Dagiti Karit iti Nagkaykaysa a Germany

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY GERMANY

“IDI bumallasiwak a kadua ti dadakkelko iti beddeng ti East Germany nga agturong idiay West Berlin, agtaktakder ti adu a bunggoy kadagiti rangtay iti ngatuen ti haywey nga agpaypayapay ken agdirdir-i,” malagip ni Ronny. “Nagnakami iti aglawlaw ti shopping center ti Ku’damm idiay West Berlin, ket idi naamiris dagiti tattao a taga East Germany-kami, inggatangandakami iti inumen. Naragsak ti amin.” Nobiembre 10, 1989 idi dayta, maysa nga aldaw kalpasan a narpuog ti Pader ti Berlin.

Saan laeng nga idiay Berlin ti naragsak no di ket iti intero nga East Germany ken West Germany, nga iti napalabas ket dua a nagsina a pagilian. Ti Wende—a tumukoy iti panawen ti panagbalbaliw wenno ti natalna a rebolusion a nangiturong iti pannakarbek ti totalitariano a Gobierno ti East Germany—ti nangkigtot iti dandani amin a tattao. Adu a tawen kalpasanna, adu pay laeng ti mangibilang a ti Wende ti kararagsakan a panawen iti las-ud ti napalabas a 50 a tawen. Siempre, ti nalaus a kinaragsak ti nangiwaya iti agpayso a kasasaad, isu a mabalintay nga iyimtuod, Kasano ti panagbalbaliw ti panagbiag nanipud idi Wende? Adda kadi aniaman a masursurotayo manipud iti napasamak?

Napalabasen ti Cold War

Para iti kaaduan nga Aleman, dakkel a bang-ar ti imbunga ti pannakarpuog ti Pader ti Berlin. Sigun iti sumagmamano a pagiwarnak, dandani sangaribu a tattao ti natay iti makapapatay a beddeng iti nagbaetan ti Daya ken Laud. Idi Oktubre 1990, nagkaykaysa manen ti dua a Germany kas maysa a Gobierno, ti Federal Republic of Germany, nga addaan iti populasion nga agarup 80 a milion. Awanen ti German Democratic Republic (GDR)—a napanaganan idi nga East Germany—kalpasan ti 41 laeng a tawen a pannakaipasdekna. Ti intero a dati a sakup ti GDR ket nabingay itan iti innem nga estado, a maawagan a dagiti baro nga estado pederal.

Nasdaaw ti lubong idi pinapardas ti Wende ti panagsisina ti grupo dagiti nasion a Komunista, ti pannakawaswas ti mangdepensa nga aliansa a naawagan Warsaw Pact, ken ti panagpatingga ti Cold War. Immatras manipud iti daga ti Germany ti adu a tropa dagiti agbinnusor a superpower—a nagbinnantay iti maysa ken maysa iti intero a beddeng ti dua a Germany iti 40 a tawen. Napasamak dagitoy a di nausar ti aniaman nga igam.

Kalpasan ti panagkaykaysa manen, napasamak dagiti naisangsangayan a panagbalbaliw iti intero a Germany, a nangnangruna a nangapektar kadagiti baro nga estado pederal. Para iti adu, lallalo a naisangsangayan dagiti panagbalbaliw ngem iti ninamnamada.

Wayawaya Kamaudiananna!

Wayawaya ti kangrunaan a tartarigagayan idi ti intero nga umili iti GDR manipud iti Wende. Di pakasdaawan daytoy, tangay nainget ti totalitariano a Gobierno kadagiti umilina. Kadagiti panawen sakbay ti Wende, narigat wenno imposible ti mangala iti bisa tapno makaballasiwka iti beddeng ti bangir a Germany. Kellaat a nagbalbaliw dayta. Indir-i ti maysa a babai: “Agasem, makapantayon idiay America!” Para iti adu, ti pannakikaduada manen kadagiti kabagian ken gagayyemda iti bangir ti beddeng ti kanayon a mangmangted kadakuada iti pamkuatanda nga agyaman.

