Agsaganan a Maipaay ti Pannakaispal Agturong iti Baro a Lubong
“Laglagipenyo ti asawa ni Lot.”—LUCAS 17:32.
1. Ania a historiko a pangarigan ti nadiosan a panangispal ti itampok ti leksiontay itatta, ken kasanonatay a gunggonaan dayta?
KALPASAN ti panangibagana iti nakaskasdaaw a panangispal ni Jehova a maipaay ken ni Noe ken ti sangakabbalayanna, insitar ni apostol Pedro ti sabali pay a historiko nga ehemplo. Inturongna ti atensiontayo ti pannakaitalimeng ni nalinteg a Lot idi a ti Sodoma ken Gomorra nagbalin a dapo, kas mabasatayo iti 2 Pedro 2:6-8. Dagiti detalye naitalimengda a pakagunggonaantayo. (Roma 15:4) Ti panangipapusotayo iti napasamak maipapan iti dayta a panangispal ket makatulong a mangilinea kadatayo agpaay ti pannakaitalimeng met nga agturong iti baro a lubong ti Dios.
No Kasanot’ Panagriknatayo iti Nailubongan a Panagbiag
2. Ania a kababalin idiay Sodoma ken Gomorra ti nangiturong ti panangdadael ti Dios kadakuada?
2 Apay a nadadael dagitoy a siudad ken dagiti agnaed kadakuada? Nadakamat ni Pedro ti pannakaigamerda iti “nalulok a kababalin.” (2 Pedro 2:7) Kas ipasimudaag ti Griego a termino a nakaipatarusan dayta nga ebkas, dagiti taga Sodoma ken Gomorra naigamerda iti kinadakes a mangiparangarang ti awan babainna a kinabastos, pananglais pay ketdi, iti linteg ken turay. Kuna ti Judas 7 nga ‘agsobsobrat’ pannakiabigda ket simmurotda iti lasag para iti di natural a pakausaran.’ Ti kinakaro ti kababalinda naiparangarang idi a dagiti lallaki ti Sodoma, “bumaro man ken lumakay, amin a tattao iti maymaysa a derraaw,” linikmutda ti balay ni Lot ket dinawatda nga iyawatna dagiti sangailina tapno mapennek dagiti lallaki a taga Sodoma ti binabakla a derrepda. Ket pinagsasawanda ni Lot idi sinupringna ti nakaal-alas a kalikagumda.—Genesis 13:13; 19:4, 5, 9.
3. (a) Kasano a nakapagtaeng ni Lot ken ti pamiliana iti aglawlaw ti kasta a kinadakes kas idiay Sodoma? (b) Aniat’ reaksion ni Lot iti nalulok a kababalin dagiti tattao idiay Sodoma?
3 Ni Lot idi damo napan nagnaed dita lugar nga asideg ti Sodoma gapu ta dakkel ti namnamana a bumaknang iti material. Idi agangay, nagtaengen a mismo idiay siudad. (Genesis 13:8-12; 14:12; 19:1) Ngem dina inanamongan dagiti nalaad nga aramid dagiti lallaki a taga siudad, ket isu dida minatmatan a kaduada, ta nabatad nga isu ken ti pamiliana saanda a nakiraman iti sosial a kabibiag dagita. Kas kunaen ti 2 Pedro 2:7, 8: “Ni . . . Lot . . . silaladingit unay gapu iti panagbiag a sidederrep dagidiay managdakdakes—ta daydiay tao a nalinteg a makipagian idi kadakuada, iti panagkitkita ken panagdengdengngegna, nagliday ti nalinteg a kararuana iti inaldaw-aldaw maipuon kadagiti nakillo nga aramidda.” Dagidi a situasion nagserbida a kas nakaro a suot ni Lot ngamin, bilang nalinteg a tao, karurodna ti kakasta a kababalin.
4. (a) Kadagiti ania a pamay-an a dagiti kasasaad itatta umaspingda iti kadaanan a Sodoma? (b) No kastay met la ken nalinteg a Lot, kasanot’ panagriknatayo kadagiti agdama a dakes a kasasaad?
