PIESTA TI DEDIKASION

Ti panangrambak iti Piesta ti Dedikasion (Heb., chanuk·kahʹ) ipalagipna ti panangbawi iti kinawayawaya dagiti Judio manipud iti Sirio-Griego a turay ken ipalagipna ti panangidedikar manen ken Jehova iti templo idiay Jerusalem, a tinabbaawan ni Antiochus IV Epiphanes, a nangawag iti bagina iti The·osʹ E·pi·pha·nesʹ (“Agparang a Dios”). Nangibangon iti altar iti rabaw ti dakkel nga altar a sigud a pakaidatdatagan ti inaldaw a daton a mapuoran. (1 Macabeo 1:54-59, AT) Iti daytoy a pasamak (Kislev 25, 168 K.K.P.), kas panangipakita iti gura ken panangumsina ken Jehova, ti Dios dagiti Judio, ken kas nakaro a panangtulawna iti templo ni Jehova, ni Antiochus nagisakripisio kadagiti baboy iti rabaw ti altar ket impaiwarsina iti intero a templo ti inaramidna a digo manipud iti dadduma a lasag dayta. Pinuoranna met dagiti ruangan ti templo, rinebbana dagiti siled ti papadi, ken impanawna ti nabalitokan nga altar kasta met ti lamisaan ti tinapay ti pamarang ken ti nabalitokan a pagsaadan ti silaw. Ti templo ni Zorobabel ket naidedikar manen nga agpaayen iti pagano a dios a ni Zeus ti Olympus.

Dua a tawen kalpasanna, nabawi ni Judas Macabeo ti siudad ken ti templo. Langalang ti santuario; nagtubo dagiti ruot kadagiti paraangan ti templo. Rinakrak ni Judas ti daan a namulitan nga altar ket nangibangon iti baro nga altar a naaramid iti di natikap a batbato. Nagpaaramid ni Judas kadagiti basehas ti templo, ket ti altar ti insienso, ti lamisaan ti tinapay ti pamarang, ken ti pagsaadan ti silaw impanna iti templo. Idi nadalusanen ti templo manipud pannakatulaw, naidedikar manen dayta idi Kislev 25, 165 K.K.P., apag-isu a tallo a tawen kalpasan daydi aldaw a panagisakripisio ni Antiochus iti altar kas panagdaydayaw iti pagano a dios. Naisubli manen ti inaldaw wenno agtultuloy a datdaton a mapuoran.​—1 Macabeo 4:36-54; 2 Macabeo 10:1-9, AT.

Kaugalian iti Piesta. Dagiti mismo a maar-aramid iti piesta pagbalinenna dayta kas tiempo ti dakkel a panagrag-o. Adda umaspinganna iti Piesta dagiti Abong-abong no maipapan iti wagas a pannakarambak dayta. Walo nga aldaw ti kapaut ti rambak a mangrugi iti Kislev 25. (1 Macabeo 4:59) Adda narangrang unay a lawag kadagiti paraangan ti templo, ket nakalawlawag ti amin a pribado a pagnaedan gapu kadagiti arkos a pagsilawan. Inawagan dayta ti Talmud kas “Piesta ti Lawag.” Idi agangay, kaugalianen ti dadduma ti panangikabil iti walo a pagsilawan iti umuna a rabii sa rinabii a kissayanda iti maysa, idinto ta ti dadduma mangrugida iti maysa sa rinabii a nayonanda dayta agingga nga agbalin a walo. Naikabil dagiti pagsilawan iti asideg dagiti ruangan nga agturong iti kalsada saan laeng a tapno lawaganda ti uneg ti balay no di ket tapno ti lawag makita ti amin nga adda iti ruar. Ti pananggangat kadagiti pagsilawan ket nabuyogan iti panagkanta iti kankanta a pangidayaw iti Dios a Manangispal iti Israel. Kuna ni Josephus maipapan iti pannakayussuat ti piesta: “Nakaragsakanda unay ti pannakaisubli dagiti kaugalianda ken iti di ninamnama a pannakagun-odda iti kalintegan a mangaramid iti bukodda a panagserbi kalpasan ti nakabaybayag a tiempo, ta nangaramidda iti linteg nga iti walo nga aldaw masapul a rambakan dagiti kaputotanda ti pannakaisubli ti panagserbi iti templo. Ket nanipud iti dayta a tiempo agingga iti agdama ngilinenmi daytoy a piesta, nga awaganmi iti piesta ti Silsilaw, a pagarupek a napanaganan iti kasta gapu ta limtuad kadakami ti kalintegan nga agdaydayaw idi tiempo a saanmin a ninamnama dayta.” (Jewish Antiquities, XII, 324, 325 [vii, 7]) Naipalubos ti agtrabaho iti nadagsen, ta saan a naibilang a sabbath dayta.

