ARTEMIS

Ti Griego a birhen a diosa ti panaganup ket pagaammo kas Artemis; no kadagiti Romano isu ni Diana. Daytoy nga Artemis ket nailadawan kas agan-anup nangnangruna kadagiti kalakian nga ugsa, nga addaan iti bai ken kadagiti pana. Nupay bigbigen dagiti Griego a ti Artemis dagiti taga Efeso ket isu met laeng ti bukodda nga Artemis, nagbassit ti pagpadaan ti Artemis ti Efeso a napagdaydayawan kadagiti siudad iti intero nga Asia Menor ken iti diosa dagiti Griego iti klasikal a mitolohia. (Ara 19:27) Ti Artemis ti Efeso ket diosa ti kinabunga a nailadawan a naarkosan iti kasla nakaad-adu a suso, wenno it-itlog, ken ukel-ukel dagiti naisakripisio a toro. Ti kasla napatapatan a makimbaba a kagudua ti bagina ket naarkosan iti nadumaduma a simbolo ken an-animal.

Ti Artemis a napagdaydayawan idiay Efeso ket nainaig unay kadagiti nalatak a didiosa ti dadduma nga il-ili, ket naipasimudaag a maymaysa ti namunganayanda. Kunaen ti A Dictionary of the Bible (Tomo I, p. 605): “Agpada unay ni Artemis ken Cybele ti Frigia ken iti dadduma pay a babai a ladawan ti nadibinuan a pannakabalin kadagiti pagilian ti Asia a kas koma ken Ma iti Capadocia, ni Astarte wenno Astarot iti Fenicia, da Atargatis ken Mylitta iti Siria, a dayta ti mangipakita a nagduduma laeng dagitoy a kita ti maymaysa a relihioso a kapanunotan a naggigiddiatda iti nadumaduma a pagilian gapu iti panagbalbaliw dagitoy sigun iti kasasaad ken kababalin iti dayta a pagilian.”​—Inurnos ni J. Hastings, 1904.

Dagiti nagkauna a tattao imbilangda ti templo ni Artemis idiay Efeso kas maysa kadagiti pito a pagsidsiddaawan iti lubong. Nakarangranga a patakder dayta a naaramid iti sedro, sipres, puraw a marmol, ken balitok.

Ginasut a ribu dagiti sangaili nga aggapu iti intero nga Asia Menor ti sumangpet idiay Efeso maipaay kadagiti dadakkel a piesta a naangay iti bulan ti Artemision (Marso-Abril). Ti maysa a tampok iti rambak isu ti narelihiosuan a libut, a ti ladawan ni Artemis nailibut iti aglikmut ti siudad a nabuyogan iti kasta unay a panagrag-o.

Ti panagaramid kadagiti babassit a sinantemplo ni Artemis a naaramid iti pirak ket napigsa idi a pagsapulan ni Demetrio ken iti dadduma pay a taga Efeso nga agpampanday iti pirak. Gapuna, idi inidian ti adu a tattao ti narugit a panagdaydayaw iti daytoy a diosa kas resulta ti panangaskasaba ni apostol Pablo idiay Efeso, sinulbog ni Demetrio ti dadduma pay a nasigo a managtrabaho, nga imbagana kadakuada a saan laeng a mamagpeggad iti pinansial a kinatalgedda ti panangaskasaba ni Pablo no di ket agpegpeggad payen a mapukaw ti panagdaydayaw iti naindaklan a diosa a ni Artemis. Nagbanag daytoy iti maysa a derraaw nga idi agangay pinasardeng ti managilista iti siudad.​—Ara 19:23-41; kitaenyo ti EFESO.

[Ladawan iti panid 258]

Artemis ti Efeso, ti diosa ti kinabunga; ti ulona napalawlawan iti an-animal nga agila ti ulona ken leon ti bagina, ken adda dagiti simbolo iti zodiak iti baba ti ukkorna