Ni Miguel a Dakkel a Prinsipe ti Agtakder

“Ket iti dayta a panawen agtakderto ni Miguel, a dakkel a prinsipe isu nga agtakder a maipaay kadagiti annak ti ilim.”​—DANIEL 12:1.

 1. Ania a masanguanan a kurso dagiti paspasamak iti lubong ti immuna a nakita idiay Biblia, ket ania a saludsod ti rumsua maipapan iti ili ti Dios gapu itoy?

NANGTED ni Jehova ti kalalainganna a pakdaar: Nikaanoman awanto ti talna ditoy daga kabayatan ti panagtultuloy ti panagbimbinnusor ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan. Dagitoy dua a pannakabalin ti kankanayonto nga addaan kadagiti agsinnuppiat nga intereses. Mainayon pay, iti kangitingitanto ti panagginnurada, ti ari iti amianan pagpeggadennanto ti naespirituan a kasasaad ti ili ti Dios sakbay nga ‘umayto iti paggibusanna.’ (Daniel 11:44, 45) Malasatanto aya ti ili ti Dios ti panangraut? Ket aniantot’ mapasamak iti ari iti abagatan inton ti dakkel a kabinnusorna umayto iti paggibusanna?

2, 3. (a) Ania a padto ti masarakantayo iti libro ni Ezequiel a makatulong iti pannakaawattayo ti padto maipapan ti ar-ari iti amianan ken ti ari iti abagatan? (b) Sigun iti padto ni Ezequiel, anianto ti pagbanagan ti naindaklan a maudi a pannakaraut ti ili ti Dios?

² Maysa a padto ni Ezequiel a kapatadan ni Daniel ti tumulong kadatayo a mangsungbat kadagitoy a saludsod. Uray met ni Ezequiel ti napaltiingan nga agsao maipapan “iti maudi a paset dagiti al-aldaw,” ket isut’ namakdaar iti um-umay nga iraraut ni ‘Gog ti Magog’ a maibusor iti daga ti ili ti Dios. (Ezequiel 38:2, 14-16; Daniel 10:14) Iti dayta a padto, ni Gog iladladawanna ni Satanas, ket dagiti buybuyotna iladladawanna amin dagiti naindagaan nga ahente ni Satanas a mangaramid iti maudi, desperado a panagreggetna a mangtalipupos iti ili ti Dios. Yantangay daytoy nga iraraut, kas iraraut ti ari iti amianan, mapasamak iti maudi a paset dagiti al-aldaw, nainkalintegan laeng a panunoten a ‘ti panangipasdek ti ari iti amianan kadagiti toltolda ti palasiona iti nagbaetan ti baybay ken ti Nagloriaan ken nasantuan a bantay’ ket kas panangsuportar iti iraraut ni Gog. (Daniel 11:40, 45) Agballiginto aya ti iraraut?

³ Impadto ni Ezequiel: “‘Ket mapasamakto iti dayta nga aldaw, intono ni Gog umayto a maibusor iti daga ti Israel,’ kuna ni Soberano nga Apo Jehova, ‘a ti pungtotko dumanonto iti agongko. Ket babaen ti angol ken dara isu ukomekto; ket patuduekto iti rabawna ken kadagiti adu a bunggoyna ken kadagiti adu nga il-ili nga adda kenkuana ti manglayus a tudo ken dadakkel nga uraro, apuy, ken asufre.’” (Ezequiel 38:18, 22) Saan, ti iraraut ket saanto nga agballigi. Dagiti pudno a Kristiano maispaldanto, ket dagiti bunggoy ni Gog madadaeldanto.​—Ezequiel 39:11.

 4. Malasatanto aya ti ari ti abagatan ti panungpalan ti ari ti amianan? Ania a dadduma a padpadto ti mangsuportar iti daytoy a sungbat?

