RUBEN

[Adtoy, Maysa nga Anak!].

1. Ti inauna kadagiti 12 nga annak ni Jacob. Ti inana, daydiay saan unay a maay-ayat nga asawa ni Jacob a ni Lea, ti nangpanagan iti anakna iti Ruben, “gapu ta,” kas kinuna ni Lea, “ni Jehova kinitana ti kinapimpimanko, nga ita ni asawak rugiannakto nga ayaten.” (Ge 29:30-32; 35:23; 46:8; Ex 1:1, 2; 1Cr 2:1) Kas resulta ti agtultuloy a parabur ni Jehova iti inana, ni Ruben ken ti lima a kakabsatna iti ama ken ina (da Simeon, Levi, Juda, Isacar, ken Zabulon) isuda ti nangbukel iti kagudua dagiti orihinal a pannakaulo dagiti tribu ti Israel; ti sabali pay nga innem (da Jose, Benjamin, Dan, Neftali, Gad, ken Aser) isuda ti kakabsat ni Ruben iti ama.​—Ge 35:23-26.

Naiparangarang ti dadduma kadagiti nasayaat a kualidad ni Ruben idi inallukoyna ti siam a kakabsatna nga itapuakda ni Jose iti namaga a bubon imbes a papatayenda, ta panggep idi ni Ruben ti agsubli a sililimed tapno ispalenna ni Jose manipud iti bubon. (Ge 37:18-30) Idi a dagitoy met laeng nga agkakabsat, idi simmalogda idiay Egipto nasurok a 20 a tawen kalpasanna, inrasonda a dagiti pammabasol kadakuada a managsimisimda ket maigapu iti dakes a panangtratoda ken Jose, ni Ruben impalagipna kadagiti dadduma a kakabsatna nga isu saan a nakiraman iti panangisikatda iti biag ni Jose. (Ge 42:9-14, 21, 22) Manen, idi nagkitakit ni Jacob a mangipalubos a kumuyog ni Benjamin iti kakabsatna iti maikadua a panagdaliasatda a mapan idiay Egipto, ni Ruben ti nangitukon iti mismo a dua nga annakna kas pammasiguro, a kinunana: “Mabalinmo a papatayen [ida] no [ni Benjamin] saanko nga isubli kenka.”​—Ge 42:37.

Kas ti inauna nga anak ni Jacob, nabatad nga addaan ni Ruben kadagiti kalintegan ti inauna nga anak iti pamilia. Gapuna, maikari iti dua a bingay iti sanikua a napanawan ni amana a Jacob. Idi tiempo sakbay la unay ti ipapatay ni Jacob, idi binendisionanna ti annakna, ti saludsod ket, Maikari ngata ni Ruben kadagitoy a kalintegan ti inauna? Kas ulo ti pamilia, ni patriarka Jacob nagakem met kas padi ni Jehova maipaay iti intero a pamilia ken nagidaton kadagiti sakripisio iti altar ti pamilia ken nangidaulo iti panagkararag ken iti panangipaay iti narelihiosuan a pannursuro. Kas ama, nagakem met a kas gobernador ti intero a pamilia agraman dagiti amin nga adipen, dinguen, ken sansanikua ti pamilia. Maipabiang ngata ken Ruben dagitoy a responsabilidad?

Ni Jacob inyunana ni Ruben, a kinunana: “Ruben, sika ti inaunak, ti kiredko ken ti punganay ti pannakabalinko nga agpaadu, ti kinatan-ok ti dayaw ken ti kinatan-ok ti pigsa. Buyogen ti nadarasudos a kinagaramugam a kas iti dandanum, saanka a mangringbaw, agsipud ta immulika iti pagiddaan ni amam. Iti dayta a tiempo tinabbaawam ti iddak. Isu immuli iti dayta!”​—Ge 49:3, 4.

