Kapitulo Beinte Dos

Ipadto ni Isaias ti ‘Karkarna nga Aramid’ ni Jehova

Isaias 28:1–29:24

1, 2. Apay nga ipagarup ti Israel ken Juda a natalgedda?

ITI apagbiit, ipagarup ti Israel ken Juda a natalgedda. Pinatibker dagiti panguluenda ti napolitikaan a pannakialiansa kadagiti daddadakkel ken nabilbileg a nasion gapu iti panagreggetda nga agbirok iti kinatalged iti napeggad a lubong. Ti Samaria a kabesera ti Israel, nagtaklin iti kaarrubana a Siria, idinto ta ti Jerusalem a kabesera ti Juda, nagpannuray iti nadangkok nga Asiria.

² Malaksid iti panagtalekda kadagiti baro a napolitikaan nga aliado, mabalin a mangnamnama dagiti dadduma iti makin-amianan a pagarian a salakniban ida ni Jehova​—nupay agtultuloyda nga agdayaw kadagiti sinan-urbon a baka a balitok. Kombinsido met ti Juda a mabalinna ti agtaklin iti pannalaknib ni Jehova. Total, saan kadi nga adda ti templo ni Jehova idiay Jerusalem, ti kabesera a siudadda? Ngem adda dagiti di ninamnama a pasamak nga agur-uray kadagita a nasion. Paltiingan ni Jehova ni Isaias a mangipadto kadagiti pasamak nga agparangto a pudno a karkarna iti nasukir nga ilina. Ket naglaon ti sasaona kadagiti napateg a leksion a para kadagiti amin itatta.

“Dagiti Managbarbartek ti Efraim”

3, 4. Ania ti pagtangsit ti makin-amianan a pagarian ti Israel?

³ Irugi ni Isaias ti padtona babaen ti makapakigtot a sasao: “Asi pay ti natan-ok a korona dagiti managbarbartek ti Efraim, ken ti aglumlumen a sabong ti arkos ti kinapintasna nga adda iti uluanan ti nadam-eg a ginget dagidiay riningbawan ti arak! Adtoy! Ni Jehova addaan iti maysa a napigsa ken nakired. Kas iti nakagurgurruod a bagyo ti uraro, . . . pudno unay nga isu mangaramidto iti napuersa a panangitapuak agingga iti daga. Babaen iti saksaka maipayatpayatto dagiti natan-ok a korona dagiti managbarbartek ti Efraim.”​—Isaias 28:1-3.

⁴ Ti Efraim, ti kalatakan kadagiti sangapulo a makin-amianan a tribu, itakderanna ti intero a pagarian ti Israel. Ti kabeserana a Samaria, tagtagiragsakenna ti naimnas ken maipangpangruna a disso “iti uluanan ti nadam-eg a ginget.” Pagtangsit dagiti panguluen ti Efraim ti “natan-ok a korona” ti pannakaisinada iti Davidiko a kinaari idiay Jerusalem. Ngem “managbarbartek[da],” a nabartekda iti naespirituan gapu iti pannakialiansada iti Siria a maibusor iti Juda. Isuamin a kupkupikopanda dandanin ipayatpayat dagiti rumaraut.​—Idiligyo ti Isaias 29:9.

 5. Ania ti napeggad a sasaaden ti Israel, ngem ania ti ipanamnama ni Isaias?

⁵ Saan a mabigbig ti Efraim ti napeggad a sasaadenna. Ituloy ni Isaias: “Ti aglumlumen a sabong ti arkos ti kinapintasna nga adda iti uluanan ti nadam-eg a ginget masapul nga agbalin a kas iti nasapa a higos sakbay ti kalgaw, nga, inton makita dayta ti pumaparmata, bayat nga adda pay laeng iti dakulapna, alun-onenna dayta.” (Isaias 28:4) Matnagto ti Efraim iti ima ti Asiria, a kas iti naimas a makan a sangkakittab laeng. Awan kadi ngaruden ti namnama? Bueno, kas iti masansan a mapasamak, nalaokan iti namnama dagiti pangukom a padto ni Isaias. Nupay marba ti nasion, addada matalek nga indibidual a makalasat, iti tulong ni Jehova. “Agbalinto ni Jehova ti buybuyot a kas iti korona ti arkos ken kas iti arkos a balangat ti kinapintas kadagidiay nabatbati iti ilina, ken kas iti espiritu ti kinahustisia iti daydiay agtugtugaw iti panangukom, ken kas iti kinamannakabalin kadagidiay mamagbawbaw-ing iti bakal manipud iti ruangan.”​—Isaias 28:5, 6.

