ARAM
1. Ti nailista a kaudian nga anak kadagiti lima nga annak ni Sem. Ni Aram ken ti uppat nga annakna, da Uz, Hul, Geter, ken Mas, buklenda ti 5 kadagiti 70 a pamilia kalpasan ti Layus, ket dagiti Aramaeano ken Sirio ti kaputotanda.—Ge 10:22, 23; 1Cr 1:17.
2. Ti anak ni Quemuel ken apoko ni Nacor a kabsat ni Abraham. Ngarud, ni Aram ket apoko ti kabsat ni Abraham ken anak ti kasinsin ni Isaac. Ni Rebecca, ti anak ti uliteg ni Aram a ni Betuel, ket kasinsin a mismo ni Aram. Ti pamilia ni Nacor saan a pimmanaw iti Mesopotamia a kadua ni Abraham, ngem adu a tawen kalpasanna, “ti damag nakagteng ken Abraham” maipapan iti annak ni Nacor, agraman ti damag maipapan ken Aram.—Ge 22:20-23; 11:27, 31; 24:4, 10.
3. Maysa kadagiti uppat nga “annak ni Semer” (Somer) iti tribu ni Aser, ken nailista a karaman kadagiti “pannakaulo ti balay dagidi amma, napili, mamaingel, nabileg a lallaki, dagiti pannakaulo ti papanguluen.” (1Cr 7:31, 32, 34, 40) Ni Aram ken ti amana agpadada a nayanak idiay Egipto, yantangay ti apongna ken ti apongna iti tumeng ket karaman kadagiti putot ni Jacob a ‘dimteng iti Egipto.’—Ge 46:8, 17.
4. Iti King James Version, agparang ti Aram iti Mateo 1:3, 4 ken iti Lucas 3:33.—Kitaenyo ti ARNI; RAM Num. 1.
5. Ti nagan nga Aram, no maymaysana wenno no mainaig iti dadduma pay a termino, ket nausar mainaig iti lugar, a tumukoy kadagiti rehion nga ayan dagiti amin a kaputotan ni Aram (Num. 1).
No mausar a maymaysana, ti Aram kangrunaanna nga agaplikar iti Siria ken kaaduanna a kasta ti pannakaipatarusna. (Uk 10:6; 2Sm 8:6, 12; 15:8; Os 12:12) Ramanenna ti rehion manipud Bambantay ti Libano a bumallasiw agingga iti Mesopotamia ken manipud Bambantay ti Taurus iti amianan nga agpababa iti Damasco ken iti labes dayta iti abagatan.—Kitaenyo ti SIRIA.
Ti Aram-naharaim (Sal 60:Sup) kaaduanna a naipatarus babaen iti Griego a sao a “Mesopotamia,” a matarusan a tumukoy iti “daga iti nagbaetan dagiti karayan.” Ti dua a karayan isu ti Eufrates ken ti Tigris. Ni Esteban dakamatenna a ni Abraham agnanaed idi idiay Mesopotamia bayat nga adda pay laeng idiay Ur dagiti Caldeo (Ara 7:2), ket idi ibaonna ti adipenna a sumapul iti asawa a maipaay ken Isaac adu a tawen kalpasanna, imbaga kenkuana ni Abraham a mapan iti siudad ni Nacor idiay (Makinngato a) Mesopotamia (Aram-naharaim). (Ge 24:2-4, 10) Ni Balaam ti Petor naggapu met iti kabambantayan a rehion iti makin-amianan a paset ti Mesopotamia.—De 23:4; idiligyo ti Nu 23:7; kitaenyo ti MESOPOTAMIA.
Ti Padan-aram nausar kangrunaanna mainaig iti disso iti likmut ti siudad ti Haran iti Makinngato a Mesopotamia.—Ge 25:20; 28:2-7, 10; kitaenyo ti PADAN.
Dagiti Aramaeano, Semitiko a kapkaputotan ni Aram, ket masarakan idi kadagitoy amin a lugar. Kanayonanna pay, ti nagan ni Uz, maysa kadagiti uppat nga annak ni Aram, ket nayaplikar iti disso ti Desierto ti Arabia iti daya ti Naikari a Daga ken dumanon kadagiti beddeng ti Edom. (Job 1:1; Un 4:21) Ti Aramaiko, ti pagsasao dagiti Aramaeano, ket nainaig unay iti Hebreo ket idi agangay nagbalin nga internasional a pagsasao agpadpada iti komersio ken diplomasia kadagiti amin a rehion ti Fertile Crescent.—2Ar 18:26; kitaenyo ti ARAMAIKO.
