Impierno​—Agnanayon a Panagtutuok Wenno Kadawyan a Tanem?

IMBAGADA kadi kadakayo a dagiti kaaduan nga immuna nga Amma ti Iglesia, dagiti teologo idi edad media, ken dagiti Repormista insursuroda a di agpatingga ti pannakaparparigat a mapasaran idiay impierno? No kasta, nalabit masdaawkayo a makaammo a karkariten itan ti sumagmamano a mararaem nga eskolar ti Biblia dayta a pammati. Idiay Britania, insurat ti maysa kadakuada, ni John R. W. Stott, a “ti isursuro ti Biblia isu ti pannakadadael, ket ti ‘agnanayon a panagtutuok’ maysa a tradision a masapul a sumuko iti katan-okan nga autoridad ti Kasuratan.”​—Essentials​—A Liberal-Evangelical Dialogue.

Aniat’ nangituggod kenkuana a nangikuna a saan a naibatay iti Biblia ti agnanayon a panagtutuok?

Leksion iti Lenguahe

Mainaig iti lenguahe ti umuna nga argumentona. Inlawlawagna a no tukoyen ti Biblia ti maudi a kasasaad ti pannakailunod (“Gehenna”; kitaenyo ti kahon, panid 8), masansan a “pannakadadael” ti sao nga usarenna, ti Griego a “verbo nga apollumi (dadaelen) ken ti nombre nga apòleia (pannakadadael).” Panagtutuok aya ti tuktukoyen dagitoy a sao? Ilawlawag ni Stott a no ti verbo ket aktibo (active) ken transitibo (transitive), ti “apollumi” kayuloganna “patayen.” (Mateo 2:13; 12:14; 21:41) No kasta, idiay Mateo 10:28, a sadiay dakamaten ti King James Version a dadaelen ti Dios “agpadpada ti kararua ken ti bagi idiay impierno,” ti ideya ditoy isu ti pannakadadael ken patay, saan nga iti agnanayon a panagsagaba. Idiay Mateo 7:13, 14, pinaggiddiat ni Jesus ti “nailet . . . a dalan a mangiturong iti biag” ken ti “nalawa . . . a dalan a mangiturong iti pakadadaelan.” Kinuna ni Stott: “Agparang a nakaskasdaaw ngarud, no dagiti tao a naikuna nga aglak-am iti pannakadadael ket iti kinapudnona saanda a madadael.” Nainkalintegan no kasta ti konklusionna: “No ti panangpapatay kettelenna ti biag ti bagi, agparang a ti impierno isu ti panangkettel iti pisikal ken naespirituan a biag, kayatna a sawen, pannakapukaw ti biag.”​—Essentials, pinanid 315-16.

Panangipaawat Kadagiti Pannakailadawan ti Impierno

Nupay kasta, adu a relihiuso a tattao ti umanamong iti presidente ti Southern Baptist Convention a ni Morris H. Chapman, a nangikuna: “Ikaskasabak ti maysa a literal nga impierno.” Innayonna: “Idiay Biblia maawagan dayta iti ‘danaw nga apuy,’ ket panagkunak di mapasayaat pay dayta a depinasion.”

Agpayso, mabalin a mabukel iti isipyo ti ideya ti panagtutuok no mabasayo ti pannakailadawan ti apuy idiay Biblia. Nupay kasta, kuna ti libro nga Essentials: “Sigurado a ‘panagtutuok’ ti mapanunottayo no mapagsasaritaan ti apuy agsipud ta napadasantay amin ti nakaro nga ut-ot ti pannakasinit. Ngem ti kangrunaan a trabaho ti apuy ket saan a tapno mangtutuok, no di ket tapno mangdadael, kas paneknekan dagiti amin a pagpuoran (incinerator) ditoy lubong.” (Panid 316) Ti panangpampanunot iti dayta napateg a panamaggiddiat ilikliknakayo iti di umiso a pannakaawat kadagiti Kasuratan. Dadduma a pangarigan:

Maipapan kadagidiay maitapuak idiay Gehenna, kinuna ni Jesus a “ti iggesda saan a matay ket ti apuy saan a maiddep.” (Marcos 9:47, 48) Gapu ta naimpluensiaanda kadagiti sasao iti apokripa a libro ti Judith (“Mangibaonto iti apuy ken kadagiti igges iti lasagda ket umasugdanto gapu iti ut-ot iti agnanayon.”​—Judith 16:17, The Jerusalem Bible), ikalintegan dagiti dadduma a komentario ti Biblia nga ipamatmat dagiti sao ni Jesus ti agnanayon a panagtutuok. Ngem saan a ti apokripa a libro ti Judith, a di impaltiing ti Dios, ti pagbatayantayo a mangdeterminar iti kaipapanan dagiti sinurat ni Marcos. Idiay Isaias 66:24, ti kasuratan a mabalin a nangtukoyan ni Jesus, kunaenna a daddadaelen ti apuy ken dagiti igges dagiti natay a bagi (“dagiti bangkay,” kuna ni Isaias) dagiti kabusor ti Dios. Awan iparipirip dagiti sao ni Isaias ken uray ni Jesus maipapan iti agnanayon a panagtutuok. Ti pannakailadawan ti apuy isimbolona ti naan-anay a pannakadadael.