4 Itatta met, ti rukod ti moralidad ti natauan a sosiedad bimmaba unayen. Kadagiti adu a daga, umad-adu dagidiay makiramraman iti pannakiabig wenno pannakikamalala. Uray agtutubo idiay eskuelaan masansan a nakaro metten ti pannakaigamerda iti kasta a kabibiag, ket uyawenda dagidiay madi a tumulad kadakuada. Dagiti homoseksual sipaprangka met nga ipabigbigda ti kinabaklada ket agparparadada kadagiti dakkel a siudad tapno bigbigen ti umili ida. Dagiti met klero nakiramanda iti kastoy a panagrambak. Iti pormal a panagsao, mammano ti simbaan a mangordin kadagiti homoseksual ken mannakiabig. Ngem, iti kinapudnona, kas inulit-ulit dagiti periodiko, agkaraiwara dagiti kameng ti klero a homoseksual, mannakiabig, ken mannakikamalala. Kinapudnona, sumagmamanon ti naiyalis a prominente a relihiuso a lider kadagiti sabali a siudad wenno napilitanda a nagikkat gaput’ eskandalo maipuon iti sekso. Dagidiay agayat iti kinalinteg dida pulos makisimpatia iti kakasta a kinadakes; “karimonda ti dakes.” (Roma 12:9) Nangnangruna nga agleddaangda no ti kondukta dagiti tao nga agkunkuna nga agserserbida iti Dios ket ibabainda ti naganna ket isut’ mangigapu kadagidiay di napakaammuan a tattao nga umikay iti amin a kita ti relihion a buyogen ti pannakadismaya.—Roma 2:24.
5. Ania a saludsod ti sungbatan kadatayo ti panangdadael ni Jehova iti Sodoma ken Gomorra?
5 Tinawen a kumarkaro ti situasion. Addanto met la ngata panagpatinggana dayta? Wen, addanto! Ti inaramid ni Jehova iti kadaanan a Sodoma ken Gomorra ibatadna, nga inton dumteng ti naituding a tiempo, ipakatnanto ti pannusana. Dadaelennanto nga ikisap dagiti nadangkes, ket ispalennanto dagiti nasungdo nga ad-adipenna.
Asino wenno Aniat’ Umun-una iti Biag?
6. (a) Ania a naintiempuan a leksion ti isuro kadatayo ti salaysay maipapan kadagiti babbaro a mangasawa koma kadagiti babbalasang ni Lot? (b) Kasano a ti kababalin dagidiay mangasawa koma kadakuada sinuotna ti babbalasang ni Lot?
6 Dagidiayto laeng mangiparangarang ti pudno a nadiosan a debosion ti maisalakan. Maipapan itoy, amirisenyo ti kinuna dagiti anghel ni Jehova ken ni Lot sakbay a nadadael ti Sodoma ken Gomorra. “Adda pay sabali kenka ditoy? Manugang a lallaki ken annakmo a lallaki ken babbai ken amin nga adda kenka iti siudad, ipanawmo ida ditoy a disso! Ta pukawenminto daytoy a disso.” Isu a napan kinasarita ni Lot dagidi babbaro a mangasawa koma kadagiti babbalasangna. Inulit-ulitna nga indagadag kadakuada: “Bumangonkayo! Agtalawkayo itoy a disso, ta ni Jehova pukawennanto ti siudad!” Ti relasionda iti sangakabbalayan ni Lot nangted ti naisangsangayan a gundaway kadakuada tapno maispalda koma, ngem kasapulan nga agtignayda a personal. Masapul nga adda makita nga ebidensia ti kinatulnogda ken Jehova. Imbes a kasta, sigun iti panangmatmatda ni Lot “kasla agang-angaw.” (Genesis 19:12-14) Mapattapattayo no aniat’ rikna dagidi babbalasang ni Lot idi madamagda a kasta. Nasubok met ti kinasungdoda iti Dios.
7, 8. (a) Idi indagadag dagiti anghel ken Lot nga iruarnan ti pamilia ket agtalawdan, kasanot’ panagtignayna, ken apay a di nainsiriban daytoy? (b) Tapno maispal, aniat’ nasken para ken Lot ken ti sangakabbalayanna?
7 Iti sumuno a bigat idi agparbangonen, inapura dagiti anghel ni Lot. Kunada: “Tumakderka! Alaem ta asawam ken dagiti dua a babbalasangmo nga adda ditoy, di la ket ta mapukawda iti kinadakes ti ili!” Ngem ni Lot “nagmayeng.” (Genesis 19:15, 16) Apay? Aniat’ nangibayag kenkuana? Dagiti ngata material a kinabaknangna idiay Sodoma—a dayta a mismot’ nangatrakar kenkuana dita idi damo? No dagitat’ petpetanna, isut’ mairaman a madadael idiay Sodoma.