⁴ Ngarud, kaawatan, ti panawen ti panaggibus ti ari iti amianan isunto ti panawen ti panaggibus a maipaay ken ni Gog ken ti bunggoyna, agraman ti ari iti abagatan. Maitunos daytoy kadagiti dadduma a padto iti libro ni Daniel. Kas pangarigan, mabasatayo a kalpasan ti pannakaipasdek ti Pagarian ti Dios, “dadaelennanto ken ibusennanto amin dagitoy a pagpagarian [agraman ti ari iti amianan ken ti ari ti abagatan], ket isunto ti agtalinaed iti panawen a di nakedngan.” (Daniel 2:44) Kasta met, iti sirmata ni Daniel iti lalaki a karnero ken ti kalakian a kalding, ti Anglo-Americano a napolitikaan a pannakabalin ti irepresentar ti bassit a sara. Daytoy bassit a sara, “iti maudi a paset ti pagarianda,” ket madadaelto babaen iti napigpigsa ngem tao nga ahensia wenno pamay-an, saan a babaen ti ari iti amianan: “Ngem isu marumrumekto a saan a gapuanan ti [natauan] nga ima.”​—Daniel 7:24-27; 8:3-10, 20-25.

Ni Miguel ti Dakkel a Prinsipe

 5. Asinonto ti Kangrunaan nga Ahente ni Jehova a maipaay iti pannakaisalakan ti ilina, ken apay a maiyanatup daytoy?

⁵ Sumaganad ipanayag ti anghel ti Ahente nga usarento ni Jehova a mangiyeg iti panaggibus amin dagitoy a pannakabalin. Kunana: “Ket iti dayta a panawen agtakderto ni Miguel, a dakkel a prinsipe isu nga agtakder a maipaay kadagiti annak ti ili. Ket addanto panawen ti riribuk isu nga awan idi uray kaanoman nanipud iti kaadda ti nasion agingga met laeng iti dayta a panawen. Ket iti dayta a panawen ti ili maispalto, tunggal maysa a masarakto a naisurat iti libro.” (Daniel 12:1) Iti pangrugian iti padto, maipadamag ni Miguel a makidangdangadang a maipaay iti Israel a maibusor kadagiti prinsipe ti Persia ken Grecia. (Daniel 10:20, 21) Itan, bayat ti panagserra ti padto, daytoy met laeng a Miguel ti “agtakder” a maipaay iti ili ni Daniel. Asino daytoy a kampeon ti ili ti Dios?

6, 7. (a) Sigun kadagiti dadduma nga eskolar iti Kakristianuan, asino ni Miguel? (b) Ania a pammaneknek ti Biblia ti makatulong kadatayo a mangaramid iti umiso a panangbigbig ken ni Miguel?

⁶ Idi karrugi ti 1800’s, ti eskolar ti Biblia a ni Joseph Benson kunana a ti panangiladawan ken ni Miguel kas masarakan iti Biblia “kaawatan nga itudtudona ti Mesias.” Immanamong ti maika-sangapulo ket siam a siglo a Luterano a ni E. W. Hengstenberg a ni “Miguel awan sabali no di ni Kristo.” Umas-asping iti dayta, ni teologo a ni J. P. Lange, idi nagkomento iti Apocalipsis 12:7, nagsurat: “Awatenmi a ni Miguel . . . ket, manipud iti pangrugian, isu ni Kristo a nakawesan iti kasla pakigubat a pagan-anay a maibusor ken ni Satanas.” Suportaran aya ti Biblia daytoy a pakailasinan? Wen, suportaranna.a

⁷ Kas pangarigan, sigun iti anghel, ni Miguel ket “agtakder.” Iti padto ti anghel, ti “agtakder” wenno “agtakderto” (Hebreo, ‛a·madhʹ) ti mabalin a kaipapananna ti “mangted suporta.” (Daniel 11:1) Mabalin nga isingasingna met ti “agballigi,” “umalsa,” “bumusor,” wenno “makapagtakder.” (Daniel 11:6, 11, 14, 15, 16a, 17, 25) Ngem masansan tuktukoyen dayta ti panagtignay ti maysa nga ari, mabalin a ti panangalana ti naarian a pannakabalin wenno agtignay a siepektibo iti kapasidadna a kas ari. (Daniel 11:2-4, 7, 16b, 20, 21, 25) Isu daytoy ti kaiyulogan a maibagay unay kadagiti sasao ti anghel iti Daniel 12:1. Ket pudno a suportaranna ti kinapudno a ni Miguel isu ni Jesu-Kristo, yantangay ni Jesus isut’ Ari a dinutokan ni Jehova, a naibaon a mangdadael kadagiti isuamin a nasnasion inton Armagedon. (Apocalipsis 11:15; 16:14-16; 19:11-16) Maitunos met dayta kadagiti dadduma a padto a mangitudtudo iti tiempo inton ti Pagarian ti Dios, iti sidong ni Jesu-Kristo, ket agtignay a maibusor kadagiti nasnasion daytoy a lubong.​—Daniel 2:44; 7:13, 14, 26, 27.

