Mayam-ammo Dagiti “Stingless Bee” ti Australia

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA

NAAY-AYOKAYO kadin a dimngeg iti makaparelaks a sayengseng dagiti naggagaget nga uyokan bayat nga agakar-akarda iti nadumaduma a sabong iti kainaran no rugrugi ti primavera? Talaga a napipintasda nga insekto. No saanda la koma a sumilud!

Nalabit maklaatka a makaammo nga addada uyokan a saan a sumilud. Pagaammo dagitoy kas dagiti stingless bee iti Australia, ket masarakan dagitoy iti adu a paset ti makindaya nga Australia. Nasurok la bassit nga uppat a milimetro ti kaatiddog dagiti stingless bee. Nangisitda ken adda napuskol a puraw a muldot iti rupa ken sikiganda. Natulnetulnekan ti adu kadagitoy iti bassiusit a duyaw iti makinlikud a sikigan ti makintengnga a paset ti bagida. Di kumurang a sangapulo a kita dagiti stingless bee ti masarakan iti kosta manipud iti amianan nga ungto ti Queensland agingga iti makin-abagatan a New South Wales. Dadduma ti nasarakan met iti tropikal a Northern Territory ti kontinente.

Panunotenyo dagiti pagimbagan para kadagidiay agala iti diro manipud iti balay dagiti uyokan. Kuna ti maysa nga agtartaraken iti uyokan: “Nupay agdalungdong ken agsueterak iti adda kallugongna no agtarakenak iti [dadduma a kita ti uyokan], awan a pulos ti kasapulak a pangsalaknib iti bagik manipud [kadagiti stingless bee]. Lima a minuto kalpasan a linukatak ti balayda, agtartrabaho pay laeng dagiti uyokan a kas man la awanak sadiay.”

Talaga a naiduma ti balbalay dagiti stingless bee ngem iti dadduma nga uyokan. Kinapudnona, masansan a maawagan dagitoy nga umok. Imbes nga idulinda ti diro ken pollen-da iti gagangay nga innem ti sulina a rara, agaramid dagiti stingless bee iti nagraraay a sukog itlog a pagkargaan. Maserraan dagitoy kalpasan a mapnoda, sa maaramid ti dadduma pay iti aglawlawda.

Iti Uneg ti Umok

Agpasiartayo man iti uneg ti umok, a pagnanaedan ti ag-15,000 nga stingless bee. Ngem agannadkayo, agsipud ta nupay saan a sumilud dagitoy nga uyokan, mabalin a kagatendakayo babaen kadagiti pangalda.

No magnatayo iti pasilio ti umok, makitatayo ti maysa a lugar a makumikom unay dagiti agnanaed iti dayta. Talaga nga agtitinnulong dagitoy nga uyokan. Ammo ti tunggal maysa no ania ti aramidenna ken no pangaramidanna iti dayta. Makitatayo ti maysa a bassit nga uyokan a mangsuksukog ken mangpaspasileng iti baro a pagkargaan iti diro, a kas man la siaannad a sursurotenna ti perpekto a pagtuladan. Adda uppat pay nga uyokan iti abaytayo a mangserserra iti pagkargaan a napno iti diro. Adda nagdakkel a three-dimensional a pagkalatkatan a mangipaay iti balabala a pakaaramidan dagiti pagkargaan iti diro. Daytoy nga obra maestra ti inhenieria ti tumulong a mangtapaya iti kadagsen ti diro.

Sumrektayo itan iti sumaganad a pannakasiled ket kitaenyo ti uyokan a dakdakkel nga amang ngem iti dadduma. Daytoy ti nangayed a reyna! Nagpintas ketdin iti nakangisngisit ken bimmalitok a pigurana sa linikmut ti pinangen a dadduma pay a naggagaget nga uyokan! Ita, mangrugin nga agitlog ti reyna iti 60 a selda a naisagana para kenkuana. Anian a nakaan-annad ken umiso unay ti panagtignayna, a mangipalagip kadatayo iti maysa nga ina a mangipapaidda iti maladagana iti kona! Kitaenyo met no kasano kapardas dagiti trabahador a mangiserra kadagiti selda kalpasan a nakapagitlogen ti reyna kadagitoy. Iti sumagmamano la a minuto, nalpasen ti trabaho.