8 Gaput’ asida, iniggaman dagiti anghel ti ima ti pamiliana ket intarayda ida iti ruar ti siudad. Idi nakaruardan, imbilin ti anghel ni Jehova: “Agkamangka gapu iti kararuam! Dika talliawen ti likudan ket dika agsardeng iti amin a Distrito! Agkamangka iti kabambantayan di la ket ta mapukawka!” Nagsarimadeng pay laeng ni Lot. Kamaudiananna, kalpasan a nagtutulaganda a kumamang idiay medio asideg a lugar, nagtarayen ti pamiliana. (Genesis 19:17-22) Saanen a mabalin nga itantan pay; nesesita unay ti panagtulnog.
9, 10. (a) Apay a ti kaaddana ken lakayna di umdas a mangipasiguro ti pannakaitalimeng ti asawa ni Lot? (b) Idi a natay ti asawa ni Lot, ania pay a kanayonan a suot ti naiyeg ken Lot ken ti babbalasangna?
9 Ngem, saan pay a naan-anay ti pannakaispalda idi timmalawdan idiay Sodoma. Ibaga kadatayo ti Genesis 19:23-25: “Ti init naglawagen iti rabaw ti daga idi ni Lot nakadanon idiay Zoar. Idin ni Jehova pinagtudona idiay Sodoma ken Gomorra ti asupre ken apuy a naggapu ken Jehova, manipud sadi langit. Ket dinadaelna dagidiay a siudad, ken ti intero a Distrito ken amin dagiti agnaed kadagiti siudad ken dagiti mula iti daga.” Ngem ayanna ngay ti asawa ni Lot?
10 Timmaray a kadua ni lakayna. Nupay kasta, inanamonganna aya a naan-anay ti ar-aramiden ni lakayna? Awan mabasa a mangipasimudaag nga inanamonganna ti imoralidad idiay Sodoma. Ngem ti panagayatna iti Dios napigpigsa ngata ngem ti singgalutna iti balayna agraman dagiti material a banag nga ik-ikutanna sadiay? (Idiligyo ti Lucas 17:31, 32.) Idi masuoten, agparangen ti linaon ti pusona. Masinunuo nga asidegda idin idiay Zoar, a nalabit addadan idiay ruanganna, idi isu ket sisusukir a timmalliaw ket miningminganna ti naggapuanna. Ket kas kunaen ti Biblia, isu “nagbalin a teddek nga asin.” (Genesis 19:26) Ita nanayonan manen ti pannakasuot ti kinasungdo ni Lot ken dagiti babbalasangna. Ti singgalut ni Lot iti pimmusay a baketna wenno ti rikrikna dagiti babbalasang iti natayen a nanangda napigpigsa ngata ngem ti panagayatda ken Jehova, a nangyeg iti daytoy a didigra? Itultuloyda pay ngata ti agtulnog ken Jehova nupay adda ing-ingungutenda a simmukir kenkuana? Buyogen ti naan-anay a panagtalek ken Jehova, dida timmaltalliaw.
11. Aniat’ intay naadal ditoy maipapan ti panangispal nga ipaay ni Jehova?
11 Wen, ammo ni Jehova nga ispalen dagidiay addaan nadiosan a debosion manipud pakasuotanda. Ammona nga ispalen dagiti intero a pamilia a nagkaykaysa iti nasin-aw a panagdaydayaw; ammona met nga ispalen uray no indibidual. No talaga nga isut’ ay-ayatenda, dakkel a konsiderasion ti pannakilangenna kadakuada. “Ammona ti pannakasukogtayo, a malagipna a datayo tapuktayo.” (Salmo 103:13, 14) Ngem ti ispalenna dagidiay laeng addaan nadiosan a debosion, dagidiay napudnot’ debosionda, dagidiay a ti kinatulnogda ket ebkas ti kinasungdoda.
