“Saluadam ta Pusom”

KINUNA ni Jehova ken propeta Samuel: “Ni Jehova saan a kumita a kas iti ikikita ti tao; ta ti tao kitaenna iti akinruar a panagparang, ngem ni Jehova kitaenna ti puso.” (1 Samuel 16:7) Idi tinukoyna met ti piguratibo a puso, inkanta ni salmista a David: “Pinadasmon [Jehova] toy pusok; sinarungkarannak iti rabii; sinuotnak, ket awan nasarakam.”​—Salmo 17:3.

Wen, sukimaten ni Jehova ti puso tapno ammuenna ti pudpudno a katataotayo. (Proverbio 17:3) Adda ngarud naimbag a rason a mamalakad ni Solomon nga ari ti nagkauna nga Israel: “Igagam [“saluadam,” NW] ta pusom iti amin a regtam; ta aggapu kenkuana dagiti pagbanagan ti biag.” (Proverbio 4:23) Kasanotay a masaluadan ti piguratibo a pusotayo? Sungbatan ti Proverbio kapitulo 4 dayta a saludsod.

Ipangag ti Disiplina ti Ama

Ti maikapat a kapitulo ti Proverbio ket mangrugi kadagitoy a sasao: “Denggenyo, annakko, ti panangisuro ti maysa nga ama, ket imatanganyo tapno maammuanyo iti pannakaawat: ta ikkankayo iti naimbag a sursuro; dikayo baybay-an ti lintegko.”​—Proverbio 4:1, 2.

Mabalakadan dagiti agtutubo nga ipangagda ti nasayaat a pannursuro dagiti dadakkelda nga agserserbi iti Dios, nangnangruna ti pannursuro ti ama. Sigun iti Kasuratan, pagrebbenganna nga ipaay dagiti material ken naespirituan a kasapulan ti pamiliana. (Deuteronomio 6:6, 7; 1 Timoteo 5:8) No awan ti kasta a panangiwanwan, narigat nga agmataengan ti maysa nga agtutubo! No kasta, saan aya a rumbeng laeng a siraraem nga awaten ti maysa nga anak ti disiplina ni amana?

Ngem kasano ngay iti agtutubo nga awanan iti ama a mangisuro kenkuana? Alaentay a pagarigan ti sangapulo ket maysa ti tawenna a ni Jason a naulila iti ama idi agtawen iti uppat.a Idi inyimtuod ti maysa a Kristiano a panglakayen no ania ti kaladingitan a paset ti biagna, dagus a simmungbat ni Jason: “Il-iliwek ti maysa nga ama. No dadduma, maldaanganak gapu iti daytoy.” Kaskasdi, adda makaliwliwa a balakad agpaay kadagiti agtutubo nga awanan kadagiti nagannak a mangiwanwan kadakuada. Ni Jason ken ti dadduma pay a kas kenkuana ti mabalin a makasarak ken makagun-od iti patigmaan ti maysa nga ama manipud kadagiti panglakayen ken dadduma a nataengan iti kongregasion Kristiano.​—Santiago 1:27.

Iti pananglagipna iti mismo a pannakaisurona, ituloy ni Solomon: “Maysaak idi nga anak [“pudpudno nga anak,” NW] ni amak, nadungdungngo ken kakaisuna nga ay-ayaten ni inak.” (Proverbio 4:3) Nalawag a maragsakan ti ari no lagipenna ti pannakapadakkelna. Kas “pudpudno nga anak” a nangipapuso iti patigmaan ni amana, nabara ken nasinged la ketdi ti relasion ni Solomon ken David nga amana. Maysa pay, ni Solomon ti “kakaisuna,” wenno maipatpateg unay. Anian a nagpateg a dumakkel ti maysa nga ubing iti pagtaengan nga adda kinadungngo ken sidadaan a makisarita dagiti nagannak!

Gun-odenyo ti Sirib ken Pannakaawat

Iti pananglaglagipna iti naayat a pammagbaga ni amana, kuna ni Solomon: “Insursuronak, ken kinunana kaniak; agtalinaed kadi ita pusom dagiti sasaok; salimetmetam dagiti bilbilinko, ket agbiagka; gun-odem ti sirib, gun-odem ti pannakaawat; dika aglipat, dika met agligsay kadagiti sasao ti ngiwatko; dika baybay-an [ti sirib], ket isu ti mangsalaknibto kenka; ayatem ket saluadannakanto. Ti sirib isu ti kangrunaan a banag, gun-odem ngarud ti sirib; wen kadagiti amin a gunggun-odem, gun-odem ti pannakaawat.”​—Proverbio 4:4-7.

