PANNAKAAWAT

Ti sasao iti orihinal a pagsasao a naipatarus a “pannakaawat” mabalin a tumukoy iti simple laeng a pannakatarus wenno mabalin a tumukoy iti naan-anay ken nauneg a pannakaammo iti kababagas ti maysa a banag, pamunganayan a rasrason, ken kaipapanan ti narikut a bambanag. Ti pannakatarus, panangilasin, ken pananganag asideg ti pannakainaigda amin iti pannakaawat.

Ti Hebreo a berbo a bin ken ti nombre a bi·nahʹ ket kaaduanna a mainanaig iti pannakaawat. No dadduma ti bin ken bi·nahʹ mabalin nga ad-adda a tumukoy kadagiti espesipiko a paset ti panangilasin ken panangtarus (1Sm 3:8; 2Sm 12:19; Sal 19:12; Da 9:2), panangipaay iti napasnek a panangutob ken panangikabilangan (De 32:7; Pr 14:15; 23:1; Jer 2:10; Da 11:37) wenno panangpaliiw, panangimutektek (Job 37:14; Sal 37:10) iti maysa a banag, ket mabalin nga ipatarus a kasta. Ni Propesor R. C. Dentan, iti panagsuratna iti The Interpreter’s Dictionary of the Bible (inurnos ni G. Buttrick, 1962, Tomo 4, p. 733), kunaenna: “Ti nagtaudan a sao a בין [bin] kangrunaan a kaipapananna ti ‘ilasin babaen kadagiti sentido,’ ‘anagen dagiti pagdudumaan,’ kalpasanna ‘ipaay ti naipamaysa nga asikaso,’ ken kamaudiananna​—nangnangruna kadagiti nasilpuanen a sasao​—‘gun-oden ti pannakatarus’ wenno ‘ipaay’ dayta iti sabsabali.” Ti pamunganayan a kaipapananna sigun iti Hebreo nga eskolar a ni Gesenius ket “ilasin, iduma; . . . ngarud lasinen, markaan, tarusan, nga amin dagita ket agpannuray iti pannakabael a mangilasin, mangiduma, mangamiris.” (A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, impatarus ni E. Robinson, 1836, p. 140) Ti sabali pay a nombre, tevu·nahʹ, nagtaud iti isu met laeng a sao a nagtaudan ti bi·nahʹ ken mabalin a mayanatup a maipatarus a “panangilasin” (Pr 10:23; 11:12) wenno “pannakaawat” (Ex 31:3; De 32:28), sigun iti konteksto.

Ipalgak ti pamunganayan a kaipapanan dagitoy a termino a ti tao nga addaan iti pannakaawat kabaelanna nga usigen ti maysa a banag ken lasinen ti pakabuklan dayta babaen ti panamaglalasinna kadagiti sinaggaysa a galad wenno saguday a mangbukel wenno agkakadua a mangporma iti pakabuklanna, kalpasanna anagenna ti panagkakanaigda isu a matarusanna, wenno maawatanna, ti kababagas wenno kaipapanan dayta. Mabalin nga usaren ti pagsasao kas maysa nga ilustrasion. Tapno matarusan ti maysa a tao no ania ti naisawang iti maysa a pagsasao, masapul a mailasinna ti tunggal sao a mangbukel kadagiti sentensia, ammuenna ti kaipapananda, ket usigenna no kasano nga agkakanaigda. (De 28:49) Nupay kasta, uray pay no natarusanen ti maysa a tao ti naisao kenkuana, ti pannakaawat ad-adda pay ngem iti kasta a simple laeng a pannakatarus; kaipapananna a maalana ti pudpudno a kababagas ken anag ti mensahe, kalpasanna kabaelanna a tingitingen dayta, usaren dayta maipaay iti pagimbaganna, ken ammuenna no ania a tignay ti kalikaguman dayta. Idi a ni Esdras a padi binasana ti Linteg iti sanguanan dagiti umili idiay Jerusalem, naguummong “dagiti amin nga umdas ti kinasariritna [manipud Heb., bin] nga umimdeng.” Uray pay no dagitoy ket nataenganen ti panagpampanunotda a maawatanda ti amin a sasao, dagiti Levita “inlawlawagda ti linteg kadagiti umili [insuroda dagiti umili maipapan iti linteg, wenno nangipaayda iti pannakaawat (porma ti bin)], . . . nagbasa a sipipigsa manipud iti libro, manipud iti linteg ti pudno a Dios, a naibinsabinsa dayta, ken adda panangipaay iti kaipapananna; ket intuloyda ti nangipaay iti pannakaawat iti panangbasa.”​—Ne 8:2, 3, 7, 8.