Dagiti Naayat a Panagsagana Agpaay iti Dakdakkel a Pannakaispal
12. Ania dagiti naayat a panagsagana nga aramiden ni Jehova sakbay nga iyegnat’ panangispal a segseggaantay unay?
12 Iti napasamak idi kaaldawan da Noe ken ni Lot, ni Jehova dina inkisap nga agnanayon amin a nadangkes. Kas kunaen ti kasuratan, nangipaay laeng dagidi ti pagwadan dagiti banag nga umayto. Sakbay a dumteng dagita a banag, adu pay ti pinanunot ni Jehova nga aramidenna a paglaingan dagidiay mangay-ayat kenkuana. Inggakatna nga ibaon ditoy daga, ni Jesu-Kristo, ti bugbugtong nga Anakna. Ditoy, waknitan ni Jesus ti pannakaibabain ti nagan ti Dios babaen ti inna panangipakita ti klase ti debosion a nabaelan koma nga impaay ni Adan iti Dios kas maysa idi a perpekto a tao; isuna laeng ta narikrikut nga adayo a sirkumstansia ti naipasango ken Jesus. Ni Jesus nairanta nga idatonna ti perpekto a natauan a biagna tapno dagiti kaputotan ni Adan a mangalagad ti pammati magun-odda ti napukaw ni Adan. Sa, adda “bassit nga ipastoran” dagiti nasungdo a tattao a pilien ti Dios a makiraman ken Kristo iti nailangitn a Pagarianna, ket maummongto ti “dakkel nga umariwekwek” manipud amin a nasion tapno buklenda ti pamuon a baro a natauan a sosiedad. (Lucas 12:32; Apocalipsis 7:9) Inton maturpos dayta, iyusuatton ti Dios ti grande a panangispalna nga isut’ impadron dagidi pasamak a naangay idi Layus ken ti pannakadadael ti Sodoma ken Gomorra.
No Apay Naganat ti Panagtignay Itan
13, 14. Aniat’ maadaltayo manipud iti kinapudno nga inusar ni Pedro ti pannakadadael dagiti nakillo idi kaaldawan ni Lot ken ni Noe kas pagwadan?
13 Dagiti agad-adal ti Saot’ Dios ammoda a nagadu dagiti okasion nga inaramid ni Jehova ti panangispalna kadagiti adipenna. Nupay kasta, iti kaaduan a kaso saan a kunkunaen ti Biblia, ‘No kasano idi a tiempo, kastanto met inton kaadda ti Anak ti tao.’ Apay a ni apostol Pedro, iti sidong ti impluensia ti nasantuan nga espiritu, insaluminana dagitoy dua nga ehemplo? Aniat’ pagdumaan ti naangay idi kaaldawan da Lot ken kasta met ken Noe?
14 Adda piho a naipasimudaag idiay Judas 7, a mabasatayo a ti “Sodoma ken Gomorra ken dagiti siudad iti kaparangetda . . . maikabilda a kas pakdaar a pagwadan nga aglaklak-am ti dusa a panangukom ti apuy nga agnanayon.” Wen, ti pannakadadael dagidi grabe a managbasol kadagidi a siudad ket agnanayon, a kas met ti pannakadadael a maangay inton agngudo ti agdama a dakes a sistema dagiti banag. (Mateo 25:46) Daydi Layus idi aldaw ni Noe nadakamat met kadagiti konteksto a nakasalaysayan dagiti agnanayon a pannakaukom. (2 Pedro 2:4, 5, 9-12; 3:5-7) Gapuna babaen ti pannakadadael dagiti nadangkes idi kaaldawan da Noe ken ni Lot, imparangarang ni Jehova nga ispalennanto dagiti adipenna babaen iti agnanayon a panangdadaelna kadagidiay mangan-annurot iti kinakillo.—2 Tesalonica 1:6-10.
15. (a) Ania a naganat a pakdaar ti naited kadagidiay agar-aramid ti kinadakes? (b) Apay maipakatto ti kinahustisia kadagiti amin nga agtultuloy iti kinakilloda?
15 Ti pannakadadael ti nadangkes saan a pagragsakan ni Jehova, ket di met pagragsakan dagiti adipenna. Babaen kadagiti Saksina, idagadag ni Jehova kadagiti tattao: “Agbaw-ingkayo, agbaw-ingkay kadagiti dakes a dalanyo, ta apay koma a mataykayo?” (Ezequiel 33:11) Ngem, no dagiti tao dida agtarigagay a mangipangag iti daytoy naayat a dawat no di ket itultuloyda ti inaagum a kabibiagda, ti panangraem ni Jehova iti mismo a nasantuan a naganna ken ti panagayatna kadagiti nasungdo nga adipenna nga agsagsagabat’ pammarigat kadagiti tao a nadangkok isut’ rason nga iwayatna ti kinahustisia.