Linagip ni Jacob ti pakadiskualipikaran ni Ruben a nangapektar kadagiti pribilehiona iti masanguanan. Imbabain ni Ruben ti amana. Nakaaramid iti insesto nga imoralidad, ta dinennaanna ti kamalala ti amana, ni Bilha nga adipen a babai ni Raquel, ti dungdungnguen nga asawa ni Jacob. Napasamak daytoy di nagbayag kalpasan ti ipapatay ni Raquel idi naipasngaynan ni Benjamin. Saan nga ilawlawag ti rekord ti Biblia no ni inauna a Ruben pinilitna ti adipen a babai a ni Bilha tapno malapdanna a maala ni Bilha ti panagayat ni Jacob ken Raquel, iti kasta isu ti ad-adda a mapaboran ngem ni Lea nga ina ni Ruben, wenno no ni Ruben nagtignay gapu iti bin-ig a derrepna ken Bilha. Kunaen laeng ti Biblia: “Ket naaramid bayat nga agtabtabernakulo ni Israel iti dayta a daga nga iti naminsan napan ni Ruben ket nakikaidda ken Bilha a kamalala ni amana, ket nangngeg ni Israel ti maipapan iti dayta.” (Ge 35:22) Inayon ti Griego a Septuagint: “Ket nagparang a dakes dayta iti imatangna.”​—Ge 35:21, LXX, Thomson.

Saan a naiwaksi wenno napagtalaw ni Ruben gapu iti daytoy. Kalpasan laeng ti adu a tawen, idi binendisionan ni Jacob ti annakna, a kinunana ken Ruben, babaen ti nadibinuan a pannakapaltiing: “Saanka a mangringbaw.” Iti kasta, naikkat ken Ruben dagiti pribilehio a tagikuaenna koma idi kas inauna nga anak. Daytoy ket gapu ta nagtignay buyogen ti “nadarasudos a kinagaramugam a kas iti dandanum.” Napaneknekan a di natalna a kasla dandanum wenno nadawel ken agdissuor a kasla dandanum a mangibuang iti puttot wenno sipepegges nga agayus iti naapres a ginget. Rumbeng koma a nagteppel ni Ruben. Kas maysa nga anak, rumbeng koma a rinaemna ti dignidad ni amana ken ti dayaw ti dua nga annak ni Bilha, ti kamalala ni amana.

2. Ti nagan a Ruben itakderanna met ti tribu a buklen dagiti kaputotan ni Ruben kasta met ti daga a tawidda. Ti tribu ni Ruben nagtaud iti uppat nga annakna, da Hanoc, Pallu, Hezron, ken Carmi, dagiti pannakaulo ti pampamilia dagiti Rubenita.​—Ge 46:8, 9; Ex 6:14; 1Cr 5:3.

Makatawen kalpasan ti Ipapanaw iti Egipto, ti anak ni Sedeur a ni Elizur ti napili kas panguluen a mangibagi iti intero a tribu ni Ruben. (Nu 1:1, 4, 5; 10:18) Kadagiti 12 a tribu, ti tribu ni Ruben ket nagtalinaed a maysa kadagiti basbassit ti bilangna. Iti panagsensus idi maikadua a tawen ti kaaddada idiay let-ang, 46,500 a Rubenita ti nailista a maikari iti serbisio militar, agtawen iti 20 ken agpangato. Agarup 39 a tawen kalpasanna, daytoy a buyot, nga agdagupen iti 43,730, ket pamassiten.​—Nu 1:2, 3, 20, 21; 26:5-7.

Iti pakarso ti Israel, dagiti Rubenita, nga agsinnumbangir nga inabay dagiti kaputotan da Simeon ken Gad, ket naisaad iti makin-abagatan a sikigan ti tabernakulo. No agmartsada, daytoy a tallo a tribu a benneg nga indauluan ti Ruben sinarunoda ti tallo a tribu a benneg ti Juda, Isacar, ken Zabulon. (Nu 2:10-16; 10:14-20) Daytoy met ti urnos idi indatag dagiti tribu ti datdatonda idi aldaw a pannakainagurar ti tabernakulo.​—Nu 7:1, 2, 10-47.

