ISMAEL

[Agdengdengngeg (Agim-imdeng) ti Dios].

1. Anak ni Abraham babaen ken Agar, ti Egipcio nga adipen a babai ni Sara; nayanak idi 1932 K.K.P., idi 86 ti tawen ni amana.​—Ge 16:1-4, 11-16.

Idi naipakaammo ken Abraham a maaddaan met ni Sara iti anak a lalaki a pagtaudanto ti “ar-ari dagiti ili,” inkiddawna iti Dios maipaay iti inaunana: “O sapay koma ta ni Ismael agbiag iti sanguanam!” Kalpasan nga indeklara ti Dios a ti masanguanan nga anak a ni Isaac ti agtawid iti tulag, insungbatna: “No maipapan ken ni Ismael nangngegka. Adtoy! Bendisionakto ket pagbalinekto a nabunga ket paaduekto iti kasta unay. Pudno unay a mangpataudto iti sangapulo ket dua a panguluen, ket isu pagbalinekto a dakkel a nasion.” (Ge 17:16, 18-20) Kalpasanna, nakugit ni Ismael idi agedad iti 13, a kaduana ni amana ken dagiti adipenna.​—Ge 17:23-27.

Makatawen kalpasanna, nayanak ni Isaac, ket 14 idin ti tawen ni Ismael. (Ge 16:16; 21:5) Lima a tawen kalpasan dayta, idi 1913 K.K.P., iti aldaw a pannakapusot ni Isaac, natiliwan a ‘sutsutilen’ ni Ismael ti ub-ubing a kabsatna iti ama. (Ge 21:8, 9) Saan laeng a panangrabrabak daytoy iti biang ni Ismael. Imbes ketdi, nalabit a napakuyogan daytoy iti panangrurodna ken Isaac mainaig iti panagtawid, kas ipasimudaag ti sumaganad a bersikulo iti salaysay. Kuna ni apostol Pablo a dagitoy a pasamak ket “mangiladawan a drama” ken ipakitana a ti di nasayaat a panangtrato ni Isaac ken Ismael, nga adda darana nga Egipcio, ket panangidadanes. Gapuna, daytoy ti rugi ti naipakpakauna nga 400 a tawen a pannakaparigat ti Israel a nagpatingga idi naluk-atan idi 1513 K.K.P. manipud panangadipen dagiti Egipcio.​—Ga 4:22-31; Ge 15:13; Ara 7:6; kitaenyo ti ISAAC.

Ti impakita ni Ismael a pananglais ken Isaac ket nagbanag iti pannakapapanawna agraman ni inana manipud sangakabbalayan ni Abraham, ngem naipaayanda iti pagtaraon maipaay iti panagdaliasatda. Ni Abraham “nangala iti tinapay ken maysa a lalat a botelia ti danum ket intedna ken Agar, nga inkabilna dayta iti abagana, ken ti ubing, ket kalpasanna pinapanawna.” (Ge 21:14) Ipatarus daytoy ti dadduma a ni Ismael, nga agtawen idin iti 19, ket naikabil met iti bukot ni Agar, ket kastoy a mismo ti nailanad kadagiti dadduma a patarus. (JB, Mo, Bagster’s LXX) Nupay kasta, ibilang ti dadduma nga eskolar a naipasngat laeng ti sasao nga “inkabilna dayta iti abagana,” a nainayon tapno mailawlawag no kasano a naawit ti tinapay ken danum. Ket ngarud saanen a narigat a matarusan no daytoy a sasao ket maikkan iti parentesis wenno maisina babaen kadagiti koma. Da Propesor Keil ken Delitzsch kunaenda a ti ebkas a “ken ti ubing” ket agpannuray iti kangrunaan a berbo ti sentensia a “nangala,” saan nga iti berbo nga “intedna” wenno ti sao nga “inkabilna.” Ti sasao nga “ubing” ken “nangala” ket napagsilpo babaen iti sao a “ken.” Daytoy ngarud ti kayatna a sawen: Nangala ni Abraham iti tinapay ken danum ket intedna dagita ken Agar (nga inkabilna dagitoy iti abagana) ken innalana ti ubing ket intedna met kenkuana.​—Commentary on the Old Testament, 1973, Tomo I, The First Book of Moses, p. 244, 245.

Nalawag a nayaw-awan ni Agar idiay let-ang ti Beer-seba, isu nga idi naibusen ti danum ken napaksuyanen ni Ismael, “inkabilna ti ubing iti sirok ti maysa kadagiti bassit a kayo.” (Ge 21:14, 15) Saan a kayat a sawen daytoy a ni Ismael ket maysa idi a maladaga a maub-ubba. Ti Hebreo a sao a yeʹledh (ubing) saan a kanayon a tumukoy iti maysa a maladaga no di ket masansan a tumukoy iti maysa a barito wenno agtutubo a lalaki. Gapuna, naikuna a ni agtutubo a Jose (agtawen idi iti 17) ket nailako iti pannakaadipen, nupay inrupir ni Ruben, “Dikay agbasol a maikaniwas iti ubing [vai·yeʹledh].” Kasta met a dinakamat ni Lamec a “maysa nga agtutubo a lalaki [yeʹledh]” ti nangsugat kenkuana.​—Ge 42:22; 4:23; kitaenyo met ti 2Cr 10:8.