Gapu iti wayawaya, saan laeng a makapanen dagiti taga East Germany iti laud no di ket mabalinen nga agpadaya dagiti taga Laud. Isu a mabalin manen ti agpasiar kadagiti lugar a magusgustuan dagiti turista. Kas pagarigan, mabalin nga agpasiar dagiti turista idiay Wittenberg, a nangipasdekan ni Martin Luther iti Repormasion, a nangrugian ti relihion a Protestante. Adda met ti Meissen, siudad a nagdinamag gapu iti inaramid ima a porselanana, ken ti Weimar, a nagnaedan idi ti dua kadagiti kalatakan a mannurat iti Germany a da Johann Wolfgang von Goethe ken ni Friedrich von Schiller. Idi 1999, ti Weimar ket nagbalin a Siudad ti Kultura iti Europa, ti kaunaan a siudad iti dati a grupo dagiti Komunista a pagilian a nakaawat iti kasta a pammadayaw.

Ti ngay wayawaya iti panagsao? Mabalinen nga agsao a siwayawaya dagiti tattao kadagiti baro nga estado pederal a saandan nga agbuteng a mangngeg ida ti Stasi, wenno ti ahensia ti seguridad ti gobierno. Ket maragsakan dagiti tattao ta mabalindan ti agpili a siwayawaya kadagiti programa iti telebision ken babasaen. Malagip ni Matthias: “Idi ages-eskuelaak, nakompiskar ti aniaman a publikasion a nagun-odanmi manipud iti Laud.”

Ti ngay wayawaya iti panagdayaw? Iti GDR, saan a naiparegta ti relihion, ket 2 nga umili iti kada 3 ti awanan iti relihion. Tagtagiragsaken itan ti intero a nagkaykaysa a Germany ti wayawaya iti panagdayaw iti napalabas a sangapulo a tawen, ti kabayagan a panawen nanipud idi imparit ni Hitler ti relihion idi 1933. Ngem ti wayawaya iti relihion dina kayat a sawen a nalatak ti relihion. Nabayagen nga agsensennaay dagiti kangrunaan a relihion gapu ta napukaw ti impluensiada iti sumagmamano a panawen, ket pinapartak ti Wende daytoy a kasasaad. Iti kasumbangirna, dagiti Saksi ni Jehova a pinaritan ken indadanes ti totalitariano a rehimen, pinalawada dagiti aktibidadda. Iti napalabas a sangapulo a tawen, 123 a Kingdom Hall ken 2 nga Assembly Hall ti imbangon dagiti Saksi kadagiti baro nga estado pederal.

Naaramid ti amin a klase ti konstruksion iti nasaknap a lugar kadagiti baro nga estado. Naisublin ti Berlin kas ti kabesera ti pagilian ken matartarimaan a naimbag. Iti intero a lugar dagiti baro nga estado pederal, mapaspasayaat dagiti imprastraktura, ket dakkel ti paggastosan kadagiti kalsada ken riles. Nadalusan a naimbag ti aglawlaw tapno maaywanan ti salun-at ken maasikaso ti kagimongan a kas iti kasasaad dagiti taga Laud. Umanamong ti kaaduan nga umili kadagiti baro nga estado pederal nga ita, nanamnam-ayen ti panagbiagda.

“Nasayaat Idi Dagiti Panawen”

Nupay kasta, mailiw ti dadduma no malagipda ti panawen sakbay ti Wende. “Nasayaat idi dagiti panawen,” ilawlawag ti maysa a babai. Kasano ngata a nasayaat idi ti panagbiag iti sidong ti diktadura? Sigun iti dadduma, natalged ken saan idi a napartak ti panagbalbaliw ti biag. Adu ti mangipatpateg iti nasinged a relasion dagiti aggagayyem ken agkakaarruba, ti pannakarikna a kanayon a manamnamada ti tulong ken panangandingay. Sigun iti Allensbach Opinion Research Institute, “imparikna dagiti diktadura kadagiti umili ti moral a kinatan-ok ken kinatalged.” Idi awanen ti dati a diktadura a GDR, nagpatinggan ti pannakariknada iti kinasingedda iti maysa ken maysa.