Saritaen ti Apocalipsis 14:9-11 ti maipapan kadagiti dadduma a “matutuokto iti apuy ken asupre . . . Ket ti asuk ti panagtutuokda agpangato iti agnanayon awan inggana.”a Paneknekan kadi daytoy ti agnanayon a panagtutuok iti impierno nga apuy? Kinapudnona, ti laeng ibagbaga daytoy a teksto ket matutuok dagiti nadangkes, saan ket a matutuokda iti agnanayon. Kunaen ti teksto a ti asuk​—ti pammaneknek a nalpasen ti apuy ti trabahona a panangdadael​—ti agtultuloy iti agnanayon, saan a ti pannakaparparigat iti apuy.

Kunaen ti Apocalipsis 20:10-15 nga iti “danaw nga apuy ken asupre, . . . matutuokdanto iti aldaw ken rabii iti agnanayon awan inggana.” Iti damo a panangbasatayo, kasla paneknekan daytoy ti agnanayon a panagtutuok iti apuy, ngem sigurado a saan a kasta. Apay? Malaksid iti dadduma pay a rason, agtungpalto “ti atap nga animal ken ti ulbod a mammadto” ken “ni patay ken ti Hades” iti maawagan ditoy a “danaw nga apuy.” Naglawag a saan a literal a persona ti animal, ti ulbod a mammadto, ni patay, ken ti Hades; ngarud, saanda a makarikna iti tuok. Imbes ketdi, insurat ni G. B. Caird iti A Commentary on the Revelation of St. John the Divine, a “ti danaw nga apuy” kaipapananna ti “pannakapukaw ken naan-anay a pannakaungaw.” Pudno dayta, ta kunaen ti Biblia a mismo maipapan itoy danaw nga apuy: “Daytoy kaipapananna ti maikadua nga ipapatay, ti danaw nga apuy.”​—Apocalipsis 20:14.

Panamagsina iti Agkadua a Narelihiusuan a Sursuro

Iti laksid dagitoy nga argumento, ipapilit dagiti adu a mamati iti impierno nga apuy a ti “pannakadadael” saan a pannakadadael ti kaipapananna no di ket agnanayon a panagtutuok. Apay? Agsipud ta naimpluensiaan ti panunotda iti narelihiusuan a sursuro a mainaig iti impierno nga apuy​—ti doktrina ti imortalidad ti natauan a kararua. Ket yantangay isursuro ti relihionda dagitoy dua a doktrina iti adun a siglo, patienda a dagiti teksto nga agsasao iti pannakadadael kaipapananna iti kinapudnona ti agnanayon a panagtutuok. Total, agtalinaed ti imortal a natauan a kararua​—wenno kasta nga agpayso, ikalintegan dagiti adu.

Ngem timudenyo ti kinuna ti maysa a klero nga Anglicano a ni Philip E. Hughes: “Ti pammati a ti laeng natauan a kararua ti saan a matay ket maysa a panangikalintegan iti takder a saan a pulos nga ayonan ti Kasuratan, agsipud ta iti panangiladawan ti Biblia, ti kasasaad ti tao ket kanayon a buklen agpadpada ti espiritual ken pisikal. . . . Ti ballaag ti Dios idi punganay, maipanggep iti maiparit a kayo, ‘Iti aldaw a pannanganmo iti daydiay mataykanto a di bumurong,’ ket naiturong iti tao kas maysa a pisikal-espiritual a parsua​—ket no mangan iti dayta, iti kasta a kasasaad a matay. Awan naipamatmat nga adda paset ti bagina a di matay ket iti kasta saan a naan-anay ti ipapatay.”​—The True Image​—The Origin and Destiny of Man in Christ.

Umasping iti dayta, kinuna ni teologo a Clark Pinnock: “Nabayagen a naimpluensiaan ti teolohia itoy a konsepto [a saan a matay ti kararua ti tao] ngem saan a nainkasuratan daytoy. Saan nga isursuro ti Biblia ti naikasigudan nga imortalidad ti kararua.” Pasingkedan daytoy ti Ezequiel 18:4, 20 ken Mateo 10:28. Mainayon pay, kinuna ni Jesus a mismo nga “agin-inana,” wenno matmaturog ti pimmusay a gayyemna a ni Lazaro. Kinuna ni Jesus nga inna “riingen iti turogna.” (Juan 11:11-14) No kasta, ti tao, wenno ti kararua a tao, a ni Lazaro ket natay, ngem uray iti panaglabas ti panawen, mabalin a pagungaren, maisubli manen iti biag. Dagiti pasamak paneknekanda dayta. Pinagungar ni Jesus ni Lazaro kadagiti natay.​—Juan 11:17-44.

