Jehova​—Ti Gubuayan ti Pudno a Kinahustisia ken Kinalinteg

“Ti Bato, naan-anay ti aramidna, ta amin a dalanna kinahustisia. Maysa a Dios ti kinamatalek, a kenkuana awan ti kinakillo.”​—DEUTERONOMIO 32:4, NW.

 1. Apay a naikasigudan a kasapulantayo ti kinahustisia?

NO KASANO a nakayanakan a kasapulan ti tunggal maysa ti ayat, kasta met a kayattay amin ti matrato buyogen ti kinahustisia. Kas insurat ti estadista nga Americano a ni Thomas Jefferson, “nakaparsuaan ken naikasigudan [ti kinahustisia], . . . paset dayta ti pakabuklantayo kas iti panagrikna, panagkita, wenno panagdengngeg.” Saan a makapasiddaaw daytoy, ta pinarsuanatayo ni Jehova iti ladawanna. (Genesis 1:26) Kinapudnona, pinaraburannatayo kadagiti galad a mangyanninaw iti mismo a personalidadna. Kinahustisia ti maysa kadagitoy. Dayta ti gapuna a nakaparsuaan a kasapulantayo ti kinahustisia ken no apay a kalikagumantayo ti agbiag iti lubong nga adda pudno a kinahustisia ken kinalinteg.

 2. Kasano kapateg ken Jehova ti kinahustisia, ket apay a nasken a maawatantayo ti kaipapanan ti nadiosan a kinahustisia?

² Maipanggep ken Jehova, ipatalged ti Biblia kadatayo: “Amin a dalanna kinahustisia.” (Deuteronomio 32:4, NW) Ngem iti lubong a napno iti kinaawan hustisia, saan a nalaka a maawatan ti kaipapanan ti nadiosan a kinahustisia. Nupay kasta, kadagiti binulong ti Sao ti Dios, maammuantayo no kasano ti panangipakat ti Dios iti hustisia, ket ad-adda a maapresiartayo dagiti nakaskasdaaw a dalan ti Dios. (Roma 11:33) Nasken a matarusantayo ti kaipapanan ti kinahustisia sigun iti Biblia agsipud ta mabalin a naaringan kadagiti kapanunotan ti tao ti pannakaawattayo iti kinahustisia. Iti natauan a panirigan, ti kinahustisia mabalin a kaipapananna laeng ti awan idumdumana a panangipatungpal iti ipaalagad ti linteg. Wenno kas insurat ti pilosopo a ni Francis Bacon, “ti kinahustisia kaipapananna ti panangipaay iti tunggal tao iti pakaikarianna.” Ngem, saan la a dayta ti ramanen ti kinahustisia ni Jehova.

Makaliwliwa ti Kinahustisia ni Jehova

 3. Ania ti maadaltayo iti panangusig kadagiti orihinal a sao para iti kinahustisia ken kinalinteg a naaramat iti Biblia?

³ Ad-adda a maawatantayo ti saklawen ti kinahustisia ti Dios babaen ti panangusigtayo no kasano a naaramat iti Biblia dagiti sasao iti orihinal a lenguahe.a Makapainteres, iti Kasuratan awan nakadkadlaw a paggidiatan ti kinahustisia ken kinalinteg. Kinapudnona, adda dagiti teksto nga aggiddan a nakaaramatan dagiti Hebreo a sao, kas makitatayo iti Amos 5:24, nga iti dayta binilin ni Jehova ti ilina: “Agayus koma ti kinahustisia a kas kadagiti dandanum, ken ti kinalinteg kas napegges a karayan.” Maysa pay, no mano a daras nga agkuykuyog nga agparang dagiti termino a “kinahustisia ken kinalinteg” kas panangipaganetget.​—Salmo 33:5; Isaias 33:5; Jeremias 33:15; Ezequiel 18:21; 45:9.