“Naiwawada”

 6. Kaano a lak-amen ti Israel ti pannakadadaelna, ngem apay a saan koma a pagragsakan dayta ti Juda?

⁶ Dimteng ti aldaw a pannakasingir ti Samaria idi 740 K.K.P. idi dinuprak ti Asiria ti pagilian ket napukaw dayta a makin-amianan a pagarian kas agbukbukod a nasion. Ti ngay Juda? Rautento ti Asiria ti dagana, ket kalpasanna dadaelento ti Babilonia ti kabesera a siudadna. Ngem bayat a sibibiag ni Isaias, agtultuloy ti panagandar ti templo ken ti kinapadi idiay Juda ken agtultuloy nga agipadto dagiti mammadtona. Rumbeng kadi nga agragsak ti Juda iti umad-adani a pannakadadael ti makin-amianan a kaarrubana? Saan! Singirento met ni Jehova ti Juda ken dagiti panguluenna gapu iti kinasukir ken kinaawan pammatida.

 7. Iti ania a wagas a nabartek dagiti panguluen ti Juda, ket ania dagiti resultana?

⁷ Iturongna ti mensahena iti Juda, ituloy ni Isaias: “Ket dagitoy met​—gapu iti arak naiwawada ken gapu iti makabartek nga inumen nagallaallada. Padi ken mammadto​—naiwawada gapu iti makabartek nga inumen, nariribukanda kas imbunga ti arak, nagallaallada kas imbunga ti makabartek nga inumen; naiwawada iti panagkitada, nagibar-ibarda no maipapan iti pangngeddeng. Ta dagiti mismo a lamisaan napnoda amin iti narugit a sarwa​—awan disso nga awanan iti dayta.” (Isaias 28:7, 8) Anian a makarimon! Dakes unayen ti literal a panagbartek iti uneg ti balay ti Dios. Ngem nabartek iti naespirituan dagitoy a papadi ken mammadto​—nakullaapan ti panunotda gapu iti napalalo a panagtalekda kadagiti natauan nga aliansa. Inallilawda ti bagbagida a mangipapan a dayta ti kakaisuna a praktikal a maaramidanda, a nalabit ipagarupda nga addan kanayonan a mangtulong kadakuada no kurang ti pannalaknib ni Jehova. Gapu ta nabartekda iti naespirituan, agibakuar dagitoy a panguluen ti relihion kadagiti makarimon, narugit a sasao a mangipanayag iti napalalo a kinaawan ti pudno a pammatida kadagiti kari ti Dios.

 8. Ania ti reaksionda iti mensahe ni Isaias?

⁸ Ania ti reaksion dagiti panguluen ti Juda iti pakdaar ni Jehova? Rabrabakenda ni Isaias, nga ak-akusarenda a no agsasao kasla maladaga ti panangipapanna kadakuada: “Siasino ti sursuruanto ti maysa iti pannakaammo, ket siasino ti pangipaawatanto ti maysa iti nangngegan? Dagidiay napusot iti gatas, dagidiay naipusing kadagiti suso? Ta dayta ket ‘bilin iti rabaw ti bilin, bilin iti rabaw ti bilin, pagrukod a banteng iti rabaw ti pagrukod a banteng, pagrukod a banteng iti rabaw ti pagrukod a banteng, sangkabassit ditoy, sangkabassit sadiay.’” (Isaias 28:9, 10) Anian a makauma ken karkarna ni Isaias kadakuada! Ulit-ulitenna ti ibagbagana, a kunkunana: ‘Kastoy ti imbilin ni Jehova! Kastoy ti imbilin ni Jehova! Kastoy ti pagalagadan ni Jehova! Kastoy ti pagalagadan ni Jehova!’a Ngem di agbayag “agsaonto” ni Jehova kadagiti agnanaed iti Juda babaen ti panagtignayna. Ibaonnanto kadakuada dagiti buyot ti Babilonia​—dagiti ganggannaet a talaga a sabali ti pagsasaoda. Sigurado nga itungpalto dagidiay a buyot ti “bilin iti rabaw ti bilin” manipud ken Jehova, ket marbanto ti Juda.​—Basaenyo ti Isaias 28:11-13.

