Uram! Ania a Pagiddep ti Rumbeng nga Usarem?

ANIA la ketdin ti kasansan ti pananglabastayo iti dayta naulimek a bassit a guardia nga adda iti diding a ditay man la pampanunoten! Ngem addanto aldaw a nalabit salbarenna ti opisina wenno ti paktoriatayo wenno uray ti pagtaengantayo sakbay a dumapo. Dagiti maaw-awit a fire extinguisher wenno pagiddep ket mabalin a makatulong a panglapped iti bassit a problema—simged a pariok iti paglutuan wenno dagiti kurtina a sinilmutan ti heater—sakbay a dumakkel. Kas kadagiti igam a nagbiit nga usaren, nadisenio dagitoy a mangiddep iti naulpit a kabusor sakbay a dumakkel unay.

Tangay adu a klase ti pagtaudan daytoy a kabusor—uram gapu iti kayo, lana ken gas, koriente—adu met ti klase dagiti maawit a pagiddep. Natural nga agpadpada a kayatmo nga ammuen no ania ti kabusor ken dagiti igammo. Di kaipapanan daytoy a rumbeng a maaddaanka iti nauneg a pannakaawat a kas iti propesional a bombero, no di ket kaipapananna laeng ti panangammo iti sumagmamano a napateg a prinsipio. Kas pagarigan, ania ngata ti inaramidmo iti sumaganad a kasasaad?

Maysa a panadero ti mangipappapudot iti nagtuonan ti 20 a baro, namantekaanen a pariok iti maysa a pugon idi nga agsagsagana nga agaramid iti tinapay. Nupay kasta, adda depekto ti thermostat, ket bimmara a dagus, isu a nagasuk ti manteka. Ti pugon ket dagus a linukatan ti nakaguantes a panadero sana inruar ti nagtuonan dagiti pariok. Ngem gapu iti dayta, naanginan la ngarud ti agas-asuk a manteka. Ayna! Yantangay natural a sumged ti apuy, nakadanonen dagiti gil-ayab iti bobida. Nupay di naan-ano, nagdardaras a rimmuar ti panadero sa nagsubli a dagus nga awitna ti carbon dioxide a fire extinguisher ket sidadaras nga iniddepna ti apuy. Ngem lallalo a nagasuk ket simgiab manen ti manteka. Namimpat a naulit daytoy! Tangay pagamkanna a maibuston ti pagiddep, ginuyod ti panadero ti fire blanket manipud iti asideg a nakaisab-itanna sana impalladaw iti nagtuonan dagiti pariok. Nabang-aran ta gapu iti dayta, nadepdep ti apuy—ken awanen ti uram.

Natural a kayattay nga usaren dagiti kasayaatan nga igam a magun-odan tapno maiddep ti bassit ngem peligroso nga uram. Ngem no la koma ta ammo ti panadero a natural a sumged ti apuy—a dakkel ti posibilidadna a mapasamak no adda asuk—nalabit basta iniddepna la koman ti pugon pinagtalinaedna a nakaserra ti ridaw, ken binaybay-anna lattan a lumamiis ti nagyan ti pugon. Wenno ti fire blanket ti umuna koma nga inusarna ket kalpasanna, no kasapulan, usarenna ti carbon dioxide a pagiddep. Aniaman ti kasasaad, ipakita ti kapadasan ti kinapateg ti pamunganayan a pannakaammo kadagiti uram ken no kasano ti kasayaatan a panangiddep kadagitoy.

Ti “Triangle” a Mangdegdeg iti Uram

Ti makuna a fire triangle ket pormula a naibasar iti sentido-komon a mangilawlawag kadagiti kasasaad iti pannakauram: fuel ken oksihena ken bara ti mamataud ti uram. Ikkatem ti maysa laeng kadagitoy, ket saanmo laeng a maiddep ti uram no di ket malapdam met ti dakdakkel pay nga uram. Kitaentayo no kasano nga agkurri.