Iti Deuteronomio 26:5, naibaga a ni Jacob ket maysa a “Sirio” (iti literal, maysa nga “Aramaeano”). Awan duadua a daytoy ket gapu iti 20 a tawen a panagnaed ni Jacob idiay Aram a kadua ti Aramaeano a katuganganna a ni Laban. Kanayonanna pay, Aramaeano ni Rebecca nga ina ni Jacob, kasta met da Lea ken Raquel nga assawa ni Jacob. Ngarud, dagiti Israelita ket talaga a kabagian dagiti Aramaeano.
Aramaeano a Pagpagarian. Ti Aramaeano a pagpagarian ket nangrugi a madakamat iti rekord ti Biblia a kagiddan ti itatanor ti nasion ti Israel. Ni Cusan-risataim, maysa nga ari manipud Aram-naharaim (Mesopotamia), pinarmekna ti Israel iti walo a tawen agingga a winayawayaan ida ni Ukom Otniel.—Uk 3:8-10.
Ti Aram-Zoba ket maysa nga Aramaeano a pagarian a natukoy kas kabusor ti turay ni Saul (1117-1078 K.K.P.). (1Sm 14:47) Agparang nga adda idi dayta iti amianan ti Damasco ket nagturay iti amianan agingga iti Hamat ken iti daya ti Eufrates. Idi makiruprupak ni David kadagiti kabusor ti Israel, nakadangadangna ni Hadadezer, mannakabalin nga ari ti Aram-Zoba, ket inabakna. (2Sm 8:3, 4; 1Cr 18:3; idiligyo ti Sal 60:Sup.) Simmaganad iti daytoy, ti Aramaeano a tulisan a ni Rezon immakar idiay Damasco tapno agturay, ket di nagbayag nagbalin daytoy a siudad kas kalatakan a siudad dagiti Aramaeano (1Ar 11:23-25) ken “ti ulo ti Siria.” (Isa 7:8) Nangiparangarang dayta iti aktibo a panangbusor iti Israel iti intero a pakasaritaan ti makin-amianan a pagarian.—Kitaenyo ti DAMASCO.
Ti Aram-maaca nadakamat a kadua ti Zoba, Rehob, ken Istob kas karaman iti Aramaeano a pagpagarian a nagabangan dagiti Ammonita iti karkaruahe ken kumakabalio tapno gubatenda ni David. Ti ari ti Aram-maaca nakikappon kadagitoy a puersa dagiti matangtangdanan a soldado, a di nagbayag pinagtalaw ti buyot ni David. (1Cr 19:6-15; 2Sm 10:6-14) Ti pagarian ti Maaca nalabit adda iti daya ti Jordan, a ti Bantay Hermon ti adda iti makin-amianan a deppaarna.—Jos 12:5; 13:11.
Ti Gesur ket maysa idi a bassit nga Aramaeano a pagarian iti daya ti Jordan ken nabatad nga adda iti baba laeng ti Maaca. Dagiti beddengna iti abagatan dumanonda agingga iti makindaya a deppaar ti Baybay ti Galilea. Kas iti Maaca, adda dayta iti uneg ti teritoria a naituding iti tribu ni Manases.—De 3:14; Jos 13:11; kitaenyo ti GESUR Num. 1.
Babaen iti panangparmek ni David iti Aramaeano a pagpagarian, pinalawana dagiti beddeng ti pagarianna agingga iti amianan, iti kasta dimmanon dayta iti Karayan Eufrates, saan nga adayo iti Haran ti Padan-aram. Gapuna, tinungpalna ti kari ni Jehova maipapan iti saklawen ti tawid ti Israel iti Naikari a Daga.—De 1:7; 11:24; Jos 1:4.
Maipaay iti kanayonan nga impormasion maipapan kadagiti relasion ti Israel iti Aram, kitaenyo ti SIRIA.
[Mapa iti panid 143]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
ARAM
Dakkel a Baybay
Bambantay ti Taurus
Hamat
Bambantay ti Libano
ARAM-ZOBA
Damasco
ARAM-MAACA
GESUR
Haran
PADAN-ARAM
Karayan Tigris
ARAM-NAHARAIM (MESOPOTAMIA)
Karayan Eufrates