8, 9. (a) Idi damo asinoda ti ‘ili ni Daniel,’ ken asinoda itatta? (b) Kasano a ti interes ni Miguel iti ‘ili ni Daniel’ naipakita iti amin a panawen?

⁸ Ni Miguel ti nabayagen a naitimpuyog iti ‘ili ni Daniel,’ dagiti Israelitas. Isut’ kaduada idiay let-ang, ket sinuportaranna ida a maibusor iti espiritu a “prinsipe” dagiti kadaanan nga imperio. (Daniel 10:13, 21; Exodo 23:20, 21; Judas 9) Ket isu ti naiyanak ditoy daga kas ti tao a ni Jesus nga isut’ nabayagen a ninamnamada a Mesias, ti “bin-i” a naikari iti inapo ni Daniel a ni Abraham. (Genesis 22:16-18; Galacia 3:16; Aramid 2:36) Nakalkaldaang, ta interamente ti Israel iti lasag linaksidda ni Jesus; gapuna, linaksid ida met ni Jehova kas iti naisangsangayan a nasionna. (Mateo 21:43; Juan 1:11) Naikeddengna nga ikabil ti naganna iti maysa a baro a nasion, ti naespirituan nga “Israel ti Dios,” a buklen nga agpadpada dagiti Judio iti lasag ken dagiti di Judio a namati ken ni Jesus.​—Galacia 6:16; Aramid 15:14; 1 Pedro 2:9, 10.

⁹ Daytoy baro a nasion, ti napulotan a kongregasion Kristiano, ti naaddaan iti biag nangrugi idi 33 K.P., ken nanipud iti daydi dayta ti nagserbin kas ti Israel ti Dios. Daytoy nanipud idin ti agbalin nga ‘ili ni Daniel.’ (Roma 2:28, 29) Sakbay ti pannakapagungarna idiay langit idiay 33 K.P., inkari ni Jesus ti agtultuloy a panangtulong iti ‘ili ni Daniel’ idi kinunana kadagiti manamnama a kameng ti baro nga Israel: “Adtoy! Addaak kadakayo nga agnanayon agingga iti panungpalan ti sistema dagiti bambanag.”​—Mateo 28:20; Efeso 5:23, 25-27.

“Panagtakder” a Maipaay iti Ili ni Daniel

10. Sigun iti sasao ti anghel ken ni Daniel, kasano ti panagtignayto ni Miguel, ket ania a salsaludsod ti patauden daytoy?

¹⁰ Ngem ita kuna ti anghel a ni Miguel ti agtignay iti naisangsangayan a pamay-an. Ti panangaramatna iti sao nga ‘agtakder’ iti namindua a daras, kunana: “Ket iti dayta a panawen agtakderto ni Miguel, a dakkel a prinsipe isu nga agtakder a maipaay kadagiti annak ti ilim.” (Daniel 12:1) Aniat’ kaipapananna ti ‘panagtakderto’ ni Jesus? Ket kasano ti “panagtakderna” no isu ket addan a “sitatakder a maipaay iti ili ni [Daniel]”? Sakbay a sungbatantay dagitoy a saludsod, usigenyo ti sumagmamano kadagiti pakpakauna nga impormasion.

