Ti Panangmatmat ti Biblia

Asino ti Autor ti Biblia?

DIREKTA nga imbaga ti Biblia no siasino dagiti nangisurat iti linaonna. Mangrugi ti dadduma a paset daytoy a libro babaen ti sasao a kas iti “ti sasao ni Nehemias,” “ti sirmata ni Isaias,” ken “ti sao ni Jehova a dimteng ken Joel.” (Nehemias 1:1; Isaias 1:1; Joel 1:1) Adda dagiti salaysay a natukoy nga insurat ni Gad, Natan, wenno ni Samuel. (1 Cronicas 29:29) Ipakita dagiti superskripsion ti sumagmamano a salmo no asino ti nangputar kadagita.—Salmo 79, 88, 89, 90, 103, ken 127.

Gapu ta tattao ti nausar a mangisurat iti Biblia, kuna dagiti kritiko a kapanunotan laeng dagiti tattao ti linaon ti Biblia, kas iti dadduma a libro. Ngem umiso kadi dayta nga opinion?

Uppat a Pulo a Mannurat, Maysa nga Autor

Bigbigen ti kaaduan a mannurat iti Biblia a ti insuratda ket naggapu ken Jehova, ti maymaysa a pudno a Dios, ken inwanwanna ida wenno babaen ti anghelna. (Zacarias 1:7, 9) Nasurok a 300 a daras a kinuna dagiti mammadto a nangisurat iti Hebreo a Kasuratan: “Daytoy ti kinuna ni Jehova.” (Amos 1:3; Mikias 2:3; Nahum 1:12) Adu kadagiti insuratda ti mangrugi kadagiti ebkas a kas iti “ti sao ni Jehova a dimteng ken Oseas.” (Oseas 1:1; Jonas 1:1) Maipapan kadagiti mammadto ti Dios, kinuna ni apostol Pedro: “Dagiti tattao nagsaoda manipud iti Dios bayat nga idaldalan ida ti nasantuan nga espiritu.”—2 Pedro 1:21.

No kasta, ti Biblia ket buklen ti nagduduma ngem agtutunos a libro. Insurat dayta ti adu a tattao a nangbigbig a ti Dios ti nangiwanwan iti pannakaisuratna. Iti sabali a pannao, nagusar ti Dios kadagiti tattao kas pannaka-sekretariona a mangisurat kadagiti kapanunotanna. Kasano nga inaramidna dayta?

“Impaltiing ti Dios”

“Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios,” inlawlawag ni apostol Pablo. (2 Timoteo 3:16) Ti Griego a sao a naipatarus nga “impaltiing ti Dios” literal a kaipapananna “inangsan ti Dios.” Kayatna a sawen, nangusar ti Dios iti di makita a puersa a mangiwanwan iti isip dagiti mannurat tapno iyallatiwna kadakuada ti mensahena. Ngem no maipapan iti Sangapulo a Bilin, ni Jehova a mismo ti nangikitikit iti sasaona kadagiti tapi a bato. (Exodo 31:18) Adda dagiti gundaway nga indiktar ti Dios ti mensahena kadagiti adipenna. Kuna ti Exodo 34:27: “Intultuloy ni Jehova a kunaen ken Moises: ‘Isuratmo maipaay kenka dagitoy a sasao . . .’”

Impakitana met kadagiti adipenna dagiti sirmata a kayatna nga isuratda. Isu a naikuna ni Ezequiel: “Nangrugiak a makakita kadagiti sirmata ti Dios.” (Ezequiel 1:1) Uray met ni Daniel, “nakakita iti tagtagainep ken sirsirmata ti ulona iti pagiddaanna. Iti dayta a tiempo insuratna ti mismo a tagtagainep.” (Daniel 7:1) Kasta met laeng ti pannakayallatiw ti maudi a libro ti Biblia nga Apocalipsis kenni apostol Juan. Insuratna: “Babaen iti paltiing addaak idi iti aldaw ti Apo, ket nangngegko iti likudak ti maysa a napigsa a timek a kas iti trumpeta, a kunkunana: ‘Ti makitam isuratmo iti maysa a lukot.’”—Apocalipsis 1:10, 11.