 4. Ania ti kayat a sawen ti panangipakat iti kinahustisia, ket ania ti kangrunaan a pagrukodan ti kinahustisia?

⁴ Ania ti ipaawat dagitoy a Hebreo ken Griego a sao? Ti panangipakat iti kinahustisia iti Nainkasuratan nga anagna kaipapananna ti panangaramid iti umiso ken nainkalintegan. Tangay ni Jehova ti nangipasdek kadagiti moral a paglintegan ken prinsipio, wenno iti umiso ken nainkalintegan, ti wagas a panangaramid ni Jehova kadagiti bambanag ti kangrunaan a pagrukodan ti kinahustisia. Ilawlawag ti Theological Wordbook of the Old Testament a ti Hebreo a sao a naipatarus a kinalinteg (tseʹdheq) “tuktukoyenna ti estandarte iti umiso a kababalin ken moralidad ket siempre iti D[aan] a T[ulag], dayta nga estandarte isu ti kasasaad ken pagayatan ti Dios.” No kasta, ti wagas a panangyaplikar ti Dios kadagiti prinsipiona, ken nangruna ti wagas a pannakilangenna kadagiti imperpekto a tattao, ipalgakna ti kaipapanan ti pudno a kinahustisia ken kinalinteg.

 5. Aniada a kalidad ti nainaig iti kinahustisia ti Dios?

⁵ Silalawag nga ipakita ti Kasuratan a makaliwliwa ti nadiosan a kinahustisia imbes a naulpit ken nainget unay. Inkanta ni David: “Ni Jehova ayatenna ti kinahustisia, ket dina baybay-an dagiti nasungdo kenkuana.” (Salmo 37:28, NW) Gapu iti kinahustisiana, matalek ken naasi ti Dios kadagiti adipenna. Ti nadiosan a kinahustisia ket sensitibo kadagiti kasapulantayo ken ikonsiderarna dagiti pagkapuyantayo. (Salmo 103:14) Dina kayat a sawen a konsintiren ti Dios ti kinadakes, ta ti panangaramid iti dayta iparegtana ti kinaawan hustisia. (1 Samuel 3:12, 13; Eclesiastes 8:11) Kinuna ni Jehova ken Moises nga Isu ket “manangngaasi ken managparabur, nainayad nga agpungtot, ken aglaplapusanan iti kinaimbag a siaayat ken kinapudno.” Nupay madadaan a mangpakawan iti basol ken salungasing, ti Dios dina ilisi iti pannusa dagidiay maikari iti dayta.​—Exodo 34:6, 7.

 6. Kasano ti pannakilangen ni Jehova kadagiti annakna ditoy daga?

⁶ No utobentayo ti panangipakat ni Jehova iti kinahustisia, ditay koma panunoten nga isu ket naestrikto unay nga ukom, a ti laeng panangsentensia kadagiti nakabasol ti pakaseknanna. Imbes ketdi, panunotentay koma nga isu ket naayat ngem natibker nga ama a kanayon a makilanglangen kadagiti annakna iti kasayaatan a posible a pamay-an. “O Jehova, sika ti Amami,” kinuna ni propeta Isaias. (Isaias 64:8) Kas di mangidumduma ken nalinteg nga Ama, ti kinatibker ni Jehova maipaay iti umiso ket natenneb iti nadungngo nga asi kadagiti annakna ditoy daga, a makasapul iti tulong wenno pammakawan gapu kadagiti narigat a kasasaad wenno nailasagan a pagkapuyan.​—Salmo 103:6, 10, 13.

Panangibatad iti Kinahustisia

 7. (a) Ania ti maadaltayo iti padto ni Isaias maipapan iti nadiosan a kinahustisia? (b) Ania ti akem ni Jesus iti panangisuro kadagiti nasion maipapan iti kinahustisia?

⁷ Naitampok ti naasi a kinahustisia ni Jehova idi dimteng ti Mesias. Insuro ni Jesus ti nadiosan a kinahustisia ken nagbiag a maitunos iti dayta, kas impadto ni propeta Isaias. Nalawag, ti kinahustisia ti Dios ramanenna ti nadungngo a panangtrato kadagiti tattao a mairurrurumen. Iti kasta, saanda a maawanan iti namnama. Ni Jesus, nga “adipen” ni Jehova, immay ditoy daga tapno “ibatadna kadagiti nasion” daytoy nga aspeto ti kinahustisia ti Dios. Kangrunaan iti amin, inaramidna dayta babaen ti panangipaayna kadatayo iti nabiag a pagwadan no ania ti kaipapanan ti nadiosan a kinahustisia. Kas “nalinteg a sanga” ni Ari David, magagaran idi ni Jesus a ‘mangbirok iti kinahustisia ken nasingdat a mangaramid iti kinalinteg.’​—Isaias 16:5; 42:1-4; Mateo 12:18-21; Jeremias 33:14, 15.