Maitunos iti kaipapanan ti nagan ni Ismael, ‘nangngeg ti Dios’ ti panagpatulongna, nangipaay iti kasapulan a danum, ket impalubosna nga agbiag tapno agbalin a pumapana. Kas agakar-akar nga agnanaed iti Let-ang ti Paran, tinungpal ni Ismael ti naipadto maipapan kenkuana: “Isu agbalinto a sebra ti maysa a tao. Ti imana maibusorto iti tunggal maysa, ket ti ima ti tunggal maysa maibusorto kenkuana; ket iti sanguanan ti amin a kakabsatna isu agtabernakulonto.” (Ge 21:17-21; 16:12) Nakasarak ni Agar iti Egipcio a babai nga asawaen ti anakna, ket idi agangay nagbalin nga ama ti 12 nga annak a lallaki, dagiti panguluen ken ulo ti pamilia ti naikari a “dakkel a nasion” dagiti Ismaelita. Naaddaan met ni Ismael iti maysa nga anak a babai, ni Mahalat, a nakiasawa ken Esau.​—Ge 17:20; 21:21; 25:13-16; 28:9; kitaenyo ti ISMAELITA.

Ni Ismael, nga agtawen iti 89, tinulonganna ni Isaac iti pannakaitabon ni amada nga Abraham. Kalpasan dayta nagbiag iti sabali pay nga 48 a tawen, ket natay idi 1795 K.K.P. iti edad a 137. (Ge 25:9, 10, 17) Awan rekord no naitabon ni Ismael iti rukib ti Macpela, ti lugar a nakaitabonan da Abraham ken Isaac, agraman ti assawada.​—Ge 49:29-31.

2. Maysa a kaputotan ni Saul iti linia ni Jonatan; anak ni Azel a kameng ti tribu ni Benjamin.​—1Cr 8:33-38, 40; 9:44.

3. Ama ni Zebadias a dinutokan ni Jehosafat nga agserbi kas pannakabagi ti ari mainaig iti hudisial a bambanag; kameng ti tribu ni Juda.​—2Cr 19:8, 11.

4. Maysa kadagiti “panguluen ti ginasut” a nakitulag iti nangato a padi a ni Jehoiada maipaay iti pannakapadisi ti nadangkes a ni Athalia ken iti pannakaitrono ni Jehoas; anak ni Jehohanan.​—2Cr 23:1, 12-15, 20; 24:1.

5. Anak ni Netanias a kameng ti naarian a linia. Indauluanna dagiti nangpapatay ken Gobernador Gedalias, tallo a bulan laeng kalpasan ti pannakatnag ti Jerusalem idi 607 K.K.P. Idi tiempo a nangdutok ni Nabucodonosor iti gobernador, adda ni Ismael iti tay-ak kas maysa kadagiti panguluen ti militar. Idi agangay, napan ken Gedalias ket nalawag a nangaramid iti sinapataan a tulag iti kappia ken suporta iti ari. Nupay kasta, sililimed a nakikumplot ken Baalis, ti ari dagiti Ammonita, tapno papatayenda ni Gedalias. Ti dadduma a komandante ti militar, agraman ni Johanan, binallaaganda ni Gedalias maipapan iti gakat ni Ismael a panangranggas, ngem gapu ta ti gobernador saanna a patien ti damag, nagkedked a mangpalubos ken Johanan a mangkabil ken Ismael.​—2Ar 25:22-24; Jer 40:7-16.

Kas banagna, idi a ni Gedalias sangsangailienna ni Ismael ken ti buyotna a sangapulo a lallaki iti maysa a pannangan, timmakderda ket pinatayda ti mangsangsangaili kadakuada kasta met dagiti Judio ken dagiti Caldeo a kakadua ni Gedalias. Iti simmuno nga aldaw, dagitoy a mammapatay nangkemmegda iti 80 a lallaki manipud iti Siquem, Silo, ken Samaria, a pinapatayda amin dagitoy malaksid iti 10, ket impisokda dagiti bangkay iti dakkel a pagurnongan ti danum nga imbangon ni Ari Asa. Kalpasanna, ni Ismael ken dagiti tattaona kinautiboda dagiti natda nga agnanaed iti Mizpa ket nagturongda iti teritoria dagiti Ammonita. Iti dalan, kimmamakam ni Johanan ken ti buyotna ket inispalda dagiti kautibo, ngem ni Ismael ken ti walo kadagiti tattaona nagtalawda a nagkamang kadagiti Ammonita.​—2Ar 25:25; Jer 41:1-18.

6. Maysa kadagiti papadi iti sangakabbalayan ni Pasur iti dasig ti amana, ken nangpapanaw iti ganggannaet nga assawada idi kaaldawan ni Esdras.​—Esd 10:22, 44.