FUEL: Kas kadatayo, ti uram matay no saan a mataraonan. Usaren dagiti bombero daytoy a prinsipio kadagiti uram iti kabakiran ken kakaykaywan no agaramidda iti panglapped iti uram iti kangrunaan a pagturongan ti uram. Iti kasasaad iti uneg ti kosina, ti panangikkat iti fuel mabalin a kaipapananna laeng ti panangiddep iti gas. Iti dadduma a kasasaad, nupay kasta, mabalin a narigat ti panangikkat iti fuel no saan man nga imposible.

OKSIHENA: Kas kadatayo manen, masapul nga umanges ti uram. Maiddep no gaburam iti sangapala a daga wenno abbongam iti fire blanket. Nupay kasta, di kasapulan a mapukaw a naan-anay ti oksihena tapno maiddep ti uram. No pagbalinem a 15 a porsiento ti kaadu ti oksihena manipud iti normal a 21 a porsiento iti angin iti aglawlawtayo, saanen a mauram ti adu a substansia—dagiti sumged a likido, kas pagarigan, ken uray ti dadduma a solido.

BARA: Ti pagtataudan ti bara a pangrugian ti uram ket mabalin a ti space heater, paglutuan, alambre ti pagisaksakan a sobra ti naisaksak iti dayta, rissik wenno maid-iddepen a beggang, kimat, wenno ti bara a patauden dagiti malunglungsot a mula, sumngaw a kemikal, wenno aniaman pay a bambanag. Laglagipem a no makakitaka iti asuk, nangnangruna no aggapu iti nakasaang a manteka, natural a sumged a dagus.

Maitutop iti Amin a Kita ti Babassit nga Uram

Nupay adu a pagtaengan ti awanan kadagiti fire extinguisher, ikalikagum ti linteg a maaddaan dagiti paktoria, opisina, ken pangpubliko a pasdek iti kakasta. Dagiti kangrunaan a klase ket ti danum, likido a kemikal, foam wenno labutab, dry powder wenno namaga a pulbos, ken carbon dioxide. Maipariten dagiti halon extinguisher agsipud ta maipagarup a makadadael dagitoy iti ozone layer iti atmospera ti daga. Tapno matulongan dagiti agusar nga agpili iti umiso a pagiddep no adda emerhensia, kaaduan a modelo ti addaan kadagiti ladawan a pakakitaan no pakausaran ken no sadino ti saanda a pakausaran, wenno mabalin nga adda ipasimudaag ti kolorda. Ket kaaduan ti addaan iti letra a kas iti A, B, wenno C, a mangipakita iti espesipiko a klasipikasion ti uram. Ti mangpaandar a puersa ti gas ti sipipigsa a mangiruar iti nasamay a ramen iti tubo no mapisel ti kontrol ti pagiggaman. Agsipud ta napigsa a gas ti linaon dagiti extinguisher, nasken a pasaray masubokda. Ket masapul a kanayon a nakasab-it dagitoy iti asideg dagiti pagruaran ken nalaka a magaw-at. Ita, sukimatentay biit ti tunggal kita ti extinguisher.

Dagiti dry powder extinguisher lapdanda ti uram babaen ti kemikal a wagas ken dandani maawagan dagitoy kas ti sapasap a panglapped iti uram. Saan laeng nga epektibo ti dry powder iti class A ken B nga uram no di ket makatulong met a mangiddep iti class C nga uram (gapu kadagiti de koriente nga alikamen). Nalawag nga ekselente daytoy adut’ pakausaranna nga extinguisher a pangsalaknib iti balaymo. Kasla mangrugit ti dry powder—ngem nalabit bassit la a problema ti rugit no idilig iti mabalin a dumapo no saan a maiddep ti uram!

Dagiti pressurized water extinguisher ket maitutop kadagiti maur-uram a papel, kayo, plastik, basura, wenno lupot. Masansan a maawagan dagitoy a class A nga uram. Nasamay ti danum a pagiddep agsipud ta sebsebanna ti bara. No umdas ti kaadu ti danum, nabibiit a masebseban ti bara ngem iti isesegged ti uram, isu a maiddep. Ngem saanmo nga usaren ti danum kadagiti sumged a likido. Lallalo laeng a dumakkel ti uram! Kasta met a tangay ti danum ket mangyallatiw iti koriente, rumbeng a saanmo nga usaren dayta wenno ti aniaman nga extinguisher a nalaokan iti danum iti lugar a mabalin nga addada alambre a naikonektar iti koriente.