11. Iti ania a pamay-an a maiyanatup a kunaen a ni Jesus ti ‘agtaktakderen’ nanipud 1914?

¹¹ Kalpasan ti panagungarna idi 33 K.P., imbaga ni Jesus kadagiti paspasurotna: “Isuamin a pannakabalin naited kaniak idiay langit ken iti rabaw ti daga.” (Mateo 28:18) Ni Jesus ti nabayagen a nangwatwat iti kasta a pannakabalin kadagiti napulotan nga ad-adipenna ditoy daga. (Colosas 1:13) Nupay kasta, saan pay a dimteng ti tiempo a panangwatwat ti pannakabalin kas Ari ti Pagarian ti Dios. Imbes ketdi, kalpasan ti iyuulina isu ti ‘nagtugaw iti makannawan ti Dios idiay langit’ agingga iti panawen a pannakaipasdek dayta a Pagarian. (Salmo 110:1, 2; Aramid 2:34, 35) Dayta a tiempo ti dimteng idi 1914, “ti panawen a nakedngan.” (Daniel 11:29) Iti dayta a tawen, naitrono ni Jesus kas ti agturturayen nga Ari iti Pagarian ti Dios ket insigida, kas ni Miguel nga arkanghel, ingarangugongna ni Satanas manipud langit. (Apocalipsis 11:15; 12:5-9) Gapuna nanipud 1914 ni Jesus ti sitatakderen kas Ari.​—Salmo 2:6.

12, 13. Ania dagiti naisangsangayan a bendision a tagtagiragsaken ti ili ti Dios kadagiti tawtawen nanipud pay 1914, a mangipakpakita a ni Jesus ket ‘agtaktakder a maipaay iti ili ni Daniel’?

¹² Ti “panagtakder” ni Jesus ti dakkel a bendision a maipaay ‘kadagiti annak ti ili ni Daniel.’ Ti panangalana ti naarian a pannakabalin ken ti panangitappuakna ken ni Satanas ditoy daga ti nangdalus iti masanguanan a nainlangitan a pagtaenganda. (Juan 14:2, 3) Manipud iti dayta, dagidiay a natayen a matalek ti mapagungaren iti nainlangitan a tawidda. (1 Tesalonica 4:16, 17) Ti natda kadakuada nga adda pay ditoy daga ti nagsagaba iti kalalainganna a pannakaidadanes bayat ti umuna a gubat sangalubongan, nga isut’ ngangngani nangpasardeng iti panangaskasabada. Ngem idi 1919 isuda ti napagbiag ket naiyegda manen iti eksena ti lubong kas maysa a baro a nasion.​—Isaias 66:7, 8; Apocalipsis 9:14; 11:11, 12.

¹³ Kalpasan dayta, tinungpal ni Jesus ti karina a “kayaskasendanto iti pagarianna dagiti amin a pakaitibkolan ken dagiti agaramid ti kinadakes.” (Mateo 13:41) Iti daytoy a pamay-an nataginayonna ti nadalus a kongregasion dagiti napulotan a Kristiano a ‘bigbigenda ti Diosda, napapigsada, ken nagaramidda a nakaskasdaaw.’ Ikaskasabada ti naimbag a damag ti Pagarian iti intero a daga, iti kasta ‘nakaipaayda ti pannakaawat kadagiti adu.’ (Daniel 11:32, 33; Mateo 24:14) Nanipud 1935 intipon ni Jehova iti daytoy a kongregasion ti dumakdakkel a bilang dagiti “sabsabali a karnero,” nga addaan ti naindagaan a namnama ken simamatalek a nakiraman iti trabaho a panangikaskasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios.​—Juan 10:16; Apocalipsis 7:9, 14, 15.

14. Ania ti resulta ti ‘panagtakder [ni Jesus] a maipaay iti ili ni Daniel’ iti isuamin kadagiti maudi nga al-aldaw?

¹⁴ Ti mismo a kaadda daytoy a grupo dagiti Kristiano itatta ti nakaskasdaaw. Iti lubong a nabingaybingay gapu iti politika, nasalimetmetanda ti istrikto a neutralidad kas dagiti iturayan ti Pagarian ti Dios. (Juan 17:14) Kas resultana, nagsagabada iti pannakaidadanes iti im-ima dagiti dua nga ar-ari. Ti met ulbod a relihion, ti nangigakat ken nangiranta ti pannakaikisapda. Imbes a mapasamak dayta, rimmang-ayda ketdi ket itatta isudat’ masarakanen iti nasursurok a 200 a dagdaga ken adda bilangdan a nasurok a tallo a milion a matalek nga indibidual. Tagtagiragsakenda ti naespirituan a paraiso iti sidong ti panangituray ni Kristo a maisupadi unay iti kinasipnget ken kinariribuk daytoy a lubong. (Isaias 65:13, 14) Gapuna, ni Jesus ti “agtakder a maipaay kadagiti annak ti ili ni [Daniel]” iti isuamin kadagitoy maudi nga al-aldaw.​—Daniel 12:1.