Dagiti Naespirituan a Mammartek Itatta

9, 10. Kaano ken kasano nga adda kaipapanan ti sasao ni Isaias kadagiti maud-udi a kaputotan?

⁹ Iti laeng kadi nagkauna nga Israel ken Juda ti nakatungpalan dagiti padto ni Isaias? Saan! Agpadpada nga inadaw da Jesus ken Pablo ti sasaona ket inyaplikarda dagita iti nasion idi kaaldawanda. (Isaias 29:10, 13; Mateo 15:8, 9; Roma 11:8) Timmaud met itatta ti situasion nga umasping idi kaaldawan ni Isaias.

¹⁰ Iti daytoy a panawen, dagiti panguluen ti relihion iti Kakristianuan isuda dagidiay agtalek iti politika. Agibar-ibarda a kas kadagiti mammartek ti Israel ken Juda, a makibibiangda kadagiti napolitikaan a banag, a pagragsakanda ti panagkonsulta kadakuada dagiti makunkuna a natatan-ok a tattao daytoy a lubong. Imbes a sawenda ti nasin-aw a kinapudno iti Biblia, agsaoda ti kinarugit. Nalidem ti naespirituan a panagkitada, ket saanda a natalged a mangiwanwan iti sangatauan.​—Mateo 15:14.

11. Ania ti reaksion dagiti panguluen ti Kakristianuan iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios?

¹¹ Ania ti reaksion dagiti panguluen ti Kakristianuan no ibaga dagiti Saksi ni Jehova kadakuada ti kakaisuna a pudno a namnama, ti Pagarian ti Dios? Dida matarusan. Matmatanda dagiti Saksi a kasla agtartarabitab a maulit-ulit, a kasla babassit nga ubbing. Laisen dagiti panguluen ti relihion dagitoy a mensahero ken rabrabakenda ida. Kas kadagiti Judio idi kaaldawan ni Jesus, dida kayat ti Pagarian ti Dios ket dida met kayat a denggen dagiti arbanda ti maipapan iti dayta. (Mateo 23:13) Gapuna, mapakdaaranda a saanto a kankanayon nga agsao ni Jehova babaen kadagiti naanus a mensaherona. Dumtengto ti tiempo a dagidiay di agpaituray iti Pagarian ti Dios “mabloda ken masiluanda ken matiliwda,” wen, naan-anay a madadaelda.

“Tulag ken Patay”

12. Ania daydiay maipagarup a “tulag [ti Juda] ken Patay”?

¹² Ituloy ni Isaias ti balikasna: “Kinunayo: ‘Nakipinnatalgedkami iti tulag ken Patay; ket agraman iti Sheol namataudkami iti sirmata; ti agliplippias a dumaruros a layus, no kas pagarigan lumasat dayta, saanto nga umay kadakami, ta inaramidmi a kamangmi ti ulbod ket iti kinaulbod intalimengmi ti bagbagimi.’” (Isaias 28:14, 15) Pagpannakkel dagiti panguluen ti Juda a dagiti napolitikaan a kaaliansada ti mangkabal kadakuada tapno dida maabak. Ipapanda a nangaramiddan iti “tulag ken Patay” tapno dina bibiangan ida. Ngem ti kawaw a kamangda saannanto nga ikaluya ida. Palso dagiti kaaliansada, kinaulbod. Kasta met itatta, ti kinasinged ti Kakristianuan kadagiti panguluen ti lubong ket saanto a mangsalaknib kenkuana inton dumteng ti tiempo a panangsingir ni Jehova kenkuana. Wen, agbanagto iti pannakaduprakna.​—Apocalipsis 17:16, 17.