Iti Griego a Kasuratan, ti “pannakaawat,” iti kaipapananna a pananganag, pananggun-od iti kababagas ti maysa a banag, ket nairepresentar nangnangruna babaen ti berbo a sy·niʹe·mi (iti literal, pagnanaigen) ken ti nainaig a nombre a syʹne·sis. Ti dadduma pay a termino ket e·piʹsta·mai, a gagangay a kaipapananna ti “ammuen a naimbag,” ken gi·noʹsko, kaipapananna ti “ammuen.”

Gubuayan ti Pannakaawat. Ni Jehova a Dios ket agpadpada a Gubuayan ti pannakaawat ken Katan-okan nga Ulidan iti panangusar iti dayta. Ti nakasaysayaat a panagtutunos ken panagtignay ti uniberso ipakitada nga addaan ti Dios iti pannakaawat, ta ti tunggal parsua ket addaan usar ken mayanatup a nakairantaan, a saanda nga agsisimparat wenno awan ti parikut iti nagbabaetanda a mapasamak koma no ti Namarsua kadakuada ket awanan iti pannakaawat. (Job 38:36; Sal 136:5-9; Pr 3:19, 20; Jer 10:12, 13) Ti Dios inikkanna dagiti animal iti nainkasigudan a pannakaawat, tunggal maysa sigun iti kakikitana. Mabalin a mangbusbos ti tattao iti tawtawen a manggun-od iti pannakaawat iti aerodynamics (maipapan iti epekto ti angin iti banag a lumasat iti puersana), ngem ti kali nainkasigudan nga ammona a “basaen” ken aramaten ti nadumaduma a kita ti puersa ti angin. (Job 39:26) Nupay kasta, saan nga ammo dagiti animal ti dadduma pay a kita ti pannakaawat nga ik-ikutan ti tao.​—Idiligyo ti Sal 32:9.

Agpapan pay napinget a panagsirarak kadagiti naglabas a siglo, saan latta a naan-anay a matarusan ti tao ti adu a bambanag ken siklo nga agtigtignay maitunos kadagiti linteg ti Dios. (Job 36:29; 38:19, 20) Ti matarusan ti tattao iti panagadalda kadagiti material a parparsua ket agingga laeng ‘kadagiti pingir ti daldalan ti Dios,’ ken kasla maysa laeng nga “arasaas” no idilig iti ‘mannakabalin a gurruod.’ Ad-adda manen no maipapan iti ar-aramid ti Dios a panangukom ken panangisalakan, a saan a kabaelan a tarusan dagiti di nadiosan a tattao ti pampanunotna agsipud ta nakaun-uneg dagita. (Job 26:7-14; Sal 92:5, 6) Nupay kasta, iti panangut-utob ni Job iti nadibinuan a sirib ken pannakaawat a naiparangarang iti pisikal a sangaparsuaan, naamirisna ti umiso a relasionna iti Namarsua ken sipapakumbaba a binigbigna ti kinakurang ti pannakaawatna a mismo.​—Job 42:1-6.

