դա քրիստոնյաների համար արդեն տեղի է ունեցել։ Թերևս նրանք, առանց համատեքստը հաշվի առնելու, մեջբերում էին Պողոսի այն խոսքը, թե քրիստոնյաները մահացել են իրենց մեղքերի մեջ, բայց այժմ Աստծո սուրբ ոգու շնորհիվ կենդանի են (Եփեսացիս 2։1–6)։ Պողոսը նախազգուշացրել էր, որ հավատուրացների այդպիսի ազդեցությունն աճելու է։ Նա գրել էր. «Ժամանակ կ’գայ որ ողջամիտ վարդապետութեանը չեն համբերիլ.... Եւ իրանց լսելիքը ճշմարտութիւնիցը ետ կ’դարձնեն եւ առասպելների ետեւից կ’մոլորին» (Բ Տիմոթէոս 4։3, 4)։ Այս նախազգուշացումից երևում է, որ Տիմոթեոսի համար խիստ կարևոր էր հետևել առաքյալի խորհրդին։

«Բ Տիմոթէոս»–ի արժեքավորությունն այսօր

Վերոհիշյալից տեսնում ենք, որ Պողոսը Տիմոթեոսին նամակ գրեց առնվազն երեք պատճառով՝ 1) Նա գիտեր, որ իր մահը մոտենում է, և աշխատում էր Տիմոթեոսին պատրաստել այն ժամանակների համար, երբ ինքն այլևս նրա կողքին չէր լինի ու չէր կարողանա օգնել նրան։ 2) Պողոսն ուզում էր Տիմոթեոսին համապատասխան հրահանգներ տալ, որոնք կօգնեին նրան իր վերակացության տակ եղող ժողովները պաշտպանել հավատուրացությունից և այլ վնասակար ազդեցություններից։ 3) Նա ցանկանում էր քաջալերել Տիմոթեոսին՝ զբաղված մնալու Եհովայի ծառայության գործում ու կեղծ ուսմունքների դեմ պայքարում ապավինել Աստծո Խոսքի ճշգրիտ գիտելիքներին։

Երբ տեղեկանում ենք նման մանրամասնությունների, «Բ Տիմոթէոս» նամակն է՛լ ավելի մեծ նշանակություն է ձեռք բերում մեզ համար։ Այսօր նույնպես հավատուրացներ կան, և նրանցից ոմանք Հիմենոսի ու Փիլետոսի պես իրենց սեփական գաղափարներն են առաջ տանում՝ փորձելով քայքայել մեր հավատը։ Բացի այդ, մենք ապրում ենք ‘չար ժամանակներում’, որոնց մասին Պողոսը մարգարեացել էր։ Շատերն են իրենց կյանքի փորձով զգացել Պողոսի խոսքերի ճշմարտացիությունը, որ «ամենը որ կամենում են աստուածպաշտութեամբ ապրիլ Քրիստոս Յիսուսումը, հալածանք պիտի կրեն» (Բ Տիմոթէոս 3։1, 12)։ Ինչպե՞ս կարող ենք ամուր մնալ։ Տիմոթեոսի պես մենք էլ պետք է ուշադրություն դարձնենք այն եղբայրների ու քույրերի խորհրդին, որոնք Եհովային ծառայում են արդեն երկար տարիներ։ Իսկ Եհովայի շնորհով ‘զորանալ’ կարող ենք՝ կատարելով անձնական ուսումնասիրություն, աղոթելով, քրիստոնյաների հետ շփվելով։ Եվ բացի այս, վստահ լինելով ճշգրիտ գիտելիքների զորության մեջ՝ կարող ենք հետևել Պողոսի հորդորին. «Ունեցիր ողջամիտ խօսքերի օրինակը» (Բ Տիմոթէոս 1։13)։

«Ողջամիտ խօսքերի օրինակը»