Dagiti wet chemical extinguisher ket addaan iti napigsa a puersa ti solution nga alkali salt iti danum ken nakasamsamay kadagiti manteka ken pagluto a lana ngem saan a para kadagiti produkto ti petroleo. Nasamayda met iti class A nga uram.

Dagiti foam extinguisher nasamayda saan laeng nga iti class A nga uram no di ket nangnangruna kadagiti uram a gapu kadagiti sumged a likido (pang-industria a lana, fuel, pintura), a gagangay a pagaammo kas class B nga uram. Adda dua a klase ti foam extinguisher, isu a kitaem no ania ti kasayaatan a maitutop kadagiti kasapulam. No mausar iti sumsumged a likido, abbongan ti foam wenno labutab iti di masarut a palunapin isu a di sumged ti alingasaw ken pukawenna met ti oksihena. Masapul ngarud a nainayad ti pannakaipugsit ti foam tapno saan nga umagsep iti likido no di ket maabbonganna a dagus dayta. Saanka nga agusar iti foam iti lugar nga asideg iti koriente.

Dagiti carbon dioxide extinguisher ket mabalin nga usaren iti amin nga uram malaksid iti uram a gapu iti gas. Agkurri dagitoy gapu iti prinsipio a ti carbon dioxide ikkatenna ti oksihena. Ngem kas nakitatayo itay, no nabara pay laeng ti nauram, natural a sumged manen. Ti carbon dioxide ket maysa a gas, isu a saan unay nga agkurri iti naangin, nalawa a lugar. Ngem ti kinadalusna ti gapu a nasayaat dayta a pagiddep kadagiti maur-uram a delikado a makinaria ken elektroniko nga alikamen. Ngem kadagiti nakubong a lugar, mabalin a maangsanka gapu iti carbon dioxide. No usarem ngarud dayta iti kasta a lugar, siertuem a pumanawka no naiddepen ti uram ken iserram ti ridaw a nagruaram.

Ti fire blanketa ket nalaka a pagiddep iti apuy ken maitutop kadagiti babassit, saan a grabe nga uram kas iti mapupuoran a lutlutuem idiay kosina wenno ti maur-uram a bassit a paset ti alpombra. Guyodem laeng ti blanket manipud iti naurnos a nakaisab-itanna iti diding, ukradem dayta iti sanguanam tapno masalaknibam ti bagim manipud iti gil-ayab sa iyabbongmo iti apuy. Siempre, no saanmo pay a napadasan dayta, ikagumaam nga iddepen a dagus ti paggapuan ti bara.

Makaispal-biag met dagiti fire blanket no nasilmutan ti kawesmo. No mapasamak dayta, laglagipem daytoy napateg a pagannurotan: “Agsardengka, agiddaka, agtulidtulidka.” Saanka a pulos nga agtaray; ad-adda a marubroban ti apuy. No mayabbongmo ti fire blanket iti bagim wenno adda mangyabbong iti dayta kenka bayat nga agtulidka, nabibiit a maiddep ti apuy.

Nasaysayaat Ngem Kadagiti Pagiddep

Siempre, ti kasayaatan a salaknib manipud iti uram ket ti pananglapped iti uram; isu nga agmasiribka. Iyadayom dagiti gurabis ken lighter kadagiti ubbing. Ikkatem ti amin a banag nga adda iti rabaw wenno asideg ti paglutuam a mabalin a sumged. Saanka a pulos nga agluto no kalawkalaw ti kawesmo, nga aguyaoy dagiti manggasna a mabalin a masiraman. Mangikabitka iti smoke detector wenno alikamen a makadlaw iti asuk iti balaymo.

Adtoy ti sumagmamano pay a singasing. Saanmo a pulos a sobraan ti maisaksak kadagiti pagisaksakan iti koriente wenno ekstension a kurdon. Saanka a pulos nga agibati iti manteka a nakasaang iti nabara a paglutuan. Agannadka no pangikabilam kadagiti space heater. No addaanka iti bottled gas cylinder iti asideg ti balay, saanmo nga ipaturong iti balaymo dagiti safety valve—a posible a sumged no adda uram. Agusarka kadagiti fuse ti koriente a husto ti kadakkel wenno kabassitda. Sukatam dagiti nadadaelen a kurdon ti koriente.