Apay a “kangrunaan a banag” ti sirib? Ti sirib kaipapananna ti panangusar iti pannakaammo ken pannakaawat iti pamay-an a mangyeg kadagiti nasayaat a resulta. Ti pannakaammo​—ti kinapamiliar kadagiti bambanag gapu iti napaliiw ken napadasan wenno nabasa ken naadal​—ket napateg iti sirib. Ngem no ditay usaren dayta a pagimbagan, awan serserbina ti pannakaammotayo. Saantay la a regular a basaen ti Biblia ken dagiti naibatay iti Biblia a publikasion nga ipapaay ti “matalek ken masirib nga adipen” no di ket pagreggetantay met nga iyaplikar dagiti maadaltayo kadagita.​—Mateo 24:45.

Napateg met ti pananggun-od iti pannakaawat. No awan daytoy, kasanotay a malasin ti panagnanaig dagiti bambanag ket iti kasta makitatayo ti pakabuklan ti banag a maus-usig? No awanantay iti pannakaawat, kasanotay a matarusan dagiti pakaigapuan ti bambanag ket iti kasta magun-odtayo ti nauneg a pannakaawat ken saririt? Wen, kasapulantay ti pannakaawat tapno mausigtayo ti bambanag maibatay kadagiti kinapudno ket iti kasta makaaramidtayo iti umiso a pangngeddeng.​—Daniel 9:22, 23.

Ituloy a dakamaten ni Solomon dagiti insawang ni amana: “Itantan-okmo [ti sirib], ket isu ipangatonakanto; ipannakanto iti kinadayaw, intono isu arakupem. Ikkannanto ta ulom iti balangat ti saniata; balangat ti kinapintas ti iyawatnanto kenka.” (Proverbio 4:8, 9) Salakniban ti nadiosan a sirib daydiay manggun-od iti dayta. Pakaidayawanna ken mangpaimnas pay kenkuana. Siguraduentay ngarud koma ti manggun-od iti sirib.

“Irutam a Petpetan ni Sursuro”

Kas insuro ni amana, kuna pay ti ari ti Israel: “Denggem, O anakko, ket awatem dagiti panagsaok ket dagiti tawen ti panagbiagmo adudanto. Insurokan iti dalan ti sirib; inturongkan kadagiti dana ti kinalinteg. Intono magnaka, dagiti addangmo saandanto a masingsinged; ket no agtarayka, dikanto maitibkol. Irutam a petpetan ni sursuro; dika palubosan: salimetmetam; ta isu ti biagmo.”​—Proverbio 4:10-13.

Kas pudpudno nga anak ni amana, nabigbig la ketdi ni Solomon ti pateg ti panangipapuso iti naayat a disiplina a mangisuro ken mangilinteg. No awan ti natimbeng a disiplina, kasanotay a manamnama nga agmataengantayo iti naespirituan wenno sumayaat ti kalidad ti panagbiagtayo? No ditay makasursuro kadagiti nagbiddutantayo wenno ditay maatur dagiti di umiso a kapanunotan, saantayo a rumang-ay iti naespirituan. Ti nainkalintegan a disiplina patanorenna ti nadiosan a kababalin ket iti kasta tulongannatayo nga ‘agturong iti dana ti kinalinteg.’

Ti maysa pay a kita ti disiplina pagbalinenna met ‘dagiti tawen ti biagtayo nga adu.’ Kasano? Bueno, kinuna ni Jesu-Kristo: “Ti tao a matalek iti kabassitan matalek met iti adu, ket ti tao a nakillo iti kabassitan nakillo met iti adu.” (Lucas 16:10) Saan aya a nalaklakatay a disiplinaan ti bagitayo kadagiti dakkel a banag, a nalabit dayta ti pagpannurayan ti mismo a biagtayo, no kastatayo kadagiti bassit a banag? Kas pagarigan, malapdantay ti pannakatnag iti imoralidad no sanayentay ti matatayo a di ‘agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno aggartem kenkuana.’ (Mateo 5:28) Siempre, agaplikar daytoy a prinsipio agpadpada iti lallaki ken babbai. No sursuruantay ti isiptayo a ‘mangkayaw iti tunggal panunot,’ basbassit ti tendensiatayo a makabasol iti nadagsen iti sao wenno aramid.​—2 Corinto 10:5.

