Panaglakay nga Addaan Pannakaawat

MAYSA a pudno a pakasaritaan ti biag ti maysa a lalaki a taga Makintengnga a Daya a nagsagaba iti adu a rigat ken didigra ti aggibus buyogen ti pammatalged nga isut’ natay “lakay ken napno iti al-aldaw.” Nagbiag a naragsak iti nasurok a 140 a tawtawen.—Job 42:16, 17.

Sabali pay a lalaki a taga Makintengnga a Daya met laeng, ti nagbiag iti kapaut a 175 a tawtawen. Kunaen ti rekord nga isut’ “pimmusay, natay iti naimbag a kinalakay, lakay ken napno iti tawtawen.” Wen, posible kadagiti tao ti agbiag iti makapnek nupay lallakaydan.—Genesis 25:7, 8.

Iti edad nga ibilangtayo a lakay unayen, maysa kadagiti lallaki a nadakamat-iti-ngato ti situtulok a nangpanaw iti nanam-ay a pagtaenganna iti siudad ket, kaduana ti amin a sangakabbalayanna, immakar iti sabali a pagilian. Ti umuna a tukad dayta a panagdaliasat sinaklawna ti nasurok a 970 kilometro, ken awan ti tulong ti aniaman a moderno a transportasion. Nagsagaba met ti sabali a lalaki kadagiti nakaro a sakit. Agpadpadada a nangbiag iti pamiliada kadagidi naladaw a paset ti biagda.

Maysa kadagita a lallaki ti nakakita a ti paset ti pagtataenganna a daga ti rinaut ti nagkakadua nga armada ti lima a mangdarup nga ari. Masapul a buangayenna ti maysa a puersa ti 300 a lallaki a mangkamat kadakuada ken ispalen ti maysa a dungdunguenna a kabagian. Idi agangay, nakitana ti gapuanan ti Dios a pannakadadael ti dua a narang-ay a siudad. Namindua, a ti naimnas nga asawa daytoy met laeng a lalaki ket temporario nga innala dagiti nabileg nga ari.

Agpadpada dagitoy a lallakay—da Job ken Abraham—ti sibaballigi a naglasat kadagiti napeggad a paspasamak ket kaskasdi a nagbiag a “lakay ken napno iti tawtawen.” Aniat’ palimedda?

Dagiti Moderno a Parikut ti Panaglakay

Naiduma unay kadi dagiti parikut a sangsanguen dagiti lallakay/babbaket ita ngem kadagiti napadasan dagiti tattao idi ugma? Saan kadi a dadduma a lallakay unayen ita ti mapukawan iti sanikua wenno mapukawda ti pagbibiagda?

Mapukaw ti dadduma dagiti balayda ken kasapulan nga umakarda iti saanda a nakairuaman nga aglawlaw. Matay dagiti asideg a kabagian, gagayyem, ken assawa. Dakkel a parikut dagiti sakit a masapul a pakidangadangan. Makapaladingit ta dadduma nga annak baybay-anda dagiti nagannakda, nga agkedkedda a mangsuporta ken panawanda ida tapno ti la bagbagidan ti asikasuenda.

Ditay ibuksilanen dagita a parikut, ta amin ket kadawyan unayen. Ngem makasapultayo a nainsiriban kadagiti solusion.

Dagiti Kababalin iti Panaglakay

Mabalin a kasapulan a mabalbaliwan ti kababalin ti maysa; mabalin nga isut’ paglidlidayanna. Kas pangarigan, ipilit ti dadduma a lallakay/babbaket ti agbiag nga agmaymaysa nupay dida kabaelanen nga aywanan ti bagida. Maysa a baldado a babai ken agmaymaysa nga agbibiag iti dakkel a lotena ti nangipaskil iti ruanganna iti: “Dikay Sumsumrek!” Pagarupna a ti laeng kuarta wenno sanikuana ti kayat ti asinoman; awan talekna iti asinoman.

