No Kasano a Makagunggona ti Naayat a Kinamanangngaasi ni Jehova
“Siasino ti masirib? . . . Ipakitana a sipapaliiw kadagiti aramid ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova.”—SALMO 107:43.
1. Kaano a damo a nausar iti Biblia ti ebkas a “naayat a kinamanangngaasi,” ket ania a salsaludsod maipapan iti dayta a galad ti usigentayo?
AGARUP 4,000 a tawen ti napalabas, ni Lot a kaanakan ni Abraham kinunana maipapan ken Jehova: “Itantan-okmo ti naayat a kinamanangngaasim.” (Genesis 19:19) Daytoy ti damo a panagparang ti ebkas a “naayat a kinamanangngaasi” iti Biblia. Daytoy a galad ni Jehova ket dinakamat met da Jacob, Noemi, David, ken dadduma pay nga adipen ti Dios. (Genesis 32:10; Ruth 1:8; 2 Samuel 2:6) Kinapudnona, ti ebkas a “naayat a kinamanangngaasi” ken “dagiti naayat a kinamanangngaasi” ket agarup 250 a daras a nagparang iti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan. Ngem ania ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova? Kadagiti siasino a naiparangarang dayta idi? Kasano a mabenepisiarantayo iti dayta ita?
2. Apay a narigat a depinaren ti Hebreo a sao a naipatarus kas “naayat a kinamanangngaasi,” ket ania ti maitutop nga alternatibo a pannakaipatarusna?
2 Iti Kasuratan, ti “naayat a kinamanangngaasi” ket naggapu iti maysa a Hebreo a sao a napnuan iti kaipapanan. Kaaduan a pagsasao ti awanan iti maysa nga eksakto a sao a mangyebkas iti naan-anay nga anagna. Gapuna, saan a mayallatiw ti naan-anay a kaipapananna no ipatarus laeng kas “ayat,” “asi,” ken “kinamatalek.” Ngem mas komprehensibo ti kaibatoganna a sao a “naayat a kinamanangngaasi” ken dayta ti kaasitgan a sao a mangyallatiw iti naan-anay a kaipapananna. Ti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan maitutop laeng nga inusarna ti “nasungdo nga ayat” kas alternatibo a kaibatogan ti Hebreo a termino a naipatarus kas “naayat a kinamanangngaasi.”—Exodo 15:13; Salmo 5:7; footnote iti New World Translation of the Holy Scriptures—With References.
Naiduma iti Ayat ken Kinasungdo
3. Kasano a ti naayat a kinamanangngaasi naiduma iti ayat?
3 Ti naayat a kinamanangngaasi, wenno nasungdo nga ayat, ket mainaig unay kadagiti galad nga ayat ken kinasungdo. Ngem dakkel ti nakaidumaanna kadagitoy. Usigenyo no kasano nga agduma ti naayat a kinamanangngaasi ken ti ayat. Mabalin nga ayaten dagiti bambanag ken kapanunotan. Dakamaten ti Biblia ti “agayat iti arak ken lana” ken “mangay-ayat iti kinasirib.” (Proverbio 21:17; 29:3) Ngem ti naayat a kinamanangngaasi ket agpaay kadagiti tattao, saan a kadagiti kapanunotan wenno awan biagna a bambanag. Kas pagarigan, nairaman dagiti tattao idi kuna ti Exodo 20:6 a ni Jehova ‘watwatwatenna ti naayat a kinamanangngaasi maipaay iti maikasangaribu a kaputotan.’