Agminar ti Personalidad Dagiti Mannurat

Uray impaltiing ti Dios dayta, nagminar latta ti personalidad ti mannurat. Kinapudnona, kasapulan ti personal a panagregget tapno maisurat ti mensahe ti Dios. Kas pagarigan, ti nangisurat iti libro ti Biblia nga Eclesiastes kinunana a “tinarigagayanna a saraken dagiti makaparagsak a sasao ken ti pannakaisurat ti umiso a sasao ti kinapudno.” (Eclesiastes 12:10) Tapno maurnongna dagiti kasapulan a salaysay, nagkonsulta ni Esdras iti di kumurang a 14 a gubuayan, kas iti “salaysay dagiti pasamak iti al-aldaw ni Ari David” ken iti “Libro ti Ar-ari ti Juda ken ti Israel.” (1 Cronicas 27:24; 2 Cronicas 16:11) Ti mannurat iti Ebanghelio a ni Lucas ‘natuntonna ti amin a bambanag manipud iti pangrugian buyogen ti kinaumiso, nga insuratna dagita iti naurnos a panagsasaganad.’—Lucas 1:3.

Dadduma a libro ti Biblia ti nangipalgak iti personalidad ti mannurat. Kas pagarigan, nalaing iti numero ni Mateo Levi gapu ta sigud nga agsingsingir iti buis sakbay a nagbalin nga adalan ni Jesus. Gapuna, isu laeng ti mannurat iti Ebanghelio a nangibaga a “tallopulo a kapisi a pirak” ti gatad ti pannakailako ni Jesus. (Mateo 27:3; Marcos 2:14) Ni Lucas a maysa a mangngagas siuumiso nga inrekordna dagiti detalye mainaig iti medisina. Kas pagarigan, idi inladawanna ti kasasaad ti dadduma kadagiti inagasan ni Jesus, nagusar kadagiti ebkas a kas iti “nakaro a gurigor” ken “napno iti kukutel.” (Lucas 4:38; 5:12; Colosas 4:14) Wen, masansan nga impalubos ni Jehova nga usaren dagiti mannurat ti bukodda a sasao ken estilo; kaskasdi, inwanwanna ti isipda tapno umiso ti maisuratda ken mayallatiwda ti mensahena.—Proverbio 16:9.

Ti Kompleto a Biblia

Saan kadi a nakaskasdaaw a nupay agarup 40 ti bilang dagiti tattao a nagsurat manipud iti nagduduma a pagilian ken iti las-ud ti 1,600 a tawen, nakabukelda latta iti libro a naan-anay nga agtutunos iti amin a detalye ken naglaon iti nakapimpintas ken maymaysa a tema? (Kitaenyo ti “Ania ti Linaon ti Biblia?” iti panid 19.) Imposible koma amin dayta no saan nga inwanwan ida ti maymaysa nga Autor.

Talaga kadi a kasapulan a tattao ti usaren ni Jehova a mangisurat iti Saona? Saan. Ngem dayta ti mangipakita nga isu ket masirib a Dios. Kinapudnona, ti maysa a rason no apay a makaallukoy ti Biblia iti asinoman ket gapu ta iyebkas dagiti mannurat ti nagduduma a rikna dagiti tattao iti pamay-an a maawatantayo. Kas pagarigan, mariknatayo ti pannakaburibor ti konsiensia ni Ari David idi nagpakpakaasi iti pammakawan ti Dios.—Salmo 51:2-4, 13, 17, superskripsion.

Nupay nagusar ni Jehova kadagiti mannurat a tattao, mapagtalkantayo dagiti insuratda a kas iti panagtalek dagiti nagkauna a Kristiano, a nangakseptar iti Nasantuan a Kasuratan “saan a kas sao dagiti tattao, no di ket, kas iti kinapudno daytoy, kas sao ti Dios.”—1 Tesalonica 2:13.

NAPANUNOTYO KADIN?

◼ Asino ti Autor ti “amin a Kasuratan”?—2 Timoteo 3:16.

◼ Ania dagiti pamay-an ni Jehova a Dios a nangyallatiw iti kapanunotanna?—Exodo 31:18; 34:27; Ezequiel 1:1; Daniel 7:1.

◼ Kasano a nayanninaw ti personalidad ken paglaingan dagiti napaltiingan a mannurat kadagiti insuratda?—Mateo 27:3; Lucas 4:38.