Որո՞նք են այն ողջամիտ խոսքերը, որոնց մասին հիշատակում է Պողոսը։ Նա օգտագործում է այս արտահայտությունը՝ մատնանշելու համար ճշմարիտ քրիստոնեական ուսմունքը։ Տիմոթեոսին ուղղված իր առաջին նամակում Պողոսը բացատրում է, որ ‘ողջամիտ խոսքերը’, ըստ էության, Հիսուս Քրիստոսի ասած խոսքերն են (Ա Տիմոթէոս 6։3)։ Ձեռք բերելով ողջամիտ խոսքերի օրինակը՝ անհատը առողջ դատողություն կունենա, մարդկանց հանդեպ բարեհամբույր տրամադրված կլինի ու նրանց հանդեպ հոգատարություն կցուցաբերի։ Քանի որ Հիսուսի ծառայությունն ու ուսուցումները ներդաշնակ են Աստվածաշնչի մյուս բոլոր ուսմունքների հետ, «ողջամիտ խոսքեր» արտահայտության տակ կարելի է հասկանալ Աստվածաշնչի բոլոր ուսուցումները։

Տիմոթեոսի, ինչպես նաև բոլոր քրիստոնյա երեցների համար, ողջամիտ խոսքերի օրինակը մի «բարի աւանդ» էր, որը նա պետք է պահեր (Բ Տիմոթէոս 1։13, 14)։ Տիմոթեոսը պետք է ‘քարոզեր Աստծո խոսքը, շարունակ [«հրատապությամբ», ՆԱ] հայտարարեր այն, ժամանակին լիներ թե տարաժամ, հանդիմաներ, սաստեր, հորդորեր՝ կատարյալ համբերատարությամբ [«երկայնմտութիւնով», ԱԹ] ուսուցանելով’ (Բ Տիմոթէոս 4։2, ԷԹ)։ Իմանալով, որ Տիմոթեոսի ապրած օրերում հավատուրացների գաղափարները տարածված էին՝ մենք սկսում ենք հասկանալ, թե ինչու էր Պողոսը շեշտում ողջամիտ խոսքերը հրատապությամբ ուսուցանելու կարևորությունը։ Մենք նաև հասկանում ենք, որ Տիմոթեոսը պետք է պաշտպաներ ժողովը՝ նրա անդամներին ‘հանդիմանելով, սաստելով, հորդորելով’՝ միաժամանակ ցուցաբերելով երկայնամտություն ու դրսևորելով ուսուցողական բարձր վարպետություն։

Ո՞ւմ պետք է Տիմոթեոսը ‘խոսքը քարոզեր’։ Համատեքստից երևում է, որ Տիմոթեոսը՝ որպես երեց, պետք է քարոզեր քրիստոնեական ժողովի անդամներին։ Քանի որ հակառակորդները ճնշում էին բանեցնում, Տիմոթեոսը պետք է պահպաներ իր հոգևոր հավասարակշռվածությունը ու համարձակորեն հռչակեր Աստծո խոսքը և ոչ թե մարդկային փիլիսոփայությունը, անձնական մտքերը կամ անիմաստ խորհրդածումները։ Ճիշտ է, նման դիրքորոշումը գուցե հարուցեր այն մարդկանց դժգոհությունը, ովքեր ճիշտ մտայնություն չունեին (Բ Տիմոթէոս 1։6–8; 2։1–3, 23–26; 3։14, 15)։ Բայց չնայած դրան՝ Տիմոթեոսը, հետևելով Պողոսի խորհրդին, պետք է շարունակեր նրա պես պայքարել հավատուրացության դեմ (Գործք 20։25–32)։