Ti kasta a tao ket saan nga agbalbalin a mannakaawat a lakay/baket. Anian a nakalkaldaang a kasasaad! Pudno, saan a mapagtalkan ti amin. Ngem anian nga ad-adda a nainsiriban nga aklonen ti kinapudno a dadduma ket mapagtalkan ken awaten ti pannakigayyem ken panangandingay dagidiay napudno a mangikagkagumaan a tumulong!

Mabalin a marikna ti dadduma a lallakay a napennekdan ti biagda. Ngem sibibiagda pay met laeng, ken matakuatanda a makagunggona no pagtalinaedenda nga aktibo ti panunotda ken naynay nga usarenda dayta. Kabaelanda pay laeng ti agsursuro kadagiti kabbaro a banag ken mabalin a makagunggona, nupay nabaybayag ti panagsursuroda ngem idi kabambanuaganda pay laeng.

Naisangsangayan ti Panaglakay

Kunaen dagiti pagalagadan ti maysa a geriatrics vocational school a nasken a marikna dagiti lallakay/babbaket nga adda wayawaya ti panunot ken bagida. Masapul a mariknada a madungdungngoda ken kasapulan ida, a makatulongda ken kabaelanda nga aramiden ti bambanag a bukbukodda. Kasta pay met nga ibinsabinsa dagidiay a pagalagadan a kasapulan a makipaset dagiti nataengan kadagiti aktibidad ti pamilia ken gagayyem ken magunggonaanda iti narelihiusuan a panagtitimpuyog.

Ania ngay ti kasayaatan a kababalin dagiti lallakay/babbaket? Mabalin a dakkel ti maitulong ti optimistiko a panangmatmat. Maysa nga agparang a nangibilang iti kinabaketna kas maysa a baro a kapitulo ti biag isu ti 90-ti-tawenna nga ina ti dati a presidente ti E.U. Iti pakasaritaanna, insuratna: “Di rumbeng a pakadanagan ti panagbaket . . . Mabalin a makagunggona ken makapnek . . . Dagiti galad inton arinunos ti panagbiagtayo pagminarenda ti kita ti panagbiagtayo iti napalabas.” Ti kasta a disposision ad-adda a paragsakenna ti maud-udi a tawen ti biag.

Gapuna, kunaen dagiti nailanaden a pagalagadan iti geriatrics a dagiti naragsak a lallakay/babbaket isuda dagiti nangsursuro iti bagida kadagiti kabbaro ken makapnek a paginteresan, nangsursuro ken nangparayray kadagiti makakarit nga aramid, nangtagiragsak kadagiti makagunggona a kapadasan ken pannakigayyem, nangsursuro nga apresiaren ti biag ken agbiag iti sidong dagiti kabaelanda nga aramiden.

Ti met ngay panangibtur kadagiti di maliklikan a parikut ti biag? Kunaen ti libro nga On Growing Old: “Sigurado a no itantandudo ti maysa a tao dagiti nasayaat a pagalagadan ken nangnangruna no adda pammatina, ad-adda a makapagibturto . . . Kangrunaan iti amin, masapul a pabilgen dagiti nataengan unayen dagiti narelihiusuan a nakainaiganda.”

Masansan nga okupado ti dadduma a tao kadagiti kabbaro nga aktibidad ngem iti aniaman pay. Maysa nga ubananen nga 61-ti-tawenna ti mangpenpennek iti pagay-ayatna a panagmotorsiklo babaen ti pannakitimpuyogna iti maysa a club a para laeng kadagiti agtawen ti 40 ken nasursurok. Siempre, saan nga isingasing ti Agriingkayo! dagiti motorsiklo kadagiti lallakayen!

