Ti Panangmatmat ti Biblia

Agkontra Kadi ti Siensia ken ti Salaysay ti Genesis?

SIGUN iti adu a tattao, paneknekan kano ti siensia a palso ti salaysay ti Biblia maipapan iti panamarsua. Ngem kinaagpaysuanna, saan a ti Biblia, no di ket ti siensia ken ti opinion dagiti maaw-awagan iti Kristiano a Pundamentalista ti agkontra. Dadduma kadagitoy a grupo di umiso nga ikalkalinteganda a sigun kano iti Biblia, amin a parsua ditoy daga, ket naaramid iti innem nga aldaw a sagdudua a pulo ket uppat nga oras agarup 10,000 a tawen ti napalabasen.

Nupay kasta, saan a naibasar iti Biblia ti kasta a konklusion. No husto dayta, ti ngarud adu a natakuatan ti siensia iti napalabas a ginasut a tawenen pataudenna ti panagduadua maipapan iti kinaumiso ti Biblia. Ti naannad a panagadal iti teksto ti Biblia ipalgakna a saan a maikontra dayta kadagiti napasingkedanen a kinapudno a naibasar iti siensia. Gapu iti dayta, dagiti Saksi ni Jehova saanda nga anamongan dagiti “Kristiano” a Pundamentalista ken ti adu a “creationist.” Adtoy ti pudno nga isursuro ti Biblia.

Kaano “ti Punganay”?

Mangrugi ti salaysay ti Genesis babaen iti simple ngem nabagas a sasao: “Idi punganay, ti Dios pinarsuana ti langlangit ken ti daga.” (Genesis 1:1) Umanamong dagiti eskolar iti Biblia a daytoy a bersikulo deskribirenna ti maysa nga aramid a naiduma kadagiti aldaw ti panamarsua a naisalaysay manipud bersikulo 3 ken agpatpatuloy. Nakapatpateg dayta. Sigun iti panglukat a sasao ti Biblia, ti uniberso, agraman ti planetatayo a Daga ket saan a masinunuo ti kabayagen ti kaaddada sakbay pay a nangrugi dagiti aldaw ti panamarsua.

Pinattapatta dagiti geologo nga agtawenen ti daga iti agarup 4 a bilion. Sigun met kadagiti astronomo, mabalin nga agtawen ti uniberso iti nasuroken a 15 a bilion. Maikontra kadi iti Genesis 1:1 dagitoy a natakuatan wenno dagiti posible a pannakabalbaliw ti kalkulasion iti masanguanan? Saan. Saan nga espesipiko a dakamaten ti Biblia ti aktual a tawen “dagiti langlangit ken ti daga.” Ti siensia ket saan a maikontra iti teksto ti Biblia.

Kasano Kapaut Dagiti Aldaw ti Panamarsua?

Ti ngay kapaut dagiti aldaw ti panamarsua? Literal kadi a 24 nga oras ti kapautda? Ibagbaga ti dadduma a gapu ta ni Moises—daydiay nangisurat iti Genesis—dinakamatna idi agangay ti aldaw kalpasan ti innem nga aldaw ti panamarsua kas pagtuladan ti linawas a Sabbath, literal ngarud a sagdudua a pulo ket uppat nga oras ti tunggal maysa kadagiti aldaw ti panamarsua. (Exodo 20:11) Dagiti kadi nailanad iti Genesis ket mayataday iti daytoy a konklusion?

Saan. Kinapudnona, ti Hebreo a sao a naipatarus nga “aldaw,” mabalin a nadumaduma a kapaut ti panawen ti kaipapananna, saan la a 24 nga oras. Kas pagarigan, idi ginupgop ni Moises ti panangparsua ti Dios, dinakamatna kas maysa nga aldaw ti intero nga innem nga aldaw ti panamarsua. (Genesis 2:4) Kanayonanna, iti immuna nga aldaw ti panamarsua, “ti Dios rinugianna a pinanaganan ti lawag iti Aldaw, ngem ti sipnget pinanagananna iti Rabii.” (Genesis 1:5) Ditoy, ti sao nga “aldaw” tukoyenna ti maysa laeng a paset ti 24 nga oras. Sigurado ngarud nga awan ti Nainkasuratan a nakaibasaran ti kabukbukodan nga opinion a sagdudua a pulo ket uppat nga oras ti kapaut ti tunggal maysa kadagiti aldaw ti panamarsua.

Kasano ngarud kapaut dagiti aldaw ti panamarsua? Sigun iti nailanad iti Genesis kapitulo 1 ken 2, napaut la ketdi a tiempo dayta.

In-inut a Nagparang Dagiti Pinarsua

Insurat ni Moises ti salaysayna iti pagsasao a Hebreo, isu nga insuratna dayta manipud iti panangmatmat ti tao nga adda iti rabaw ti daga. Dagitoy dua a kinapudno, agraman ti ammotayon a kaadda ti uniberso sakbay pay a nangrugi dagiti tiempo ti panamarsua, wenno “al-aldaw,” ti makatulong tapno marisut ti kaaduan kadagiti kontrobersia maipapan iti salaysay ti panamarsua. Kasano?