No Mapessaanen Dagiti Itlog

No mapessaanen dagiti itlog, tunggal bassiusit nga igges (wenno, larva) ti mangan iti taraon a naikabil iti selda a naisagana para iti dayta. Kalpasan a nadakkelannan ti adda allidna a selda, iyaramidanen ti igges ti bagina iti kasla seda a cocoon. Iti daytoy a cocoon, agbalin nga uyokan ti igges (nga aglabas iti pupa stage). Inton agangay, rummuar manipud iti cocoon ket mangrugin nga agtrabaho—kayatna a sawen, kalpasan nga inaywanan a naimbag ti sumagmamano a managtagibi nga uyokan. Ania ti mapasamak kadagiti adda allidna a selda? Dagus a maurnong dagitoy, ket mausar manen. Apaman a rummuar dagiti uyokan kadagiti cocoon-da, saanen a kasapulan dagiti cocoon. Agbalinda laeng a basura iti umok no mabatida sadiay. Isu nga ibelleng ti nagadu a para dalus nga uyokan dagitoy a tedda.

Adu a kita dagiti stingless bee ti agpataud iti pagbangon a material a kasla durek a maawagan cerumen. Mapataud daytoy manipud iti allid nga aggapu iti mismo a bagi dagiti uyokan a mailaok iti resina ken allid nga alaenda kadagiti mula ken kayo. Mausar ti cerumen a pagaramid iti balabala dagiti adigi ken awanan ken sagiped, a napalagda ti amin a nagsisilpuanda. Bayat nga agaramidda iti pagkargaan ti diro ken pollen iti daytoy a balabala, agtaray dagiti uyokan iti aglawlaw ti uneg dagiti pagkargaan, sukogen ken sedsedenda ti cerumen. Kalpasanna, mapunno dagiti pagkargaan ken maserraan tapno mapempen. Nainkasigudan a kasla ammo dagiti uyokan ti kinapateg dagiti mula sigun iti paniempona ken dagiti peggad ti nadumaduma a paniempo. Kasla ammoda unay a nagpateg ti pannakaurnong ken pannakapreserba ti taraon tapno agbiagda.

Panawan dagiti uyokan ti umok ken agsawarda iti material a pagbangonda agraman ti nektar ken pollen. Apaman nga addadan iti ruar ti umok, agbalinen ti uyokan a nalaing a piloto ken nabigador. Ammo met ti uyokan ti eksakto nga alaenna ken no pangbirokanna iti dayta.

Panagaramid iti Baro a Pagtaengan

Bayat nga umad-adu ti kolonia, mapno ti umok. Ania itan ti mapasamak? Kas man la maipakaammo iti pamilia a “masapul nga agaramidtayo manen iti sabali a balay.” Pasaray adda agsimisim a mangsukimat iti maysa nga abut a mabalin a maitutop a pagaramidan iti umok. Ti sumaganad isut’ isasarungkar “dagiti inheniero.” Gagangay a manipud iti 30 agingga iti 50 kadagitoy nga eksperto ti mangsukimat iti rabaw ti uneg ti abut iti sumagmamano nga oras, a kas man la marmarkaanda dayta babaen kadagiti linia ken teddek. Kalpasanna, no inkeddengdan a maitutop dayta a pundasion, agawiddan, nalabit tapno agreport. Sumaganad, gagangay nga iti las-ud ti 48 nga oras, sumangpeten dagiti aktual a “para bangon.” Mabalin nga adda ti nasurok a sangaribu nga uyokan iti grupo—ngem awan ti reyna. Dagus nga agtrabahoda, mangisangpetda iti pagbangon a material ken taraon manipud iti dati nga umok.

Kas panagsagana iti isasangpet ti reyna daytoy baro nga umok, masapul a maaramid ti umok ti pangen tapno mataginayon ti umiso a temperatura—agarup 28 a degree Celsius. Tapno maragpat daytoy, tikuban dagiti trabahador nga uyokan ti aglawlaw ti umok iti diding a cerumen, a kas man la inulesanda ti umok. Kas man la ammo dagitoy a masirib nga uyokan a masapul a nabara ti pagsaadan dagiti itlog. Ita, nakasaganan ti amin, ket agarup iti maikasiam nga aldaw, iserrekdan ti baro a reyna, a napatanor iti uneg ti dati nga umok. Dagus a mangrugin nga agitlog ken agpataud iti ad-adu pay nga uyokan para iti palasiona.

In-inut a matay dagiti uyokan nga immakar manipud iti dati nga umok ken sukatan ti kabbaro, ub-ubbing nga uyokan manipud iti daytoy baro a pagtaengan. Inton agangay, maamiris dagiti uyokan manipud iti daytoy nga umok a kasapulan nga agaramidda iti sabali manen a balay. Isu nga agtultuloy ti sabali manen a nakaskasdaaw a siklo a dinisenio ti awan kaaspingna a Namarsua!

[Ladawan iti panid 13]

Imbes nga agaramidda iti innem ti sulina a rara, agaramid dagiti stingless bee iti nagraraay a sukog itlog a pagkargaan

[Ladawan iti panid 14]

Di kumurang a sangapulo a kita dagiti stingless bee ti masarakan idiay Australia