4. Kasano a ti naayat a kinamanangngaasi naiduma iti kinasungdo?
4 Nalawlawa met ti saklawen ti Hebreo a sao a naipatarus kas “naayat a kinamanangngaasi” ngem iti sao a “kinasungdo.” Iti dadduma a pagsasao, ti “kinasungdo” ket masansan a mangtukoy iti kababalin a nasken nga ipakita ti maysa a nababbaba iti daydiay nangatngato kenkuana. Ngem kuna ti maysa a managsirarak a sigun iti panangmatmat ti Biblia, ti naayat a kinamanangngaasi ket “kaaduanna a mangtukoy iti kasumbangirna: ti nangatngato ti mangipakita iti kinasungdo iti daydiay nakapuy wenno agkasapulan wenno nababbaba.” Inyasug ngarud ni Ari David ken ni Jehova: “Pagsilnagem ta rupam iti adipenmo. Isalakannak iti naayat a kinamanangngaasim.” (Salmo 31:16) Ni Jehova, ti mannakabalin, ket nakiddaw a mangipakita iti naayat a kinamanangngaasi, wenno nasungdo nga ayat, iti daydiay agkasapulan, ni David. Yantangay ti agkasapulan ket awanan iti autoridad iti daydiay mannakabalin, situtulok a maiparangarang ti naayat a kinamanangngaasi imbes a mapilpilit.
5. (a) Ania dagiti naitampok iti Sao ti Dios mainaig iti naayat a kinamanangngaasina? (b) Ania dagiti usigentayo nga ebkas ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova?
5 “Siasino ti masirib?” inyimtuod ti salmista. “Ipakitana a sipapaliiw kadagiti aramid ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova.” (Salmo 107:43) Mangyeg iti pannakaispal ken pannakaitalimeng ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova. (Salmo 6:4; 119:88, 159) Maysa a salaknib ken napateg a banag a mangyeg iti pannakabang-ar kadagiti pakarigatan. (Salmo 31:16, 21; 40:11; 143:12) Gapu iti daytoy a galad, posible ti pannakapakawan ti basol. (Salmo 25:7) Babaen ti panangrepaso iti sumagmamano a salaysay ti Kasuratan ken panangimutektek iti dadduma a teksto ti Biblia, makitatayo a ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova ket (1) maiparparangarang kadagiti espesipiko nga aramid ken (2) tagtagiragsaken dagiti matalek nga adipenna.
Pannakaispal—Ebkas ti Naayat a Kinamanangngaasi
6, 7. (a) Kasano nga imparangarang ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasina iti kaso ni Lot? (b) Kaano a dinakamat ni Lot ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova?
6 Nalabit ti kasayaatan a pamay-an tapno matukod ti saklawen ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova isu ti panangsukimat kadagiti salaysay ti Kasuratan a mainaig iti daytoy a galad. Iti Genesis 14:1-16, mabasatayo a ti buyot dagiti kabusor intalawda ni Lot, ti kaanakan ni Abraham. Ngem inalaw ni Abraham ni Lot. Nagpeggad manen ti biag ni Lot idi inkeddeng ni Jehova a dadaelen ti nagdakes a siudad ti Sodoma, a pagnanaedan idi da Lot ken ti pamiliana.—Genesis 18:20-22; 19:12, 13.
7 Sakbay unay ti pannakadadael ti Sodoma, dagiti anghel ni Jehova inruarda ni Lot ken ti pamiliana iti siudad. Iti dayta a tiempo, kinuna ni Lot: “Ti adipenmo nakasarak iti pabor kadagita matam iti kasta itantan-okmo ti naayat a kinamanangngaasim, nga impakitam kaniak tapno taginayonem a sibibiag ti kararuak.” (Genesis 19:16, 19) Babaen dagitoy a sasao, binigbig ni Lot nga ebkas ti naisangsangayan a naayat a kinamanangngaasi ni Jehova ti panangalawna kenkuana. Iti daytoy a kaso, naiparangarang ti naayat a kinamanangngaasi ti Dios babaen ti pannakaisalakan ken pannakaispal.—2 Pedro 2:7.
Ti Naayat a Kinamanangngaasi ken Panangiwanwan ni Jehova
8, 9. (a) Ania ti nakaibaonan ti adipen ni Abraham? (b) Apay nga inkararag ti adipen ti naayat a kinamanangngaasi ti Dios, ket ania ti napasamak bayat nga agkarkararag?