Kas maysa a pagarigan: Idi dekada ti 1980, napagtalinaed a nababa ti presio dagiti kangrunaan a tagilako ken serbisio, ken adda panggedan ti amin. “Lima a pfennig ti presio idi ti sangasupot a tinapay, ngem ita, di kumurang a maminsangapulo ti presiona ngem iti dayta,” isennaay ni Brigitte. Apaman a naipaalagad ti nawaya a kompetision iti panagnegosio, nagserra ti rinibu a negosio a kukua ti gobierno, isu nga adu ti nasesante. Mamindua ti kaadu dagiti awanan iti panggedan iti dati nga East Germany ngem iti laud.

Agingga ita, mapattapatta a $800 a bilion ti nagastosen gapu iti panagkaykaysa manen. Ket nagadu pay laeng ti aramiden. Siasino ti agbaybayad iti amin? Ti gastos ket masupusopan bassit babaen ti maysa nga espesial a buis. Gapuna, saan laeng a ti puso no di ket uray ti ekonomia dagiti Aleman ti inapektaran ti Wende! Makagunggona kadi ti panagregget ken nainsiriban kadi ti pannakausar ti amin a kuarta? Matmatan ti kaaduan a nasayaat ken makagunggona ti panagkaykaysa manen, maysa a naragpat a kalat a rumbeng nga ipagpannakkel.

Ania ti Masursurotayo?

Impakita ti Wende a saan nga amin ket mapnek iti pannakabalbaliw ti maysa a klase ti gobierno. Adu a tattao—uray dagidiay makarikna a makagunggona idi ti Wende—ti makaamiris a ti biag iti mannakikompetensia a kagimongan dagiti kapitalista ket mabalin a makapaupay met laeng a kas iti panagbiag iti sidong ti totalitariano a turay. Siempre, matarigagayan ti wayawaya ken kinarang-ay. Ngem no ti gatad iti pananggun-od kadagitoy a pagimbagan ket ti di mangisakit ken di makipagrikna a wagas ti panagbiag, mabalin a saan nga agpaut ti kinaragsak.

Kuna ti maysa a nabiit pay a report a naggapu iti siudad ti Dessau, iti dati nga East Germany: “Maysa a dekadan ti napalabas nanipud idi nagkaykaysatayo manen; binilion a doliar ti nabusbosen tapno malipatan ti East Germany ti nariribuk a napalabas.” Nupay kasta, adu latta ti saan a maragsakan kadagiti resultana.

Ipadamag ti Allensbach Institute nga adu a tattao ti mangnamnama a “no agpilida iti nagbaetan ti siwayawaya ken mannakikompetensia nga ekonomia ken ti naiplano nga ekonomia, mabalin nga adda ti maikatlo a pamay-an” ti panangtarawidwid kadagiti aramid ti sangatauan. Dayta a namnama ti iranranud dagiti Saksi ni Jehova.

Patienda nga awan ti sistema ti politika wenno ekonomia nga impasdek ti tattao a makapnek iti amin a kasapulan ti sangatauan. Patien dagiti Saksi a dagitoy a kasapulan ket maipaay laeng ti Mesianiko a Pagarian ti Namarsua. Sigun iti Biblia, din agbayag, daytoy a nailangitan a gobierno ti mangipasdek iti naayat ken nalinteg a turay iti intero a daga. Pagkaykaysaento ti Pagarian ti amin a nasion ditoy daga tapno saan laeng a ti Germany ti agbalin a natalna no di ket ti intero a sangatauan. Anian a bendisionto dayta a Pagarian!—Daniel 2:44.

[Mapa iti panid 23]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Bonn

Berlin

Wittenberg

Weimar

[Ladawan iti panid 24]

Nabang-aran ti adu iti pannakarpuog ti Pader ti Berlin ken ti pannakaikkat ti beddeng

[Credit Line]

Foto: Landesarchiv Berlin

[Dagiti Ladawan iti panid 24]

Ti Checkpoint Charlie, ti simbolo ti Berlin iti Cold War, idi ken ita

[Credit Line]

Foto: Landesarchiv Berlin

[Ladawan iti panid 25]

Madama a matartarimaan ti Berlin, a naisubli manen kas kabesera ti pagilian

[Ladawan iti panid 25]

Nakaibangonen dagiti Saksi ni Jehova iti 123 a Kingdom Hall kadagiti baro nga estado pederal