13. Siasino ti “napadas a bato,” ket kasano nga inlaksid ti Kakristianuan?

¹³ Sadino ngarud ti rumbeng a pagpannurayan dagitoy a panguluen ti relihion? Ilanad itan ni Isaias ti kari ni Jehova: “Adtoy mangisaadak idiay Sion iti maysa a bato kas pamuon, maysa a napadas a bato, ti napateg a pasuli ti sigurado a pamuon. Asinoman a mangwatwatwat iti pammati saanto nga aglagaw. Ket ti kinahustisia pagbalinekto a pagrukod a banteng ket ti kinalinteg pagbalinek nga alikamen a pangnibel; ket ti uraro punasennanto ti kamang nga ulbod, ket ti dandanum layusendanto ti mismo a lugar a paglemmengan.” (Isaias 28:16, 17) Di nagbayag kalpasan ti panangisao ni Isaias kadagitoy, naitrono ni matalek nga Ari Ezekias idiay Sion, ket nasalbar ti pagarianna, saan a babaen kadagiti aliado a kaarruba, no di ket babaen ti ibaballaet ni Jehova. Nupay kasta, saan a natungpal ken Ezekias dagitoy a naipaltiing a sasao. Iti panangadaw ni apostol Pedro kadagiti sasao ni Isaias, impakitana a ni Jesu-Kristo, a nagtaud iti kaputotan ni Ezekias, isu ti “napadas a bato” ket awan aniaman a pagbutngan ti asinoman a mangwatwatwat iti pammati Kenkuana. (1 Pedro 2:6) Anian a nakalkaldaang ta dagiti panguluen ti Kakristianuan, nupay kunaenda a Kristianoda, inaramidda daydiay di kinayat nga aramiden ni Jesus! Kinalikagumanda ti kinalatak ken kinaturay iti daytoy a lubong imbes nga agpannurayda ken Jehova a mangipasdek iti Pagarianna iti sidong ni Jesu-Kristo nga Ari.​—Mateo 4:8-10.

14. Kaanonto a madadael ti “tulag [ti Juda] ken Patay”?

¹⁴ Inton lumasat iti pagilian “ti agliplippias a dumaruros a layus” dagiti buyot ti Babilonia, ibutaktakto ni Jehova a talaga a palso ti napolitikaan a kamang ti Juda. “Ti tulagyo ken Patay sigurado a madadaelto,” kuna ni Jehova. “Ti agliplippias a dumaruros a layus, inton lumasat​—agbalinkayto met a lugar a pagipayatpayatan dayta. Tunggal lumasat dayta, . . . agbalinto dayta a maysa laeng a pakaigapuan ti panagkintayeg tapno ipaawat iti sabsabali ti nangngegan.” (Isaias 28:18, 19) Wen, adda nabileg a leksion a maadal iti napasamak kadagidiay agkunkuna nga agserserbida ken Jehova ngem kadagiti met kaaliansada a nasion ti pagtalkanda.

15. Kasano ti panangiladawan ni Isaias iti kinakurang ti salaknib ti Juda?

¹⁵ Usigenyo ti sasaaden itan dagitoy a panguluen ti Juda. “Ti sopa napaneknekan nga ababa unay a pangyunnatan ti maysa iti bagina, ket ti mismo nga inabel nga ules akikid unay no kumotan ti maysa ti bagina.” (Isaias 28:20) Kayariganna agiddada tapno aginana, ngem awan serbina. Mabalin nga agdawadaw dagiti sakada a malamiisan wenno agkukotda ngem akikid unay ti ules a pagkumot tapno mapudotanda koma. Kastoy ti makasemsem a situasion idi kaaldawan ni Isaias. Ket kasta ti situasion itatta ti asinoman nga agtalek iti palso a kamang ti Kakristianuan. Gapu iti pannakinaminda iti politika, anian a makarimon yantangay dadduma kadagiti panguluen ti relihion iti Kakristianuan ti makiramraman kadagiti nakaal-alingget a krimen a kas ti etniko a panangtalipupos ken panangikisap iti puli!

Ti ‘Karkarna nga Aramid’ ni Jehova

16. Ania ti ‘karkarna nga aramid’ ni Jehova, ket apay a di gagangay daytoy a trabaho?

¹⁶ Ti ultimo a resulta ti bambanag ket naan-anayto a maisungani iti namnamaen dagiti panguluen ti relihion iti Juda. Addanto karkarna nga aramiden ni Jehova kadagiti naespirituan a mammartek ti Juda. “Ni Jehova tumakderto a kas idiay Bantay Perazim, mariribukanto a kas idiay nababa a tanap iti asideg ti Gabaon, tapno aramidenna koma ti aramidna​—ti aramidna karkarna​—ken tapno trabahuenna ti trabahona​—ti trabahona di gagangay.” (Isaias 28:21) Idi kaaldawan ni Ari David, impaayan ni Jehova ti ilina kadagiti nakaskasdaaw a panagbiktoria maibusor kadagiti Filisteo idiay Bantay Perazim ken iti nababa a tanap ti Gabaon. (1 Cronicas 14:10-16) Idi kaaldawan ni Josue, pinagintekna pay ti init iti ngatuen ti Gabaon tapno maan-anay ti panagbiktoria ti Israel kadagiti Amoreo. (Josue 10:8-14) Talaga a karkarna daydi! Ita makidangadang manen ni Jehova ngem maibusor itan kadagidiay agkunkuna a tattaona. Saan kadi a karkarna unay wenno di gagangay dayta? Talaga a karkarna yantangay sadiay Jerusalem ti sentro ti panagdayaw ken Jehova ken ti siudad ti ari a pinulotan ni Jehova. Awan pay a pulos ti nakaparmek iti naarian a balay ni David idiay Jerusalem. Nupay kasta, sigurado nga ipatungpal ni Jehova ti ‘karkarna nga aramidna.’​—Idiligyo ti Habacuc 1:5-7.

