ASI

Panangipakita iti naayat a konsiderasion wenno panagtarigagay a pabang-aran dagidiay marigrigat; nadungngo a pannakipagrikna; kasta met, no dadduma, maysa a panangpalag-an iti pannakaukom wenno dusa.

Asi ti masansan a pakaipatarusan ti Hebreo a ra·chamimʹ ken ti Griego nga eʹle·os (berbo, e·le·eʹo). Ti panangusig kadagitoy a termino ken ti nakausaranda tumulong a mangiruar iti naan-anay nga anag ken kaipapananda. Ti Hebreo a berbo a ra·chamʹ nadepinar a kaipapananna ti “rumangrang, makarikna iti kinabara buyogen ti nalailo nga emosion; . . . agbalin a mannakipagrikna.” (A Hebrew and Chaldee Lexicon, inurnos ni B. Davies, 1957, p. 590) Sigun iti leksikograpo a ni Gesenius: “Ti kangrunaan a kapanunotan kasla agsaad iti panangipateg, panangep-ep, ken iti naalumamay nga emosion ti isip.” (A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, impatarus ni E. Robinson, 1836, p. 939) Ti termino ket nasinged ti pannakainaigna iti sao maipaay iti “aanakan” wenno mabalin a tumukoy kadagiti “bagis,” a dagita ti maapektaran no makarikna ti maysa iti nabara ken nalailo a pannakipagrikna wenno kaasi.​—Idiligyo ti Isa 63:15, 16; Jer 31:20.

Iti Kasuratan, ti ra·chamʹ naminsan laeng nga inaramat ti tao maiturong iti Dios, a kunkuna ti salmista: “Maaddaanakto iti panagayat [porma ti ra·chamʹ] kenka, O Jehova a pigsak.” (Sal 18:1) Iti nagbaetan ti tattao, imparangarang ni Jose daytoy a kualidad idi a “ti makin-uneg a rikriknana [porma ti ra·chamimʹ] naggagar” ken kabsatna a Benjamin ket nagarubos dagiti luana. (Ge 43:29, 30; idiligyo ti 1Ar 3:25, 26.) Idi naipasango dagiti tattao iti posibilidad a tratuen ida a sigugubsang wenno awanan asi dagiti manangkautibo (1Ar 8:50; Jer 42:10-12) wenno dagiti opisial ti nangatngato nga autoridad (Ge 43:14; Ne 1:11; Da 1:9), tinarigagayan ken inkararagda a makaasianda iti sanguanan dagita a tattao, iti kasta, matratoda buyogen ti anamong, kinaalumamay, konsiderasion.​—Ipadisyo ti Isa 13:17, 18.

Ti Asi ni Jehova. Ti masansan unay a nakaaramatan ti termino ket mainaig kadagiti pannakilangen ni Jehova iti ili a nakitulaganna. Ti panangipakita ti Dios iti kaasi (ra·chamʹ) kadagitoy ket maidilig iti panangipakita ti maysa a babai iti kaasi iti annak ti aanakanna ken iti panangipakita ti maysa nga ama iti asi iti annakna. (Isa 49:15; Sal 103:13) Yantangay ti nasion ti Israel kadarato a maiwawa idi manipud iti kinalinteg ken napagtengda dagiti nakaro a pakarigatan, masansan a nagbalinda a nangnangruna nga agkasapulan iti naasi a tulong. No nangipakitada iti umiso a kababalin ti puso ket bimmaw-ingda ken Jehova, isu, nupay nakaunget kadakuada, iyebkasna ti panangngaasi, anamong, naimbag a nakem. (De 13:17; 30:3; Sal 102:13; Isa 54:7-10; 60:10) Ti panangibaonna iti Anakna a mayanak iti Israel ket pammaneknek iti um-umay nga “anaraar” ti nadibinuan a panangngaasi ken asi maipaay kadakuada.​—Lu 1:50-58, 72-78.