Idi nagrebelde ni Kore a Levita maibusor ken Moises, tallo a Rubenita​—ni On nga anak ni Peleth, agraman da Datan ken Abiram nga annak ni Eliab​—nakikaduada iti panagalsa, nga inakusarda ni Moises a padpadasenna nga “akmen ti kinaprinsipe” kadakuada, ken saan a nagballigi a nangyeg kadakuada iti “daga a pagay-ayusan ti gatas ken diro.” Ni Nemuel, ti kabsat da Datan ken Abiram, nalawag a saan a nakiraman iti daydi nga iyaalsa. (Nu 16:1, 12-14; 26:8, 9) Impakita ni Jehova a ti panagalsa ket pudno a kinaawan panagraem maibusor kenkuana; pinagngangana ti daga ket inalun-onna a sibibiag dagiti rebelde ken ti pampamiliada, agraman amin a sanikuada.​—Nu 16:23-33; De 11:6; kitaenyo ti ABIRAM Num. 1.

Dagiti Naituding a Teritoria. Sakbay unay a simrek ti Israel iti Naikari a Daga, dagiti tribu ti Ruben ken Gad kiniddawda a maikkanda iti teritoria iti daya ti Jordan. Naala ti daga babaen ti pannakaparmek ti dua nga ar-ari a da Sihon ken Og. Inrasonda a mayataday dayta kadakuada agsipud ta adu ti arban ken pangpangenda. Impaay kadakuada ni Moises daytoy a kiddaw (ken ti kagudua a tribu ni Manases) babaen iti maysa a kondision, a dagiti pakirupak a buyot dagitoy a tribu bumallasiwda met iti Jordan ket tulonganda ti dadduma a tribu iti panangparmek iti Canaan. Dayta a kondision sitatallugod nga inawat dagiti dua ket kagudua a tribu.​—Nu 32:1-38; Jos 1:12-18; 4:12, 13; 12:6; 13:8-10.

Iti kasta, naikeddeng ti teritoria a tawid ti Ruben uray pay sakbay a binallasiw dagiti Israelita ti Jordan, a ni Moises a mismo ti nangted iti daytoy a tribu ti makin-abagatan a paset ti naparmek a pagarian ni Sihon. Naglayon dayta manipud naapres a ginget ti Arnon​—maysa a nainkasigudan a beddeng a namaglasin iti daytoy a teritoria manipud Moab iti abagatan​—agingga iti amianan a mismo ti Natay a Baybay; ti daga iti amianan ti Ruben ket naited kadagiti Gadita. (Nu 34:13-15; De 3:12, 16; 29:8; Jos 13:15-23; 18:7) Ti teritoria dagiti Ammonita ti nagpaay a beddeng iti daya, a ti Natay a Baybay ken ti Karayan Jordan ti adda iti laud. (Jos 15:1, 6; 18:11, 17) Maysa kadagiti innem a siudad a pagkamangan, ti Bezer, ket adda iti teritoria ti Ruben. Daytoy ken ti dadduma pay a Rubenita a siudad ket nailasin nga usaren dagiti Levita.​—De 4:41-43; Jos 20:8; 21:7, 36; 1Cr 6:63, 78, 79.

Imbilin ni Moises nga apaman a makadanon dagiti Israelita iti sentro ti Canaan, masapul a mairepresentaran iti Bantay Ebal ti tribu ti Ruben, agraman ti Gad, Aser, Zabulon, Dan, ken Neftali maipaay iti pannakaibasa dagiti maldision ken lunod, ket ti dadduma pay a tribu mairepresentaran iti Bantay Gerizim maipaay iti pannakaisawang dagiti bendision. (De 27:11-13) Kalpasan a naaramid ni Moises dagitoy nga urnos, binendisionanna ti Ruben agraman ti dadduma pay a tribu. Kadagiti Rubenita, kinuna ni Moises: “Agbiag koma ni Ruben ket saan a matay, ket saan koma a bumassit dagiti tattaona.”​—De 33:1, 6.