 8. Apay a limmibeg idi umuna a siglo ti pudno a kinahustisia ken kinalinteg?

⁸ Ti kasta a pannakalawlawag ti kaipapanan ti kinahustisia ni Jehova ket nasken nangruna idi umuna a siglo K.P. Dagiti Judio a papanglakayen ken relihioso a papanguluen​—dagiti eskriba, Fariseo, ken dadduma pay​—inwaragawagda ken nagbiagda a mayannurot iti ballikug a pannakaawat iti kinahustisia ken kinalinteg. Gapu ta saan a kabaelan dagiti gagangay a tattao a tungpalen dagiti bilin nga impasdek dagiti eskriba ken Fariseo, nalabit impagarupda a saan a maragpat ti kinalinteg ti Dios. (Mateo 23:4; Lucas 11:46) Impakita ni Jesus a saan a kasta ti kasasaad. Pinilina dagiti adalanna manipud kadagitoy gagangay a tattao, ket insurona kadakuada dagiti nalinteg a pagalagadan ti Dios.​—Mateo 9:36; 11:28-30.

9, 10. (a) Kasano nga inkagumaan dagiti eskriba ken Fariseo nga iparangarang ti kinalintegda? (b) Kasano ken apay nga inlatak ni Jesus nga ubbaw dagiti aramid dagiti eskriba ken Fariseo?

⁹ Iti sabali a bangir, nangsapul dagiti Fariseo kadagiti gundaway tapno maipakitada ti “kinalinteg[da]” babaen ti panagkararag wenno panagabuloyda iti imatang dagiti tattao. (Mateo 6:1-6) Inkagumaanda met nga iparangarang ti kinalintegda babaen ti panangtungpal kadagiti nakaad-adu a linteg ken bilin​—nga adu kadagitoy ti inaramidda a mismo. Iti kasta, ‘nalabsanda ti kinahustisia ken ti ayat iti Dios.’ (Lucas 11:42) Iti ruar, agparangda a nalinteg, ngem iti uneg ‘napnoda iti kinakillo,’ wenno kinadakes. (Mateo 23:28) Iti sabali a pannao, bassit ti ammoda maipapan iti kinalinteg ti Dios.

¹⁰ Gapu iti dayta, pinakdaaran ni Jesus dagiti pasurotna: “No ti kinalintegyo saan nga umadu nga ad-adda ngem iti kinalinteg dagiti eskriba ken Fariseo, dikayto pulos makastrek iti pagarian ti langlangit.” (Mateo 5:20) Ti dakkel a paggidiatan ti nadiosan a kinahustisia nga imparangarang ni Jesus ken ti nainget a panaginlilinteg dagiti eskriba ken Fariseo ti puon ti masansan a panagsusupiatda.

Nadiosan a Kinahustisia Maibusor iti Ballikug a Kinahustisia

11. (a) Apay a sinupiat dagiti Fariseo ti panangpaimbag ni Jesus iti Sabbath? (b) Ania ti impalgak ti sungbat ni Jesus?

¹¹ Kabayatan ti ministeriona idiay Galilea idi primavera ti tawen 31 K.P., idi adda iti sinagoga, nakita ni Jesus ti maysa a lalaki a nagango ti maysa nga imana. Tangay Sabbath idi, sinaludsod dagiti Fariseo ken Jesus: “Nainkalintegan kadi ti mangagas iti sabbath?” Imbes nga ipakitada koma ti napaypayso a pannakaseknan iti panagsagaba daytoy nakaay-ay-ay a lalaki, kayatda ti mangbirok iti pangbabalawanda ken Jesus, kas impalgak ti saludsodda. Di pakasdaawan a naladingitan ni Jesus iti kinatangken ti pusoda! Kalpasanna, indatagna ti umasping a saludsod kadagiti Fariseo: “Nainkalintegan kadi iti sabbath ti agaramid iti naimbag nga aramid?” Idi awan masaoda, sinungbatan ni Jesus ti mismo a saludsodna babaen ti panangyimtuodna kadakuada no saanda nga aonen ti karnero a natnag iti abut iti Sabbath.b “Anian a napatpateg pay ti maysa a tao ngem ti maysa a karnero!” di mabalusingsing nga inkalintegan ni Jesus. Sana inngudo: “Gapuna nainkalintegan [wenno, umiso] ti agaramid iti nasayaat a banag iti sabbath.” Ti kinahustisia ti Dios ket di rumbeng a kedngan ti tradision ti tao. Idi naibatadnan dayta a punto, pinaimbag ni Jesus ti ima ti lalaki.​—Mateo 12:9-13; Marcos 3:1-5.