8 Iti Genesis kapitulo 24, mabasatayo ti sabali pay nga ebkas ti naayat a kinamanangngaasi, wenno nasungdo nga ayat, ti Dios. Kuna ti salaysay nga imbaon ni Abraham ti adipenna a mapan iti pagilian dagiti kabagian ni Abraham tapno agbirok iti asawaen ti anakna a ni Isaac. (Ge 24 Bersikulo 2-4) Narigat ti naipaannong, ngem naipanamnama iti adipen a ti anghel ni Jehova ti mangiwanwan kenkuana. (Ge 24 Bersikulo 7) Idi agangay, nakagteng ti adipen iti maysa a bubon iti ruar ti ‘siudad ti Nacor’ (mabalin nga iti Haran wenno iti kabangibangna a lugar) ket adda dagiti babbai nga immay agsakdo. (Ge 24 Bersikulo 10, 11) Idi nakitana nga umas-asideg dagiti babbai, ammona a napateg dayta a kanito mainaig iti nakaibaonanna. Ngem kasanona a mailasin no asino ti maikari a babai?
9 Gapu ta ammona a kasapulanna ti tulong ti Dios, nagkararag ti adipen ni Abraham: “Jehova a Dios ni apok nga Abraham, ipagtengmo, pangngaasim, iti sanguanak itoy nga aldaw ket aramidem ti naayat a kinamanangngaasi ken apok nga Abraham.” (Ge 24 Bersikulo 12) Kasano nga ipakita ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasina? Nagkiddaw ti adipen iti espesipiko a pagilasinan no asino ti agkabannuag a babai a pinili ti Dios. (Ge 24 Bersikulo 13, 14) Maysa kadagiti babbai ti nangaramid iti eksakto a pagilasinan a kiniddaw ti adipen ken ni Jehova. Kasla la nangngeg ti babai ti inkararag ti adipen! (Ge 24 Bersikulo 15-20) Naklaat ti adipen ket ‘minatmatanna ti babai buyogen ti panagsiddaaw.’ Ngem adda pay dagiti napateg nga impormasion a nasken a maammuanna. Kabagian kadi ni Abraham daytoy napintas a babai? Ken balasang pay la kadi? Gapuna, nagtalinaed ti adipen a “siuulimek tapno maammuanna no pinagballigi ni Jehova ti panagdaliasatna wenno saan.”—Ge 24 Bersikulo 16, 21.
10. Apay a nakuna ti adipen ni Abraham nga impakita ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasina iti apona?
10 Di nagbayag, inyam-ammo ti balasang ti bagina kas “ti anak ni Betuel nga anak ni Milca, nga impasngayna ken Nacor [a kabsat ni Abraham].” (Genesis 11:26; 24:24) Iti dayta a kanito, ammo ti adipen a sinungbatan ni Jehova ti kararagna. Gapu iti napalaus a ragsak, nagruknoy ket kinunana: “Bendito koma ni Jehova a Dios ni apok nga Abraham, a saan a nangbaybay-a iti naayat a kinamanangngaasina ken iti kinamapagpiaranna iti apok. Siak bayat ti kaaddak iti dalan, inturongnak ni Jehova iti balay dagiti kakabsat ni apok.” (Ge 24 Bersikulo 27) Iti panangiwanwanna, impakita ti Dios ti naayat a kinamanangngaasina ken ni Abraham, ti apo ti adipen.
Mangbang-ar ken Mangsalaknib ti Naayat a Kinamanangngaasi ti Dios
11, 12. (a) Kadagiti ania a pakasuotan a napasaran ni Jose ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova? (b) Kasano a nayebkas ti naayat a kinamanangngaasi ti Dios iti kaso ni Jose?