Iti panagngudo ti kampania ni Josue idiay Canaan, inayabanna a sangsangkamaysa dagiti armado a buyot ti Ruben, Gad, ken ti kagudua a tribu ni Manases ket, kalpasan a kinomendaranna ida gapu iti panangsalimetmetda kadagiti karida ken Moises, pinagawidna ida buyogen ti pamendisionna. (Jos 22:1-8) Idi nakadanonda iti Jordan, nangipatakderda iti nagdakkelan nga altar iti makinlaud nga igid ti karayan, a dayta a tignay gistay nagbanag iti pannakadadael ti relasionda iti dadduma a tribu, sibil a gubat pay ketdi, gapu ta idi damo sabali ti nangipagarupan ti dadduma a tribu. Ngem idi nailawlawag a ti altar ket saan nga agpaay kadagiti sakripisio no di ket agpaay a pangsaksi iti kinamatalek iti nagbabaetan dagiti tribu iti agsinnumbangir a deppaar ti Jordan, ti altar naipaayan iti nagan, mabalin a “Saksi,” ta kas iti kinunada, “Maysa dayta a saksi iti nagbabaetantayo a ni Jehova ti pudno a Dios.”​—Jos 22:9-34.

Pakasaritaan iti Naud-udi a Tiempo. Adu a tawen kalpasanna, idi kinanta da Barak ken Debora ti maysa a kanta ti dakkel a panagballigi, linagipda a saan a nakikadua kadakuada dagiti Rubenita iti pannakibakal ken Sisera. Kas nagbanaganna, “kadagiti benneg ti Ruben naindaklan dagiti panangsukimat ti puso.” (Uk 5:15, 16) Idi kaaldawan ni Saul, nakikadua dagiti Rubenita iti buyot dagiti kaarrubada ket nagballigida iti kasta unay maibusor kadagiti Hagrita ken kadagiti kaaliansada, “ta ti Dios ti immasuganda iti tulong iti gubat, ket impalubosna nga isu mapagpakaasian iti pabor kadakuada agsipud ta nagtalekda kenkuana.” (1Cr 5:10, 18-22) Kalpasanna, nakiraman dagiti Rubenita iti panangsakup iti teritoria dagita Hagrita mabalbalin nga agingga a ti Asiria naparukmana ti Israel idi maikawalo a siglo K.K.P., idi a dagiti Rubenita ket karaman kadagiti immuna a naidestiero. (1Cr 5:6, 22b, 26) Nadakamat dagiti indibidual a Rubenita, ken ti intero a tribu, mainaig iti pakasaritaan ni David, agpadpada sakbay ken kalpasan ti panagbalinna nga ari.​—1Cr 11:26, 42; 12:37, 38; 26:32; 27:16.

Adda iti Padto. Kadagiti simboliko a libro ti Ezequiel ken Apocalipsis, nadakamat ti Ruben iti naisangsangayan nga urnos agraman ti dadduma pay a tribu. Kas pagarigan, iti sirmata nakita ni Ezequiel iti tengnga dagiti tribu “ti nasantuan a kontribusion” ti daga nga ayan ti templo ni Jehova, ti siudad a naawagan Jehova-Sammah, a ti kaipapananna ket “Ni Jehova a Mismo Adda Sadiay,” ken ti teritoria a kukua ti papadi, dagiti Levita, ken ti panguluen. Iti mismo a disso a kaparanget daytoy nasantuan a benneg ti daga iti amianan adda ti Juda, a ti Ruben ti adda iti ketegan a dumna iti Juda iti amianan. (Eze 48:6-22, 35) Kasta met, ti ruangan a napanaganan iti Ruben iti makin-amianan a deppaar ti nasantuan a siudad, ti Jehova-Sammah, ket dumna iti daydiay ruangan a napanaganan iti Juda. (Eze 48:31) Umas-asping iti dayta, iti sirmata ni Juan maipapan iti pannakaselio ti 12 a tribu ti naespirituan nga Israel, ti Ruben ti nainaganan a maikadua, kalpasan ti tribu ti Juda.​—Apo 7:4, 5.