17. Anianto ti epekto ti pananglais no maipapan iti pannakatungpal ti padto ni Isaias?

¹⁷ Gapuna, ipakdaar ni Isaias: “Dikay ipakita a mananglaiskayo, tapno saan a tumibker dagiti galutyo, ta adda panangtalipupos, maysa a naikeddeng a banag dayta, a nangngegko iti Soberano nga Apo, ni Jehova ti buybuyot, maipaay iti intero a daga.” (Isaias 28:22) Nupay manglais dagiti panguluen, pudno ti mensahe ni Isaias. Nangngegna dayta ken Jehova, nga isu ti nakitulagan dagita a panguluen. Umasping met itatta, manglais dagiti panguluen ti relihion ti Kakristianuan no mangngegda ti ‘karkarna nga aramid’ ni Jehova. Urayda la agbugkaw ken agpungtot. Ngem pudno ti mensahe nga iwarwaragawag dagiti Saksi ni Jehova. Masarakan dayta iti Biblia, ti libro nga ibagbaga dagita a panguluen nga irepresentarda.

18. Kasano ti panangiladawan ni Isaias iti kinatimbeng ni Jehova no mangdisiplina?

¹⁸ No maipapan kadagiti matalek nga indibidual a di sumurot kadagita a panguluen, aturento ida ni Jehova ken isublina ti anamongna kadakuada. (Basaenyo ti Isaias 28:23-29.) No kasano a ti mannalon usarenna ti nalaglag-an a wagas ti panangirik iti narasrasi a bukel, a kas iti kumino, ibagay met ni Jehova ti panangdisiplinana sigun iti indibidual ken kadagiti sirkumstansia. Saan a diktador wenno manangirurumen no di ket agtignay a pampanunotenna ti posible a panagbalbaliw dagiti nagbiddut. Wen, no ipangag dagiti indibidual ti kiddaw ni Jehova, adda namnama. Kasta met itatta, nupay naikeddengen ti pagbanagan ti sapasap a Kakristianuan, asinoman nga agpasakup iti Pagarian ni Jehova maliklikanna ti umad-adani a nakaro a panangukom.

Asi Pay ti Jerusalem!

19. Kasano nga agbalin ti Jerusalem a “pagpuoran ti altar,” ket kaano ken kasano a mapasamak daytoy?

¹⁹ Ngem ania itan ti sarsaritaen ni Jehova? “Asi pay ti Ariel, ti Ariel, ti ili a nagpakarsuan ni David! Inayonyo ti tawen iti tawen; bay-anyo nga agtultuloy dagiti piesta iti panagsasaganadda. Ket pairtengek ti bambanag maipaay iti Ariel, ket addanto panagleddaang ken panagun-unnoy, ket isu agbalinto kaniak a kas iti pagpuoran ti altar ti Dios.” (Isaias 29:1, 2) Ti “Ariel” mabalin a kaipapananna “Pagpuoran ti Altar ti Dios,” ket ditoy agparang a tuktukoyenna ti Jerusalem. Dita ti ayan ti templo agraman ti altar a pagdatonan. Sursuroten dagiti Judio ti rutina a panagpiesta ken panagidatonda sadiay, ngem saan a maay-ayo ni Jehova iti panagdayawda. (Oseas 6:6) Imbes ketdi, ikeddengna a ti siudad a mismo agbalin a “pagpuoran ti altar” iti sabali a wagas. Kas iti altar, agaruyotto ti dara ken mapuoran. Deskribiren pay ni Jehova no kasano a mapasamak daytoy: “Agpakarsoakto kadagiti amin a sikigan maibusor kenka, ket lakubenkanto babaen iti pager ken mangbangonak maibusor kenka kadagiti panglakub. Ket masapul a maipababaka tapno agsaokanto manipud a mismo iti daga, ket ti saom aguninto iti nababa a kas manipud iti tapok.” (Isaias 29:3, 4) Natungpal daytoy iti Juda ken Jerusalem idi 607 K.K.P. idi linakub ken dinadael ti buyot ti Babilonia dayta a siudad ken pinuoranna ti templo. Naipababa ti Jerusalem agingga iti daga a nakaibangonanna.