Adda replan ti maysa a nataenganen a pagassawaan: “Dikay madanagan iti tawenyo—ket dikay agkukurret lattan inton agretirokayo.” Iti panangtungpalda iti dayta a replan, nagbisikletada manipud Los Angeles inggat’ Nueva York idi 1980. Kabayatan ti uppat a tawen kalpasan ti panagretiroda idi 1976, ti lalaki, 69, ken ti asawana, 64, ti nakapasiaren iti nasurok 25,000 kilometro idiay Canada, Estados Unidos, Norway, Belgium, Holland, Alemania, Francia, ken Britania. Dikam met isingasing a penken ti maysa ti biagna kadagita a kalat, ta agbanag dayta iti bassit wenno awan payen panawen nga agsursuro ken makiraman iti pudno a panagdayaw iti Dios. Ngem ipakita daytoy a pangarigan a mabalin pay laeng dagiti dadduma a lallakay/babbaket ti agbiag a naganaygay.

Makatulong iti maysa a tao nga agbalin a naragsak ti panaglakayna ti narang-ay nga aktibidad ken panangaramid iti bambanag agpaay iti sabsabali. Intultuloy ti maysa a timpuyog dagiti nagretiron nga artesano, dadduma nasuroken a 70, ti kinasigoda babaen ti panagpatangdanda iti nalaka no mangtarimaanda kadagiti pagtaengan dagiti pensionado idiay Greater Vancouver, Canada. Maipapan ti epekto daytoy a trabaho kadagiti artesano a mismo, kinuna ti maysa kadakuada: “Nasayaat nga agas dayta. Pagbalinenna ida a naganaygay.” Kinuna ti report ti maysa a diario a saanda a “nabannoganen, nagretiroda laeng.” Kunaen pay dagitoy a lallaki a ti panagbuya iti TV iti nabatbati a paset ti biag ti maysa ket para kadagiti nabannogan laeng.

Ti Maaramidan ti Panangapresiar

Napateg met ti panangapresiar iti biag. Impakita ti maysa nga alerto a 87-ti-tawenna nanipud British Columbia, Canada, ti kasta unay a panangapresiarna iti biagna. Ti replanna iti panaglakay nga addaan pannakaawat ket: “Pagbalinenyo nga aktibo ti panunotyo, ken pagtalinaedenyo nga agkabanuag ti panagriknayo. Pagbalinenyo a napateg ti tunggal aldaw.” Saan nga aktual nga insaganaanna ti panaglakayna ngem nagtalinaed nga okupado iti ruar a mangay-aywan kadagiti agbunga a kaykayona. Tapno maibagayna ti nagbaliwen a kasasaadna, pagtaltalinaedenna ti naganaygay nga interesna iti dadduma a tao babaen ti kanayon a panangammona kadagiti damdamag.

Nupay nagbaliwen ti kasasaad dagiti lallakay/babbaket iti pamilia ken kagimongan, masapul a dida mapukawan iti interes iti biag wenno agleddaang unay. No mannakitunos dagiti gagayyem ken kakabagian iti daytoy a tiempo, dakkel ti pagimbaganna, gapu ta iti daytoy a pamay-an, mairanud dagiti lallakay/babbaket dagiti kapadasan ken pakaragsakanda. Inkomento ti maysa a lakay nga agmaymaysa nga agbibiag iti bukodna a balay idiay British Columbia: “No dagiti lallakay/babbaket baybay-an dagiti bukodda a pamilia, adda pagannayasan a kanayonda a panunoten ti napalabas, ket dakes daytoy.” Apresiarenna ti dimmakkel a pamiliana ken ti kinamatalekda a makisarita kenkuana. “Ti telepono,” kinunana, “ket nakaskasdaaw nga instrumento para iti lallakay/babbaket.”

Inkomento ti maysa a nasapa a nagretiro gapu iti nakaro a sakitna iti puso ti peggad ti naynay a pananglagip iti napalabas. Aktibo ti biagna idi, immatonanna ti maysa a narang-ay a negosio agraman ti panagserbina kas panglakayen ti maysa a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Pagbabawianna kadi dagiti naikatten nga annongenna? “Nikaanoman,” kinunana, “mapnekak nga inaramidko ti amin a kabaelak. Nangisaadak iti pundasion nga ituloy nga aramiden ti dadduma.”