11 Sumaruno nga usigentayo ti Genesis kapitulo 39. Naiturong daytoy iti apoko iti tumeng ni Abraham, ni Jose, a nailako kas adipen idiay Egipto. Kaskasdi, “ni Jehova adda idi ken Jose.” (Ge 39 Bersikulo 1, 2) Kinapudnona, uray ni Potifar, ti Egipcio nga apo ni Jose, nakunana a ni Jehova adda ken ni Jose. (Ge 39 Bersikulo 3) Ngem naipasango ni Jose iti dakkel a suot. Siuulbod a napabasol a kayatna a gundawayan ti asawa ni Potifar isu a naibalud. (Ge 39 Bersikulo 7-20) Iti “abut a pagbaludan,” ‘pinarigatda dagiti sakana babaen kadagiti grilios, kadagiti landok immay ti kararuana.’—Genesis 40:15; Salmo 105:18.
12 Ania ti napasamak kabayatan dayta a tiempo ti pannubok? “Ni Jehova nagtultuloy nga adda ken Jose ket nangipapaay kenkuana iti naayat a kinamanangngaasi.” (Ge 39 Bersikulo 21a) Gapu iti maysa nga ebkas ti naayat a kinamanangngaasi, nagsasaruno dagiti pasamak a nagturong iti pannakabang-ar ni Jose kadagiti mapaspasaranna a rigat. Ni Jehova ‘impalubosna a makasarak [ni Jose] iti pabor kadagiti mata ti panguluen nga opisial ti balay a pagbaludan.’ (Ge 39 Bersikulo 21b) Idi agangay, impaannong ti opisial ken ni Jose ti maysa a napateg nga akem. (Ge 39 Bersikulo 22) Kalpasanna, naam-ammo ni Jose ti lalaki a nangiturong kenkuana idi agangay ken ni Faraon, ti agturay iti Egipto. (Genesis 40:1-4, 9-15; 41:9-14) Kamaudiananna, ni Jose ket insaad ti ari kas ti maikadua a kangatuan nga agturay iti Egipto, a nagresulta iti panangibanagna iti makaispal-biag a trabaho iti daga ti Egipto nga inapektaran idi ti bisin. (Genesis 41:37-55) Nangrugi ti panagsagaba ni Jose idi agtawen iti 17 ket nagpaut dayta iti nasurok a sangapulo ket dua a tawen! (Genesis 37:2, 4; 41:46) Ngem kabayatan dagidi a tawen ti rigat ken panagsagaba, imparangarang ni Jehova a Dios ti naayat a kinamanangngaasina ken ni Jose babaen ti panangsalaknibna kenkuana kadagiti nakaro a kalamidad ken babaen ti panangispalna kenkuana maigapu iti nagsayaat nga akemna iti panggep ti Dios.
Uray Kaanoman Saan a Bumaaw ti Naayat a Kinamanangngaasi ti Dios
13. (a) Aniada nga ebkas ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova ti masarakan iti Salmo 136? (b) Ania kinapudnona ti naayat a kinamanangngaasi?
13 Maulit-ulit nga inyebkas ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasina kadagiti Israelita kas maysa nga ili. Kuna ti Salmo 136 a gapu iti naayat a kinamanangngaasina, inispal (Sal 136 Bersikulo 10-15), inwanwan (Sal 136 Bersikulo 16), ken sinalaknibanna ida. (Sal 136 Bersikulo 17-20) Imparangarang met ti Dios ti naayat a kinamanangngaasina kadagiti indibidual. No adda naayat a kinamanangngaasi ti maysa a tao kadagiti sabsabali, boluntario a mangaramid kadagiti addang a mangpennek iti dakkel a panagkasapulan. Kuna ti maysa a reperensia ti Biblia maipapan iti naayat a kinamanangngaasi: “Maysa dayta a tignay a mangtaginayon wenno mangparayray iti biag. Maysa dayta a panangtulong iti daksanggasat wenno marigrigatan a tao.” Dineskribir dayta ti maysa nga eskolar kas “ayat a naiparangarang babaen ti aramid.”