Իսկ վերաբերո՞ւմ էին արդյոք Պողոսի ասածները նաև ժողովից դուրս քարոզելուն։ Այո՛, վերաբերում էին, ինչպես համատեքստն է ցույց տալիս։ Պողոսն ասում է. «Դու արթուն կաց ամեն բանի մէջ նեղութիւններ կրելով. աւետարանչի գործը գործիր. քո պաշտօնը կատարիր» (Բ Տիմոթէոս 4։5)։ Ավետարանելը՝ փրկության բարի լուրը մարդկանց քարոզելը, խիստ կարևոր տեղ է զբաղեցնում քրիստոնեական ծառայության մեջ (Մատթէոս 24։14; 28։19, 20)։ Այո՛, ինչպես որ Աստծո խոսքը քարոզվում է ժողովում նույնիսկ «տարաժամ», այնպես էլ շարունակվում է քարոզվել ժողովից դուրս՝ նույնիսկ ծանր հանգամանքներում (Ա Թեսաղոնիկեցիս 1։6)։

Մեր քարոզչության և ուսուցանման գործի հիմքում Աստծո Խոսքն է ընկած, որը գրվել է նրա ներշնչումով։ Մենք լիովին վստահում ենք Աստվածաշնչին։ Պողոսը Տիմոթեոսին ասաց. «Ամեն Գիրք աստուածաշունչ են եւ օգտակար՝ վարդապետութեան, եւ յանդիմանութեան, եւ ուղղելու, եւ արդարութեան խրատելու համար» (Բ Տիմոթէոս 3։16)։ Այս խոսքերը հաճախ են տեղին ձևով մեջբերվում՝ ցույց տալու համար, որ Աստվածաշունչը Աստծո Խոսքն է։ Բայց ի՞նչ նպատակ էր հետապնդում Պողոսը՝ գրելով այս խոսքերը։

Պողոսը խոսում էր երեցի հետ, որը ժողովի անդամներին ‘հանդիմանելու, ուղղելու և արդարության խրատելու’ պատասխանատվությամբ էր օժտված։ Այդ իսկ պատճառով նա հիշեցնում էր Տիմոթեոսին, որ ապավինի Աստծո Խոսքին, ըստ որի Տիմոթեոսը մանկությունից էր դաստիարակվել։ Երեցները, Տիմոթեոսի պես, պետք է երբեմն հանդիմանեն սխալ քայլ կատարողներին։ Հանդիմանելիս նրանք պետք է միշտ հիմնվեն Աստվածաշնչի վրա։ Ավելին՝ քանի որ Սուրբ Գրությունները ներշնչվել են Աստծուց, ցանկացած հանդիմանություն, որը հիմնված է Աստվածաշնչի վրա, իրականում հանդիմանություն է Աստծուց։ Եթե անհատը մերժում է նման հանդիմանությունը, ապա նա իրականում մերժում է ոչ թե ինչ–​որ մարդուց, այլ հենց Եհովայից եկող խորհուրդը։

Որքա՜ն հարուստ է «Բ Տիմոթէոս» գիրքը Աստծո իմաստությամբ։ Իսկ որքա՜ն ավելի իմաստալից է դառնում այս գիրքը, երբ նրանում ամփոփված խորհուրդները քննում ենք համատեքստի լույսի ներքո։ Այս հոդվածում մենք ընդամենը թեթևակի ձևով քննեցինք «Բ Տիմոթէոս»–ում պարփակված հրաշալի, Աստծուց տրված տեղեկությունները։ Բայց այսքանը բավական է՝ ցույց տալու համար, թե որքան օգտակար է քննել մեզ հետաքրքրող սուրբգրային համարների համատեքստը։ Այսպես վարվելը կօգնի մեզ վստահ լինել, որ իրոք ‘ճշմարտության խոսքն ուղիղ ենք մատակարարում’։

[Ծանոթագրություն]

[նկար 27–րդ էջի վրա]

Պողոսն ուզում էր Տիմոթեոսին համապատասխան հրահանգներ տալ, որպեսզի նա ժողովները պաշտպաներ

[նկար 30–րդ էջի վրա]

Պողոսը հիշեցրեց Տիմոթեոսին, որ հարկավոր է ապավինել այն իմաստությանը, որ պարունակում է Աստծո ներշնչմամբ գրված Խոսքը