16. (a) Apay makapagtalektayo a ti naipadto a pannakaispal asidegen? (b) Manipud ania ken agturong iti ania ti pakaispalanto?
16 Ti tiempot’ panangispal ti Dios asideg unayen! Dagiti kababalin ken pasamak nga impadto ni Jesus kas pagilasinan ti kaaddana ken ti panungpalan ti sistema dagiti banag agmimminarda unayen. Dagiti paset dayta a pagilasinan ti immuna a nangrugi nga agparang nasurok a 75 a tawen ti napalabasen, ket kinunan Jesus a “daytoy a kaputotan” dinto pulos lumabas sakbay a maangay ti panangdusa ti Dios iti daytoy nadangkok a lubong. Inton ikeddengen ni Jehova nga umdasen ti pannakaikaskasaba ti mensahe ti Pagarian iti intero a napagnaedan a daga kas pammaneknek kadagiti amin a nasion, iti kasta umayton ti panungpalan daytoy dakes a lubong, ket buyogen dayta isunto metten ti pannakaispal dagidiay addaan nadiosan a debosion. (Mateo 24:3-34; Lucas 21:28-33) Pannakaispal manipud ania? Manipud kadagiti suot a linak-amda kadagidiay a nadangkes, ken manipud kadagiti sirkumstansia nga inaldaw a nangpaladingit kadakuada bilang managayat iti kinalinteg. Daytanto metten ti pannakaispalda nga agturong iti baro a lubong a sadiay ti sakit ken ipapatay ket banag a napalabasen.
Nadiosan a Tulong a Simamatmat iti Pannakaispal
17. (a) Ania a mamagpanunot a saludsod ti iyimtuodtay iti bagitayo? (b) Kasanotay a paneknekan a, kas ken Noe, agtigtignaytayo a buyogen ti “nadiosan a panagbuteng”?
17 Ti saludsod nga intay amirisen kas indibidual isu daytoy, ‘Nakasaganaakon aya nga agpaay iti dayta a panagtignay ti Dios?’ No bagitay laeng ti pagtaltalkantayo wenno iti bukodtay a pannakatarus iti kinalinteg, saantay pay a nakasagana. Ngem no, kas ken Noe, magutugottayo gapu ti “nadiosan a panagbuteng,” ngarud agtigtignaytayo mayalubog iti pammatitay iti panangidalan nga ipapaay kadatayo ni Jehova, ket agturongto daytoy iti pannakaispaltayo.—Hebreo 11:7.
18. Apay a ti panangsursuro ti pudpudno a panagraem iti nateokratikuan nga autoridad ket nasken a paset ti panagsaganatayo iti pannakaispal nga agturong idiay baro a lubong?
18 Iti nagpintas a panangdeskribirna kadagidiay mangsagsagrap iti pannalaknib ni Jehova uray pay ita, kuna ti Salmo 91:1, 2: “Ti agtaeng iti nalmeng a yan ti Kangatuan agtalinaedto iti masalinongan ti Mannakabalin-amin. Kunaekto ken Jehova: ‘Sika ti kamang ken salindegko, Diosko, a sika ti pagkamatalkak.’” Adtoy ti grupo dagiti tao a sinalakniban ti Dios a kas da la urbon iti sidong dagiti nabileg a payak ti billit nga inada. Ni Jehova ti naan-anay a pagtalkanda. Bigbigenda nga isut’ Kangatuan, ti Mannakabalin-amin. Kas resultana, raemenda ti teokratiko a turay ket agpasakopda iti dayta, turay man dayta dagiti nagannak wenno turay “ti matalek ken naannad nga adipen.” (Mateo 24:45-47) Kastatay kadi met bilang indibidual? Kas ken Noe, sursuruentay met la kadi nga aramiden ‘amin nga imbilin ni Jehova’ kadatayo ken ti panagaramid a mayannurot iti dalanna? (Genesis 6:22) No wen, agtigtignaytayo mayalubog iti panangisagsagana kadatayo ket ispalennatayto agingga iti nalinteg a baro a lubongna.