12, 13. (a) Saan a kas kadagiti eskriba ken Fariseo, kasano nga impakita ni Jesus a kayatna a tulongan dagiti managbasol? (b) Ania ti pagdumaan ti nadiosan a kinahustisia ken panaginlilinteg?

¹² No awan panangisakit dagiti Fariseo kadagidiay addaan iti pisikal nga an-annayen, ad-adda nga awan panangisakitda kadagidiay napanglaw iti naespirituan. Gapu iti ballikug a pannakaawatda iti kinalinteg, saanda nga inkankano ken inumsida dagiti agsingsingir iti buis ken dagiti managbasol. (Juan 7:49) Ngem, adu dagiti kasta a tattao a nangipangag iti pannursuro ni Jesus, a di pagduaduaan a nariknada a kayatna ti tumulong imbes a mangukom. (Mateo 21:31; Lucas 15:1) Nupay kasta, tinagibassit dagiti Fariseo ti panangpaimbag ni Jesus kadagiti masakit iti naespirituan. “Daytoy a tao abrasaenna dagiti managbasol ket makipangan kadakuada,” intanabutobda a buyogen ti panangumsi. (Lucas 15:2) Kas sungbat iti pammabalawda, nagaramat manen ni Jesus iti pangngarig maipapan iti pastor. No kasano a maragsakan ti pastor no mabirokanna ti maysa a karnero a napukaw, kasta met a maragsakan dagiti anghel sadi langit no agbabawi ti maysa a managbasol. (Lucas 15:3-7) Naragsakan a mismo ni Jesus idi natulonganna ni Zaqueo nga agbabawi iti dakes nga aramidna. “Ti Anak ti tao immay tapno sapulen ken isalakanna ti napukaw.”​—Lucas 19:8-10.

¹³ Silalawag nga ipalgak dagitoy a komprontasion ti pagdumaan ti nadiosan a kinahustisia, a mangpaimbag ken mangisalakan, ken ti panaginlilinteg, a mangitan-ok iti sumagmamano ken mangkondenar iti adu. Ti ubbaw a ritual ken aramid-tao a tradision intuggodna dagiti eskriba ken Fariseo iti kinapalangguad ken nalabes a panangipateg iti bagi, ngem maitutop nga imbatad ni Jesus a “di[da] inkankano dagiti nadagdagsen a bambanag iti Linteg, nga awan sabali, ti kinahustisia ken asi ken kinamatalek.” (Mateo 23:23) Sapay koma ta tuladentayo ni Jesus babaen ti panangiparangarang iti pudno a kinahustisia iti amin nga aramidtayo ken agannadtayo met iti palab-og ti panaginlilinteg.

14. Kasano a ti maysa kadagiti milagro nga inaramid ni Jesus ipakitana a ti nadiosan a kinahustisia ikonsiderarna ti kasasaad ti maysa a tao?

¹⁴ Nupay saan nga inannurot ni Jesus dagiti nainget a paglintegan dagiti Fariseo, tinungpalna ti Linteg Mosaiko. (Mateo 5:17, 18) Iti panangaramidna iti dayta, dina impalubos a pukawen ti sagudayen dayta a nalinteg a Linteg ti bileg dagiti prinsipio a naibugas iti dayta. Adda idi maysa a babai a 12 a tawenen nga agsagsagaba iti panagbulos ti dara. Idi sinagidna ti kawes ni Jesus ket immimbag, kinuna ni Jesus kenkuana: “Anak, ti pammatim pinaimbagnaka; mapanka a sitatalna.” (Lucas 8:43-48) Pinasingkedan dagiti naasi a sasao ni Jesus a ti kinahustisia ti Dios inkonsiderarna ti kasasaad ti babai. Nupay naibilang ti babai a narugit iti imatang ti linteg ket iti kasta sinalungasingna ti Linteg Mosaiko babaen ti pannakipulapolna kadagiti tattao, maikari a masupapakan ti pammatina.​—Levitico 15:25-27; idiligyo ti Roma 9:30-33.

Ti Kinalinteg ket Agpaay iti Isuamin

15, 16. (a) Ania ti isurona kadatayo maipapan iti kinahustisia ti pangngarig ni Jesus maipapan iti naimbag a Samaritano? (b) Apay a ditay koma “aglabes nga aglinteg”?