Pudno, kadawyan a narigat nga awaten ti disiplina ken kasla nainget. (Hebreo 12:11) Kaskasdi, ipanamnama ti masirib nga ari a nalaklaka ti panagrang-aytayo no ipangagtayo ti disiplina. No kasano a ti umiso a panagsanay tulonganna ti tumataray a pumartak a di maidaramudom wenno madunor, ti panangipangag iti disiplina tulongannatayo a magna a di agbaliw ti kapartak ken saan a maitibkol iti dana ti biag. Siempre, masapul a naannadtay iti pilientayo a dana.

Liklikanyo ‘ti Dana Dagiti Nadangkes’

Buyogen ti kinaganat, mamallaag ni Solomon: “Dika sumrek iti dana dagiti nadangkes, ket dika umasak iti dalan dagiti dakes a tattao. Liklikam, dika lumasat kenkuana; sumiasika kenkuana, ket magnakan. Ta dida maturog, no saanda pay a makaaramid iti dakes; ket ti turogda umadayo, no awan ti mapadsoda. Ta tinapay ti kinadangkes ti kanenda, ket arak ti kinauyong ti inumenda.”​—Proverbio 4:14-17.

Kayat ni Solomon a liklikantay ti dana dagiti nadangkes ta pagbiagda ti makarimon nga aramidda. Arig taraon ken inumen kadakuada ti panagaramid iti dakes. Dida makaturog agingga a dida makaranggas. Rinuker ti mismo a katataoda! Masaluadantay kadi a talaga ti pusotayo no kaduatay ida? Anian a kinamaag ti “umasak iti dalan dagiti dakes a tattao” babaen ti panagbuyatayo kadagiti kinaranggas a maiparparang iti kaaduan a paglinglingayan iti agdama a lubong! Saan a makatulong ti panagbuya kadagiti dakes nga eksena iti telebision ken pelikula a mamagkalio iti konsiensia no pagregreggetantay ti agbalin a nadungngo a mannakipagrikna.

Agtalinaed iti Lawag

Ituloy ni Solomon nga usaren ti dana kas pangyarigan. Kunana: “Ngem ti dana ti nalinteg kas iti anaraar ti agsapa, a rumaniag a rumaniag agingga iti napaypayso nga aldaw.” (Proverbio 4:18) Ti panagadal iti Biblia ken panangyaplikar iti ibagbagana ket mayarig iti panagrubuat nga agbiahe iti parbangon. Gapu ta nasipnget pay, awan ti makitatayo. Ngem bayat nga agbambannawag, lumawag a lumawag ti aglawlawtayo. Kamaudiananna, inton nakatangkayagen ti init, silalawag a makitatayon ti amin a banag. Wen, in-inut a lumawag kadatayo ti kinapudno bayat nga itultuloytayo nga adalen a siaanus ken siaanep ti Kasuratan. Napateg a mataraonan ti puso iti naespirituan no kayattay a masaluadan dayta iti di umiso a panagrasrason.

Progresibo met a maipalgak ti kaipapanan wenno kaitungpalan dagiti padto ti Biblia. Maawatantayo dagiti padto bayat a lawlawagan dagita ti nasantuan nga espiritu ni Jehova ken bayat a matungtungpalda babaen dagiti pasamak iti lubong wenno kadagiti mapaspasaran ti ili ti Dios. Imbes a sidadarasudos nga agpattapattatayo maipapan iti kaitungpalanda, nasken nga urayentayo “ti anaraar a rumaniag a rumaniag.”

Komusta dagidiay saan nga agpaiwanwan iti Dios babaen ti dida pannagna iti lawag? “Ti dalan ti nadangkes kas iti kinasipnget: dida ammo no ania ti pakaitibkolanda,” kuna ni Solomon. (Proverbio 4:19) Mayarig dagiti nadangkes iti maysa a tao a naitibkol iti kasipngetan a dina ammo no ania ti nakaitibkolanna. Nupay agparang a sumaysayaat ti kasasaad dagiti nadangkes gapu iti kinakilloda, temporario laeng ti kasla panagballigida. Maipapan kadagita a tattao, kastoy ti inkanta ti salmista: “Pudno nga ikabilmo ida kadagiti nagalis a yan: itublakmo ida [Jehova] iti pannakadadael.”​—Salmo 73:18.