Ti Griego nga eʹle·os ipasimudaagna ti sumagmamano a kaipapanan ti Hebreo a ra·chamimʹ. Kuna ti Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words: “Ti ELEOS (ἔλεος) ‘isu ti makinruar a parangarang ti kaasi; ibilangna nga adda panagkasapulan iti biang daydiay umawat iti dayta, ken umdas ti abasto a pangpennek iti panagkasapulan iti biang daydiay mangipakita iti dayta.’” Ti berbo (e·le·eʹo) pangkaaduan nga ipasimudaagna ti kapanunotan a “pannakipagrikna iti panagladingit ti sabali, ken nangnangruna ti pannakipagrikna a naiparangarang babaen ti aramid.” (1981, Tomo 3, p. 60, 61) Ngarud, ti bulsek, ti nagunggan ti sairo, ti agkukutel, wenno dagidiay a ti annakda naparigatan ket karaman kadagidiay nangtukay iti eʹle·os, ti ebkas ti asi, panangay-ay. (Mt 9:27; 15:22; 17:15; Mr 5:18, 19; Lu 17:12, 13) Kas sungbat iti pakaasi a, “Maasianka kadakami,” nangaramid ni Jesus kadagiti milagro a nangpabang-ar kadagita a tattao. Inaramidna ti kasta, saan nga iti gagangay, aleng-aleng a pamay-an, no di ket “simnek ti asina” (Mt 20:31, 34), a ti mannurat iti Ebanghelio agar-aramat ditoy iti maysa a porma ti berbo nga splag·khniʹzo·mai, a nainaig iti splagʹkhna, literal a kaipapananna ti ‘bagis.’ (Ara 1:18) Daytoy a berbo iyebkasna ti pannakarikna iti kaasi, idinto ta ti eʹle·os tumukoy iti aktibo a panangiparangarang iti kasta a kaasi, ngarud maysa a tignay ti asi.

Saan laeng nga iti hudisial a tignay. Iti Iloko, ti sao nga “asi” pangkaaduanen nga ipasimudaagna ti kapanunotan a panagsardeng, panagmedmed, kas iti panangipakat iti pannusa, a daytoy a panagmedmed tigtignayen ti asi wenno pannakipagrikna. Ngarud, masansan a hudisial ti nakainaiganna, kas no ti maysa nga ukom mangngaasi babaen ti panangpalag-anna iti pannakaukom ti maysa a managaramid iti dakes. Yantangay ti panangwatwat ti Dios iti asi kanayon a maitunos iti dadduma pay a kualidad ken nalinteg a pagalagadanna, a pakairamanan ti kinahustisia ken kinapudnona (Sal 40:11; Os 2:19), ken yantangay amin a tattao managbasolda babaen ti panagtawid ken maikarida nga umawat iti ipapatay a supapak ti basol (Ro 5:12; idiligyo ti Sal 130:3, 4; Da 9:18; Tit 3:5), nalawag a ti panangpakawan iti biddut, wenno ti panangpalag-an iti pannakaukom wenno pannusa, masansan a nairaman iti panangwatwat ti Dios iti asi. (Sal 51:1, 2; 103:3, 4; Da 9:9; Mik 7:18, 19) Nupay kasta, makita manipud iti immunan nga impormasion a dagiti Hebreo ken Griego a termino (ra·chamimʹ; eʹle·os) saan a nakedngan iti panangpakawan wenno panangmedmed iti panangipakat iti hudisial a pannusa. Ti mismo a panangpakawan iti biddut saan nga isu ti asi a pangkaaduan nga inladawan dagitoy a termino, ngem, imbes ketdi, ti kasta a pannakapakawan luktanna ti dalan maipaay iti dayta nga asi. Iti panangyebkasna iti asi, siempre, ti Dios saanna a pulos iwalin dagiti perpekto a pagalagadanna iti hustisia, ket gapu itoy a rason impaayna ti subbot a sakripisio babaen ti Anakna a ni Jesu-Kristo, a pinagbalinna a posible ti pannakapakawan ti basbasol a di nasalungasing ti hustisia.​—Ro 3:25, 26.

Ngarud, ti asi masansan unay a tumukoy, saan nga iti negatibo a tignay, maysa a panangigawid (kas iti dusa), no di ket iti positibo a tignay, iti ebkas ti naasi a konsiderasion wenno panangngaasi a mangyeg iti bang-ar kadagidiay marigrigat, agkasapulan iti asi.

Nasayaat ti pannakailadawan daytoy iti parabulo ni Jesus maipapan iti Samaritano a nakakita iti managdaliasat a naiwalang iti igid ti dalan, natakawan ken nakabkabil. Impakitana nga isu “pada a tao” ti lalaki agsipud ta, simnek ti asina, “nagtignay a siaasi kenkuana,” nga inagasanna dagiti sugatna ken inasikasona. (Lu 10:29-37) Awan ti nairaman a panangpakawan iti dakes nga aramid wenno hudisial nga ar-aramid.