No maipapan iti tao, kabaelan ni Jehova a tukoden dagiti pampanunot ken ar-aramid ti intero a sangatauan (1Cr 28:9; Sal 139:1-6), ket no pilienna, ‘sipapasnek nga usigenna’ (Heb., bin) wenno sukimatenna dagiti indibidual ken klase ti tattao. (Pr 21:12; Sal 5:1, 2) Pagaammona ti bukodna a di matungday a panggep ken no anianto ti aramidenna iti masanguanan. Dagiti nalinteg a pagalagadanna ket permanente, di mabalbaliwan. Gapuna, “awan ti sirib, wenno uray aniaman a panangilasin, wenno uray aniaman a pammatigmaan a maibusor ken Jehova.” (Pr 21:30; idiligyo ti Isa 29:13, 14; Jer 23:20; 30:24.) Saanna a kasapulan ti umuman iti asinoman tapno maawatanna ti maysa a banag, kas koma no kasano a sieepektibo a matulonganna dagiti adipenna wenno no kasano a mapabang-aranna ida manipud rigat ken pannakairurumen.​—Isa 40:10-15, 27-31.

Ngarud, ti mangbukel iti pamuon ti intero a pudno a pannakaawat dagiti nasaririt a parsua ni Jehova a Dios ket isu ti pannakaammo kenkuana ken ti pannakatarus iti pagayatanna, a nabuyogan iti pammati ken panagtalek. “Ti pannakaammo iti Daydiay Kasasantuan isu ti pannakaawat,” ket ramanen daytoy ti panangtarus iti “kinalinteg ken panangukom ken kinapalungdo, ti intero a turongen ti naimbag.” (Pr 9:10; 2:6-9; 16:20) Naan-anay laeng a maawatan ti maysa a pudpudno a napateg a banag no matmatan ti amin a paset dayta sigun iti panangmatmat ni Jehova ken sukimaten sigun kadagiti pagalagadan, kualidad, ken agnanayon a panggepna.

Dagidiay mangpanaw iti Gubuayan. Ti tao a kayatnan ti agsalungasing saanna nga ikabkabilanganen ti Dios iti panagaramidna kadagiti pangngeddeng ken gakatna. (Job 34:27) Ti kasta a tao ipalubosna nga allilawen ti pusona a saan a dakes ti daldalanna ket mapukawna ti pannakatarusna. (Sal 36:1-4) Uray pay no kunaenna nga agdaydayaw iti Dios, ipangpangrunana ti bilbilin ti tattao imbes a ti bilbilin ti Dios; dagita ti kaykayatna. (Isa 29:13, 14) Irason ken ikalinteganna nga “ay-ayam” laeng ti nalulok a kababalinna (Pr 10:23) ket agbalin a balusingsing, nakuneng, maag iti panagrasrasonna, nga ipapanna payen a ti dakes nga aramidna ket saan a makitkita wenno mapalpaliiw ti di makita a Dios, a kasla ket tay saanen a kabaelan ti Dios ti mangilasin. (Sal 94:4-10; Isa 29:15, 16; Jer 10:21) Ipakita ti panagbiag ken tigtignayna a kaslana kunkunaen, “Awan ti Jehova” (Sal 14:1-3) ket linaksidnan ti Dios. Yantangay saan nga idaldalan dagiti nadibinuan a prinsipio, saanna a maikeddeng ti bambanag iti umiso a wagas, makita a silalawag dagiti isyu, matingiting dagiti makagapu, ken maaramid dagiti umiso a pangngeddeng.​—Pr 28:5.

Dagiti Saklaw ti Natauan a Pannakaawat. Ti pannakaawat ket mabalin a nainaig iti pannakaammo ken kinalaing iti mekanikal nga ar-aramid, kas iti panagbangon ken panagdisenio kadagiti patakder wenno panagaramid kadagiti aruaten a kayo, metal, bato, wenno lupot. Ti taga Tiro a trabahador a ni Hiram ket “nasigo a lalaki, aduan kapadasan iti pannakaawat” kas nalaing a tumatrabaho iti nadumaduma a banag. (2Cr 2:13, 14; 1Ar 7:13, 14) Ti kasta a pannakaawat makatulong iti naballigi a panagtrabaho, a makapataud kadagiti nalagda a produkto.