¹⁵ Saan laeng nga impaganetget ni Jesus a naasi ti kinahustisia ti Dios, no di ket insurona pay kadagiti adalanna nga agpaay dayta kadagiti amin a tao. Pagayatan ni Jehova nga ‘iyeg [ni Jesus] ti kinahustisia kadagiti nasion.’ (Isaias 42:1, NW) Daytoy ti punto ti maysa kadagiti kalatakan a pangngarig ni Jesus, ti maipapan iti naimbag a Samaritano. Dayta a pangngarig ti sungbat iti saludsod ti maysa a lalaki a nalaing iti Linteg. Kayat idi ti lalaki a “paneknekan a nalinteg ti bagina.” “Asino a pudpudno ti kaarrubak?” insaludsodna, nga awan duadua a kayatna nga ilimitar kadagiti Judio dagiti rebbengenna kas kaarruba. Daydi Samaritano iti pangngarig ni Jesus ti nangiparangarang iti nadiosan a kinalinteg, ta sidadaan nga inusarna ti panawen ken kuartana a timmulong iti maysa a tao a dina am-ammo ken saanna a kadaraan. Ginibusan ni Jesus ti pangngarigna babaen ti panangbalakadna iti daydi nagsaludsod kenkuana: “Aramidem a mismo ti isu met laeng.” (Lucas 10:25-37) No aramidentay met ti naimbag kadagiti amin a tao uray pay ania ti puli wenno nalikudanda, tultuladentayo ti kinahustisia ti Dios.​—Aramid 10:34, 35.

¹⁶ Iti sabali a bangir, ti ulidan dagiti eskriba ken Fariseo ipalagipna kadatayo a no iparangarangtayo ti nadiosan a kinahustisia, ditay koma “aglabes nga aglinteg.” (Eclesiastes 7:16) Saannatay nga anamongan ti Dios no sipapalangguad nga iparangarangtayo ti kinalintegtayo tapno dayawendatayo dagiti sabsabali wenno no nalabes ti panangipategtayo kadagiti paglintegan nga inaramid ti tao.​—Mateo 6:1.

17. Apay a nagpateg nga iparangarangtayo ti nadiosan a kinahustisia?

¹⁷ Ti maysa a makagapu nga imbatad ni Jesus kadagiti nasion ti kaipapanan ti kinahustisia ti Dios ket tapno masursuro dagiti amin nga adalanna nga iparangarang daytoy a galad. Apay a nagpateg daytoy? Ibalakad ti Kasuratan nga “agbalin[tayo] a tumutulad iti Dios,” ket amin a dalan ti Dios, kinahustisia. (Efeso 5:1) Kasta met, ilawlawag ti Mikias 6:8 (NW) a ti maysa kadagiti iparebbeng ni Jehova isu ti ‘panagaramid iti nalinteg’ bayat a makipagpagnatayo iti Diostayo. Maysa pay, ipalagip kadatayo ti Sofonias 2:2, 3 a no kayattayo ti maitalimeng iti aldaw ti pungtot ni Jehova, masapul a “biroken[tayo] ti kinalinteg” sakbay a dumteng dayta nga aldaw.

18. Aniada a saludsod ti masungbatan iti sumaganad nga artikulo?

¹⁸ No kasta, dagitoy napeggad a maudi nga al-aldaw ket “nangnangruna a makaay-ayo a tiempo” ti panangipakat iti kinahustisia. (2 Corinto 6:2) Sigurado a bendisionannatayo ni Jehova no, kas ken Job, pagbalinentayo ti ‘kinalinteg a kawestayo’ ken ti ‘kinahustisia a lambontayo.’ (Job 29:14) Kasano a ti pammati iti kinahustisia ni Jehova tulongannatayo a kumita a sitatalek iti masanguanan? Maysa pay, bayat nga ur-urayentayo ti nalinteg a “baro a daga,” kasano a masalaknibannatayo iti naespirituan ti nadiosan a kinahustisia? (2 Pedro 3:13) Sungbatan ti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.

[Dagiti Footnote]

Mailawlawagyo Kadi?

◻ Ania ti kayat a sawen ti nadiosan a kinahustisia?

◻ Kasano nga insuro ni Jesus ti kinahustisia kadagiti nasion?

◻ Apay a ballikug ti kinalinteg dagiti Fariseo?

◻ Apay a nasken nga iparangarangtayo ti kinahustisia?

[Ladawan iti panid 8]

Imbatad ni Jesus ti saklawen ti nadiosan a kinahustisia