Gapuna, ipakita ti Kasuratan a ti kinamanangngaasi ni Jehova a Dios ket saan a kualidad nga agtignay laeng no dagiti tattao, arigna, “maus-usigda” iti sanguananna gapu ta nakaaramidda iti maysa a piho a biddut. Imbes ketdi, maysa dayta a pakabigbigan a kualidad ti personalidad ti Dios, ti normal a wagas ti panagtignayna maipaay kadagidiay agkasapulan, maysa a langa ti ayatna. (2Co 1:3; 1Jn 4:8) Isu saan a kas kadagiti ulbod a dios ti nasnasion​—awanan rikna, di mannakipagrikna a didios. Imbes ketdi, “ni Jehova managparabur ken naasi, nabannayat nga agunget ken naindaklan iti naayat a kinamanangngaasi. Ni Jehova naimbag iti isuamin, ket dagiti asina addada iti amin nga ar-aramidna.” (Sal 145:8, 9; idiligyo ti Sal 25:8; 104:14, 15, 20-28; Mt 5:45-48; Ara 14:15-17.) Isu “nabaknang iti asi,” ket ti sirib nga aggapgapu kenkuana “napno iti asi.” (Efe 2:4; San 3:17) Ti Anakna, a nangipalgak no ania ti kaasping ti Amana (Jn 1:18), impakitana daytoy babaen iti mismo a personalidad, panagsasao, ken tigtignayna. Idi rimmuar dagiti bunggoy tapno dumngegda kenkuana, ken uray pay sakbay a makitana ti tignayda iti sawenna, ni Jesus “simnek ti asina [porma ti splag·khniʹzo·mai]” agsipud ta “nalalatan ken naiwarawarada a kasla karkarnero nga awanan pastor.”​—Mr 6:34; Mt 9:36; idiligyo ti Mt 14:14; 15:32.

Ti panagkasapulan ti sangatauan. Nakabatbatad, ti kangrunaan ken kadakkelan a depekto ti sangatauan agtaud iti basol, a natawid iti inapoda a ni Adan. Gapuna, nakaro ti panagkasapulan ti isuamin, nakaay-ay-ay ti kasasaadda. Ni Jehova a Dios nagtignay a siaasi maipaay iti sangatauan iti pakabuklanna babaen ti panangipaayna iti pamay-an tapno mawayawayaanda iti daytoy a dakkel a depekto ken kadagiti ibungana a panagsakit ken ipapatay. (Mt 20:28; Tit 3:4-7; 1Jn 2:2) Kas naasi a Dios, isu agan-anus agsipud ta “saanna a tarigagayan a madadael ti asinoman no di ket tarigagayanna a makagteng ti isuamin iti panagbabawi.” (2Pe 3:9) Tartarigagayan ni Jehova nga aramiden ti naimbag iti isuamin, daytoy ti kayatna (idiligyo ti Isa 30:18, 19), ‘saanna a pakaragsakan ti ipapatay ti nadangkes,’ ken “saan a manipud iti bukodna a puso a ti annak ti tattao pinarigatna wenno pagleddaangenna,” kas iti pannakadadael ti Juda ken Jerusalem. (Eze 33:11; Un 3:31-33) Ti kinatangken ti panagpuspuso dagiti tattao, ti kinasubeg ken panagkedkedda a mangikankano iti kinamanagparabur ken kinamanangngaasina, ti mangobligar kenkuana nga agtignay iti maisupadi maibusor kadakuada, ti pakaigapuan ti ‘panangirikepna’ kadagiti asina manipud panagayus nga agturong kadakuada.​—Sal 77:9; Jer 13:10, 14; Isa 13:9; Ro 2:4-11.