Mabalin a “nalaing unay [porma ti bin]” ti dadduma no maipapan iti transportasion wenno musika gapu ta addaanda iti pannakaawat. (1Cr 15:22; 25:7, 8; 2Cr 34:12) Mabalin nga adda dagiti makaawat unay kadagiti pagsasao, panagsurat, wenno dadduma pay a paglaingan. (Da 1:4, 17, 20) Mabalin a magun-odan ti kasta a pannakaawat babaen kadagiti nainkasigudan nga abilidad ken panagregget. Siempre, mabalin a pasayaaten wenno parang-ayen ti espiritu ti Dios dayta a pannakaawat nga ik-ikutan ti tattao ket pagbalinenna ida a kualipikado a mangisuro iti sabsabali maipapan iti paglaingan wenno propesionda.​—Ex 31:2-5; 35:30-35; 36:1; 1Cr 28:19.

Mabalin nga adda dagidiay nalaing a mangbasa iti tigtignay ti tao, gapu ta managpaliiwda ken kabaelanda nga itarusan ti makitkitada. Ni David, idi napaliiwna ti panagiinnarasaas dagiti adipenna, ‘natarusanna’ a natayen ti anakna babaen ken Bat-seba. (2Sm 12:19) Ti panangituding ni Rehoboam kadagiti tawid ti annakna ket imbatayna iti pannakaawatna iti kinamanagbasol ken pagannayasan ti tao nga umapal ken agimon.​—2Cr 11:21-23.

Umasping iti dayta, mabalin nga adda met dagiti tattao wenno umili a makaawat no kasano ti agnegosio, a makatulong tapno agballigida a mangpabaknang iti bagbagida, kas iti inaramid ti “panguluen” ti Tiro. (Eze 28:2, 4) Mabalin nga addaan dagiti agtuturay iti pannakaawat no kasano ti makigubat ken mangaramid iti estratehia (Isa 10:12, 13) wenno kasano nga agbalinda a nalaing iti napolitikaan a diplomasia. (Da 8:23) Nupay kasta, mabalin a nakedngan ti pannakaawatda ken bassit laeng ti ipaayna a gunggona, kas kadagiti nadakamaten.

Ngarud, mapaliiw a tukoyen ti Kasuratan ti pannakaawat a magun-odan babaen kadagiti nainkasigudan a pamay-an. Nupay kasta, agbalin a kinamaag, barengbareng, ti aniaman a kasta a “pannakatarus” (syʹne·sis) dagiti nailubongan a “nalalaing a tattao” (sy·ne·toiʹ) no saan a maikabilangan dagiti panggep ti Dios. (1Co 1:19, 20, Int) Gapuna, nangnangruna nga iparegta ti Kasuratan ti natantan-ok a pannakaawat, daydiay naespirituan, a ti Dios ti pamuonna. Uray pay kasano ti panangsukisok ti tattao kadagiti gameng ti daga, a sukimatenda dagiti kaungganna ken dagiti tukok dagiti baybay wenno adalenda ti tangatang, saanda a pulos masarakan iti bukodda a panagregget no sadino “ti ayan ti pannakaawat” ken ti sirib a mangiturong iti naballigi a biag iti kinalinteg ken kinaragsak. (Job 28:1-21, 28) Ti kasta a pannakaawat ket ‘nasaysayaat ngem iti pirak’ ken mangipaay iti il-iliwen a masanguanan a saan a maipaay ti aglabas a nailubongan a kinabaknang ken dayaw.​—Pr 16:16, 22; 23:4, 5; Sal 49:6-8, 14, 20.