14, 15. Apay a masiguradotayo a ni Lot ket inanamongan ti Dios kas adipenna?
14 Dagiti salaysay ti Genesis a sinukimattayo ipakitada a di pulos agkupas ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova kadagidiay mangay-ayat kenkuana. Nagduduma a kasasaad ken pakasuotan ti nakaipasanguan da Lot, Abraham, ken Jose. Imperpektoda a tattao, ngem inanamongan ida ni Jehova kas ad-adipenna, ket kinasapulanda ti tulongna. Makaliwliwa a maammuan nga iparangarang ti nailangitan nga Amatayo ti naayat a kinamanangngaasi kadagiti kasta a tattao.
15 Adda dagiti di nainsiriban a desision ni Lot a nagbanag iti didigra. (Genesis 13:12, 13; 14:11, 12) Ngem nangiparangarang met ni Lot kadagiti nasayaat a galad. Idi dimteng idiay Sodoma ti dua nga anghel ti Dios, sinangaili ida ni Lot. (Genesis 19:1-3) Buyogen ti pammati, pinakdaaranna dagiti manugangna maipapan iti umas-asideg idi a pannakadadael ti Sodoma. (Genesis 19:14) Mabasatayo iti 2 Pedro 2:7-9 no ania ti panangmatmat ti Dios ken ni Lot: “[Ni Jehova] inispalna ni nalinteg a Lot, a nariribukan unay iti panagpennek dagiti managsalungasing-linteg a tattao iti nalulok a kababalin—ta dayta a nalinteg a tao babaen iti nakita ken nangngegna bayat a makipagnanaed iti tengngada iti inaldaw-aldaw ket matutuok idi ti nalinteg a kararuana maigapu iti nakillo nga ar-aramidda—ammo ni Jehova no kasano ti mangispal kadagiti tattao nga addaan nadiosan a debosion manipud iti pannakasuot.” Wen, nalinteg a tao ni Lot, ken ipasimudaag dagitoy a sasao nga isu ket addaan iti nadiosan a debosion. Kas kenkuana, matagiragsaktayo ti naayat a kinamanangngaasi ti Dios bayat nga iparangarangtayo ‘dagiti nasantuan a panagbibiag ken ar-aramid ti nadiosan a debosion.’—2 Pedro 3:11, 12.
16. Ania dagiti positibo a komento ti Biblia maipapan kada Abraham ken Jose?
16 Ti salaysay iti Genesis kapitulo 24 imbatadna ti nasinged a relasion ni Abraham ken ni Jehova. Kuna ti umuna a bersikulo Ge 24:1 a “ni Jehova binendisionannan ni Abraham iti isuamin.” Ti adipen ni Abraham inawaganna ni Jehova “a Dios ni apok nga Abraham.” (Ge 24 Bersikulo 12, 27) Ken sigun ken adalan a Santiago, ni Abraham ket “naideklara a nalinteg” ken “naawagan a ‘gayyem ni Jehova.’” (Santiago 2:21-23) Kasta met laeng ni Jose. Iti intero a Genesis kapitulo 39, napagminar ti nasinged a relasionda ken ni Jehova. (Ge 39 Bersikulo 2, 3, 21, 23) Maysa pay, no maipapan ken ni Jose, kinuna ni adalan nga Esteban: “Ti Dios adda idi kenkuana.”—Aramid 7:9.