Saan koma nga inanamaen lattan. Nupay addaan ni Jehova iti naindaklan nga asi kadagidiay sipapasnek nga umadani kenkuana, nikaanoman nga ilikliknanto ti dusa kadagidiay awanan panagbabawi ken pudpudno a maikari iti dusa. (Ex 34:6, 7) Saan a mabalin a mangin-inanama lattan ti maysa a tao iti asi ti Dios; saan a mabalin nga isu agbasol a saan a pulos madusa wenno mailaksid kadagiti kadawyan nga ibunga wenno pagbanagan ti di umiso a panagtignayna. (Ga 6:7, 8; idiligyo ti Nu 12:1-3, 9-15; 2Sm 12:9-14.) Mabalin a siaasi a mangipakita ni Jehova iti kinaanus ken mabayag a panagitured, nga ipaayanna ti tattao iti gundaway a mangilinteg kadagiti di umiso a danada; nupay iparangarangna ti di pananganamong, mabalin a saanna a naan-anay a baybay-an ida no di ket mabalin a siaasi nga itultuloyna nga ipaayan ida iti tulong ken panangiwanwan. (Idiligyo ti Ne 9:18, 19, 27-31.) Ngem no saanda a mangikankano, agpatingga ti kinaanusna ket isanudna ti asina ken agtignay maibusor kadakuada maipagapu iti bukodna a nagan.​—Isa 9:17; 63:7-10; Jer 16:5-13, 21; idiligyo ti Lu 13:6-9.

Saan a tartarawidwidan dagiti natauan a pagalagadan. Saan a naipabiang iti tattao ti panangpadas a mangipasdek kadagiti bukodda a pagalagadan wenno pagrukodan a rebbeng a pangibatayan ti Dios iti panangipakitana iti asi. Manipud nailangitan a kangatuan a dissona ken maitunos iti bukodna a naimbag a panggep, buyogen ti mismo nga adayo-ti-madanonna a pannakakitana iti masanguanan ken ti abilidadna a mangbasa iti puso, ‘ipakitana ti asi iti daydiay ipakitaannanto iti asi.’ (Ex 33:19; Ro 9:15-18; idiligyo ti 2Ar 13:23; Mt 20:12-15.) Iti Roma kapitulo 11 isalaysay ti apostol ti panangiparangarang ti Dios iti di maartapan a sirib ken asi iti panangipaayna kadagiti Gentil iti gundaway a makastrek iti nailangitan a Pagarian. Dagiti Gentil addada iti ruar ti estado ti nasion ti Dios, ti Israel, ket ngarud iti naglabas saanda nga immawat kadagiti asi nga imbunga ti tulag a pannakirelasion iti Dios; ken nagbiagda met a sisusukir iti Dios. (Idiligyo ti Ro 9:24-26; Os 2:23.) Ilawlawag ni Pablo nga immuna a naaddaan ti Israel iti gundaway ngem, iti kaaduanna, nagsukirda. Nangibunga daytoy iti pannakailukat ti dalan maipaay kadagiti Gentil tapno agbalinda a paset ti naikari a “pagarian ti papadi ken maysa a nasantuan a nasion.” (Ex 19:5, 6) Ingudo ni Pablo: “Ta ti Dios impupokna ida amin a sangsangkamaysa [dagiti Judio ken dagiti Gentil] iti kinasukir, tapno maipakitaanna ida amin iti asi.” Babaen ti subbot a sakripisio ni Kristo, ti Adamiko a basol nga agtigtignay iti intero a sangatauan mabalin a maikkat maipaay kadagidiay amin a mangwatwat iti pammati (a pakairamanan dagiti Gentil), ken babaen iti ipapatayna iti kayo a pagtutuokan mabalin a maikkat met ti panagilunod ti Linteg manipud kadagidiay adda iti sidong dayta (dagiti Judio), tapno ti amin mabalinda ti umawat iti asi. Iyebkas ti apostol: “O nagunegen ti kinabaknang ken sirib ken pannakaammo ti Dios! Anian a di pannakasukimat kadagiti panangukomna ken di pannakatalunton kadagiti dalanna!”​—Ro 11:30-33; Jn 3:16; Col 2:13, 14; Ga 3:13.