Pannakainaigna iti Pannakaammo ken Sirib. Ti pannakaawat masapul a naibatay iti pannakaammo, ken kakuykuyog ti pannakaammo, nupay naun-uneg ngem pannakaammo laeng. Ti kauneg ken kinapateg ti pannakaawat ti maysa a tao ket agpannuray iti kaadu ken kalidad ti pannakaammona. Ti pannakaammo ket kinaadu ti ik-ikutan nga impormasion, ket dagiti kangrunaan ken pamunganayan unay nga impormasion nainaigda iti Dios, iti kaaddana, iti di matungday a panggepna, iti daldalanna. Ti pannakaawat tumulong iti maysa a tao tapno ti magun-odanna a pannakaammo mabalinna nga inaig kadagiti panggep ken pagalagadan ti Dios, ket iti kasta mausigna wenno matingitingna ti kasta a pannakaammo. Ti “mannakaawat a puso isu daydiay agbirok iti pannakaammo”; saan a mapnek iti narabaw laeng a makitana no di ket ikagumaanna a kitaen ti intero a ladawan. (Pr 15:14) Ti pannakaammo masapul a ‘makaay-ayo iti mismo a kararua ti maysa’ tapno ti panangilasin saluadanna ti maysa manipud kinaballikug ken allilaw.​—Pr 2:10, 11; 18:15; kitaenyo ti PANNAKAAMMO.

Ipakita ti Proverbio 1:1-6 a ti “tao nga addaan pannakaawat isu daydiay manggun-od iti nasigo a panangiwanwan, tapno maawatanna ti proverbio ken ti mamagpanunot a sasao, dagiti sao ti masirib a tattao ken dagiti burburtiada.” Dagitoy ket saan laeng a bambanag a naisawang iti panagiistoria kas pagpalabasan iti oras, ta saan nga ugali dagiti masirib a tattao a sayangen ti orasda iti kasta a pamay-an, no di ket tumukoy daytoy iti pammilin, salsaludsod, ken parparikut a mangdisiplina ken mangsanay iti panunot ken puso kadagiti nalinteg a prinsipio, iti kasta ti agsursuro makabalan nga agtignay a sisisirib iti masanguanan. (Idiligyo ti Sal 49:3, 4.) Ti agkuyog a pannakaammo ken pannakaawat mangyeg iti sirib, nga isu “ti kangrunaan a banag,” ti abilidad a mangaramat iti abasto a pannakaammo ken nauneg a pannakaawat kas pangtaming kadagiti parikut, nga agbanag iti sibaballigi a pannakarisutda. (Pr 4:7) Agsapul iti pannakaawat ti tao nga umiso ti motibona, saan a gapu ta kayatna laeng ti agusioso wenno tapno itan-okna ti bagina, no di ket tapno iti kasta makapagtignay a sisisirib; ‘ti sirib adda iti sanguanan ti rupana.’ (Pr 17:24; kitaenyo ti SIRIB.) Naiduma ti kasasaadna kadagidi tattao idi kaaldawan ni apostol Pablo, a nangibilang ti bagbagida kas mannursuro kadagiti sabsabali ngem ‘natangsitda buyogen ti panagpannakkel, a saanda a maaw-awatan ti aniaman,’ a simamaag a binaybay-anda a ‘maaddaanda iti sakit iti isip gapu kadagiti panagus-usisa ken panagdedebate maipapan iti sasao,’ bambanag a mangibunga iti pannakasinasina ken iti adu a dakes a pagbanagan.​—1Ti 6:3-5.