17. Ania ti masursurotayo kadagiti kapadasan da Lot, Abraham, ken Jose?
17 Dagiti nangtagiragsak iti naayat a kinamanangngaasi ti Dios a kalkalpastayo nga inusig ket tattao nga addaan iti nasayaat a relasion ken ni Jehova a Dios ken nakipasetda iti pannakatungpal ti panggep ti Dios iti nagduduma a pamay-an. Naipasangoda kadagiti tubeng a dida koma nadaeran iti bukodda. Nagpeggad ti pannakaitalimeng ti biag ni Lot, ti panagtultuloy ti kaputotan ni Abraham, ken ti pannakataginayon ti akem ni Jose. Ni Jehova laeng ti makaipaay kadagiti kasapulan dagitoy nadiosan a lallaki, ket imparangarangna dayta babaen dagiti aramid a mangipakita iti naayat a kinamanangngaasi. No kayattay a tagiragsaken nga agnanayon ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova a Dios, masapul met a maaddaantayo iti nasinged a relasion kenkuana ken masapul nga itultuloytayo nga aramiden ti pagayatanna.—Esdras 7:28; Salmo 18:50.
Naparaburan Dagiti Adipen ti Dios
18. Ania ti ipamatmat ti nadumaduma a teksto ti Biblia maipapan iti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova?
18 Ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova “pinunnona ti daga,” ket anian a yamantayo iti daytoy a galad ti Dios! (Salmo 119:64) Naimpusuan nga umanamongtayo iti kinuna ti salmista: “O dagiti tattao agyamanda koma ken Jehova gapu iti naayat a kinamanangngaasina ken gapu iti nakaskasdaaw nga ar-aramidna iti annak ti tattao.” (Salmo 107:8, 15, 21, 31) Pagrag-oantayo ta iparparangarang met ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasina kadagiti inanamonganna nga adipen—kas indibidual wenno kas maysa a grupo. Iti kararag, inawagan ni propeta Daniel ni Jehova kas ti “pudno a Dios, Daydiay naindaklan ken Daydiay nakaam-amak, a mangsalsalimetmet iti tulag ken iti naayat a kinamanangngaasi kadagidiay mangay-ayat kenkuana ken kadagidiay mangsalsalimetmet kadagiti bilinna.” (Daniel 9:4) Inkararag ni Ari David: “Itultuloymo ti naayat a kinamanangngaasim kadagidiay makaam-ammo kenka.” (Salmo 36:10) Anian a yamantayo ta iparparangarang ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasina kadagiti adipenna!—1 Ar-ari 8:23; 1 Cronicas 17:13.
19. Iti sumaruno nga artikulo, aniada a salsaludsod ti usigentayo?
19 Wen, naparaburantayo kas ili ni Jehova! Malaksid a makagunggona kadatayo ti panagayat ti Dios iti sangatauan, matagiragsaktayo dagiti naisangsangayan a bendision maigapu iti naayat a kinamanangngaasi, wenno nasungdo nga ayat, ti nailangitan nga Amatayo. (Juan 3:16) Nangnangruna iti panawen ti panagkasapulan a magunggonaantayo iti daytoy nagpateg a galad ni Jehova. (Salmo 36:7) Ngem kasano a matuladtayo ti naayat a kinamanangngaasi ni Jehova a Dios? Personal kadi nga iparparangarangtayo daytoy nagsayaat a galad? Dagitoy ken dadduma pay a mainaig a salsaludsod ti mausig iti sumaruno nga artikulo.
Malagipyo Kadi?
• Ania ti alternatibo a Nainkasuratan a pannakaipatarus ti “naayat a kinamanangngaasi”?
• Kasano a ti naayat a kinamanangngaasi naiduma iti ayat ken kinasungdo?
• Kasano nga imparangarang ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasi kada Lot, Abraham, ken Jose?
• Ania a pammatalged ti itdenna kadatayo dagiti naglabas a panangipakita ni Jehova iti naayat a kinamanangngaasi?
[Ladawan iti panid 13]
Ammoyo kadi no kasano nga imparangarang ti Dios ti naayat a kinamanangngaasi ken ni Lot?
[Dagiti Ladawan iti panid 15]
Gapu iti naayat a kinamanangngaasina, inwanwan ni Jehova ti adipen ni Abraham
[Dagiti Ladawan iti panid 16]
Impakita ni Jehova ti naayat a kinamanangngaasi babaen ti panangsalaknibna ken ni Jose