Panangsapul iti Asi ti Dios. Dagidiay agtartarigagay a mangtagiragsak iti panagayus ti asi ti Dios masapul nga isu birokenda, nga ipakitada ti umiso a kasasaad ti puso babaen ti panangpanaw iti dakes a daldalanda ken makadangran a pampanunotda (Isa 55:6, 7); masapul a siuumiso nga agbutengda kenkuana ken ipakitada ti panangtagipateg iti nalinteg a bilbilinna (Sal 103:13; 119:77, 156, 157; Lu 1:50); ket no sumiasida manipud nalinteg a dana a sinursurotdan, masapul a saanda a padpadasen nga abbongan dayta no di ket masapul nga ipudnoda dayta ken iparangarangda ti pudpudno a panagbabawi ken naimpusuan a kinaliday (Sal 51:1, 17; Pr 28:13). Ti sabali pay a nasken unay ket naasida koma a mismo. Kinuna ni Jesus: “Naragsak dagiti naasi, yantangay maipakitaandanto iti asi.”​—Mt 5:7.

Sagsagut ti Asi. Nangipakita dagiti Fariseo iti di naasi a kababalin iti sabsabali ket binabalaw ida ni Jesus iti sasao nga: “Inkayo, ngarud, ket adalenyo no ania ti kaipapanan daytoy, ‘Kalikagumak ti asi, ket saan a sakripisio.’” (Mt 9:10-13; 12:1-7; idiligyo ti Os 6:6.) Ti asi inramanna kadagiti nadagdagsen a bambanag iti Linteg. (Mt 23:23) Kas nadakamaten, nupay ti asi mabalin a saklawenna ti hudisial a panangngaasi, kas iti gundaway koma nga ipakita dagiti Fariseo, nalabit kas kamkameng ti Sanhedrin, saan a nakedngan iti daytoy. Ad-adda a kadawyan a tuktukoyenna ti aktibo a panangiparangarang iti kaasi wenno pannakipagrikna, ar-aramid ti asi.​—Idiligyo ti De 15:7-11.

Mabalin a mayebkas daytoy nga asi babaen ti namaterialan a panangted. Ngem tapno adda kapapay-anna iti Dios, masapul nga umiso ti pannakagutugot dayta, saan laeng nga ‘ikalkalintegan a kinamanagimbubukodan.’ (Mt 6:1-4) Ti namaterialan a bambanag ket karaman kadagiti “sagsagut ti asi [porma ti e·le·e·mo·syʹne]” a kadagita aduan ni Dorcas (Ara 9:36, 39), ken awan duadua a karaman met kadagiti sagut ti asi ni Cornelio, a ti sagsagutna agraman ti karkararagna nangyeg iti mainugot a panangdengngeg ti Dios. (Ara 10:2, 4, 31) Kinuna ni Jesus a ti nakapaayan dagiti Fariseo ket ti saanda a panangted iti “bambanag nga adda iti uneg . . . kas sagsagut ti asi.” (Lu 11:41) Gapuna ti pudno nga asi masapul nga agtaud iti puso.

Nagdindinamag ni Jesus ken dagiti adalanna kangrunaanna gapu iti naasi a panangtedda iti naespirituan a sagsagut nga adayo a dakdakkel ti pategna ngem iti namaterialan a bambanag. (Idiligyo ti Jn 6:35; Ara 3:1-8.) Dagiti kameng ti kongregasion Kristiano, nangnangruna dagidiay agak-akem kas ‘papastor’ iti dayta (1Pe 5:1, 2), masapul a sukayenda ti kualidad nga asi. Agpadpada iti namaterialan ken iti naespirituan a pamay-an rebbeng a mawatwat ti asida “a siraragsak,” saan a pulos mapilpilitan. (Ro 12:8) Mabalin a kumapuy ti pammati ti sumagmamano a kameng ti kongregasion, a pakaigapuan ti panagbalinda a masaksakit iti naespirituan, a mangyebkasda pay kadagiti panagduadua. Gapu ta agpegpeggaden dagitoy iti naespirituan nga ipapatay, nabagbagaan dagiti padada a Kristiano a taginayonenda ti panamagayus iti asi kadagitoy ket tulongan ida a mangliklik iti pannakadadael. Bayat nga agtultuloy nga ipakitada ti asi iti sumagmamano a di umiso ti tigtignayda, kasapulan nga agannadda a saanda a matnag a mismo iti sulisog, a sipapanunotda a masapul a saanda laeng nga ayaten ti kinalinteg no di ket guraenda met ti dakes. Ngarud ti asida saanna nga ipamatmat ti aniaman a panangpanuynoy iti di umiso.​—Jud 22, 23; idiligyo ti 1Jn 5:16, 17; kitaenyo ti SAGSAGUT TI ASI.