Pananggun-od iti Pudno a Pannakaawat. Ti tao nga agsapsapul iti pudno a pannakaawat ikararagna iti Dios: “Ikkannak iti pannakaawat, tapno matungpalko ti lintegmo ken tapno masalimetmetak dayta buyogen ti isuamin a puso . . . tapno makapagtultuloyak nga agbiag.” (Sal 119:34, 144, kasta met ti 27, 73, 125, 169) Daytoy ti umiso a motibo. Inkararag ti apostol a dagiti Kristiano a taga Colosas ‘mapnoda koma iti umiso a pannakaammo iti pagayatan ti Dios iti isuamin a sirib ken naespirituan a pannakaawat [sy·neʹsei], tapno magnada a maikari ken Jehova.’​—Col 1:9, 10.

Kadawyan a makatulong ti edad ken kapadasan ti maysa iti panagrang-ay ti pannakaawatna. (Job 12:12) Nupay kasta, saan laeng a ti edad ken kapadasan ti makatulong. Impangas dagiti manangliwliwa ni Job ti pannakaawat nga adda kadakuada a mismo ken kadagiti lallakayen a katimpuyogda, ngem tinubngar ida ti ub-ubing a ni Eliu. (Job 15:7-10; 32:6-12) Ni Jehova, ti “Kadaanan iti Al-aldaw” (Da 7:13), addaan iti pannakaawat nga adayo a natantan-ok ngem iti pannakaawat ti intero a sangatauan, a ti al-aldaw ti kaaddada ket sumagmamano pay laeng a ribu a tawen ken saanda pay a maawatan uray ti pannakabukel laeng ti planeta a paggigiananda. (Job 38:4-13, 21) Gapuna, ti naisurat a Sao ti Dios ti maysa a kangrunaan a katulongan iti pananggun-od iti pannakaawat.​—Sal 119:130.

Rumbeng nga ipangag dagiti ubbing ken agtutubo ti pammilin dagiti natataengan ken aduan kapadasan a nagannakda, nangnangruna no dagitoy ket debotado nga ad-adipen ti Dios. (Pr 2:1-5; 3:1-3; 4:1; 5:1) Makaipaay iti pannakaawat ti napasnek a ‘panangutob’ (Heb., bin) iti pakasaritaan dagiti immun-una a kaputotan, ket dagiti lallakayen ti masansan a makaammo kadagita. (De 32:7) Saan a kadagidiay “awanan kapadasan” ti pakikaduaan no di ket masapul ti makitimpuyog kadagiti masirib, nga arigna ‘agtaraon’ iti pammatigmaan ken pammilinda tapno ‘agtultuloy nga agbiag, ket magna a sililinteg iti dalan ti pannakaawat.’ (Pr 9:5, 6) No agimdeng ken kasta met nga agpaliiw ti maysa a tao, maikkat ti kinaignorantena wenno saanen a nalaka a mamatpati, ‘matarusanna ti kinasaririt,’ ken maliklikanna ti adu a napait a kapadasan.​—Pr 8:4, 5.

No ti maysa a tao ket nasaet nga agadal ken mangyaplikar iti Sao ken bilbilin ti Dios, tumulong dayta kenkuana a maaddaan iti dakdakkel a pannakatarus ngem kadagidiay naisaad kas mannursurona ken ad-adu a pannakaawat ngem kadagidiay lallakay. (Sal 119:99, 100, 130; idiligyo ti Lu 2:46, 47.) Ngamin, ti sirib ken pannakaawat arigna a naibinggas kadagiti nasin-aw nga alagaden ken hudisial a bilbilin ti Dios; gapuna, no dagitoy ket simamatalek a tungpalen ti Israel, ibilang ida dagiti nasion iti aglawlaw kas “masirib ken mannakaawat nga ili.” (De 4:5-8; Sal 111:7, 8, 10; idiligyo ti 1Ar 2:3.) Ti mannakaawat a tao bigbigenna a ti Sao ti Dios ket saan a mabalin a salungasingen, kayatna nga itunos iti dayta ti bukodna a dana, ket agkiddaw iti tulong ti Dios maipapan iti daytoy. (Sal 119:169) Bay-anna a ti mensahe ti Dios umukuok kenkuana (Mt 13:19-23), isuratna dayta iti tapi ti pusona (Pr 3:3-6; 7:1-4), ket iti kasta mapataudna ti pananggura iti “tunggal ulbod a dana” (Sal 119:104). Kastoy ti pamay-an a panangipakita ti Anak ti Dios iti pannakaawat idi adda ditoy daga, a saanna pay ketdi a ginandat ti lumapsut iti ipapatay iti kayo a pagtutuokan agsipud ta masapul a matay iti kasta a pamay-an kas kaitungpalan ti Kasuratan.​—Mt 26:51-54.