Ti naannad a panangadal iti salaysay ti Genesis ti mangipalgak a dagiti pasamak a nangrugi kabayatan ti maysa nga “aldaw” ket nagtultuloy iti maysa wenno ad-adu pay a simmaruno nga aldaw. Kas pagarigan, sakbay a nangrugi ti umuna nga “aldaw” ti panamarsua, medio saan a makadanon iti rabaw ti daga ti lawag manipud iti addan nga init, a nalabit maigapu kadagiti napuskol nga ulep. (Job 38:9) Kabayatan ti umuna nga “aldaw,” nangrugin nga immariwanas daytoy a bangen, isu a ti agwaras a lawag ket simmaruten iti atmospera.a

Iti maikadua nga “aldaw,” nabatad a nangrugin nga immariwanas ti atmospera, isu a timmaud ti tangatang iti nagbaetan dagiti napuskol nga ulep ken ti taaw iti baba. Iti maikapat nga “aldaw,” in-inut nga immariwanas ti atmospera isu a mabalinen a makita ti init ken bulan iti “tangatang ti langlangit.” (Genesis 1:14-16) Iti sabali a pannao, manipud iti panangmatmat ti tao ditoy daga, nangrugin a makitana ti init ken bulan. In-inut a napasamak dagita.

Nailanad met iti salaysay ti Genesis a bayat a nagtultuloy nga immariwanas ti atmospera, dagiti agtaytayab a parsua—agraman dagiti insekto ken parsua nga addaan kulanit ken payak—nangrugidan nga agparang iti maikalima nga “aldaw.” Nupay kasta, ipasimudaag ti Biblia a kabayatan ti maikanem nga “aldaw,” ti Dios madama pay la a “bukbuklenna idi manipud iti daga ti tunggal atap nga animal iti tay-ak ken tunggal agtaytayab a parsua iti langlangit.”—Genesis 2:19.

Nalawag a ti sasao a nausar iti Biblia iwayaanda ti posibilidad nga in-inut a napasamak, imbes a giddato, ti dadduma a kangrunaan a pagteng kabayatan ti tunggal “aldaw,” wenno tiempo ti panamarsua. Nalabit ti dadduma kadagitoy ket nagtultuloy pay a timmaud iti simmaruno nga “al-aldaw” ti panamarsua.

Sigun Kadagiti Kakikitada

Daytoy kadi agsasaruno nga itataud dagiti mula ken animal ipasimudaagna a ti Dios inusarna ti ebolusion tapno maparsua ti nagadu ken nadumaduma a sibibiag a banag? Saan. Nalawag a salaysayen ti Kasuratan a ti Dios pinarsuana ti amin a kangrunaan a ‘kakikita’ dagiti mula ken animal. (Genesis 1:11, 12, 20-25) Dagitoy kadi a kaunaan a ‘kakikita’ dagiti mula ken animal ket naiprograma nga addaan abilidad a makibagay iti agbaliwbaliw a kasasaad ti aglawlaw? Ania kadi ti saklawen ti maysa a ‘kakikita’? Awan ti ibaga ti Biblia. Nupay kasta, salaysayenna a dagiti sibibiag a parsua ‘nagpangenda . . . sigun kadagiti kakikitada.’ (Genesis 1:21) Ipasimudaag dagita a sasao a limitado laeng ti panagbaliw a mapasamak iti maysa a ‘kakikita.’ Dagiti timmangkenen a tedda ti sibibiag a bambanag idi un-unana ken ti moderno a panagsukisok pasingkedanda ti ideya a bassit ti nagbaliwan dagiti kangrunaan a kategoria dagiti mula ken animal iti napalabas a din mabilang a tawtawen.

Maisupadi iti ibagbaga ti dadduma a Pundamentalista, ti Genesis saanna nga isursuro a naparsua ti uniberso, agraman ti daga ken amin a sibibiag a banag iti rabawna, iti apagbiit a tiempo idi un-unana. Imbes ketdi, ti salsalaysayen ti Genesis a pannakaparsua ti uniberso ken ti panagparang dagiti sibibiag a parsua ditoy daga ket maitunos iti adu ken nabiit pay a natakuatan ti siensia.

Gapu kadagiti panamatida a naibasar iti pilosopia, adu a sientista ti di umanamong iti ibagbaga ti Biblia a ti Dios pinarsuana ti amin a banag. Ngem makapainteres ta iti Genesis, a nabayagen a libro iti Biblia, insurat ni Moises nga adda nangrugian ti uniberso ket iti las-ud ti napaut a tiempo, nagparang dagiti sibibiag a parsua a nagsasaganad ken nagsasaruno. Kasano a naammuan ni Moises dagita a maitunos unay iti siensia nga impormasion agarup 3,500 a tawen ti napalabasen? Adda nainkalintegan a sungbat. Daydiay mannakabalin ken masirib a nangparsua iti langlangit ken iti daga sigurado nga inikkanna ni Moises iti kasta a nasaksakbay nga impormasion. Daytoy ket maitunos iti ibagbaga ti Biblia a daytat’ “impaltiing ti Dios.”—2 Timoteo 3:16.

[Footnote]

NAPANUNOTMO KADIN?

◼ Kasano kapaut a pinarsua ti Dios ti uniberso?—Genesis 1:1.

◼ Naparsua kadi ti daga iti innem nga aldaw a sagdudua a pulo ket uppat nga oras?—Genesis 2:4.

◼ Kasano a maitunos unay iti siensia dagiti insurat ni Moises maipapan iti punganay ti daga?—2 Timoteo 3:16.

[Blurb iti panid 19]

Saan nga isursuro ti Genesis a ti uniberso ket naparsua iti ababa a tiempo iti nabiit pay a napalabas

[Blurb iti panid 20]

“Idi punganay, ti Dios pinarsuana ti langlangit ken ti daga.”​—Genesis 1:1

[Picture Credit Line iti panid 18]

Uniberso: IAC/RGO/David Malin Images

[Picture Credit Line iti panid 20]

Rinetrato ti NASA