Ti Asi Agragsak a Sibaballigi a Mangringbaw iti Panangukom. Kuna ni adalan a Santiago: “Ta daydiay saan a mangannurot iti asi awatennanto ti pannakaukomna nga awanan asi. Ti asi agragsak a sibaballigi a mangringbaw iti panangukom.” (San 2:13) Ipakita ti konteksto a palpalawaen ni Santiago dagiti kapanunotan nga immun-unan a dinakamatna mainaig iti pudno a panagdaydayaw, a karaman iti dayta ti panangipakita iti asi iti panangasikaso kadagidiay marigrigatan, ken iti saan a panangipakita iti paboritismo ken panangidumduma kadagiti nabaknang. (San 1:27; 2:1-9) Ipasimudaag met daytoy ti sumaganad a sasaona, iti panangasikasoda kadagiti kasapulan ti kakabsat “a lamolamo ti kasasaadna ket agkurang iti taraon nga umdas a maipaay iti aldaw.” (San 2:14-17) Gapuna, ti sasaona tumupag iti sasao ni Jesus, a ti naasi isu ti maipakitaanto iti asi. (Mt 5:7; idiligyo ti Mt 6:12; 18:32-35.) Inton iyeg ida ti Dios iti pannakaukom, dagidiay nagbalin a naasi​—mangipakpakita iti kaasi wenno pannakipagrikna, ken mangipapaay iti aktibo a tulong kadagidiay agkasapulan​—ket ipakitaanto met ida ti Dios iti asi, ket ngarud ti asida arigna nga agballiginto a mangringbaw iti aniaman a dakes a pannakaukom a mabalin maiturong koma kadakuada. Kas kuna ti proverbio: “Daydiay mangipakpakita ti pabor iti daydiay nanumo agpapautang ken Jehova, ket ti panangtratona Isu supapakannanto kenkuana.” (Pr 19:17) Ti punto nga indatag ni Santiago ket pinasingkedan ti adu a sabsabali pay a teksto.​—Idiligyo ti Job 31:16-23, 32; Sal 37:21, 26; 112:5; Pr 14:21; 17:5; 21:13; 28:27; 2Ti 1:16, 18; Heb 13:16.

Ti Asi ti Nangato a Padi ti Dios. Ilawlawag ti libro ti Hebreo no apay a ni Jesus, kas Nangato a Padi nga adayo a dakdakkel ngem iti asinoman a padi iti Aaroniko a linia, kasapulan nga agbalin a tao, agsagaba, ken matay: “Gapuna rebbengenna ti agbalin a kas iti ‘kakabsatna’ iti amin a bambanag, tapno isu agbalin a naasi ken matalek a nangato a padi iti bambanag maipapan iti Dios, tapno mangidaton iti pangikappia a sakripisio maipaay iti basbasol dagiti tattao.” Yantangay nakapagsagaban iti sidong ti pannubok, “kabaelanna ti bumadang kadagidiay masubsubok.” (Heb 2:17, 18) Gapu ta addaanda iti rekord ti biag ni Jesus, ti sasao ken ar-aramidna, dagidiay umawag iti Dios baeten ken Jesus maaramidanda ti kasta buyogen ti panagtalek. “Ta addaantayo kas nangato a padi, saan a ti maysa a saanna a mabalin ti makipagrikna kadagiti kinakapuytayo, no di ket ti maysa a nasuboken iti amin a bambanag kas kadatayo, ngem awanan basol. Ngarud, buyogen ti wayawaya nga agsao umadanitay koma iti trono ti di kaikarian a kinamanangngaasi, tapno makagun-odtayo iti asi ken makasaraktayo iti di kaikarian a kinamanangngaasi kas tulong iti umiso a tiempo.”​—Heb 4:15, 16.

