APAL
Rikna a maluksaw wenno di maay-ayo iti sabsabali gapu kadagiti sanikua, irarang-ay, pagsaysayaatan, saad, wenno reputasionda. Tarigagayan dagiti naapal a tattao ti ik-ikutan ti sabsabali ken mabalin a pagarupenda a dagidiay agik-ikut iti al-almananda saanda a maikari iti dayta. Nupay ti Hebreo a sao a qin·ʼahʹ, agpannuray iti konteksto, mabalin a tumukoy iti regta, kinanasged, panangipilit iti naipamaysa a debosion, wenno imon ken panangapal (2Ar 19:31; Sal 79:5; Nu 25:11; 5:14; Job 5:2), ti Griego a phthoʹnos patinayon nga addaan iti negatibo a kaipapanan ken ipasimudaagna ti apal.—Ro 1:29.
Ti maysa kadagiti dakes a panagem ti managbasol a tao isu ti panagannayas nga umapal. (San 4:5) Ebkas dayta ti gura. Gapu ta inapalan dagiti Filisteo ti kinarang-ay ni Isaac, siraranggas a pinullatanda dagiti bubon a pagpampannurayanna a pagpainuman kadagiti arban ken pangenna. Kamaudiananna, kiniddaw ti arida a pumanaw ni Isaac iti dayta a disso. (Ge 26:14-16, 27) Iti kaso da Kore, Datan, ken Abiram, ti panangapal iti dignidad ken nadayaw a saad a tagtagiragsaken da Moises ken Aaron tinignayna ida a mangisayangkat iti nadamsak a berbal a panangatakar. (Nu 16:1-3; Sal 106:16-18) Ti mainugot a tignay ken Jesus dagiti umili pinunnona iti apal dagiti panguluen a papadi ken ti adu a Judio a papanglakayen. Ti apalda nakagteng iti kangitingitan idi a ti Anak ti Dios inyawatda ken Pilato tapno maipatawda ti sentensia nga ipapatay.—Mt 27:1, 2, 18; Mr 15:10.
Ti panangitandudo kadagiti sursuro a saan a maitunos kadagiti sursuro ni Jesu-Kristo mangpataud iti apal. Ti umuna a pakaseknan ti tao a mangisursuro kadagita ket, saan a ti pannakaipadayag ti Dios, no di ket ti pannakaitandudo ti bukodna a doktrina. Ti ibungana nga apal mabalin a maiparangarang kadagiti panagregget a mangpadakes ken mangpardaya kadagiti pudno a Kristiano, a pakapuyen dagiti panagbannog ken nasayaat nga impluensiada. (1Ti 6:3, 4) Kasapulan idi a makisupiat ni apostol Pablo iti tattao a di umiso ti pannakatignayda, nga ikaskasabada ni Kristo gapu iti apal. Panggepda idi a padaksen ti reputasion ken apostoliko nga autoridad ni Pablo, a dagita ti ap-apalanda. Pinadpadasda nga upayen ken pakapuyen ti sibabalud nga apostol. Isu nagsagaba iti panangikagumaanda a mangitandudo iti bagbagida tapno mayagawada dagiti agimbubukodan a panggepda.—Fil 1:15-17.
Peggad ti Umapal. Ti tattao a mangragpat kadagiti kalatda babaen ti panagsaur ken kinaranggas mabalin a tagiragsakenda ti kinarang-ay, kinatalged, ken nasayaat a salun-at iti maysa a tiempo. Uray ti ipapatay dagidiay nadangkes mabalin a natalna, saan a nabuyogan iti kasta unay a panagtuok. No ti maysa nga adipen ti Dios kumita kadagiti posible a nanumnumo a kasasaadna, mabalin a ti panangapal kadagiti kasasaad dagidiay nadangkes palubosanna a mangdadael iti panangapresiarna iti pateg ti panangaramid iti nadibinuan a pagayatan, kas iti inaramid ni salmista Asaf. (Sal 73:2-14) Dayta ti makagapu a ti Kasuratan maulit-ulit a nangidatag kadagiti naimbag a rason iti saan a panangapal iti dakes a tattao wenno panangannurot iti daldalanda: Dagiti agar-aramid iti kinakillo apagbiitda a kasla ruot a dagus a magango iti sidong ti nakaro a pudot ti init. (Sal 37:1, 2) Uray kasano ti kinarang-ay dagidiay nakaragpat kadagiti panggepda babaen ti kinaranggas, nakarimrimonda ken Jehova ken addada iti sidong ti panangilunodna. (Pr 3:31-33) Awan masakbayan ti biagda.—Pr 23:17, 18; 24:1, 19, 20.
Ti nakalkaldaang a kasasaad ti naapal a tao nailanad iti naipaltiing a proverbio: “Ti tao nga addaan naapal [iti literal, “dakes; nadangkes”] a mata duroganna ti bagina a sumurot iti napapateg a bambanag, ngem saanna nga ammo a dumtengto kenkuana ti mismo a panagkasapulan.” (Pr 28:22) Ti tao nga addaan naapal a mata pudno nga agturturong iti panagkasapulan. Bayat nga agregregget a mangipangato iti bagina a makipada kadagidiay ap-apalanna, ipabpababana ti bagina iti moral, nga isaksakripisiona dagiti nalinteg a prinsipio. Uray no agballigi a manggun-od kadagiti kinabaknang, temporario laeng dagitoy ken mapanawanto no matay. Ngarud isu nagregget wenno ‘dinuroganna ti bagina’ iti awan kapapay-anna. Inraman ni Jesus ti “naapal [iti literal, “nadangkes”] a mata” kadagiti nadangkes a banag a rummuar manipud iti uneg ti maysa a tao ket mangtulaw kenkuana.—Mr 7:22, 23.
Ti apal maysa a makapasimron nga aramid ti lasag a manglapped iti panangtawid ti maysa a tao iti Pagarian ti Dios. (Ga 5:19-21) Amin dagidiay agtultuloy iti dayta “maikarida iti ipapatay.” (Ro 1:29, 32) Nupay kasta, babaen ti tulong ti espiritu ti Dios masarkedan ti panagannayas nga umapal.—Ga 5:16-18, 25, 26; Tit 3:3-5; 1Pe 2:1.