Kasano nga apektaran dagitoy a punto ti doktrina ti agnanayon a panagtutuok? Idi maika-17 a siglo, kinuna ti maysa a mannurat iti salaysay a ni William Temple: “Adda dagiti [kasuratan] nga agsasao iti pannakaitapuak iti di maiddep nga apuy. Ngem no usigentayo dagitoy a ditay panunoten a ti maitapuak sadiay ket saan a madadael, ti impresiontayo ket saan a mauram dayta iti agnanayon, no di ket madadael.” Umiso pay laeng dayta a panangamiris, ta dayta ti pudno nga isursuro ti Biblia.

Wen, adda napigsa a panggapuanyo a pagduaduaan ti ideya ti agnanayon a panagtutuok idiay impierno. Saan la a dayta, no di ket kayatyo pay siguro a suroten ti balakad ti propesor iti teolohia a ni Pinnock, a nangikuna: “Dagiti amin a pammati a mainaig iti impierno, agraman ti agnanayon a panagtutuok, . . . rumbeng a maiwaksi maipuon iti nakappapati a sursuro.” Wen, ti moralidad, kinahustisia, ken​—kangrunaan unay​—ti Sao ti Dios, ti Biblia, ti mangibagbaga kadakayo a kasta ti inkay ketdi aramiden.

No aramidenyo, maammuanyonto a nakappapati nga agpayso ti pudno a kasasaad ti impierno. Masarakanyo ti makatulong nga impormasion iti daytoy a topiko iti libro a Mabalinyo ti Agbiag nga Agnanayon iti Paraiso a Daga.b Pangngaasiyo ta agkiddawkayo iti kopia daytoy no makasarakkayo kadagiti Saksi ni Jehova. Basaenyo dagiti kapitulo nga “Ania ti Mapasamak No Matay?” “Ania a Kita a Lugar ti Impierno?” ken “Panagungar​—Agpaay Siasino, ken Sadino?” Maammuanyonto a ti pudno a kasasaad ti impierno ket saan laeng a nakappapati no di pay ket mangted iti inanama.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 8]

PANANGDEPINAR KADAGITI TERMINO

Iti daytoy nga artikulo dagiti termino nga “impierno” ken “impierno nga apuy” sigun iti panangusar dagiti teologo iti Kakristianuan tuktukoyenda ti Griego a sao a geʹen·na, nga agparang iti 12 a daras idiay “Baro a Tulag.” (Mateo 5:22, 29, 30; 10:28; 18:9; 23:15, 33; Marcos 9:43, 45, 47; Lucas 12:5; Santiago 3:6) Nupay “impierno” ti panangipatarus ti nagsasabali a patarus ti Biblia itoy Griego a sao, “Gehenna” ti letra-por-letra a panangipatarus ti dadduma. Katupag dayta iti “maikadua nga ipapatay, ti danaw nga apuy,” a simbolo ti agnanayon a pannakadadael a masarakan iti maudi a libro ti Biblia.​—Apocalipsis 20:14.

Maipapan iti dua a sabali pay a sao a no dadduma naipatarus kas “impierno,” kuna ti A Dictionary of the Bible (1914), nga inurnos ni William Smith: “Impierno . . . ti sao a kaaduan ken di umno nga inusar dagiti manangipatarustayo para iti Hebreo a Sheol. Nasaysayaat siguro no ti Hebreo a sao a Sheol ti usaren laengen, wenno saan kanayon nga ipatarus kas ‘ti tanem’ wenno ‘ti abut’. . . . Idiay B[aro] a T[ulag], no dadduma ti sao a Hades, kas iti Sheol, kaipapananna laeng ‘ti tanem’ . . . Iti daytoy nga anag a kuna dagiti kredo maipapan iti Apotayo nga ‘Isut’ immulog idiay impierno,’ kayatna a sawen iti kadawyan a kasasaad dagiti natay.”

Saan a kas iti Gehenna, a mangisimbolo iti naan-anay a pannakadadael, ti Sheol ken Hades tuktukoyenda ti ipapatay iti kadawyan a tanem ti sangatauan, a sadiay adda namnama a panagungar.​—Apocalipsis 20:13.

[Ladawan iti panid 9]

Riniing ni Jesus ni Lazaro iti pannaturogna ken patay