20. Anianto ti ultimo a pagtungpalan dagiti kabusor ti Dios?

²⁰ Sakbay dayta a nakalkaldaang a panawen, adda dagiti ari ti Juda iti nagduduma a tiempo a nangtungpal iti Linteg ni Jehova. Aniat’ resultana? Nakidangadang ni Jehova para iti ilina. Nupay saknapan ti kabusor dayta a pagilian, agbalinda a kasla “napino a pulbos” ken “taep.” Iti maitutop a tiempo nga inkeddeng ni Jehova, warawaraenna ida “buyogen ti gurruod ken buyogen ti panagkintayeg ken buyogen ti dakkel a daranudor, bagyo nga angin ken nadawel a bagyo, ken ti gil-ayab ti maysa a mangalun-on nga apuy.”​—Isaias 29:5, 6.

21. Ilawlawagyo ti ilustrasion iti Isaias 29:7, 8.

²¹ Mabalin a sigagagar a segseggaan dagiti nadangkok a buyot ti panangsamsamda iti Jerusalem ket agpennekda kadagiti samsam ti gubat. Ngem maklaatdanto! Kas iti mabisbisin a tao a tagtagainepenna nga agbusbussog santo mariing a kaskasdi a mabisin, saanto a tagiragsaken dagiti kabusor ti Juda ti rambak a segseggaanda unay. (Basaenyo ti Isaias 29:7, 8.) Usigenyo ti napasamak iti buyot ti Asiria iti sidong ni Senaquerib idi ipangpangtana ti Jerusalem idi kaaldawan ni matalek nga Ari Ezekias. (Isaias, kapitulo 36 ken 37) Iti maysa a rabii, naatipa ti nakaam-amak a buyot ti Asiria nga awan naitag-ay nga ima​—185,000 ti natay kadagiti maingel a soldadona! Mapaayto manen dagiti mainanama a panangparmek inton agsagana ti buyot ni Gog iti Magog a manglaban ti ili ni Jehova iti asidegen a masanguanan.​—Ezequiel 38:10-12; 39:6, 7.

22. Aniat’ epektona iti Juda ti naespirituan a pannakabartekna?

²² Idi ibagbaga ni Isaias daytoy a paset ti padtona, dagiti panguluen ti Juda awananda iti pammati a kas iti pammati ni Ezekias. Napalalo ti pannakabartekda iti naespirituan gapu iti pannakialiansada kadagiti di nadiosan a nasion. “Agtaktakkayo ket agsiddaawkayo; bulsekenyo ti bagbagiyo, ket mabulsekkayo. Nabartekda, ngem saan nga iti arak; nagdiwengdiwengda, ngem saan a gapu iti makabartek nga inumen.” (Isaias 29:9) Gapu ta nabartekda iti naespirituan, di mabigbig dagitoy a panguluen ti pateg ti sirmata a naited iti pudno a mammadto ni Jehova. Kuna ni Isaias: “Ni Jehova nangiparukpok kadakayo iti espiritu ti nargaan a turog; ket pagkidemenna dagiti pannakamatayo, dagiti mammadto, ket inabbonganna uray dagiti pannakauloyo, dagiti managsirmata. Ket maipaay kadakayo ti sirmata ti tunggal banag agbalin a kas iti sasao ti libro a naselioan, nga itedda iti maysa a makaammo iti surat, a kunkunada: ‘Basaem daytoy a sipipigsa, pangngaasim,’ ket kunaenna: ‘Saanko a kabaelan, ta naselioan dayta’; ket ti libro masapul a maited iti maysa a saan a makaammo iti surat, nga adda agkunkuna: ‘Basaem daytoy a sipipigsa, pangngaasim,’ ket kunaenna: ‘Saanko nga ammo a pulos ti surat.’”​—Isaias 29:10-12.