‘Agtakder’ ni Miguel

15. Iti ania a pamay-an a ni Jesus “agtakder,” ket kaano ti pannakapasamak daytoy?

¹⁵ Gapuna kasano a ni Jesus, nga “agtaktakderen,” ‘agtakderto’ iti dayta a tiempo? (Daniel 12:1) Isu ti agtakderto a ti panagturayna sumrek iti maysa a baro a kasasaadna, ti kaiyariganna. Panawen ti panagtignaynan iti nakaskasdaaw a pamay-an tapno isalakan ti ‘ili ni Daniel’ manipud pannakadadael iti im-ima dagiti natauan a gobierno. (Ezequiel 38:18, 19) Ti “panawen” a tuktukoyenna ditoy ti kaawatan nga isu “ti panawen ti panungpalan” ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan, inton ti ari iti amianan pagpeggadenna ti naespirituan a kasasaad ti ili ti Dios. (Daniel 11:40-45) Sakbay daytoy a tiempo, ti panagturay ni Jesus ti inawat a sisiserioso dagiti matalek a naindagaan nga iturayanna. (Salmo 2:2, 3) Ngem, itan, panawenen ti “pannakaiparangarang ni Apo Jesus,” inton tunggal maysa mapilitan a mangbigbig ti kinaarina. (2 Tesalonica 1:7, 8) Ramanen daytoy ti pannakadadael amin dagiti bumusbusor a puersa, a sarunuen ti Sangaribo a Tawen a Panagturay ni Jesus ken dagiti kakaduana nga agturay, inton ti Pagarian ti kakaisunanto a gobierno iti intero a sangatauan.​—Apocalipsis 19:19-21; 20:4.

16. Aniat’ resulta ti ‘panagtakder’ ni Jesus kadagiti nadangkes a nasnasion?

¹⁶ Maitunos iti daytoy, kuna ti anghel nga inton agtakder ni Miguel, “addanto panawen ti riribuk isu nga awan iti uray kaanoman nanipud iti kaadda ti nasion agingga met laeng iti dayta a panawen.” (Daniel 12:1; idiligyo iti Mateo 24:21.) Daytanto ti panawen ti pannakadadael dagiti managdakdakes ken ti pannakaisalakan dagiti matalek. (Proverbio 2:21, 22) Denggenyo iti napabutngan a panagrikna dagiti di matalek a sangatauan iti dayta a tiempo: “Ket kinunada kadagiti bambantay ken kadagiti batbato: ‘Agtinnagkayo kadakami ket ilemmengdakami iti imatang Daydiay agtutugaw iti trono ken iti pungtot daydiay Kordero, ta dimtengen ti dakkel nga aldaw ti pungtotda, ket siasinonto ti makabalin nga agtakder?’”​—Apocalipsis 6:16, 17.

17. Anianto ti mapasamak kadagiti naindagaan a buybuyot ni Satanas, agraman ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan?

¹⁷ Ti resulta daytoy “panawen ti riribuk” kadagiti naindagaan a puersa ni Satanas ti naisalaysay iti padto ni Daniel a maibusor iti Gog ti Magog: “Mapasagdanto iti rabaw dagiti bambantay ti Israel, sika ken amin dagiti adu a bunggoymo ken dagiti il-ili a maikuyog kenka.” (Ezequiel 39:4) Ni Jeremias, agsasao maipapan iti isu met laeng a panawen ti riribuk, kunana: “Ket dagiti napapatay gapu ken ni Jehova iti dayta nga aldaw addanto manipud iti maysa a pungto ti daga agingga met laeng iti sabali a pungto.” (Jeremias 25:33) Daytanto a pudno ti panawen ti riribuk. Pagpatinggaen ni Jesus ti nabayagen a historia ti natauan a panaggugubat inton isut’ ‘agtakder’ tapno ikkatenna dagiti natauan a pannakabalin a pagtataudanna.​—Salmo 46:9; 1 Corinto 15:25.