Nasken ti tiempo ken panagmennamenna. Kadawyan a ti “nadarasudos unay” saanna nga ‘utoben [wenno ipaayan iti napasnek nga asikaso; porma ti Heb. a bin] ti pannakaammo.’ (Isa 32:4; idiligyo ti Pr 29:20.) Ti mannakaawat a tao gagangay nga ammona no kaano nga agulimek (Pr 11:12), saan nga agdardarasudos nga agsao, ken natanang latta uray no bumara ti saritaan. (Pr 14:29; 17:27, 28; 19:11; Job 32:11, 18; idiligyo ti San 3:13-18.) Mennamennaenna ti pammatigmaan tapno maammuanna ti kababagas ti sasao ken mensahe. (Job 23:5; Sal 49:3) Mangimtuod kadagiti saludsod a pangtarus kadagiti nakaibatayan ken makagapu tapno maammuanna no ania ti pakaigapuan ti panagballigi wenno pannakapaay, ti nadibinuan a bendision wenno lunod; utobenna dagiti nainkalintegan a pagbanaganto ti tunggal dana. (Sal 73:2, 3, 16-18; Jer 2:10-19; idiligyo ti Isa 44:14-20.) Saan a naaramidan daytoy ti Israel ken saanda nga inusig iti puspusoda ti “tungpalda kalpasanna.”​—De 32:28-30.

Umawat iti disiplina. Ti panagpannakkel, kinasungit, panangipapilit, ken panagbukbukod ket kabusor ti pannakaawat. (Jer 4:22; Os 4:14, 16) Ti tao nga addaan iti pudno a pannakaawat saanna a panunoten nga ammona amin a banag; gapuna kunaen ti Proverbio 19:25, “Rebbeng nga adda panangtubngar iti daydiay mannakaawat, tapno mailasinna ti pannakaammo.” (Idiligyo ti Job 6:24, 25; Sal 19:12, 13.) Agsipud ta isu ket pudno a mannakaawat a tao, sisasagana nga umimdeng, mailasinna ti nakaibatayan ti pannubngar, ket magunggonaan iti dayta nga ad-adda ngem iti pannakagunggona daydiay maag manipud sangagasut a pannakakabil.​—Pr 17:10; idiligyo ti Pr 29:19.

Pannakaawat iti Padto. Dagiti naipaltiing a naimpadtuan a mensahe ket maawatan laeng dagidiay nadalusan, a sipapakumbaba a mangikararag iti pannakaawat. (Da 9:22, 23; 10:12; 12:10) Nupay mabalin a tarusan no kaano ti sapasap a panawen a pannakatungpal dagita, naan-anay laeng a matarusan ti kaitungpalan ti padto inton dimtengen ti tiempo nga inkeddeng ti Dios a pannakapasamakda. (Da 8:17; 10:14; 12:8-10; idiligyo ti Mr 9:31, 32; Lu 24:44-48.) Dagidiay agtaltalek iti tattao ken manglalais iti pannakabalin ti Dios ken di mangikabkabilangan iti panggepna saanda a maawatan dagiti padto, ket agtalinaedda a bulsek iti kaipapanan dagita agingga a mapasarandan dagiti makadidigra nga epekto ti kaitungpalan dagiti padto.​—Sal 50:21, 22; Isa 28:19; 46:10-12.