Iti bukodna a sasao, ti relasion daytoy a lakay kadagiti naasawaanen a babbalasangna ken dagiti bukoddan a pamilia ket nagbalin a “nasingsinged a kinasinged” bayat ti panaglabas dagiti tawen. Apresiarenda ken baketna dagiti dungdunguenda iti biag ken nasursuroda nga ipabiangen kadagiti dadakkelen nga annakda ti panagdesision iti bukodda a pamilia—agraman kadagiti natataengan. Ti saan a panangaramid iti kasta ti mangituggod laeng iti rinnisiris ken kinaliday, agraman dagiti parikut dagiti agkatugangan.

Anian a kinaliday dagiti apong no saan a maapresiar ti annongenda! Ngem anian a rag-o no kunaen ti apoko, kas ti nangngegan ti maysa a lakay kalpasan ti naunday a pannakaiyospitalna: “Lolo! Naggapuam? Mailiwkamin kenka!”

Gapu ta ti kinaagum ken kinaawan ayat a nakayanakan ket nagraira iti lubong ita, saan nga amin a masakit ken lallakay/babbaket ti makagun-od iti moral ken pisikal a suporta a kasapulanda iti natanang a panangsaranget kadagiti parikut. Kastoy ti panangamiris ti maysa a superbisora ti maysa nga ospital a mangay-aywan kadagiti grabet’ sakitda wenno lallakay/babbaket idiay Canada: “Adu kadagitoy a lallakay/babbaket ti nangpanaw kadagiti napintas a pagtaenganda tapno aggian ditoy, a maysa a katre ken bassit nga estante ti maited kadakuada. Inton ipumpon idan ti nangaywan, ti laeng mabati ket maysa a bassit a kahon a naglaon kadagiti nailubongan a sanikuada. Nakalkaldaang a kapadasan.” Kaskasdi iti sumagmamano a kaso, dagitoy a lugar ti mabalin a kakaisuna a solusion kadagiti pamilia a mangsapsapul iti mangaywan kadagiti aduan-tawenen a dungdunguenda.

Mannakaawat a Panangmatmat iti Masanguanan

Sigun iti dadduma a managipadto, addanto tiempo nga adda agas a manglapped iti panaglakay/panagbaket, kas ti pannakalapped ita ti dadduma a sakit. Ngem dagita kadi a nalidem a padles dagiti imperpekto a tattao ket makaipaay iti pudpudno, manayon a namnama iti maysa a tao a ti kapaut ti biagna ket ngangngani “pitopulo a tawen” wenno “walopulo a tawen”?—Salmo 90:10, King James Version.

Rinibo a lallakay/babbaket ti nakasaraken iti manayon-biag a namnama iti Sao ti Dios, ti Biblia. Agtalekdan iti sierto a karkari ti “Dati a Lakay,” ni Jehova a Dios. (Daniel 7:9, 13) Maysa kadagiti karina ket ti lasag ti nataengan “nasalsalibukagto ngem ti lasag ti maysa nga ubing,” ken isu “agsublinto iti al-aldaw ti kinaagtutubona.” (Job 33:25) Uray dagiti naturog ken patay mariingdanto iti dayta a kita ti biag idiay nalinteg a baro a lubong ti Dios, a mangsukatton iti agdama a di makapnek a sistema ti bambanag. (Aramid 24:15; 2 Pedro 3:13) Daytoy a namnama ti namagbalin kada Abraham ken Job a nagbiag idi a “lakay ken napno kadagiti tawtawen.”

Pudno, ti panagbiag ita a maitunos kadagiti makapnek-puso a prinsipio ket panagsagana iti masanguanan. Kasta met a no mannakitunos ti pamilia ken gagayyem, ken adda dagiti makagunggona nga ar-aramid, makapagandur ti maysa a lakay/baket. Nangnangruna iti amin, ti nasinged a relasion iti Daydiay nangikari iti bang-ar manipud panaglakay/panagbaket ken ipapatay ti mamagbalin a posible ti panaglakay nga addaan pannakaawat. Kinapudnona, dagidiay anamongan ti Dios “agbungadanto pay laeng iti kinalakayda.”—Salmo 92:14.