Adda idi naaramiden a dua a panangidedikar iti templo, ti pannakaidedikar ti umuna a templo babaen ken Solomon ken ti maikadua a ni Zorobabel ti nangibangon, a sidadaeg a naangay idi nairingpasen ti panangibangon kadagita. Ngem awanen ti naangay nga anibersario a piesta kas panglaglagip kadagita, a kas iti daytoy inaramid ni Judas Macabeo a panangidedikar manen iti maikadua a templo. Saan a kas iti tallo a dadakkel a piesta, nga obligado amin a lallaki a dumar-ay idiay Jerusalem, ti Piesta ti Dedikasion ket marambakan iti nagduduma a siudadda, a kas iti pannakarambak ti Piesta ti Purim. (Ex 23:14-17; Est 9:18-32) Iti intero a daga naguummongda kadagiti sinagogada nga agkankantada ken agragrag-oda, a siaawitda iti sangsanga dagiti kayo, bayat a nakalawlawag dagiti sinagoga ken dagiti pribado a pagtaengan gapu kadagiti adu a silaw. Agingga ita, ramrambakan pay laeng dagiti Judio daytoy a piesta.

Kaipapananna Kadagiti Kristiano. Sinarungkaran ni Jesus ti templo iti tiempo ti Piesta ti Dedikasion idi maudin a panawen ti lam-ek bayat ti ministeriona, idi 32 K.P. Kastoy ti mabasa iti salaysay: “Iti dayta a tiempo naangay idiay Jerusalem ti piesta ti dedikasion. Panawen idi ti lam-ek, ket magmagna idi ni Jesus idiay templo iti kolonada ni Solomon.” (Jn 10:22, 23) Ti Kislev, ti maikasiam a bulan, ket maibatog iti Nobiembre-Disiembre. Siempre, kadawyanen a pagaammo dagiti Judio a daytoy a piesta napasamak bayat ti panawen ti lam-ek. Gapuna, ti pannakadakamat ti lam-ek ditoy mabalin a tumukoy iti kasasaad ti paniempo imbes nga iti aktual a panawen ti kalam-ekna nga isu ti makagapu a nangpili ni Jesus iti nasalinongan a lugar a pangisuruanna, iti “kolonada ni Solomon.” Daytoy a nalinongan a kolonada adda iti makindaya a deppaar ti makinruar a paraangan dagiti Gentil, nga isu ti paguummongan ti adu a tattao.​—Ara 3:11; 5:12.

Awan ti direkta a kunaen ti naipaltiing a Kasuratan a ni Jehova pinagballigina ni Judas ken inwanwanna ti panangtarimaanna iti templo, ti pannakaisubli dagiti alikamen dayta, ti pannakaaramid dagiti aruaten dayta, ken kamaudiananna ti panangidedikar manen iti dayta. Nupay kasta, tapno matungpal dagiti padto maipapan ken Jesus ken iti ministeriona ken tapno maitultuloy ti panagisakripisio dagiti Levita agingga a maaramid ti naindaklan a panagisakripisio ti Anak ti Dios, kasapulan a sitatakder ti templo ken maar-aramid dagiti panagserbi iti dayta iti panawen ti panagparang ti Mesias. (Jn 2:17; Da 9:27) Nagar-aramat ni Jehova iti lallaki a nagtaud iti ganggannaet a nasnasion, kas ken Ciro, tapno itungpalna ti sumagmamano a pangpanggep maipapan iti panagdaydayaw Kenkuana. (Isa 45:1) Anian nga ad-adda pay a mabalinna nga aramaten ti maysa a lalaki a nagtaud iti dedikado nga ilina, dagiti Judio.

Aniaman ti napasamak, naitungpal dagiti panagserbi iti templo bayat ti ministerio ni Jesu-Kristo. Ti templo ni Zorobabel ket imbangon manen (binaliwan) ni Herodes, nga inaramidna a nalablabor pay. Daytoy ti rason ken agsipud ta saanda a kayat ni Herodes isu a dua laeng a templo ti gagangay a dakdakamaten dagiti Judio, ti templo ni Solomon ken ti templo ni Zorobabel. Awan a pulos masarakantayo iti sasao ni Jesus wenno iti aniaman kadagiti sursurat dagiti adalanna a ti Piesta ti Dedikasion ket nakondenar. Nupay kasta, saan a naibilin a rambakan dayta dagiti Kristiano iti baro a tulag.​—Col 2:16; Ga 4:10, 11; Heb 8:6.