23. Apay a singirento ni Jehova ti Juda, ket kasanona nga aramiden dayta?

²³ Kunaen dagiti panguluen ti relihion iti Juda a masiribda iti naespirituan, ngem pinanawanda ni Jehova. Isursuroda ketdi dagiti tiritir a kapanunotanda maipapan iti naimbag ken dakes, nga ikalkalinteganda dagiti palso ken imoral nga aramidda ken ti panangituggodda kadagiti umili nga agbasol iti Dios. Babaen ti “banag a nakaskasdaaw”​—ti ‘karkarna nga aramidna’​—singirento ida ni Jehova gapu iti kinamanaginsisingpetda. Kunana: “Gapu ta daytoy nga ili immasidegda babaen ti ngiwatda, ket indaydayawdak babaen laeng kadagiti bibigda, ket inikkatda nga inyadayo kaniak ti mismo a pusoda, ket ti butengda kaniak agbalin a maisursuro a bilin dagiti tattao, gapuna adtoyak, Daydiay agtignayto manen a nakaskasdaaw iti daytoy nga ili, iti nakaskasdaaw a pamay-an ken babaen iti maysa a banag a nakaskasdaaw; ket ti sirib dagiti nasaririt a tattaoda masapul a mapukaw, ket ti mismo a pannakaawat dagiti masirib a tattaoda aglemmengto.” (Isaias 29:13, 14) Mapukawto ti makunkuna a sirib ken pannakaawat ti Juda inton imaniobra ni Jehova ti bambanag tapno ikisap ti Nababiloniaan a Pannakabalin ti Lubong ti intero nga apostata a narelihiosuan a sistemana. Kasta met laeng ti napasamak idi umuna a siglo kalpasan ti panangyaw-awan dagiti makunkuna a masirib a panguluen dagiti Judio iti nasion. Kastanto ti mapasamak iti Kakristianuan iti mismo a kaaldawantayo.​—Mateo 15:8, 9; Roma 11:8.

24. Kasano nga ipanayag dagiti taga Juda ti kinaawan ti nadiosan a panagbutengda?

²⁴ Ngem ita, pagarupen dagiti naparammag a panguluen ti Juda a nalaingda unay a mangliklik kadagiti ibunga ti panangballikugda iti pudno a panagdayaw. Agpayso ngata? Ikkaten ni Isaias ti maskarada, nga ibutaktakna nga awan napaypayso a panagbutengda iti Dios ket ngarud awananda iti pudno a sirib: “Asi pay dagidiay kumarkaro unay iti panangilemmengda iti pammatigmaan manipud a mismo ken Jehova, ken ti ar-aramidda napasamak iti nasipnget a lugar, bayat a kunaenda: ‘Siasino ti makakita kadatayo, ken siasino ti makaammo kadatayo?’ Anian a kinabalusingsingyo! Rebbeng kadi a ti mismo nga agdamdamili maibilang a kas iti pila? Ta rebbeng kadi a ti banag a naaramid kunaenna maipapan iti nangaramid kenkuana: ‘Saannak nga inaramid’? Ket ti mismo a banag a nabukel kunaenna kadi maipapan iti nangporma kenkuana: ‘Awan impakitana a pannakaawat’?” (Isaias 29:15, 16; idiligyo ti Salmo 111:10.) Nupay ipapanda a nagsayaat ti pannakailemmengda, “lamolamoda ken sipapanayagda a nailatak” iti imatang ti Dios.​—Hebreo 4:13.

‘Sigurado a Dagidiay Tuleng Makangngegdanto’

25. Kasano a makangngegto “dagidiay tuleng”?

²⁵ Nupay kasta, maisalakanto dagiti indibidual a mangwatwat iti pammati. (Basaenyo ti Isaias 29:17-24; idiligyo ti Lucas 7:22.) “Dagidiay tuleng mangngegdanto ti sasao ti libro.” Dayta ti mensahe manipud iti Sao ti Dios. Wen, daytoy ket saan a pannakaagas ti pisikal a kinatuleng. Naespirituan a pannakaagas daytoy. Dakdakamaten manen ni Isaias ti pannakaipasdek ti Mesianiko a Pagarian ken ti pannakaisubli ti pudno a panagdayaw ditoy daga babaen ti panangituray ti Mesias. Napasamaken daytoy iti panawentayo, ket minilion dagiti napasnek a nagpaidalan iti panangkorehir ni Jehova kadakuada ket sursuruenda itan ti mangidayaw kenkuana. Anian a nakaay-ayat a kaitungpalan! Inton agangay, dumtengto ti aldaw nga amin a banag nga agang-anges idaydayawdanto ni Jehova ken santipikarenda ti nasantuan a naganna.​—Salmo 150:6.