19. (a) Ania ti piguratibo a pusotayo, ket apay a nasken nga ikkantay ti atension dayta? (Proverbio 4:23) (b) Kasanotay a magunggonaan manipud ulidan ni Lot maipapan ti riknatayo kadagiti nailubongan a pakagargarian?
19 Dayta a panagsagana saklawenna met ti panangasikasotayo iti piguratibo a pusotayo. “Ni Jehova ti mangsuot kadagiti puso.” (Proverbio 17:3) Tulongannatayo a mangbigbig a ti nasken ket saan a ti pammarangtayo no di ket, ti tao a makin-uneg, ti puso. Nupay ditay rumamraman iti kinaranggas nga ar-aramiden ti lubong a nanglikmut kadatayo wenno makiraman man iti imoral a kababalinna, masapul met nga agannadtayo di la ket ta pasulbogtayo wenno palinglingaytay ketdi kadagita a banag. Kas ken Lot, masapul nga agleddaangtayo gapu iti kaadda a mismo dagiti nakillo nga aramid. Dagidiay manggura iti kinadakes didanto ipamuspusan iti inda iraraman kadagita; kaskasdi, dagidiay saan a manggura iti dayta nalabit dida makiraman no iti pisikal ngem ti isipda kayatda met ti makiraman. “O dakayo nga agayat ken Jehova, guraenyo ti dakes.”—Salmo 97:10.
20. (a) Kadagiti ania a pamay-an a pinakdaarannatay ti Biblia kontra iti materialistiko a panagbiag? (b) Kasanotay a maibaga no dagiti nasken a leksion maipapan ti materialismo idiay Biblia ket immukuok iti pusotayo?
20 Ni Jehova siaayatnatay nga edukaran a mangidian saan laeng a kadagiti imoral a kababalin no di pay ket ti materialistiko a kabibiag. ‘Mapnekkayon no adda taraon ken kawesyo,’ kastat’ balakad ti Saona. (1 Timoteo 6:8) Da Noe ken dagiti annakna pinanawanda dagiti balayda idi simrekda iti daong. Ni Lot ken ti pamiliana, pinanawanda met ti balay ken sanikuada tapno maisalakan ti biagda. Sadinot’ nangisentruantayo iti ayattayo? “Laglagipenyo ti asawa ni Lot.” (Lucas 17:32) Indagadag ni Jesus: “Itultuloyyo, ngarud, a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna.” (Mateo 6:33) Kasta kadi met lat’ ar-aramidentayo? No igiyanatay dagiti nalinteg nga estandarte ni Jehova ket no ti pannakairakurak ti naimbag a damag ti Pagarianna isut’ kangrunaan a pakaseknan ti biagtayo, ngarud, agtigtignaytayo iti panangisaganana iti ili nga ispalenna agturong idiay baro a lubongna.
21. Apay a nainkalintegan ti panangnamnamatayo a ti kari ni Jehova a panangispal ket dandanin matungpal?
21 Kadagidiay addaan nadiosan a debosion a makakita ti kaitungpalan ti pagilasinan ti kaaddana iti pannakabalin ti Pagarian, kinunan Jesus: “Tumakderkayo ket itangadyo dagiti uloyo, ta ti pannakaispalyo umasidegen.” (Lucas 21:28) Nakitayo kadin dayta a pagilasinan bayat a natungpal ti amin a detalyena? Ngarud agtalekkayo a ti kaitungpalan ti kari ni Jehova a panangispal ket asideg unayen! Kumbinsidokayo koma a naan-anay a “ni Jehova ammona nga ispalen dagidiay addaan nadiosan a debosion iti pannakasulisogda.”—2 Pedro 2:9.
Aniat’ Inkay Naadal?
◻ Kas ken Lot, kasanot’ rebbeng a panagriknatayo iti nailubongan a panagbiag?
◻ Ania dagiti suot a naipasango ken ni Lot ken ti sangakabbalayanna uray pay idi agtaltalawda manipud Sodoma?
◻ Kasano a dagiti ulidan nga inusar ni Pedro ipaganetgetna ti kinaganat ti panagtakder a sititibker iti dasig ni Jehova itan?
◻ Iti panangisaganana ti ilina maipaay ti pannakaispal, ania dagiti nasken a leksion nga isursuro ni Jehova?
[Ladawan iti panid 18]
Ti Dios salsaluadanna ti ilina kas urbon a billit nga addat’ sirok ti napipigsa a payak ti inada