Napanunotmo kadin ti agensayo idiay balayyo no ania ti aramidenyo no adda uram? Talaga a makaispal-biag daytoy. Iyurnosmo nga agkikita ti pamiliam iti maysa nga espesipiko a lugar—aniaman a nalawag a makita a disso a nalaka a biroken aldaw man wenno rabii. Ket tudingam ti tunggal maysa iti aramidenna: Siasino ti tumulong tapno maalaw dagiti maladaga wenno baldado? Siasino ti umawag iti estasion dagiti bombero? Wen, mangispal-biag ti panagensayo agsipud ta masanay a nasaksakbay ti umiso a panagtignay, isu nga automatiko ken napartakto daytan.

No Mapasamak ti Kadaksan

Laglagipem a mabalin a masukatan dagiti alikamen ngem ti biag ket saan. Saanmo nga isarsarak ti biagmo a mangsarakusok iti uram. Ngem no natalged ti panangsarakusokmo iti apuy, aramidem dayta iti posision a mabalin a makaruarka. Ngem no agduaduaka a di umiso ti naalam a pagiddep wenno pagamkam a dakkel unay ti uram para iti dayta, ikagumaam a dagus ti rummuar ken umawagka iti estasion dagiti bombero.

Laglagipem met a ti asuk, nangnangruna ti makasabidong nga asuk nga aggapu kadagiti sintetiko, patayenna ti ad-adu a tattao ngem ti apuy a mismo—makapapatay dayta iti kurang a dua a minuto! Isu a no pumampanawka iti maur-uram a pasdek, agrukobka nga agtaray. Basbassit ti asuk iti asideg ti suelo, ken nalamlamiis ti angin. No mabalin, apputem ti ngiwatmo iti nabasa a lupot. Sakbay a rummuarka iti ridaw, riknaem babaen ti likud ti dakulapmo. No napudot, adda apuy sadiay; mangsapulka iti sabali a pagruaram. Ket iserram ti amin a nagruaram a ridaw sakbay a pumanawka. Daytoy ti manglimitar iti panagturong ti oksihena iti ayan ti uram. Siempre, pulos a di nainsiriban ti aglugan kadagiti elevator no adda uram—mabalin a dikan makaruar ken sadiayen ti pakauramam!

Isu a no panggepmo ti gumatang iti pangsalaknib iti balaymo, luganmo, wenno negosiom manipud iti uram, mabalin a nasaysayaat no makiumanka kadagiti autoridad maipapan iti uram iti lugaryo. Nadumaduma dagiti espesipiko a detalye iti sabasabali a pagilian isu a di nailawlawag iti daytoy nga artikulo.

Iti aniaman a kasasaad, inton makitam ti maysa kadagidiay a naulimek a babassit a guardia, agsardengka ken ammuem a naimbag ti maipapan iti daytoy. Nalabit addanto aldaw a pagyamanam unay dayta.

[Footnote]

[Diagram/Dagiti Ladawan iti panid 25]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

URAM

fuel

bara

oksihena

[Dagiti Ladawan]

CLASS A

CLASS B

[Credit Line]

Chubb Fire Safety

[Diagram iti panid 26]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

No nasilmutan dagiti kawesmo, saanka nga agtaray

1. AGSARDENGKA

2. AGIDDAKA

3. AGTULIDTULIDKA

[Credit Line]

© Coastal Training Technologies Corp. Nakopia babaen ti Pammalubos

[Ladawan iti panid 24]

Nagadu ti fire extinguisher nga adut’ pakausaranda iti pagtaengan

[Credit Line]

Ilustrasion iti ngato: Naimaldit manen babaen ti pammalubos ti NFPA 10–1998, Portable Fire Extinguishers, Copyright © 1998, National Fire Protection Association, Quincy, Massachusetts 02269. Daytoy a naimaldit manen a material ket saan a ti kompleto ken opisial a takder ti NFPA maipapan iti nadakamat a tema a nairepresentar laeng babaen ti pagalagadan iti intero a pakabuklanna.