26. Aniada a naespirituan a pammalagip ti mangngeg itatta “dagidiay tuleng”?

²⁶ Ania ti masursuro itatta dagita a “tuleng” a makangngeg iti Sao ti Dios? Nga amin a Kristiano, nangnangruna dagidiay matmatmatan ti kongregasion a kas pagulidanan, masapul a siiinget a liklikanda ti ‘pannakaiwawa gapu iti makabartek nga inumen.’ (Isaias 28:7) Mainayon pay, ditay koma pulos mabannog a dumngeg kadagiti pammalagip ti Dios, a dayta ti tumulong kadatayo a maaddaan iti naespirituan a panangmatmat kadagiti amin a banag. Nupay maitutop nga agpasakup dagiti Kristiano kadagiti agtuturay iti gobierno ken agpannurayda kadagiti maipaayda a serbisio, ti pannakaisalakan ket saan nga agtaud iti sekular a lubong no di ket ken Jehova a Dios. Kasta met, ditay koma pulos liplipatan a kas iti pannakaukom ti apostata a Jerusalem, di maliklikan ti panangukom ti Dios iti daytoy a kaputotan. Babaen iti tulong ni Jehova maitultuloytayo nga iwaragawag ti pammakdaarna iti laksid ti ibubusor, a kas iti inaramid ni Isaias.​—Isaias 28:14, 22; Mateo 24:34; Roma 13:1-4.

27. Ania dagiti leksion a maadal dagiti Kristiano iti padto ni Isaias?

²⁷ Makasursuro dagiti panglakayen ken nagannak iti wagas a panangdisiplina ni Jehova, a kanayon nga ikagumaanda ti tumulong tapno maisubli ti anamong ti Dios kadagiti nakabasol, saan ket a basta dusaen laeng ida. (Isaias 28:26-29; idiligyo ti Jeremias 30:11.) Ket datay amin, agraman dagiti agtutubo, mapalagipantayo a napateg unay ti naimpusuan a panagserbi ken Jehova, saan ket a basta parparawpaw a panagbalin a Kristiano tapno maay-ayotayo dagiti tattao. (Isaias 29:13) Saan a kas kadagidiay di matalek nga agnanaed iti Juda, masapul nga ipakitatayo nga addaantay iti nasayaat a panagbuteng ken Jehova ken nauneg a panagraem kenkuana. (Isaias 29:16) Mainayon pay, masapul nga ipakitatayo a situtuloktay a pakorehir ken agsursuro ken Jehova.​—Isaias 29:24.

28. Kasano ti panangmatmat dagiti adipen ni Jehova kadagiti mangispal nga aramidna?

²⁸ Anian a nagpateg ti maaddaan iti pammati ken panagtalek ken ni Jehova agraman iti wagas a panangaramidna iti bambanag! (Idiligyo ti Salmo 146:3.) Kaaduan a tattao ibilangda a kasla inuubingan ti mensahe a pammakdaar nga ikaskasabatayo. Ti umad-adanin a pannakadadael ti maysa nga organisasion, ti Kakristianuan, a mangibagbaga nga agserserbi iti Dios ket karkarna ken di gagangay a kapanunotan. Ngem iringpasto ni Jehova ti ‘karkarna nga aramidna.’ Di pulos pagduaduaan dayta. Gapuna, iti intero a maudi nga al-aldaw daytoy a sistema ti bambanag, isaad dagiti adipen ti Dios ti naan-anay a panagtalekda iti Pagarianna ken iti dinutokanna nga Ari, ni Jesu-Kristo. Ammoda a dagiti mangispal nga aramid ni Jehova​—nga itungpalna agraman ti ‘di gagangay a trabahona’​—ket mangyegto kadagiti agnanayon a bendision iti isuamin a natulnog a sangatauan.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 289]

Nagtalek ti Kakristianuan iti pannakialiansa kadagiti natauan nga agtuturay imbes nga iti Dios

[Ladawan iti panid 290]

Intungpal ni Jehova ti ‘karkarna nga aramidna’ idi impalubosna a dadaelen ti Babilonia ti Jerusalem

[Ladawan iti panid 298]

Dagidiay dati a tuleng iti naespirituan ‘mangngegdan’ ti Sao ti Dios