Awaten Kadi ti Dios ti Amin a Kita ti Panagdayaw?
PINARSUA ti Dios ti tao nga addaan naespirituan a kasapulan—kasapulan nga agdayaw. Daytat’ saan a maysa a banag a timmaud. Paset dayta ti tao idi damo pay laeng.
Ngem, nakalkaldaang, nangpatanor ti sangatauan iti adu a nadumaduma a wagas ti panagdayaw, ket kaaduanna, saan a nagbunga daytoy iti naragsak, nagkaykaysa a pamilia ti tao. Imbes ketdi, dagiti nadara a gubat ti pagdadangadangan pay laeng iti nagan ti relihion. Mangibangon daytoy iti napateg a saludsod: Nasken kadi no kasano a dayawen ti tao ti Dios?
Imoral a Panagdayaw Idi Un-unana a Panawen
Mangipaay iti historikal a pagarigan dagiti nagkauna a nasion a nagnaed iti Makintengnga a Daya a tumulong kadatayo a mangsungbat iti dayta a saludsod. Adu ti nagdaydayaw iti didiosen a naawagan Baal. Nagdaydayawda met kadagiti babbai a kadua ni Baal, kas ken Asehrah. Nairaman iti panagdaydayaw ken Asehrah ti panagusar iti sagrado a poste a patienda a mangiladawan iti sekso. Nakakabakab dagiti arkeologo a nagtrabaho iti dayta a rehion iti adu nga imahen dagiti babbai a silalamolamo. Dagitoy nga imahen, kuna ti The Encyclopedia of Religion, “itampokda ti maysa a diosa a nakaparang ti mabagbagina, nga iggemna dagiti susona,” ken “nalabit mangiladawan ken . . . Asehrah.” Maysa a banag ti sigurado, a masansan nga imoral unay ti panagdayaw ken Baal.
Saan a pakasdaawan, no kasta, a paset ti panagdayaw ken Baal ti napalaus a kinarugit iti sekso. (Numeros 25:1-3) Ni Siquem, maysa a Canaanita, rinamesna ni agtutubo a birhen a Dina. Iti laksid daytoy, namatmatan pay laeng kas kadadayawan a lalaki iti pamiliana. (Genesis 34:1, 2, 19) Gagangay idi ti insesto, homoseksualidad, ken pannakidenna iti animal. (Levitico 18:6, 22-24, 27) Ti mismo a sao a “sodomia,” maysa nga aramid dagiti homoseksual, nagtaud iti nagan ti siudad a naminsan adda iti dayta a paset ti lubong. (Genesis 19:4, 5, 28) Paset met ti panagdaydayaw ken Baal ti panangibuyat ti dara. Agasenyo, ipuruak a sibibiag dagiti managdaydayaw ken Baal dagiti annakda iti dumardarang nga apuy kas daton kadagiti didiosenda! (Jeremias 19:5) Nainaig amin dagitoy nga aramid kadagiti narelihiosuan a sursuro. Kasano?
“Ti inaanimal, kinaderrep ken kinagaramugam iti mitolohia dagiti Canaanita,” ilawlawag ni Dr. Merrill Unger iti librona nga Archaeology and the Old Testament, “nakarkaro nga amang ngem iti sabali a lugar iti Asideg a Daya iti daydi a panawen. Ket ti nakaskasdaaw a galad dagiti didiosen a Canaanita, nga awan aniaman a nasayaat a kababalinda, ti awan duadua a namataud kadagiti kadadaksan a galad kadagiti debotadoda ken nangguyugoy iti adu kadagiti karurugitan nga aramid iti dayta a panawen, kas ti sagrado a panagbalangkantis, [ken] panagidaton iti anak.”
Inanamongan kadi ti Dios ti panagdayaw dagiti Canaanita? Awan duadua a saan. Insurona kadagiti Israelita no kasanot’ panagdayaw kenkuana iti nadalus a pamay-an. Maipapan kadagiti aramid a nadakamaten, namakdaar: “Dikay mulmulitan ti bagbagiyo iti uray ania kadagitoy nga aramid, ta amin kadagitoy namulitan dagiti nasion nga iyadayok iti sanguananyo. Ket ti daga namulitan, isu ti gapuna nga impasarungkarko ti kinadakesna idiay, ket ti daga isaruana dagiti agnaed kenkuana.”—Levitico 18:24, 25.
Namulitan ti Nadalus a Panagdayaw
Saan nga inawat ti adu nga Israelita ti panangmatmat ti Dios iti nadalus a panagdayaw. Imbes ketdi, pinalubosanda nga agtultuloy ti panagdayaw ken Baal iti dagada. Di nagbayag nasulisog dagiti Israelita iti panangpadas a mamaglaok ti panagdayaw ken Jehova ken ti panagdayaw ken Baal. Inawat kadi ti Dios ti kastoy a napaglaok a kita ti panagdayaw? Usigenyo ti napasamak kabayatan ti panagturay ni Ari Manases. Nangipatakder kadagiti altar maipaay ken Baal, pinuoranna ti bukodna nga anak kas daton, ken nagsalamangka. “Mainayon pay, insaadna ti ladawan a kinitikitan ti sagrado a poste [’ashe·rahʹ iti Hebreo] nga isu inaramidna idi idiay balay isu a ni Jehova kinunana idi . . . : ‘Ditoy a balay . . . Ikabilko ti naganko iti agnanayon.’”—2 Ar-ari 21:3-7, NW.
Sinurot dagiti iturayan ni Manases ti ehemplo ti arida. Kinapudnona, “sinulbogna ida a mangaramid iti daydi a dakdakes ngem kadagiti nasnasion a ni Jehova dinadaelna idi iti sango dagiti annak ti Israel.” (2 Ar-ari 21:9) Imbes nga ipangagna dagiti naulit-ulit a pakdaar manipud kadagiti mammadto ti Dios, nagtultuloy a nangpapatay ni Manases agingga a napno ti Jerusalem iti dara dagiti inosente. Nupay nagbalbaliw ni Manases idi kamaudiananna, insubli manen ti anakna ken kasukátna, ni Ari Amon, ti panagdayaw ken Baal.—2 Ar-ari 21:16, 19, 20.
Idi agangay, naadda dagiti lallaki a balangkantis iti templo. Kasanot’ panangmatmat ti Dios iti daytoy nga ebkas ti panagdayaw ken Baal? Babaen ken Moises, namakdaar: “Dikanto mangyeg ti tangdan ti maysa a balangkantis wenno tangdan ti maysa nga aso [nalabit a maysa a mangngubet] iti balay ni Jehova a Diosmo a maipaay a kari, ta dagitoy a dua isuda ti kinarimon ken Jehova a Diosmo.”—Deuteronomio 23:17, 18, footnote.
Dinalusan ti apó ni Manases, ni Ari Josias, ti templo manipud iti imoral a panagdayaw ken Baal. (2 Ar-ari 23:6, 7) Ngem nakaro unayen dagiti bambanag. Di nagbayag kalpasan ti ipapatay ni Ari Josias, naaramid manen iti templo ni Jehova ti panagdayaw iti idolo. (Ezequiel 8:3, 5-17) Gapuna pinalubosan ni Jehova ti ari ti Babilonia a mangdadael iti Jerusalem ken ti templona. Daytoy nakalkaldaang a pasamak iti historia paneknekanna a saan nga anamongan ti Dios ti sumagmamano a kita ti panagdayaw. Komusta met ngay iti kaaldawantayo?