GABAA

[Turod].

1. Maysa a siudad iti kabambantayan a rehion ti Juda. (Jos 15:1, 48, 57) Kunaen ti dadduma nga eskolar nga isu dayta ti agdama-aldaw nga El Jabʽa, agarup 12 km (7.5 mi) iti laud nga abagatan-a-laud ti Betlehem. Nupay kasta, patien ti dadduma a ti kadaanan a Gabaa ket adda iti maysa a paset ti rehion iti abagatan a daya ti Hebron, yantangay nailanad a karaman iti dadduma pay a siudad iti dayta a rehion. (Jos 15:55-57) Mabalin a daytoy a siudad (wenno ti Num. 2) ti pagnanaedan ni Maaca (Mikaias) nga ina ni Abiam (Abias) nga ari ti Juda.​—2Cr 13:1, 2; 1Ar 15:1, 2.

2. Maysa a siudad iti teritoria ti Benjamin (Jos 18:28), naawagan met iti “Gabaa ti Benjamin” (1Sm 13:2), “Gabaa iti annak ni Benjamin” (2Sm 23:29), ken “Gabaa ni Saul” (2Sm 21:6). Nalawag nga adda iti asideg ti kangrunaan a dalan iti nagbaetan ti Jebus (Jerusalem) ken Rama. (Uk 19:11-15) Gapu ta adda iti maysa kadagiti kangatuan a disso iti makintengnga a pantok ti bambantay ti Palestina, ti Gabaa ket nagserbi kas nagsayaat a disso a pagwanawanan no panawen ti gubat. (1Sm 14:16) Kunaen ti kaaduan nga eskolar a daytoy a siudad ket isu ti Tell el-Ful (Givʽat Shaʼul), nga adda iti agarup 5 km (3 mi) iti amianan ti nagsaadan ti templo idiay Jerusalem.

Gistay agpadpada dagiti Hebreo nga ispeling ti Geba (panglalaki a porma ti sao a kaipapananna ti “Turod”) ken Gabaa (pangbabai a porma ti termino a kaipapananna ti “Turod”). Patien ti adu a daytoy ket resulta dagiti panagkamali ti eskriba iti Masoretiko a teksto isu nga isingasingda a mabalbaliwan ti dadduma a kasuratan tapno “Geba” ti mabasa imbes a “Gabaa,” ken “Gabaa” imbes a “Geba.” Maipapan itoy, kunaen ti maysa a komentario idi tukoyenna ti Umuna a Samuel kapitulo 13 ken 14: “Ngem nagduduma ti ibaga dagiti komentarista no sadino a paset dagiti masukatan (kas pagarigan, ni Smith usarenna ti Geba iti isuamin a pagparangan ti Gabaa; ni Kennedy usarenna ti Geba iti Gabaa iti [1Sa kapitulo 13] bersikulo 2, Gabaa iti Geba iti bersikulo 3, ken Geba iti Gabaa iti 1Sa xiv. 2); ket matarusan latta met ti panagtultuloy ti kampania uray no awan dagiti kasta a panangbalbaliw.” (Soncino Books of the Bible, inurnos ni A. Cohen, London, 1951, Samuel, p. 69) Ipasimudaag ti konteksto iti Uk-ukom 20:10, 33 a ti “Gabaa” ti matuktukoy, ket ngarud saan a sinurot ti adu a managipatarus ti mabasa iti Masoretiko a teksto ket inaramatda ti “Gabaa” imbes a “Geba.”

Idi panawen ti Uk-ukom, ti siudad ti Gabaa ket karaman iti maysa a pasamak a nagbanag iti gistay pannakatalipupos ti intero a tribu ni Benjamin. Maysa a lakay ti nangawis iti maysa nga Efraimita a Levita ken ti kamalalana a makidagusda kenkuana iti rabii. Di nagbayag, ti balay ket linikmut dagiti awan kaes-eskanna a tattao ti Gabaa, nga inkalikagumda a maited kadakuada ti Levita tapno makidennada kenkuana. Kalpasan nga inted ti Levita ti kamalalana kadagiti imada, agpatpatnag nga inab-abusoda iti kasta unay isu a natay kabigatanna. (Mabalin a daytoy a makapakigtot a basol ti tuktukoyen ti Os 9:9 ken 10:9.) Yantangay sinalakniban ti tribu ni Benjamin dagiti nakabasol a tattao ti Gabaa, ti dadduma a tribu nakigubatda iti Benjamin. Namindua pay a naabakda iti nakaro sakbay a naparmekda dagiti Benjamita ket pinuoranda ti Gabaa iti apuy. (Uk 19:15–20:48) (Ti rekord ti Biblia maipapan iti pannakadadael ti Gabaa ket innaig ti dadduma iti pammaneknek ti arkeolohia a natakuatan idiay Tell el-Ful a mangipaspasimudaag a napuoran ti siudad.)

Ti Gabaa ti taeng ti immuna nga ari ti Israel, ni Saul (1Sm 10:26; 15:34), ket nalawag a kasta met ni Ittai (Itai), maysa kadagiti nabileg a lallaki ni David (2Sm 23:8, 29; 1Cr 11:26, 31), kasta met da Ahiezer ken Joas, dua a mannakigubat a kimmappon ken David idiay Siclag. (1Cr 12:1-3) Nabatad a ti Gabaa ket nagserbi met nga umuna a kabesera ti pagarian ti Israel iti sidong ni Saul. Idiay Gabaa, nagkiddaw iti tulong dagiti mensahero a naggapu idiay Jabes (Jabes-galaad) idi naipasangoda iti pananglakub dagiti Ammonita, ket pinaayaban a dagus ni Ari Saul manipud ditoy ti Israel maipaay iti gubat tapno sanguenda daytoy a pangta. (1Sm 11:1-7) Idi agangay, rinugian ni Saul ti pananggubatna kadagiti Filisteo idiay Gabaa. (1Sm 13:2-4, 15; 14:2, 16) Kasta met, iti dua a gundaway, impadamag dagiti lallaki ti Zif ken Saul idiay Gabaa no sadino ti paglemlemmengan ti pugante a ni David.​—1Sm 23:19; 26:1.

Bayat ti panagturay ni David, pito kadagiti annak ken appoko ni Saul ket napapatay idiay Gabaa (“Gabaon,” sigun kada Aquila, Symmachus, ken iti LXX) gapu iti panagbasol iti dara a dimteng iti balay ni Saul ta pinapatayna ti adu a Gabaonita. Ket binambantayan ti biuda a kamalala ni Saul dagiti natay a lallaki tapno dagiti bangkayda ket saan a kanen dagiti tumatayab ken an-animal nga agkaan iti basura.​—2Sm 21:1-10.

Idi maikawalo a siglo K.K.P., babaen ken mammadto Isaias, naimpadtuan a dinakamat ni Jehova a ti Gabaa ket nagtalaw manipud buyot dagiti Asirio nga agturturong idiay Jerusalem. (Isa 10:24, 29-32) Ket babaen ken Oseas, naimpadtuan nga inladawan ti Dios ti maysa a kasasaad a kasla naparmeken ti makin-amianan a sangapulo-tribu a pagarian, a ti kabusor butbutngenna ti Gabaa ken Rama idiay Benjamin (iti makin-abagatan a pagarian ti Juda).​—Os 5:8-10.