Agtalinaed a Nasalukag

Ituloy a kunaen ti ari ti Israel: “Anakko, imdengam dagiti sasaok; iyallingagmo ta lapayagmo kadagiti panagsaok. Dika paluspusan ida a pumanaw kadagita matam; salimetmetam ida iti tengnga ta pusom. Ta isuda ti biag kadagiti makasarak kadakuada, ket salun-at iti amin a lasagda. Igagam ta pusom iti amin a regtam; ta aggapu kenkuana dagiti pagbanagan ti biag.”​—Proverbio 4:20-23.

Ti mismo a kapadasan ni Solomon patalgedanna ti kinapateg ti balakad a panangsaluad iti puso. Pudno, ‘nagbalin a pudpudno nga anak’ ni amana idi agtutubo pay ken nagtalinaed a matalek ken Jehova agingga iti kabambannuaganna. Ngem kuna ti Biblia: “Naaramid, idi a ni Solomon lakayen, a dagiti [ganggannaet nga] assawana pinagsublida ti pusona a pinasurot kadagiti sabali a didios; ket ti pusona saan a nasin-aw ken Jehova a Diosna, a kas iti puso idi ni David nga amana.” (1 Ar-ari 11:4) No saan a kanayon a nasalukag, mabalin a magargari nga agaramid iti dakes uray dagiti kasin-awan a puso. (Jeremias 17:9) Masapul a masalimetmetan ‘iti tengnga’ ti pusotayo dagiti pammalagip ti Sao ti Dios. Iraman daytoy ti giya a nailanad iti maikapat a kapitulo ti Proverbio.

Usigen ti Kasasaad ti Pusoyo

Masalsaluadantay kadi ti piguratibo a pusotayo? Kasanotay a maammuan ti kasasaad ti kinataotayo? “Ti naruay iti puso sawen ti ngiwat,” kinuna ni Jesu-Kristo. (Mateo 12:34) Kinunana pay: “Rummuar iti puso dagiti nadangkes a panagrasrason, panangpapatay, pannakikamalala, pannakiabig, panagtakaw, ulbod a pammaneknek, panagtabbaaw.” (Mateo 15:19, 20) Wen, adu ti iparangarang dagiti sao ken tignaytayo no siasinotay a talaga.

Maikanatad ngarud ti balakad ni Solomon kadatayo: “Iwalinmo kenka ti nabassawang a ngiwat, ken dagiti nagulib a bibig yadayom kenka. Dagiti matam kumitada kadi nga aglinteg laeng, ket dagita kalub ti matam sililinteg kadi ti turongda dita sanguanam. Palanasem ti pagnaan dagita saksakam, ket dagiti amin a daldalanmo nasimpada koma. Dika sumiasi iti makanawan wenno iti makatigid: ilisim dagiti saksakam iti dakes.”​—Proverbio 4:24-27.

Mainaig iti balakad ni Solomon, rumbeng nga usigentay ti panagsasao ken panagtigtignaytayo. Tapno masaluadan ti pusotayo ken maay-ayotay ti Dios, nasken a liklikantayo ti naalas a panagsasao ken kinaulbod. (Proverbio 3:32) No kasta, rumbeng a sipapasnek nga usigentayo no ania ti iparparangarang dagiti sao ken tignaytayo maipapan iti kinasiasinotayo. Kalpasanna, agpatulongtayo ken Jehova tapno maatur ti aniaman a pagkapuyan a madlawtayo.​—Salmo 139:23, 24.

Kangrunaan iti amin, ‘sililinteg koma a kumita dagiti matatayo.’ Pagtalinaedentayo dagita a naipamaysa iti kalattayo nga agserbi iti nailangitan nga Amatayo iti amin a kararua. (Colosas 3:23) Bayat nga itultuloyyo ti agbiag a sililinteg, pagballigien koma ni Jehova ti ‘amin a dalanyo,’ ken sipaparabur a bendisionannakayo koma gapu ta impangagyo ti naipaltiing a patigmaan a ‘saluadanyo ta pusoyo.’

[Footnote]

[Blurb iti panid 21]

Agsursurokayo iti balakad dagiti aduan-kapadasan

[Ladawan iti panid 22]

Likliklikanyo kadi dagiti paglinglingayan a mangitampok iti kinaranggas?

[Ladawan iti panid 23]

Ti disiplina dina pabannayaten ti panagrang-ayyo

[Ladawan iti panid 24]

Napingetkay koma iti panagadalyo iti Biblia