Dagiti Makalasat “iti Panawen ti Riribuk”

18. (a) Anianto ti kapadasan dagiti pudno a managdaydayaw inton ‘agtakder’ ni Miguel? (b) Aniat’ kaipapanan ti “masarakto a naisurat iti libro”?

¹⁸ Nupay marikna ti ili ti Dios dagiti epekto iti kinauyong dagiti kabusor, daytoyto “ti panawen ti riribuk” nangnangruna a maipaay iti managdakdakes. (Salmo 37:20) Kinuna ti anghel ken ni Daniel: “Ket iti dayta a panawen ti ilim maispalto, tunggal maysa a masarakto a naisurat iti libro.” (Daniel 12:1) Adu kadagiti ‘annak ti ili ni Daniel’ ti natnatayen ken immawat iti nainlangitan a gunggona iti daytoy a tiempo. Dagitoy ti awan duadua makiramandanto ken ni Miguel iti daytoy naindaklan a panagbiktoria militar. (Apocalipsis 2:26, 27; Salmo 2:8, 9) Dagidiay natda ditoy daga didanto makiraman iti pannakidangadang; ngem isudanto dagiti manangsalimetmet ti kinatarnawda, gapuna makalasatdanto. (Apocalipsis 17:14; 19:7, 8) Uray met dagiti kakaduada, a “dakkel a bunggoy,” makalasatdanto met. (Apocalipsis 7:9, 14) Agpadpada a ti napulotan a natda ken ti “sabsabali a karnero” mapaneknekandanto a “masarakto a naisurat iti libro,” kayatna a sawen, dagiti nagnaganda ti nakarekord a nakalinea nga umawat iti sagut ti biag nga awan inggana, idiay langit wenno ditoy daga.​—Juan 10:16; Exodo 32:32, 33; Malakias 3:16; Apocalipsis 3:5.

19. (a) Kasano a ti ‘panagtakder’ ni Miguel mangiyegto iti talna iti daga? (b) Ania a saludsod ti agtalinaed a masungbatan pay?

¹⁹ Dagitoy ti addaan ti pribilehio a makakita iti pannakaipasdek ti pudpudno a sangalubongan a talna. Maimatangandanto ti kaitungpalan ti kari ni Jehova: “Dagiti agaramid iti dakes magessatdanto, ngem dagidiay nga agpannuray ken ni Jehova, tawidendanto ti daga.” (Salmo 37:9) Agsipud ta ti Pagarian ti Dios isunto ti kakaisuna a gobierno a mangituray iti daga, tunggal sibibiag a tao agbalinto nga adipen ni Jehova. (Isaias 11:9) Gapuna, “iti panawen ti panungpalan” dagiti dua nga ar-ari, ni Miguel “agtakderto” a mangiyeg iti talna iti sangatauan. Awanto ti panagpaadu kadagiti ig-igam ti napigsa a pannakabalin wenno dagiti dadduma a maniobra a makapasardeng iti daytoy a pasamak. Ngem, kaipapananto aya dayta, nga aguraytayo agingga iti dayta tapno tagiragsaken ti talna? Saan, adda talna a tagtagiragsaken dagiti Kristiano uray pay itan​—wen, maysa a nasaysayaat a kita ti talna ngem iti kinaawan laeng ti gubat. Ania daytoy a talna? Ti padto ti anghel ken ni Daniel ti mangituloy a mangited lawag iti daytoy.

[Dagiti Footnote]

Malagipyo pay aya?

◻ Asino ni Miguel a Dakkel a Prinsipe?

◻ Asino ti ili ni Daniel itatta?

◻ Kasano nga agtaktakder ita ni Miguel a maipaay iti ili ni Daniel?

◻ Kasano ti mabiiten a panagtakderto ni Miguel iti naisalsalumina a pamay-an?

◻ Asino ti makalasat iti panawen a panagtakderto ni Miguel?

[Ladawan iti panid 16]

Ti maudi a desperado a panagregget a mangtalipupos iti ili ti Dios ti mapaayto​—ngem kasano?

[Ladawan iti panid 18]

Ti pannakaisalakan umayto iti ili ti Dios inton ni Miguel ‘agtakderto’ tapno pagpatinggaen ti panagbinnusor dagiti dua nga ar-ari