Ti panangisakripisio ni Jesus iti bukodna a biag ket naisangsangayan a tignay ti asi ken ayat. Iti nailangitan a saadna kas Nangato a Padi, isu nangipaay iti pammaneknek ti kinamanangngaasina, kas kadagiti pannakilangenna ken Pablo (Saulo), nga impakitaanna iti asi gapu iti kinaignorante ni Pablo. Kuna ni Pablo: “Nupay kasta, ti rason no apay a naipakitaanak ti asi ket tapno babaen kaniak kas ti kangrunaan a kaso maiparangarang koma ni Kristo Jesus ti isuamin a mabayag a panagituredna nga agpaay a pagtuladan dagidiay mangisaad ti pammatida kenkuana maipaay iti agnanayon a biag.” (1Ti 1:13-16) No kasano a ti Ama ni Jesus, ni Jehova a Dios, adu a daras nga impakitaanna iti asi ti Israel babaen ti panangisalakanna kadakuada manipud kabkabusorda, panangwayawayana kadakuada manipud kadagiti manangirurumenda, ken panangyegna kadakuada iti natalna, narang-ay a kasasaad, kasta met a dagiti Kristiano mabalinda ti maaddaan iti natibker a namnama iti asi a mayebkas babaen ti Anak ti Dios. Ngarud isurat ni Judas: “Pagtalinaedenyo ti bagbagiyo iti ayat ti Dios, bayat nga ur-urayenyo ti asi ni Apotayo a Jesu-Kristo a maipaay iti agnanayon a biag.” (Jud 21) Ti nakaskasdaaw nga asi ti Dios babaen ken Kristo paregtaenna dagiti pudno a Kristiano a saan a sumuko iti ministerioda ket aramidenda dayta iti di managimbubukodan a pamay-an.​—2Co 4:1, 2.

Naasi a Panangtrato Kadagiti Animal. Kuna ti Proverbio 12:10: “Daydiay nalinteg ipategna ti kararua ti naamo nga animalna, ngem naulpit dagiti asi dagidiay nadangkes.” Nupay pagaammo ti nalinteg a tao dagiti kasapulan ti an-animalna ken maseknan iti pagimbaganda, dagiti asi ti nadangkes a tao saan a nagutugot babaen kadagitoy a kasapulan. Sigun kadagiti managimbubukodan, awanan rikna a prinsipio ti lubong, ti panangtrato ti maysa iti animalna naibatay laeng iti gunggona a magun-odan ti maysa manipud kadagita. Ti ibilang ti nadangkes a tao kas umdasen a panangaywan mabalin nga iti kinapudnona ket naulpit a panangtrato. (Ipadisyo ti Ge 33:12-14.) Ti pannakaseknan ti nalinteg a tao kadagiti animalna ket panangtulad iti mismo a panangaywan ti Dios kadagita kas paset ti parparsuana.​—Idiligyo ti Ex 20:10; De 25:4; 22:4, 6, 7; 11:15; Sal 104:14, 27; Jon 4:11.

Asi ken Kinamanangngaasi. Ti sabali pay a sasao nga asideg ti pannakainaigna ken masansan a naar-aramat mainaig iti termino a ra·chamimʹ ken eʹle·os isu ti Hebreo a cheʹsedh (Sal 25:6; 69:16; Jer 16:5; Un 3:22) ken ti Griego a khaʹris (1Ti 1:2; Heb 4:16; 2Jn 3), a kaipapananda, tunggal maysa, ti “naayat a kinamanangngaasi (nasungdo nga ayat)” ken “di kaikarian a kinamanangngaasi.” Ti cheʹsedh naiduma iti ra·chamimʹ ta igunamgunamna ti debosion wenno nasungdo a naayat a pannakaisinggalut iti pangipaayan iti kinamanangngaasi, idinto ta ti ra·chamimʹ ipaganetgetna ti nadungngo a pannakipagrikna wenno marikna a kaasi. Umasping iti dayta, ti kangrunaan a nagdumaan ti khaʹris ken eʹle·os ket ti khaʹris iyebkasna nangnangruna ti kapanunotan ti awan bayadna ken di kaikarian a sagut, iti kasta ipaganetgetna ti kinabulos ken kinamanagparabur ti manangted, idinto ta ti eʹle·os igunamgunamna ti naasi a panangipaay kadagiti kasapulan dagidiay naparigatan wenno marigrigat. Gapuna, ti khaʹris (di kaikarian a kinamanangngaasi) impakita ti Dios iti bukodna nga Anak idi “siaasi nga inikkanna [e·kha·riʹsa·to] iti nagan a nangatngato ngem iti tunggal sabali pay a nagan.” (Fil 2:9) Daytoy a kinamanangngaasi tinignay saan a ti kaasi no di ket ti naayat a kinamanagparabur ti Dios.​—Kitaenyo ti KINAMANANGNGAASI.